Przyczyn powstania pierwszego po wojnie niezależnego od decyzji i kontroli władz związku zawodowego było wiele: zima stulecia, która nie tylko sparaliżowała kraj, ale i dobitnie ukazała nieudolność władz partyjno-rządowych i terenowych, które nie były w stanie odpowiednio zorganizować pomocy odciętym przez wiele tygodni od świata ludziom, kryzys gospodarczy, którego konsekwencją były m.in. odczuwalne dla Polaków podwyżki cen artykułów spożywczych, poczucie zawodu gierkowską dekadą, widoczna dychotomia między przekazem oficjalnej propagandy a problemami życia codziennego, jak i powszechna, rosnąca nieufność wobec włodarzy PRL.
Społeczeństwo przeciwko władzy
Z drugiej strony społeczeństwo poczuło się bardziej świadome swych praw, rozumiejąc siłę wspólnych inicjatyw. Nastąpił proces widocznej wspólnotowości, która wyrosła ponad podziały ekonomiczne czy społeczne.
Nakreślenie wspólnego celu pomiędzy ludźmi pracy, robotnikami a intelektualistami stanowiło bardzo trwały fundament społeczny, który jednoczył Polaków i wywoływał uzasadniony strach w bazującym dotychczas na podziałach społecznych aparacie partyjnym. Partia obawiała się rozwiązań siłowych, które w ocenie wielu jej przedstawicieli mogły jedynie przyczynić się do nasilenia pogotowia strajkowego i zachęcić kolejne zakłady do zaprzestania pracy.
Wydawać się mogło, iż jedyną szansą dla PZPR na wyjście z twarzą z tej sytuacji była droga poszukiwania pisemnego porozumienia ze strajkującymi, które gwarantowałoby możliwość powstania niezależnego od władz wolnego związku zawodowego, lecz co równie istotne podkreślałoby podmiotowość i wolność środowiska ludzi pracy.
Dokumenty SB dotyczące strajku w dniu 29.08.1980 r. w Wielkopolskiej Fabryce Maszyn Elektrycznych „Ema-Wiefamel”. Z zasobu AIPN
Dokumenty SB dotyczące strajku w dniu 29.08.1980 r. w Wielkopolskiej Fabryce Maszyn Elektrycznych „Ema-Wiefamel”. Z zasobu AIPN
Dokumenty SB dotyczące strajku w dniu 29.08.1980 r. w Wielkopolskiej Fabryce Maszyn Elektrycznych „Ema-Wiefamel”. Z zasobu AIPN
Dokumenty SB dotyczące strajku w dniu 29.08.1980 r. w Wielkopolskiej Fabryce Maszyn Elektrycznych „Ema-Wiefamel”. Z zasobu AIPN
Dokumenty SB dotyczące strajku w dniu 29.08.1980 r. w Wielkopolskiej Fabryce Maszyn Elektrycznych „Ema-Wiefamel”. Z zasobu AIPN
Dokumenty SB dotyczące strajku w dniu 29.08.1980 r. w Wielkopolskiej Fabryce Maszyn Elektrycznych „Ema-Wiefamel”. Z zasobu AIPN
Dokumenty SB dotyczące strajku w dniu 29.08.1980 r. w Wielkopolskiej Fabryce Maszyn Elektrycznych „Ema-Wiefamel”. Z zasobu AIPN
Trwałe dziedzictwo
Co warte podkreślenia, wielkim wsparciem dla odbudowy tożsamości narodowej oraz duchowej, ale i zachętą do pokojowej walki o podstawowe prawa człowieka i obywatela była pierwsza pielgrzymka papieża Jana Pawła II. Społeczeństwo nabierało odwagi, równocześnie odczuwając dumę i zyskując świadomość, że wielka historia właśnie rozgrywa się na jego oczach.
Rosło zaangażowanie, świadomość oraz solidarność wśród Polaków. Malała bierność i towarzysząca przez lata rezygnacja. Powyższe szlachetne postawy, nie umniejszając setek zrealizowanych postulatów pracowniczych, stanowiły największą wartość, jaką pozostawiły w Polakach wydarzenia roku 1980.
Plakaty zabezpieczone przez SB w lipcu 1980 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Poznaniu z naniesionymi odręcznie uwagami niezadowolonych pracowników. Z zasobu AIPN
Plakaty zabezpieczone przez SB w lipcu 1980 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Poznaniu z naniesionymi odręcznie uwagami niezadowolonych pracowników. Z zasobu AIPN
Plakaty zabezpieczone przez SB w lipcu 1980 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Poznaniu z naniesionymi odręcznie uwagami niezadowolonych pracowników. Z zasobu AIPN
Mając świadomość znaczenia Sierpnia 1980 r., Oddziałowe Archiwum IPN w Poznaniu pragnie zaprezentować wybraną część zasobu, na podstawie którego można pokusić się o nakreślenie postaw oraz nastrojów społecznych, jakie dominowały wśród mieszkańców Poznania w tym gorącym okresie przemian i rosnących wraz z nimi oczekiwań społecznych.
Ślad historii
Niewątpliwie szerokim echem w mieście odbił się strajk w Wielkopolskiej Fabryce Maszyn Elektrycznych „Ema-Wiefamel”. W dniu 29 sierpnia 1980 r. około 50 pracowników Wydziału Tłoczni i Obróbki Mechanicznej „Ema-Wiefamel” przerwało pracę, żądając rozmowy z I sekretarzem Komitetu Zakładowego PZPR celem przedłożenia instancji partyjnej swoich postulatów (m.in. zmiany norm pracy, organizacji i poprawy jej warunków, żądania płacowe).
Informacje uzyskane od TW w sprawie strajku w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Poznaniu. Z zasobu AIPN
Fotografie dokumentów dotyczących strajku w Poznańskich Zakładach Graficznych w dniu 8. 09. 1980 r. Z zasobu AIPN
Fotografie dokumentów dotyczących strajku w Poznańskich Zakładach Graficznych w dniu 8. 09. 1980 r. Z zasobu AIPN
Fotografie dokumentów dotyczących strajku w Poznańskich Zakładach Graficznych w dniu 8. 09. 1980 r. Z zasobu AIPN
Dzień później dyrekcja zakładu usiadła do stołu i rozpoczęła negocjacje z delegatami załogi. Dostrzegając widmo buntu załogi, poznańska SB założyła sprawę operacyjnego sprawdzenia o krypt. „Fama”. Podobna sytuacja miała miejsce w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym, którego pracownicy zażądali wyższych podwyżek, aniżeli te przedłożone przez władze i mające obowiązywać od 1 lipca 1980 r.
Oczy wielu poznaniaków były też zwrócone na Poznańskie Zakłady Graficzne im. Marcina Kasprzaka. W negocjacje pracownicze Zakładowego Komitetu Strajkowego z kierownictwem włączyli się dyrektor Zjednoczenia Przemysłu Poligraficznego oraz wiceminister kultury i sztuki. Ostatecznie 2 października 1980 r. zawarto porozumienie, które objęło wszystkie przedsiębiorstwa przemysłu poligraficznego na terenie całego kraju.
Fotografie dokumentów dotyczących strajku w Poznańskich Zakładach Graficznych w dniu 8. 09. 1980 r. Z zasobu AIPN
Fotografie dokumentów dotyczących strajku w Poznańskich Zakładach Graficznych w dniu 8. 09. 1980 r. Z zasobu AIPN
Fotografie dokumentów dotyczących strajku w Poznańskich Zakładach Graficznych w dniu 8. 09. 1980 r. Z zasobu AIPN
Fotografie dokumentów dotyczących strajku w Poznańskich Zakładach Graficznych w dniu 8. 09. 1980 r. Z zasobu AIPN
Fotografie dokumentów dotyczących strajku w Poznańskich Zakładach Graficznych w dniu 8. 09. 1980 r. Z zasobu AIPN
Fotografie dokumentów dotyczących strajku w Poznańskich Zakładach Graficznych w dniu 8. 09. 1980 r. Z zasobu AIPN
