Walczyć do końca. Mieczysław Wądolny „Mściciel”
Nigdy nie zamierzał być żołnierzem. Tym bardziej – partyzantem. Nawet nie odbywał służby wojskowej. Był pierwszym pokoleniem, które całe życie spędziło w niepodległej Polsce – tuż po wybuchu wojny w 1939 r., 24 września, kończył równe 20 lat.
Henryk Atemborski „Pancerny” (1928–2021)
Henryk Atemborski, żołnierz Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych, zmarł w nocy z 29 na 30 grudnia 2021 r. Pięć lat wcześniej miałem okazję odwiedzić Pana Henryka w jego maleńkim mieszkanku w Nowej Sarzynie.
Proces „Warszyca”
W efekcie zdrady jednego z podkomendnych, pod koniec czerwca 1946 r. aresztowany został komendant Konspiracyjnego Wojska Polskiego kpt. Stanisław Sojczyński. Po okresie kilkumiesięcznego śledztwa, w grudniu odbył się proces, w trakcie którego „Warszyc” okazywał niezłomną postawę, piętnując system komunistyczny.
Leśnik, cichociemny, wyklęty
Czesław Rossiński, cichociemny, żołnierz Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego został zamordowany 12 kwietnia 1945 r. w więzieniu na Zamku w Lublinie. Był to ostatni, tragiczny akt długiej i barwnej historii bohaterskiego leśnika, działacza społecznego i oficera.
Inny wróg, cel ten sam. Stanisław Sojczyński „Warszyc” (1910–1947)
Dla żołnierzy Armii Krajowej początek 1945 r. był czasem trudnych wyborów. Cel ich dotychczasowej walki – wyzwolenie Polski – nie został osiągnięty. Wielu zadawało sobie pytanie, czy walczyć dalej, czy może próbować się przystosować do nowej rzeczywistości, co jednak oznaczało zdanie się na łaskę komunistycznej władzy.
Prezent na rocznicę
Na stacji PKP w Gołotczyźnie oddział „Roja” pojawił się ok. 21.10. Trzech z żołnierzy udało się do poczekalni stacyjnej, gdzie zatrzymali i wylegitymowali znajdujące się tam osoby. Czwarty wszedł do budki na przejeździe i zakazał dróżnikowi kontynuowania pracy. Rozpoczęła się akcja zatrzymania i kontroli nadciągającego pociągu.
Zygmunt Błażejewicz „Zygmunt”
Przyszły dowódca 1. szwadronu 5. Brygady Wileńskiej AK z konspiracją związał się w listopadzie 1939 r., a walkę zakończył dopiero w październiku roku 1945, przedzierając się na Zachód. Jego szlak bojowy pokazuje głębie dramatu, którym były dla naszej części Europy traumatyczne wydarzenia II wojny światowej.
Ksiądz Władysław Gurgacz SJ (1914-1949). Duchowa droga Kapelana Niezłomnych
Znamy go dzisiaj przede wszystkim jako kapelana Żołnierzy Wyklętych, przedstawianego często na zdjęciach w wojskowym mundurze, wśród członków Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowców, na tle pięknej Hali Łabowskiej i Beskidu Sądeckiego. Mało jednak wiemy o jego duchowej drodze, która doprowadziła go do brzemiennej w skutki decyzji przystąpienia wiosną 1948 r. do oddziału konspiracyjnego.
Poakowskie podziemie niepodległościowe wobec okupacji komunistycznej
Potencjał pozostały po rozformowaniu Armii Krajowej mógł zostać wykorzystany w bardzo różny sposób: od podjęcia czynnej samoobrony przeciw reżimowi komunistycznemu, poprzez głębsze zakonspirowanie organizacji i utajnioną pracę nastawioną na długi dystans, po kapitulację.
Szafarze śmierci. Sędziowie sądów doraźnych Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (luty – czerwiec 1946)
Na początku lutego 1946 r. utworzono wydziały doraźne przy sądach okręgowych, których głównym celem było jak najszybsze spacyfikowanie antykomunistycznego podziemia zbrojnego. W trakcie kilkumiesięcznej działalności te tak zwane „sądy na kółkach”, których składy orzekające rekrutowały się z sędziów i prokuratorów wojskowych, orzekły kilkaset wyroków śmierci.
Od „buntu niewolników” po „przystanek Niepodległość”. Janusz Kurtyka (1960–2010)
Dzieło ludzi wybitnych trwa dłużej niż ich życie. Janusz Kurtyka był człowiekiem wybitnym. Rozumiał ducha Instytutu Pamięci Narodowej i wiedział, jak wykorzystać jego potencjał. Przede wszystkim jednak miał precyzyjną wizję tego, jak po półwieczu totalitaryzmów odbudować polską tożsamość.
Bunkier „Uskoka”
W konspiracji działał od początku 1941 r. Wiosną 1944 r. zorganizował na terenie Obwodu AK Lubartów oddział partyzancki, podejmując działania przeciwko niemieckim siłom okupacyjnym. Po wkroczeniu Sowietów na Lubelszczyznę rozformował grupę, ale już pod koniec lata 1944 r., zagrożony aresztowaniem, podjął ograniczone działania z zakresu samoobrony.
Kim był „Ford”, żołnierz 5. Brygady Wileńskiej AK na Pomorzu w 1946 r.?
W publikacjach dotyczących 5. Brygady Wileńskiej AK w 1946 r., szczególnie na terenie Pomorza Gdańskiego, pojawiają się pseudonimy żołnierzy, których nazwiska pozostają do dzisiaj nieznane. Tak jest w przypadku „Forda”, żołnierza szwadronu ppor. cz.w. Zdzisława Badochy „Żelaznego”, walczącego w oddziale co najmniej od 2. połowy kwietnia 1946 r. Wiadomo o nim jedynie tyle, że był bliskim kolegą innego partyzanta, Henryka Wojczyńskiego (lub Wojcińskiego) „Mercedesa” i na przełomie 1945 i 1946 r. pracował razem z nim w bydgoskim oddziale Państwowej Komunikacji Samochodowej (PKS).
Ni śladu, ni znaku – życie i śmierć „Żelaznego”
28 czerwca 1946 r. doszło do akcji, w której poległ jeden z najodważniejszych podkomendnych mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” – ppor. Zdzisław Badocha ps. „Żelazny”.
Ostatni bój „Pilota”
23 czerwca 1950 r., w nierównej walce z żołnierzami Korpusu Bezpieczeństwa Publicznego i funkcjonariuszami bezpieki polegli członkowie patrolu Władysława Grudzińskiego ps. „Pilot”, należącego do oddziału Narodowego Zjednoczenia Wojskowego pod dowództwem st. sierż. Mieczysława Dziemieszkiewicza ps. „Rój”.
Skazani na zapomnienie - poszukiwania Wyklętych (odc. 48 cyklu)
Podziemie niepodległościowe na Pomorzu
Na Pomorzu ruch niepodległościowy odrodził się wkrótce po rozwiązaniu Armii Krajowej. Wykorzystywał on struktury Polskiego Państwa Podziemnego z czasu okupacji niemieckiej oraz napływ siatek konspiracyjnych i samoorganizujących się mas żołnierzy, zmuszonych do migracji z innych obszarów Polski.
Jarosław Skrodzki „Zeks”, „Jur” – żołnierz Wileńskiego Okręgu AK
W okolicy wsi Raubiszki (Litwa) w 2020 r. pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN przeprowadzili prace ekshumacyjne. Podjęto szczątki sześciu mężczyzn. Prace poszukiwawcze poprzedziła żmudna kwerenda archiwalna: specjaliści Wydziału Kresowego analizowali akta rosyjskie, polskie i litewskie.
Mieczysław Dziemieszkiewicz ps. „Rój (1925-1951)
W nocy z 13 na 14 kwietnia 1951 r., w wyniku obławy funkcjonariuszy UB i MO, przy udziale żołnierzy KBW, poległ w walce st. sierż. Mieczysław Dziemieszkiewicz „Rój”, żołnierz NSZ i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, dowódca jednego z najdłużej walczących z komunistami oddziałów NZW.
Dodatek historyczny rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej z okazji Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”
14 lutego 2022 r. obchodziliśmy 80. rocznicę przemianowania Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową, zatem utworzenia największej podziemnej armii w okupowanej Europie. 1 marca przypada Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, święto bohaterów polskiej konspiracji antykomunistycznej, która to również przybrała największy rozmiar wśród narodów będących pod okupacją sowiecką.
Tadek Firma Solo w Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
Józef Bandzo „Jastrząb”: Wspomnienia partyzanta 3. i 5. Wileńskiej Brygady AK – 1/20 [audiobook]
Armia Polska: konspiracja antykomunistyczna w Wielkopolsce w 1945 r.
„Dla oczyszczenia terenu z band”. LWP przeciwko żołnierzom polskiego podziemia niepodległościowego
W oddziale „Babinicza”. Działalność oddziału Konspiracyjnego Wojska Polskiego
Stefan Szmakfefer: człowiek widmo
Łukasz Ciepliński – między legendą a rzeczywistością
Świtem 1 września 1939 r. wyruszył przeciwko Niemcom jako podporucznik służby stałej, dowodząc na przedpolach Bydgoszczy kompanią przeciwpancerną 62. pp, a 1 marca 1951 r. zginął w komunistycznym więzieniu na warszawskim Mokotowie jako podpułkownik Wojska Polskiego, prezes IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” i jeden z depozytariuszy Testamentu Polski Podziemnej.
IV Zarząd Główny Zrzeszenia WiN
W grypsie z celi śmierci płk Łukasz Ciepliński pisał do rodziny: „Pytam – czy ofiary nasze nie pójdą na marne, czy niespełnione sny powstaną z mogił…? Wierzę – nie pójdą, sny wstaną, syn zastąpi ojca, Ojczyzna niepodległość odzyska”.
Niezłomni
Szczególnym elementem pejzażu powojennego była utrzymująca się po roku 1947 obecność podziemia niepodległościowego, a zwłaszcza oddziałów „leśnych”.
Wielkopolski Wyklęty – Jan Kempiński „Błysk”
Zmotoryzowany oddział lotny Wielkopolskiej Samodzielnej Grupy Ochotniczej „Warta” pod dowództwem kpt. Jana Kempińskiego „Błyska” był jednym z najaktywniejszych oddziałów powojennego podziemia niepodległościowego w Wielkopolsce.
Ostatni niezłomni Rzeszowszczyzny. Rozpracowanie i likwidacja oddziału NZW Adama Kusza „Garbatego”
Na początku 1950 roku oddziały podziemia prawie nie istniały. Amnestia z lutego 1947 doprowadziła do ujawnienia się większości żołnierzy. Pozostały tylko niewielkie grupy tych, co nie uwierzyli w „dobrodziejstwa” komunistów lub byli do walki zmuszeni wskutek prześladowań po skorzystaniu z amnestii.
Ruch Oporu Armii Krajowej
Obława w Targowiskach. Śmierć Edmunda Sawczyna, zastępcy Żubryda
W Targowiskach na Podkarpaciu 20 września 1946 r., w obławie zorganizowanej przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krośnie, poległ ppor. Edmund Sawczyn „Mundek”, „Puma” – dowódca II kompanii Samodzielnego Batalionu Operacyjnego NSZ i zastępca jego dowódcy, kpt. Antoniego Żubryda „Zucha”.
Łowca Wyklętych – funkcjonariusz UB Ryszard Trąbka
„Zasłużony funkcjonariusz od rozbijania zbrojnego podziemia niepodległościowego na Lubelszczyźnie w latach 40-tych i 50-tych, poprzez udział w likwidacji ostatniego antykomunistycznego partyzanta – Józefa Franczaka, aż po nagradzaną pracę operacyjną – m.in. przeciwko opozycji lat 80-tych”.
„Babinicz” ze Skomlina. Alfons Olejnik (1921-1947)
W areszcie WUBP w Łodzi 18 stycznia 1947 r. został rozstrzelany ppor. Alfons Olejnik „Babinicz”, dowódca jednego z najlepiej zorganizowanych oddziałów partyzanckich Konspiracyjnego Wojska Polskiego. W chwili śmierci miał 26 lat.
W walce z Niemcami i komunistami. Okręg Śląski ZWZ-AK i jego sukcesorzy
Czynny opór, najpierw przeciwko niemieckiej okupacji, a potem rządom komunistów, trwał na Górnym Śląsku niemal osiem lat. Okupiony został olbrzymimi stratami.
Podpułkownik Stanisław Borodzicz
7 lutego 2007 r. zmarł Stanisław Borodzicz ps. „Wiejski”, „War”, „Zarzyc”, podpułkownik Wojska Polskiego, żołnierz podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, działający na terenie północnego Mazowsza, wielki admirator ziemi ciechanowskiej.
Tadeusz Waśniewski – buntownik z wyboru
Podziemna organizacja Wolny Orzeł Polski (WOP) działała na terenie Goniądza w powiecie białostockim od końca czerwca 1953 r. do 21 maja 1954 r. Jej założycielami byli Zdzisław Szwarc ps. „Wichura” oraz Kazimierz Karłowski ps. „Lew”. Od samego początku działał w niej także Tadeusz Waśniewski.
Czerwone mury krwawego Mokotowa
W więzieniu mokotowskim w okresie terroru stalinowskiego zamordowano na podstawie orzeczeń sądów wojskowych ok. 350–400 osób. Szacuje się, że blisko tysiąc innych zamęczono w trakcie śledztwa.
Tadeusz Radwański „Kostek”. „Wyklęty” z Annopola (1925-1948)
Broszura przedstawia losy Tadeusza Radwańskiego ps. „Kostek”, żołnierza podziemia niepodległościowego z Annopola na Lubelszczyźnie. W 2021 r. został awansowany pośmiertnie na stopień podporucznika Wojska Polskiego oraz odznaczony przez Prezydenta RP Krzyżem z Mieczami Orderu Krzyża Niepodległości.
Ostatnia akcja specjalna „Brunona”
24 listopada 1945 r. Straż Okręgu Rzeszowskiego WiN pod dowództwem ppor. Kazimierza Dziekońskiego „Brunona” zastrzeliła w rzeszowskim szpitalu przy ul. Szopena funkcjonariusza komunistycznego aparatu terroru ppor. Ludwika Bojanowskiego kierującego Sekcją 2. Wydziału I WUBP w Rzeszowie.
Dlaczego żołnierze Pierwszej Konspiracji podjęli walkę w ramach Drugiej - tym razem z rosyjskim okupantem? Jak komunistyczna propaganda dehumanizowała i zohydzała Polakom Żołnierzy Wyklętych?
W obronie polskiej Wileńszczyzny - z dziejów walk AK z okupantami niemieckimi i ich litewskimi kolaborantami oraz z okupacją sowiecką
Pochowani pod śmietnikiem
Wyzwaniem jest nie tylko ustalenie miejsc pochówku Wyklętych, lecz także identyfikacja ich szczątków. Jak wyglądają poszukiwania żołnierzy powojennego podziemia?
Wojciech Błasik i grupa samoobrony tarnowskiego WiN
Odbicie aresztowanego kolegi, akcje ulotkowe i kary chłosty. Później śledztwo, tortury i wieloletnie więzienie. Grupa samoobrony z Placówki WiN w Tarnowie stanowi doskonały przykład losów poakowskiego podziemia.
Ojciec i Syn
Trzeci grudnia 1949 roku to data śmierci Kazimierza Żebrowskiego i jego syna Jerzego. Ich losy mają wymiar antycznej tragedii, a przecież nie były fikcją literacką.
Polskie powstanie antykomunistyczne
Powstanie to – jak głosi słownik PWN – „zbrojne wystąpienie narodu lub jakiejś grupy w obronie swojej wolności”.
„Łupaszka” – partyzancka legenda
30 czerwca 1948 r. w Osielcu koło Jordanowa funkcjonariusze MBP aresztowali ukrywającego się mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”, jednego z najbardziej zasłużonych dowódców polowych pierwszej i drugiej konspiracji, dowódcę 5. Wileńskiej Brygady AK.
Pan Samochodzik kontra „Warszyc”
Rozprawa z niepodległościowym podziemiem po drugiej wojnie światowej trwała przez niemal dekadę – do połowy lat pięćdziesiątych. Miała wówczas charakter bezpardonowej walki zmierzającej do fizycznej eliminacji politycznych przeciwników.
Żołnierze Wyklęci w świetle źródeł historycznych
„Jaguar” z Konspiracyjnego Wojska Polskiego
Dowódcą najaktywniejszej jednostki partyzanckiej działającej latem 1946 r. na terenie powiatów częstochowskiego, lublinieckiego i kłobuckiego był ppor. Stanisław Lisiecki „Jaguar” (1908–1946).
Wyrok na Witolda Pileckiego
Ja już żyć nie mogę, mnie wykończono, Oświęcim to była igraszka – powiedział w przerwie rozprawy, po brutalnym śledztwie, w więzieniu mokotowskim Witold Pilecki, obrońca Polski z 1920 r., ochotnik do Auschwitz, uczestnik Powstania Warszawskiego i żołnierz 2. Korpusu Polskiego gen. Andersa.
„Trzy konspiracje”. Historia Aleksandra Rusina, ps. Rusal
Historia w obrazie: „Łupaszka”
Władysława Gurgacza SJ Refleksje
Sanitariuszka wyklęta
Dwukrotna kara śmierci, 15 lat więzienia, utrata praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek mienia na rzecz Skarbu Państwa – taki wyrok wydał Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku wydany na niespełna osiemnastoletnią Danutę Siedzikównę „Inkę”, sanitariuszkę Armii Krajowej.
Atlas polskiego antykomunistycznego podziemia niepodległościowego 1944–1956
Żołnierze Wyklęci – zapomniany fenomen
Żołnierze Wyklęci są jednym z tych zjawisk historycznych, wokół których w ostatnich latach toczy się społeczna dyskusja. Dotyczy ona nie tylko postawy zbrojnego oporu jako metody walki z narzuconym reżimem, ale często konkretnych działań oddziałów czy decyzji ich dowódców.
„Nie jesteśmy żadną bandą”
Pierwsze oddziały walczące z komunistami składały się z ludzi, którzy albo nie złożyli nigdy broni, albo też chwycili za nią ponownie po to, by na przykład odbić swoich kolegów z więzień czy aresztów.
Ekspertyza. Identyfikacja „Inki”
„Ostatnie powstanie”. Dodatek prasowy na Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
W dodatku przedstawiona jest ewolucja w kolejnych latach charakteru i warunków działalności podziemia niepodległościowego w Małopolsce i Świętokrzyskiem.
Żołnierze wolnej Polski. Wyklęci odnalezieni w Małopolsce (t. 1)
Samodzielny Obwód WiN Tomaszów Lubelski
Cechą charakterystyczną powiatu tomaszowskiego po 1947 r. była działalność dwóch odrębnych, niezależnych od siebie obwodów konspiracyjnych.
Żołnierze Wolnej Polski młodzieżowa organizacja konspiracyjna z Pilzna 1949-1952. Młodzieżowa konspiracja w realiach powojennych
Stanisław Radkiewicz kierujący Ministerstwem Bezpieczeństwa Publicznego zaniepokojony skalą konspiracji młodzieżowej w specjalnej instrukcji z sierpnia 1950 r. pisał: „Walka z podziemiem młodzieżowym i szybka pełna jego likwidacja wysuwa się w chwili obecnej na jedno z czołowych zadań całego naszego aparatu”.
Marian Gołębiewski „Irka”, „Ster” – pierwszy cichociemny na Lubelszczyźnie
Na katowickich Panewnikach
Mroźne przedpołudnie ostatniego dnia 1946 r. Panewniki – spokojny zakątek na uboczu wielkiego miasta, oddychający jednostajnym rytmem liturgii godzin we franciszkańskim klasztorze. Wzdłuż wąskiej alejki więzienna ciężarówka nieśpiesznie przedziera się pośród zasp torem znanych sobie kolein, na sam koniec cmentarza. Dół niezbyt głęboki, ale dość szeroki, by przyjąć sześć prostych trumien złożonych obok siebie.
Kotwicz. Ostatni Komendant
Proces siedemnastu w Radomsku
W maju 1946 r. komunistyczny sąd skazał dwunastu żołnierzy Konspiracyjnego Wojska Polskiego na karę śmierci, a pięciu na długoletnie więzienie. Musiało minąć niemal pół wieku, by zamordowanym oddano hołd.
Zaplątani w operację „Cezary”
Janusz Salmonowicz od dziecka mieszka w Elblągu. On i jego córka Natalia są zakochani w mieście, które po wojnie rodzice pana Janusza wybrali na nowe miejsce do życia – przerwanego później brutalnie przez komunistów.
Ksiądz Stanisław Piwowarski
W czasie wojny był wikariuszem w parafii w Kobielach Wielkich k. Radomska i kapelanem I batalionu 27. pułku piechoty AK dowodzonego przez Stanisława Sojczyńskiego „Warszyca”. Po wojnie – spowiednikiem żołnierzy antykomunistycznego, założonego przez „Warszyca”, Konspiracyjnego Wojska Polskiego.
Kocham Polskę. Chcę, żeby Polska była Polską... żeby była Polską. Pamięci Lidii Lwow - Eberle (1920 - 2021)
Sanitariuszka AK z książęcego rodu
Lidia Lwow-Eberle urodziła się 14 listopada 1920 r. w miasteczku Plos nad Wołgą, ok. 350 km na północny-wschód od Moskwy. Pochodziła z inteligenckiej, arystokratycznej rodziny.
Konspiracyjne Wojsko Polskie
Konspiracyjne Wojsko Polskie było największą organizacją antykomunistycznego podziemia w centralnej Polsce. Twórcą i komendantem KWP był kpt. Stanisław Sojczyński „Warszyc” – u schyłku wojny dowódca batalionu w 27. pp.
Testament zza grobu
W Pałacu Prezydenckim 21 kwietnia 2017 roku odbyło się wręczenie not identyfikacyjnych kolejnym rodzinom ofiar zbrodni komunistycznych. Wśród odnalezionych i tym razem nie było płk. Aleksandra Rybnika „Dzikiego”, „Jerzego”, legendarnego dowódcy AK/WiN na Białostocczyźnie.
Wolni w zniewolonym kraju
Komuniści, fałszując referendum w 1946 r., a pół roku później wybory do Sejmu Ustawodawczego, pokazali, że w walce o władzę nie liczą się z nikim i niczym.
Nie tylko „Bartek”. Powojenna konspiracja narodowa na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim
W związku z dużym zainteresowaniem historią Zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) Henryka Flamego „Bartka”, operującego w rejonie Beskidów, historia podziemia narodowego na Górnym Śląsku jest ostatnio redukowana do działań partyzanckich na południu regionu.
WiN: czy konspiracja cywilna miała szansę powodzenia?
Strzelecka 8: jedna z sowieckich katowni na mapie „wyzwolonej” Warszawy
Jak bezpieka dopadła Aleksandra Młyńskiego „Drągala”
Tadeusz Zieliński „Igła”
Podporucznik Tadeusz Zieliński „Igła” był jednym z najbardziej zdeterminowanych żołnierzy antykomunistycznego podziemia w regionie radomskim, a po zamachu na szefa Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Rzeszowie ppłk. Alfreda Wnukowskiego, najwyższego rangą oficera aparatu represji, jaki zginął z rąk polskiego podziemia antykomunistycznego, stał się również jednym z najbardziej poszukiwanych i rozpoznawalnych dowódców.
Sieradzcy żołnierze „Warszyca”
Wśród licznych ugrupowań antykomunistycznych, które powstały po rozwiązaniu Armii Krajowej, z pewnością wyróżniało się Konspiracyjne Wojsko Polskie (KWP). Silne struktury tej organizacji udało się zbudować w Sieradzu.
Dwie wojny kapitana „Warszyca”
Opisując dzieje regionu łódzkiego czasu okupacji niemieckiej i pierwszych lat powojennych, nie sposób pominąć Stanisława Sojczyńskiego „Warszyca” – twórcy i komendanta Konspiracyjnego Wojska Polskiego. To właśnie tacy jak on przyczynili się do dzisiejszej fascynacji historią Żołnierzy Wyklętych.
Obowiązek wobec Polski
Wśród osób, o których pamięć miała zgodnie z wolą komunistów zniknąć, znalazł się Edmund Bukowski. Niezmiernie aktywny i oddany sprawie niepodległości Polski żołnierz.
Wywiad "Warszyca" w Głównym Zarządzie Informacji komunistycznej armii: mord komunistów na Barbarze Niemczuk i Kazimierze Mielczarek
Mjr Adam Trybus „Gaj” (1909-1982)
„Proces siedemnastu” w Radomsku
Konspiracyjne Wojsko Polskie
Przywrócić pamięć. Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku...
Dlaczego komuniści skazali Witolda Pileckiego na karę śmierci w 1948 r.?
Bracia Taraszkiewiczowie (cz. II): Edward Taraszkiewicz, ps. Żelazny
Trzy lata w ziemiance. Krótka historia ukrywania się braci Ignacego i Pawła Albinów w Puszczy Noteckiej
W 1941 r. Ignacy i Paweł Albinowie z wcielonej do Rzeszy niemieckiej Wielkopolski trafili do GG i zamieszkali w pow. Jędrzejów. Działały tam grupy zbrojne NSZ. Bracia przyłączyli się do nich.
Bracia Taraszkiewiczowie (cz. I): Leon Taraszkiewicz, ps. Jastrząb
Polityka historyczna prezydenta Lecha Kaczyńskiego
Prezydent Lech Kaczyński był pierwszym po roku 1989 polskim politykiem najwyższej rangi, który nie tylko dostrzegał i rozumiał wagę oraz potencjał wspólnej pamięci narodu, ale także podejmował działania, z których wyłania się obraz aktywnej i spójnej polityki historycznej przez niego prowadzonej.
Rozbicie grupy Adama Kusza, ps. Garbaty
Adam Stanisław Kuchciewicz, ps. Wiktor. Jak odnaleziono jego szczątki?
Żołnierze Niezłomni - Stanisław Sojczyński „Warszyc”
Przeciwko dwóm wrogom. Bolesław Sawicz-Korsak (1923–2016)
Podporucznik Bolesław Sawicz-Korsak „Biały Bolek”, „Mściwość”, „Przybuś”, „Roman” walczył z obydwoma okupantami. Po II wojnie światowej z wielką ofiarnością poświęcał się pracy konspiracyjnej. I dlatego był jednym z najbardziej poszukiwanych przez UB oficerów podziemia niepodległościowego.
Wielka ucieczka z więzienia PRL. Kulisy wydarzeń z 2 grudnia 1955 roku
Późnym wieczorem 2 grudnia 1955 r. kilkunastu więźniów usiłowało zbiec z zakładu karnego w Sieradzu. I choć próba ta nie powiodła się, przeszła ona do historii jako największa w dziejach więziennictwa PRL nieudana ucieczka podjęta bez pomocy z zewnątrz.
Przesłuchanie „Murata”
W nocy z 11 na 12 marca 1949 r. strażnicy aresztu WUBP w Łodzi stwierdzili, że Jan Małolepszy „Murat” – dowódca Konspiracyjnego Wojska Polskiego – leży martwy w celi. Oficjalnie poinformowano, że zmarł on na atak serca. Tymczasem zakatowali go funkcjonariusze UB podczas nieformalnych „przesłuchań”.
„Kuryer Kielecki” poświęcony konspiracji antykomunistycznej
5 marca 2020 r.: dodatek historyczny „Kuryer Kielecki” poświęcony żołnierzom konspiracji antykomunistycznej, przygotowany przez Delegaturę IPN w Kielcach.
Zygmunt Szczepkowski (1913-2004) – James Bond z Podkarpacia
„Hipolit” to pseudonim, którym posługiwał się Zygmunt Szczepkowski, oficer kontrwywiadu brzozowskiego obwodu AK. To postać niezwykła – można powiedzieć brzozowski agent James Bond.
Przeciwko „gangrynie bolszewickiej”. Podziemie poakowskie na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945-47
„Polacy – Rodacy, stoimy przed fazą wyborczą, żeby nie głosować po stronie PPR-u i tej gangryny bolszewickiej, że oni są nasłani z Moskwy. Polska jest katolicka” – apelował por. Wiktor Kania, dowódca oddziału partyzanckiego Konspiracyjnego Wojska Polskiego, przed referendum z 30 czerwca 1946 r.
Biuletyn IPN 3/2020 - Honor Polaka
Mówimy Żołnierze Wyklęci, Żołnierze Niezłomni – często zapominamy, że pierwsze oddziały partyzanckie walczące z komunistami składały się z ludzi, którzy albo nie złożyli nigdy broni, albo też chwycili za nią ponownie po to, by na przykład odbić swoich kolegów z więzień czy aresztów
Wyklęte przesłanie
14 października 1950 r. ludzie ubrani w togi sędziowskie, w imieniu sowieckiej władzy nad Polską, skazali Łukasza Cieplińskiego na pięciokrotną karę śmierci. Czekając na nią, pisał do bliskich, ukochanej żony i wymodlonego syna, grypsy. Te zapisy są być może jeszcze bardziej aktualne dzisiaj.
Kto Wyklęty, kto Niezłomny?
Pojęcie „Żołnierze Wyklęci” mówi o komunistycznej represji – anatemie zbiorowej niepamięci rzuconej na tych, co stawili zbrojny opór „władzy ludowej”. Termin „Żołnierze Niezłomni” opisuje postawę Bohaterów, ich stosunek do komunistycznego okupanta, z którym walczyli, czy w kraju, czy na emigracji.
Po co uczyć o „Łączce”?
Ucząc o ofiarach zbrodni komunizmu, o poszukiwaniu ich grobów, afirmujemy fundamentalne wartości, takie jak wolność, niepodległość, prawda, poszanowanie człowieka i jego praw, także po jego śmierci – czyli te pojęcia naszej cywilizacji, na których powinna opierać się edukacja.
Ostatni Rycerze Rzeczypospolitej
O fenomenie Żołnierzy Wyklętych i ich obecności we współczesnym życiu społecznym, z prof. Krzysztofem Szwagrzykiem, zastępcą prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, rozmawia dr Rafał Leśkiewicz, redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl
Nie tylko komendant „Olech” – oddziały Durysa i Bukatki na Ziemi Lidzkiej (1946-1948)
Najbardziej znanym organizatorem polskiego oporu przeciw sowieckiej aneksji wschodniej części II RP jest ppor. Anatol Radziwonik „Olech”, stojący na czele połączonego poakowskiego Obwodu Szczuczyn-Lida. Jednak takich jak on było znacznie więcej.
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych na Rzeszowszczyźnie
Dodatek historyczny Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych w 2020 r.
„Moskit” kontra Żubryd
Antoni Żubryd „Zuch” – syn Michała i Anny z domu Wołoszyn – urodził się 4 września 1918 r. w Sanoku. Przed wybuchem wojny był podoficerem zawodowym w 40. pułku piechoty. We wrześniu 1939 r. walczył m.in. w obronie Warszawy. Dostał się do niemieckiej niewoli, z której uciekł lub został zwolniony.
Śledztwo i proces I Zarządu Głównego WiN
Proces I Zarządu Głównego WiN ze stycznia 1947 r. należy do najważniejszych powojennych procesów pokazowych. Został propagandowo wykorzystany do kompromitacji podziemia niepodległościowego i złamania oporu społeczeństwa w przededniu wyborów do Sejmu Ustawodawczego.
Inspektor i jego żołnierze. Organizacja Pawła Cierpioła „Makopola” w powiecie rybnickim i pszczyńskim w latach 1945–1946.
Organizacja Pawła Cierpioła „Makopola” prowadziła niepodległościową działalność propagandową i zbrojną w południowej części Górnego Śląska w latach 1945–1947. Była kontynuatorką inspektoratu rybnickiego Armii Krajowej i Delegatury Sił Zbrojnych.
Jeden z 316 – Hieronim Dekutowski „Zapora” (1918-1949)
Żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Cichociemny, oficer Armii Krajowej i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, ofiara komunistycznej zbrodni.
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych - dyskusja panelowa
Andrzej Bujok „Jędrek” – jedyny, który przeżył
Starannie przygotowana prowokacja komunistycznej bezpieki doprowadziła do zamordowania całego oddziału Narodowych Sił Zbrojnych. Andrzej Bujok ps. „Jędrek” był jedynym z partyzantów „Bartka”, który cudem ocalał z operacji eksterminacyjnej UB. Można o nim powiedzieć „szczęściarz”, ale czy na pewno?
„Olech”: przeciwko sowieckiemu terrorowi
Anatol Radziwonik „Olech” wraz z grupą swoich podkomendnych nie zdecydował się po wojnie ewakuować z zajętej przez ZSRS Nowogródczyzny, licząc na powrót ziem wschodnich do Polski. Pozostałe na wschodzie oddziały polskie stały się samoobroną miejscowej ludności przed terrorem NKWD.
Tata chciał, żebym była dzielna
Zofia Pilecka-Optułowicz, córka rotmistrza Pileckiego, Dama Orderu Odrodzenia Polski, Kustosz Pamięci Narodowej roku 2015, w wywiadzie udzielonym Karolinie Wichowskiej opowiada o swoim ojcu, o jego stosunku do świata i o tym, jak wyglądało życie jego najbliższych w kraju rządzonym przez komunistów.
Wiarusy
"...Czy jesteście tylko biernymi świadkami nie zajmującymi się wcale losami Ojczyzny, tej matki naszej, która nas chroni i karmi, która za to znajduje tyle niewdzięczności u swych synów, którzy przyczyniają się tylko do jej zagłady pragnąc skuwać ją w kajdanach Bolszewizmu... Polacy! Z silną wiarą w zwycięstwo dla dobra sprawy, a ze zniszczeniem wszystkich złych i przewrotnych, pójdziemy w przyszłość mając tylko na sercu swój honor
i godność Polaka...", fragment odezwy „Wiarusów” z 1947 r.
Stanisław Ludzia „Harnaś”
Stanisław Ludzia był jednym z najbardziej znanych w Małopolsce partyzantów powojennego podziemia niepodległościowego. O wolną Polskę walczył od 1944 r. – najpierw z okupantem niemieckim, a później także z Sowietami i narzuconą Polakom komunistyczną władzą. Swoją działalność partyzancką zaczynał jako zwykły strzelec, z czasem przydzielano mu coraz bardziej odpowiedzialne zadania, takie jak akcje likwidacyjne czy dowodzenie samodzielnymi patrola mi.
Józef Kuraś „Ogień” i Zgrupowanie Partyzanckie „Błyskawica”
Józef Kuraś urodził się 23 października 1915 r. w gorczańskiej wsi Waksmund, w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych i obywatelskich. Od 1934 r. był członkiem Stronnictwa Ludowego, natomiast od listopada 1936 r. do września 1938 r. pełnił zasadniczą służbę wojskową – najpierw w szeregach 2. Pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku, a następnie, od marca 1937 r., w Korpusie Ochrony Pogranicza. 29 marca 1937 r. został przydzielony do Pułku KOP „Głębokie” i służył kolejno w Batalionach KOP „Berezwecz” i „Słobódka”.
Powązkowska „Łączka”
Od lata 1944 r. komuniści rozpoczęli proces sukcesywnego przejmowania władzy w Polsce. W ciągu kilku lat, wspierani przez Związek Sowiecki, doprowadzili do likwidacji zbrojnego i politycznego oporu, opanowali wszystkie struktury państwa, nadając mu totalitarny charakter. Po latach odnajdujemy szczątki ofiar komunistycznego terroru.
Wracamy po Was! Historia oddziału "Bartka"
Siostra Bieruta w rękach „Jastrzębia” i „Boruty”
W połowie roku 1946 w rękach – jak to określali komuniści – „bandytów”, czyli żołnierzy podziemia znalazła się rodzina prezydenta KRN Bolesława Bieruta. Nie spędziła w niewoli zbyt wiele czasu, gdyż zaledwie po kilkudziesięciu godzinach wraz ze swoimi bliskimi odzyskała wolność. Jak do tego doszło?
„Stefan” – jeden z „Wyklętych”
Spośród wszystkich konspiratorów tworzących zbiorowość Żołnierzy Wyklętych najtragiczniejszą – mimo wielokrotnie dawanego świadectwa bohaterskiej postawy – byli żołnierze konspiracji kresowej. Jedną z postaci z tego kręgu był Stefan Pabiś „Stefan”, żołnierz ZWZ-AK-WiN z powiatu wołkowyskiego.
Siedmiu z „Łączki”
We wtorek 16 września 1947 roku funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego ujęli na Dolnym Śląsku majora Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”, cichociemnego, legendarnego dowódcę zgrupowania partyzanckiego AK, DSZ i WiN na Lubelszczyźnie oraz siedmiu towarzyszących mu oficerów.
Ostatni. Józef Franczak „Laluś” (1918–1963)
W ciche, poniedziałkowe popołudnie 21 października 1963 roku rolnicy ze wsi Majdan Kozic Górnych jak zwykle pracowali w polu. Nad okolicą unosił się dym z palonych naci ziemniaczanych. Nagle ciszę rozdarły serie z karabinów maszynowych: rozpoczynała się ostatnia walka Józefa Franczaka „Lalusia”.
90s. historii: 12 marca 1910 r. urodził się Zygmunt Szendzielarz "Łupaszka"
Komuniści mordują Łukasza Cieplińskiego i Jego 6 podkomendnych z IV ZG Zrzeszenia „WiN”
Śmierć „Żelaznego”
Wciąż nie udało się ustalić miejsca, w którym komuniści ukryli zwłoki Zdzisława Badochy „Żelaznego”. Wiadomo jednak, że śmierć jednego z najzdolniejszych dowódców polowych V Brygady Wileńskiej AK była wynikiem przypadkowej akcji milicji.
Życie z bronią w ręku. Sylwetka Janusza Brochwicz-Lewińskiego „Gryfa”.
20 lipca 2018 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie miało miejsce poświęcenie pomnika nagrobnego śp. Janusza Brochwicz-Lewińskiego, ps. Gryf, generała brygady Wojska Polskiego, żołnierza batalionu AK „Parasol”.
Ekshumacje. Kto już ma swój grób, a kto jeszcze czeka…
Brygada „Łupaszki” wciąż w polu... 5 Brygada Wileńska AK na Pomorzu, Warmii i Mazurach 1945–1947 (z cyklu Dopalanie Kresów)
Biuletyn IPN nr 3/2018 - Powrót bohaterów
Marcowy numer poświęcony jest polskim bohaterom – poszukiwanym i odnajdywanym przez prof. Krzysztofa Szwagrzyka i Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN w kilkudziesięciu miejscach kaźni i na cmentarzach w Polsce, na Białorusi i na Litwie. Prace ekshumacyjne i identyfikacyjne opisują ci, którzy je prowadzą: archeolodzy, lekarze, antropolodzy i historycy.
Kwatera "Ł". Panteon narodowy pod cmentarnym murem
Józef Kuraś „Ogień” i Zgrupowanie Partyzanckie „Błyskawica”
Józef Kuraś urodził się 23 października 1915 r. w gorczańskiej wsi Waksmund, w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych i obywatelskich. Od 1934 r. był członkiem Stronnictwa Ludowego, natomiast od listopada 1936 r. do września 1938 r. pełnił zasadniczą służbę wojskową – najpierw w szeregach 2.
54 lata po śmierci Józefa Franczaka ps. "Laluś". Czy walka miała sens?
Ks. Władysław Gurgacz SJ
14 września 2018 r. minęła 69. rocznica wykonania wyroku śmierci na ks. Władysławie Gurgaczu SJ, kapelanie oddziału „Żandarmeria” Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowców.
Biuletyn IPN 3/2017
Druga konspiracja, podziemie niepodległościowe po drugiej wojnie światowej – to główny temat nowego numeru (3/136) „Biuletynu IPN”, który trafił do sprzedaży w placówkach Poczty Polskiej i salonach Empik. Nie zabrakło w nim pytania o kryteria, według których zaliczamy bohaterów do panteonu Wyklętych-Niezłomnych.
Żołnierze Niezłomni - 1 marca 2017
Wyklęci Niezłomni 1944-1963
Po latach trwania systemu politycznego zniewolenia Polski i zmowy milczenia o niezłomnych bohaterach nienazwanego jeszcze powstania nadszedł czas Żołnierzy Niezłomnych.
Jeden z „wyklętych”. Feliks Selmanowicz „Zagończyk” 1904 – 1946
Publikacja przestawia Feliksa Selmanowicza (ps. „Zagończyk”), zasłużonego żołnierza czasu wojny i okresu powojennego, dowódcę patrolu dywersyjnego 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej.
„Łączka”. Poszukiwania i identyfikacja ofiar terroru komunistycznego na warszawskich Powązkach
W lipcu 2012 r. w dziesiątkach rodzin polskich bohaterów z czasów II wojny światowej i pierwszych lat po jej zakończeniu odżyła na nowo nadzieja. Nadzieja na odnalezienie grobów ojców, wujów, stryjów, dziadków. Rozpoczęły się bowiem prace ekshumacyjne w kwaterze „Ł” na warszawskich Powązkach, zmierzające do odnalezienia i identyfikacji ofiar mordów sądowych z okresu komunizmu, straconych w więzieniu mokotowskim w latach 1948–1956. Kilka miesięcy później trzy rodziny uzyskały pewność, że ich bliskich pogrzebano właśnie na „Łączce”. Z czasem grupa ta zaczęła się
powiększać.
Major Hieronim Dekutowski „Zapora” (1918–1949)
Hieronim Dekutowski został odznaczony Krzyżem Walecznych (1945 r.), czterokrotnie Medalem Wojska (1948 r.), Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (1964 r.; nr 12 660; antydatowany na 1948 r.), Krzyżem WiN (1989 r.), Krzyżem AK (1990 r.) i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2007 r.). Jest również pierwszym kawalerem najwyższego odznaczenia przyznawanego przez Radę Miasta Tarnobrzega – Sigillum Civis Virtuti (1996 r.).
Żołnierze Wyklęci (odc. 35)
Pułkownik Łukasz Ciepliński (1913–1951)
Łukasz Ciepliński „Pług” jest postacią, która stała się symbolem walki Polaków z reżimem komunistycznym w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Ciepliński należał do elity pokolenia wychowanego w II Rzeczypospolitej. Poświęcił życie Polsce, której był wytrwałym obrońcą. Walczył w wojnie obronnej 1939 r. od pierwszych dni walk do kapitulacji Warszawy. Kierował strukturami Armii Krajowej w rejonie Rzeszowa. Włączył się w konspirację antykomunistyczną, stając się z czasem jednym z jej przywódców. Przeszedł okrutne śledztwo, został zamordowany z wyroku sądu komunistycznego, a następnie wymazany z pamięci w czasach PRL. Dziś dzień jego śmierci obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci
Żołnierzy Wyklętych.
Generał August Emil Fieldorf „Nil” (1895-1953)
Postać gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” uosabia los Polaka w XX w. Należał do tej garstki, która w szeregach Strzelca przygotowywała się do walki o niepodległość, kiedy większość społeczeństwa nawet nie marzyła o takiej możliwości. Mimo że „krzyczeli, żeśmy stumanieni”, poszedł w bój w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego, by wywalczyć Ojczyźnie wolność.
Milcząc, wołają
Wystawa „Milcząc, wołają” autorstwa Piotra Życieńskiego poświęcona jest poszukiwaniom szczątków ofiar systemu komunistycznego, prowadzonym w kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na warszawskich Powązkach w latach 2012–2014 przez Instytut Pamięci Narodowej wraz z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w ramach projektu „Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944–1956”.
Danuta Siedzikówna „Inka” (1928–1946)
Agresja niemiecka i niedługo później agresja sowiecka na Polskę zmieniły życie kilkudziesięciu milionów obywateli II Rzeczypospolitej. Wojna stała się udziałem kolejnego pokolenia – ludzi ukształtowanych w Polsce odrodzonej. O wojnie, walce, poświęceniu dla kraju i narodu uczono ich w szkole. Słyszeli o niej od krewnych, weteranów walk o niepodległość podczas rodzinnych spotkań, uroczystości patriotycznych, a także w organizacjach młodzieżowych i w kościele. W 1939 r. i kolejnych latach przyszło im zmierzyć się z wyzwaniami, dramatami i wyborami, które w normalnych warunkach byłyby uznane za zbyt trudne dla młodych ludzi. Dziesiątki tysięcy z nich zdały jednak egzamin, przed którym postawiło ich życie.
Kwatera „Ł" - Łączka. Drugi etap poszukiwań. Relacja IPN TV z pierwszego dnia prac.
Rotmistrz Witold Pilecki (1901–1948)
Żołnierz niezłomny, żołnierz wyklęty, żołnierz „Rzeczypospolitej utraconej”, ostatni ułan Rzeczypospolitej, „ochotnik do Auschwitz”, jeden z sześciu najodważniejszych ludzi europejskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej.
nr 1-2/2007
„Biuletyn IPN” nr 1–2 (72–73) styczeń–luty 2007 został poświęcony pamięci „żołnierzy wyklętych”, którzy podjęli walkę zbrojną z komunistami
