Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Fot. Biblioteka Narodowa

Litwa

Kampania wileńska 1919 r.
Artykuł

Kampania wileńska 1919 r.

5 stycznia 1919 r. podpisano porozumienie, zgodnie z którym siły Ober-Ostu ewakuowały się do Niemiec, a oddziały polskie stopniowo je luzowały. W ten sposób pozycje polskie i bolszewickie zbliżały się do siebie. Konflikt militarny zaczął się bez formalnego wypowiedzenia wojny.

Audio/Video

Służył u mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki". Poległ podczas akcji wymierzonej w niemieckiego konfidenta. Zginął kilka dni przed wigilią Bożego Narodzenia. Jego szczątki zostały podjęte w ramach działań IPN we wrześniu 2022 r. na Litwie.

Wciągnąć Litwę do wojny z bolszewikami. Kowieńskie negocjacje polsko-litewskie w sierpniu 1920 r.
Artykuł

Wciągnąć Litwę do wojny z bolszewikami. Kowieńskie negocjacje polsko-litewskie w sierpniu 1920 r.

W wyniku ofensywy Armii Czerwonej latem 1920 r. Kresy Północno-Wschodnie znów znalazły się w rękach bolszewików. Jeszcze w lipcu tegoż roku, a więc w okresie szybkiego odwrotu polskiej armii, w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego zrodził się plan podjęcia rozmów m.in. z Litwą celem nakłonienia jej do utworzenia wspólnego frontu przeciwko bolszewikom.

Audio/Video

Zbrodnia ponarska 1941-1944

Antykomunistyczne podziemie litewskie na Suwalszczyźnie po 1944 roku
Artykuł

Antykomunistyczne podziemie litewskie na Suwalszczyźnie po 1944 roku

Zjawisko nielegalnego – z punktu widzenia Sowietów i polskich komunistów – pokonywania pojałtańskiej granicy między powstałym z nadania Moskwy państwem nad Wisłą a Litewską Socjalistyczną Republiką Sowiecką (LSRS) przez represjonowaną ludność cywilną, zamieszkałą drugi z wymienionych tworów politycznych, oraz tamtejszych partyzantów, uchodzącym NKWD i wkraczających na teren powiatu suwalskiego, nie uszło uwadze lokalnemu Urzędowi Bezpieczeństwa, a także ścigającym Litwinów już wcześniej oddziałom Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych „Wielkiego Brata ze Wschodu”.

Zbrodnia święciańska – jedna z akcji odwetowych zastosowanych przez Niemców na terenie Wileńszczyzny
Artykuł

Zbrodnia święciańska – jedna z akcji odwetowych zastosowanych przez Niemców na terenie Wileńszczyzny

Akcje odwetowe stosowane przez Niemców w latach 1941-1944 na terytorium byłego województwa wileńskiego wiązały się ściśle z działalnością partyzancką i konspiracyjną. Był to rodzaj terroru bezpośredniego wymierzonego w ludność cywilną zamieszkującą obszary wiejskie.

Audio/Video

Kto przeprowadzał masowe egzekucje w podwileńskich Ponarach? Ilu Żydów zamordowano razem z Polakami? Gdzie znajdują się groby zamordowanych?

Audio/Video

Jakie miejsce mają cmentarze na Rossie i Antokolu w polskiej tradycji narodowej? Czy na cmentarzach pochowani są Polacy, czy również Litwini? Jacy znani patrioci zostali pochowani w tym miejscu?

Jarosław Skrodzki „Zeks”, „Jur” – żołnierz Wileńskiego Okręgu AK
Artykuł

Jarosław Skrodzki „Zeks”, „Jur” – żołnierz Wileńskiego Okręgu AK

W okolicy wsi Raubiszki (Litwa) w 2020 r. pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN przeprowadzili prace ekshumacyjne. Podjęto szczątki sześciu mężczyzn. Prace poszukiwawcze poprzedziła żmudna kwerenda archiwalna: specjaliści Wydziału Kresowego analizowali akta rosyjskie, polskie i litewskie.

Starania Polaków z Wileńszczyzny o włączenie ich ziem do Polski w 1919 roku
Artykuł

Starania Polaków z Wileńszczyzny o włączenie ich ziem do Polski w 1919 roku

Jednym z czynników, które przesądziły o porażce koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego – próby odbudowania Rzeczypospolitej w formule wieloetnicznej – stało się dążenie Polaków b. Wielkiego Księstwa Litewskiego do włączenia swoich małych ojczyzn do odradzającego się państwa etnicznie polskiego.

Przejęcie polskich wojskowych internowanych na Litwie i Łotwie przez Związek Sowiecki
Artykuł

Przejęcie polskich wojskowych internowanych na Litwie i Łotwie przez Związek Sowiecki

W dniach 10-12 lipca 1940 r. pełnomocnik armii litewskiej płk Antanas Jakštas przekazał szefowi Wojsk Konwojowych NKWD, kombrigowi Michaiłowi Kriwence, 4373 internowanych polskich żołnierzy. Od sierpnia do października 1940 r. w ręce sowieckie zostali wydani także polscy wojskowi internowani na Łotwie.

W Wersalu i Wilnie
Artykuł

W Wersalu i Wilnie

W momencie, gdy na froncie wielkopolskim siły niemieckie sposobiły się do zdecydowanego natarcia, w stolicy Francji 18 stycznia 1919 r., w rocznicę proklamowania cesarstwa niemieckiego, zebrała się konferencja pokojowa.

Międzywojenne losy Wilna. Pomiędzy dwoma „wyzwoleniami” sowieckimi
Artykuł

Międzywojenne losy Wilna. Pomiędzy dwoma „wyzwoleniami” sowieckimi

W 1920 r. Armia Czerwona „wyzwoliła” Wilno i przekazała je „pod administrację” Litwie. Ten „ważny gest” powtórzono w 1939 r., „uwalniając” Wilno z rąk Polaków.

„Jęliśmy się oręża w duchu jedności z Królestwem Polskim”. Powstanie Listopadowe na Litwie
Artykuł

„Jęliśmy się oręża w duchu jedności z Królestwem Polskim”. Powstanie Listopadowe na Litwie

Wschodnie tereny Rzeczypospolitej, w wyniku rozbiorów wcielone do Imperium Rosyjskiego, określane jako Ziemie Zabrane, brały udział w kolejnych polskich powstaniach narodowych. Tak było i w czasie Powstania Listopadowego w latach 1830-31, kiedy to szczególne znaczenie miały działania na Litwie.

Powstanie sejneńskie 1919 roku
Artykuł

Powstanie sejneńskie 1919 roku

Jutrzenka niepodległości, która zajaśniała nad Warszawą późną jesienią 1918 roku, dawała też nadzieję na wolność Polakom zamieszkującym peryferia dawnej Rzeczypospolitej.

Bunt generała Żeligowskiego. Harcerskie oddziały bojowe w wyprawie na Wilno
Artykuł

Bunt generała Żeligowskiego. Harcerskie oddziały bojowe w wyprawie na Wilno

W walkach o Wilno w 1920 r. dużą rolę odegrali harcerze, mający już cenne doświadczenie z wojny polsko-bolszewickiej.

Obóz i więzienie w Prawieniszkach 1929-2021
Artykuł

Obóz i więzienie w Prawieniszkach 1929-2021

Obóz w Prawieniszkach był położony w granicach administracyjnych miejscowości Pravieniškės znajdującej się w odległości ok. 25 km od Kowna. Powstał w okresie funkcjonowania Republiki Litewskiej jako zakład poprawczy. W 1929 r. stanowił obóz odosobnienia dla przeciwników reżimu Antanasa Smetony.

Audio/Video

Zbrodnia w Ponarach w latach 1941-1944

Prace Wydziału Kresowego na Białorusi i Litwie
Artykuł

Prace Wydziału Kresowego na Białorusi i Litwie

We wrześniu 2017 roku zespół Wydziału Kresowego Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN odnalazł na Białorusi polskich żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej. Wcześniej podobne poszukiwania prowadzono na Litwie.

Wraca pamięć
Artykuł

Wraca pamięć

Dwa uroczyste pogrzeby nieznanych polskich żołnierzy, odnalezionych przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN, zorganizowano we wrześniu 2019 r. na Litwie. W ciągu trzech lat na Wileńszczyźnie udało się ekshumować szczątki 24 polskich żołnierzy, do których dotarł IPN dzięki wskazówkom otrzymanym od miejscowej ludności i kwerendom archiwalnym.

Wileńszczyzna. Inkorporacja zamiast federacji
Artykuł

Wileńszczyzna. Inkorporacja zamiast federacji

Mało kto dziś pamięta, że istniało kiedyś państwo Litwa Środkowa, które zakończyło swój krótkotrwały żywot w roku 1922.

Miłe miasto zdobyte
Artykuł

Miłe miasto zdobyte

Dnia 19 kwietnia roku 1919 oddziały polskie – w „najśmielszej z naszych operacji wojennych” – wyparły z Wilna oddziały sowieckie, przywracając Rzeczypospolitej stolicę Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Nieznana karta z życiorysu Sergiusza Piaseckiego
Biogram / Biografia

Nieznana karta z życiorysu Sergiusza Piaseckiego

W Litewskim Centralnym Archiwum Państwowym w Wilnie przechowywana jest teczka opisana jako „Akta personalne Piaseckiego Sergjusza”. Z jej zawartości dowiadujemy się, że ten genialny pisarz w 1921 r. krótko służył w Policji Państwowej na Wileńszczyźnie.

Wyprawa wileńska w kwietniu 1919

Wyprawa wileńska w kwietniu 1919

Zagon na Wilno, czy też inaczej „wyprawa wileńska” z kwietnia 1919 r., stanowi jedną z trzech najważniejszych i zakończonych spektakularnym sukcesem akcji jazdy Wojska Polskiego wykonaną podczas wojny polsko-bolszewickiej z lat 1919–1920–1921.

Audio/Video

Korpus Ochrony Pogranicza (1924-1939) i Straż Graniczna (1928-1939) w tradycji współczesnej Straży Granicznej

Powstanie sejneńskie 1919
Artykuł

Powstanie sejneńskie 1919

Na tablicach warszawskiego Grobu Nieznanego Żołnierza upamiętniających chwałę oręża polskiego i momenty narodowych dramatów znajduje się hasło: „Sejny (2–10 i 22 IX 1920)”.

Ponary – miejsce kaźni
Artykuł

Ponary – miejsce kaźni

W latach 1941–1944 Niemcy przy udziale litewskich formacji kolaboracyjnych zamordowali w Ponarach około 100 tys. osób. Większość ofiar stanowili Żydzi z terenów Wileńszczyzny, ale też Polacy, Białorusini, Romowie, Tatarzy i Litwini oskarżani o działalność antyniemiecką oraz jeńcy Armii Czerwonej.

Wileński i Nowogródzki Okręg AK w walce z władzą sowiecką 1944-1945
Artykuł

Wileński i Nowogródzki Okręg AK w walce z władzą sowiecką 1944-1945

7 lipca 1944 r. oddziały Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego i Nowogródzkiego rozpoczęły operację „Ostra Brama” – akcję mającą na celu opanowanie Wilna. Po 6 dniach ciężkich zmagań, po włączeniu się do walki Armii Czerwonej, Wilno zostało zajęte.

Audio/Video

Prezentacja wspomnień Dalii Grinkevičiūtė "Litwini nad Morzem Łaptiewów"

Konflikt polsko-litewski
Artykuł

Konflikt polsko-litewski

Przejęcie przez Polaków władzy w Warszawie w listopadzie 1918 r. i budowa niepodległego państwa zbiegły się w czasie z utworzeniem w Wilnie pierwszego rządu litewskiego. W grudniu oba powstające państwa podjęły konsultacje, ale rozmowy były niezwykle trudne ze względu na rozbieżności poglądów na temat obszaru i wzajemnych granic.

Audio/Video

Stosunki między narodami wobec wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej

Kampania wileńska 1919 r.
Artykuł

Kampania wileńska 1919 r.

5 stycznia 1919 r. podpisano porozumienie, zgodnie z którym siły Ober-Ostu ewakuowały się do Niemiec, a oddziały polskie stopniowo je luzowały. W ten sposób pozycje polskie i bolszewickie zbliżały się do siebie. Konflikt militarny zaczął się bez formalnego wypowiedzenia wojny.

Audio/Video

Służył u mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki". Poległ podczas akcji wymierzonej w niemieckiego konfidenta. Zginął kilka dni przed wigilią Bożego Narodzenia. Jego szczątki zostały podjęte w ramach działań IPN we wrześniu 2022 r. na Litwie.

Wciągnąć Litwę do wojny z bolszewikami. Kowieńskie negocjacje polsko-litewskie w sierpniu 1920 r.
Artykuł

Wciągnąć Litwę do wojny z bolszewikami. Kowieńskie negocjacje polsko-litewskie w sierpniu 1920 r.

W wyniku ofensywy Armii Czerwonej latem 1920 r. Kresy Północno-Wschodnie znów znalazły się w rękach bolszewików. Jeszcze w lipcu tegoż roku, a więc w okresie szybkiego odwrotu polskiej armii, w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego zrodził się plan podjęcia rozmów m.in. z Litwą celem nakłonienia jej do utworzenia wspólnego frontu przeciwko bolszewikom.

Audio/Video

Zbrodnia ponarska 1941-1944

Antykomunistyczne podziemie litewskie na Suwalszczyźnie po 1944 roku
Artykuł

Antykomunistyczne podziemie litewskie na Suwalszczyźnie po 1944 roku

Zjawisko nielegalnego – z punktu widzenia Sowietów i polskich komunistów – pokonywania pojałtańskiej granicy między powstałym z nadania Moskwy państwem nad Wisłą a Litewską Socjalistyczną Republiką Sowiecką (LSRS) przez represjonowaną ludność cywilną, zamieszkałą drugi z wymienionych tworów politycznych, oraz tamtejszych partyzantów, uchodzącym NKWD i wkraczających na teren powiatu suwalskiego, nie uszło uwadze lokalnemu Urzędowi Bezpieczeństwa, a także ścigającym Litwinów już wcześniej oddziałom Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych „Wielkiego Brata ze Wschodu”.

Zbrodnia święciańska – jedna z akcji odwetowych zastosowanych przez Niemców na terenie Wileńszczyzny
Artykuł

Zbrodnia święciańska – jedna z akcji odwetowych zastosowanych przez Niemców na terenie Wileńszczyzny

Akcje odwetowe stosowane przez Niemców w latach 1941-1944 na terytorium byłego województwa wileńskiego wiązały się ściśle z działalnością partyzancką i konspiracyjną. Był to rodzaj terroru bezpośredniego wymierzonego w ludność cywilną zamieszkującą obszary wiejskie.

Audio/Video

Kto przeprowadzał masowe egzekucje w podwileńskich Ponarach? Ilu Żydów zamordowano razem z Polakami? Gdzie znajdują się groby zamordowanych?

Audio/Video

Jakie miejsce mają cmentarze na Rossie i Antokolu w polskiej tradycji narodowej? Czy na cmentarzach pochowani są Polacy, czy również Litwini? Jacy znani patrioci zostali pochowani w tym miejscu?

Jarosław Skrodzki „Zeks”, „Jur” – żołnierz Wileńskiego Okręgu AK
Artykuł

Jarosław Skrodzki „Zeks”, „Jur” – żołnierz Wileńskiego Okręgu AK

W okolicy wsi Raubiszki (Litwa) w 2020 r. pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN przeprowadzili prace ekshumacyjne. Podjęto szczątki sześciu mężczyzn. Prace poszukiwawcze poprzedziła żmudna kwerenda archiwalna: specjaliści Wydziału Kresowego analizowali akta rosyjskie, polskie i litewskie.

Starania Polaków z Wileńszczyzny o włączenie ich ziem do Polski w 1919 roku
Artykuł

Starania Polaków z Wileńszczyzny o włączenie ich ziem do Polski w 1919 roku

Jednym z czynników, które przesądziły o porażce koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego – próby odbudowania Rzeczypospolitej w formule wieloetnicznej – stało się dążenie Polaków b. Wielkiego Księstwa Litewskiego do włączenia swoich małych ojczyzn do odradzającego się państwa etnicznie polskiego.

Przejęcie polskich wojskowych internowanych na Litwie i Łotwie przez Związek Sowiecki
Artykuł

Przejęcie polskich wojskowych internowanych na Litwie i Łotwie przez Związek Sowiecki

W dniach 10-12 lipca 1940 r. pełnomocnik armii litewskiej płk Antanas Jakštas przekazał szefowi Wojsk Konwojowych NKWD, kombrigowi Michaiłowi Kriwence, 4373 internowanych polskich żołnierzy. Od sierpnia do października 1940 r. w ręce sowieckie zostali wydani także polscy wojskowi internowani na Łotwie.

Więcej