Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Kadr z filmu IPN „Niezwyciężeni”

Okupacja niemiecka

Audio/Video

28 lutego 1944 r. ukraińscy żołnierze 4. Galicyjskiego Ochotniczego Pułku Policji SS, powiązanego z 14. Dywizją SS „Galizien”, oddziały UPA, nacjonaliści ukraińscy oraz ukraińscy mieszkańcy okolicznych wiosek przeprowadzili pacyfikację wsi Huta Pieniacka.

„Niech pani jej tam nie puszcza, bo ona już nie wróci”. Mord w lasach ościsłowskich z 20 lutego 1940 r.
Artykuł

„Niech pani jej tam nie puszcza, bo ona już nie wróci”. Mord w lasach ościsłowskich z 20 lutego 1940 r.

Kiedy w lutym 1940 r. władze niemieckie w pow. ciechanowskim zarządziły dokonanie spisu osób ułomnych i nieuleczalnie chorych, rozgłaszając jednocześnie, że zostaną one wysłane na leczenie, wielu im uwierzyło. Mieszkańcy nie mieli jeszcze świadomości, że w myśl niemieckiej polityki każda osoba niesamodzielna, a więc też nieprzydatna dla III Rzeszy, powinna zostać zlikwidowana.

Goralenvolk. Narzędzie niemieckiej polityki wobec Podhala
Artykuł

Goralenvolk. Narzędzie niemieckiej polityki wobec Podhala

Koncepcja Goralenvolku – „narodu góralskiego” – była od samego początku ideą stricte niemiecką, której główną oś stanowiła chęć wciągnięcia społeczności polskich górali do współpracy z okupantem w latach II wojny światowej.

Zbrodnicza działalność „przytułku dla polskich dzieci” w Cluvenhagen
Artykuł

Zbrodnicza działalność „przytułku dla polskich dzieci” w Cluvenhagen

Dzieci uznane przez Niemców za „bezwartościowe rasowo” były umieszczane w „zakładach opiekuńczych dla dzieci cudzoziemskich” (Ausländerkinder–Pflegestätte). Na terenie III Rzeszy w latach 1943-1945 istniało ich około 400. Z powodu celowego braku opieki lekarskiej oraz położniczej, dramatycznych warunków sanitarnych oraz systematycznego głodzenia niemowląt, stały się ośrodkami masowej śmierci.

Audio/Video

Czym była proskrypcja oraz jaką rolę pełniły księgi gończe? Jak wyglądała historia Specjalnej Księgi Gończej dla Polski? Jakie represje groziły osobom, których nazwiska znalazły się na jej stronach?

Dzieci w bydlęcych wagonach
Artykuł

Dzieci w bydlęcych wagonach

Na początku 1943 r. do Dystryktu Warszawskiego Generalnej Guberni skierowano szereg transportów z wysiedleńcami z Zamojszczyzny. Widok wycieńczonych i konających rodaków, a zwłaszcza dzieci, był szokiem dla ludności na trasie ich przejazdu.

Oswobodzenie KL Auschwitz – między pamięcią a propagandą
Artykuł

Oswobodzenie KL Auschwitz – między pamięcią a propagandą

W 2005 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Datą, w której obchodzimy to wspomnienie jest 27 stycznia – rocznica wkroczenia Armii Czerwonej do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz.

„Kuźnica” – konspiracyjna oświata ZWZ/AK w Inspektoracie Rzeszów
Artykuł

„Kuźnica” – konspiracyjna oświata ZWZ/AK w Inspektoracie Rzeszów

Trzon dowódczy polskiej podziemnej armii stanowili przedwojenni oficerowie służby stałej i rezerwy Wojska Polskiego. Jednak szybki rozwój organizacyjny ZWZ/AK, plany odtwarzania sił zbrojnych i powstania powszechnego, ale również bieżące straty w walce podziemnej z okupantami wymagały regularnych uzupełnień, możliwych poprzez tajne szkoły podchorążych.

Wyrwane z rodzinnych domów
Artykuł

Wyrwane z rodzinnych domów

Niewolnicza praca na rzecz okupanta stanowiła jeden z podstawowych sposobów eksploatacji ludności Polski przez III Rzeszę. Przymus pracy obejmował jednak nie tylko dorosłych, ale również dzieci powyżej 14 roku życia. W 1942 roku dolną granicę obniżono na rozkaz namiestnika Kraju Warty do 12 roku życia. W ten sposób nawet najmłodsi zostali włączeni w gospodarczą machinę Rzeszy.

Akcja „Polowanie”. Nieudany zamach na gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera
Artykuł

Akcja „Polowanie”. Nieudany zamach na gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera

8 stycznia 1944 r. przeprowadzony został nieudany zamach na gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera. Znienawidzony nazista figurował na szczycie listy niemieckich dygnitarzy, mających ponieść śmierć w ramach tzw. akcji „Główki”.

Tajne nauczanie
Artykuł

Tajne nauczanie

Żaden kraj okupowanej i zdominowanej przez III Rzeszę Europy nie mógł się poszczycić tak rozwiniętym systemem konspiracyjnej edukacji jak Polska. Tajne nauczanie objęło swoim zasięgiem ok. 1,5 mln dzieci, ok. 100 tys. młodzieży na poziomie szkoły średniej i wyższej. W pracę dydaktyczną zaangażowanych było kilkadziesiąt tysięcy pedagogów – za tę działalność wielu z nich zapłaciło najwyższą cenę.

Audio/Video

Kim były „Dzieci z zielonego autobusu”? Jaki los spotkał je w obozie stworzonym przez Niemców wyłącznie dla dzieci do lat 16? Dlaczego po wojnie utrzymywały kontakt ze swoimi katami?

Stanisław Broniewski „Orsza”. Dowódca spod Arsenału
Biogram / Biografia

Stanisław Broniewski „Orsza”. Dowódca spod Arsenału

30 grudnia 2000 r. zmarł Stanisław Broniewski „Orsza”, harcmistrz, podporucznik AK, w czasie II wojny światowej naczelnik Szarych Szeregów, dowódca słynnej akcji pod Arsenałem. Z zawodu był ekonomistą i urbanistą, z powołania harcerzem.

Audio/Video

Jak wyglądały stosunki ludnościowe w województwie stanisławowskim przed wybuchem wojny? Jakie były uwarunkowania niesienia pomocy? Dlaczego pomagano i jak pomagano Żydom? Jakie represje spotkały osoby udzielające pomocy?

Jak zginął dziadek Antony’ego Blinkena
Artykuł

Jak zginął dziadek Antony’ego Blinkena

Sekretarz stanu USA Antony Blinken jest przybranym synem białostocczanina Samuela Pisara – prawnika, pisarza, polityka, doradcy prezydentów amerykańskich. Ojcem Samuela był Dawid Pisar, którego rodzina była jedną z najbogatszych w przedwojennym Białymstoku.

Pacyfikacja Zamojszczyzny
Artykuł

Pacyfikacja Zamojszczyzny

W nocy z 27 na 28 listopada 1942 r. rozpoczęła się akcja wysiedlania ludności Zamojszczyzny z jej domów i gospodarstw w ramach niemieckiego Generalnego Planu Wschodniego.

Skreślona polskość. Los Ireny Berger
Biogram / Biografia

Skreślona polskość. Los Ireny Berger

Irena Berger w momencie wybuchu wojny miała jedynie 23 lata. W 1940 r. zdała egzamin pielęgniarski. Ze względu na wyznanie dziadków uznana została przez Niemców za osobę narodowości żydowskiej, choć deklarowała narodowość polską.

Rok 1943. Niemiecki odwet na polskiej wsi
Artykuł

Rok 1943. Niemiecki odwet na polskiej wsi

Na przełomie 1942 i 1943 r. Niemcy zaczęli patrzeć na polską wieś jako na groźne zaplecze dla rodzących się grup zbrojnego oporu. Władze niemieckie zdecydowały się na ostrą i brutalną reakcję na wszelkie przejawy pomocy podziemiu.

Audio/Video

Czy napadli nas naziści? Gdzie szukać źródeł okupacyjnego barbarzyństwa? Skąd brała się chęć zalegalizowania zbrodni?

Pacyfikacja wsi Rakówka
Artykuł

Pacyfikacja wsi Rakówka

W czasie okupacji niemieckiej na terenie Kielecczyzny bardzo aktywnie działały struktury konspiracyjne. Stacjonowało tu wiele oddziałów Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Narodowych Sił Zbrojnych i innych organizacji. W czerwcu 1943 r. za okazaną partyzantom pomoc przyszło słono zapłacić mieszkańcom Rakówki.

Obóz przy Przemysłowej w Łodzi – piekło dla najmłodszych
Artykuł

Obóz przy Przemysłowej w Łodzi – piekło dla najmłodszych

Obóz przy ulicy Przemysłowej w Łodzi – pod taką nazwą przeszło do historii jedyne w swoim rodzaju miejsce, w którym w czasie II wojny światowej Niemcy ulokowali wyłącznie polskie dzieci.

Audio/Video

Jesienią 1939 r., na zajętym po napaści z 1 września Pomorzu, Niemcy zamordowali co najmniej 30 tys. osób. Wydarzenia te historycy definiują jako Zbrodnię Pomorską. Była to zaplanowana i masowa akcja, przeprowadzona na terenie ponad 400 miejscowości położonych w przedwojennym województwie pomorskim.

Audio/Video

Historia zapisana w fotografii. Tajemnice warszawskich pomników. Gospodarzem spotkania jest Pan Zygmunt Walkowski - badacz i dokumentalista historii najnowszej, zwłaszcza okresu II wojny światowej i dziejów Powstania Warszawskiego. Wybitny znawca ikonografii (zwłaszcza fotograficznej i filmowej) walczącej stolicy.

Audio/Video

Ludwig Hahn – szef policji bezpieczeństwa w Dystrykcie Warszawskim w latach 1941-1944 był odpowiedzialny za tysiące zbrodni popełnionych z jego rozkazu: deportację ok. 300 tys. warszawskich Żydów do obozu zagłady w Treblince, likwidację getta w okupowanej Warszawie i i mordy na ludności w czasie Powstania Warszawskiego.

Audio/Video

Książki pełne historii. Sprawiedliwi i ich świat. Poznaj codzienne życie mieszkańców Markowej, miejsca gdzie w ponurych czasach niemieckiej okupacji dobro podjęło walkę ze złem.

Teatr Rapsodyczny w czasie okupacji niemieckiej
Artykuł

Teatr Rapsodyczny w czasie okupacji niemieckiej

Pięcioro młodych, nieprzeciętnych ludzi spotkało się w czasach wojny i okupacji i stworzyło fenomenalny teatr.

Przemęczony kuferek. Tajna oświata w okupowanej Wielkopolsce 1939–1945
Artykuł

Przemęczony kuferek. Tajna oświata w okupowanej Wielkopolsce 1939–1945

„19 grudnia [1941] piątek. Śniło mi się, że z powodu lekcji miałam do czynienia z policją, że musiałam otworzyć mój przemęczony kuferek, a w nim było pełno książek i zeszytów”. To zdanie zapisała w swoim Dzienniczku siedemnastoletnia Jadwiga Pfeiferówna z Ostrowa Wielkopolskiego. Zawiera się w nim prawda o wielkopolskiej tajnej oświacie: warunkach, metodach, uczestnikach.

Michael Dziewulski. Funkcjonariusz żandarmerii niemieckiej współodpowiedzialny za śmierć rodziny Ulmów
Artykuł

Michael Dziewulski. Funkcjonariusz żandarmerii niemieckiej współodpowiedzialny za śmierć rodziny Ulmów

Michael Dziewulski był jednym z pięciu żandarmów niemieckich z posterunku w Łańcucie, którzy 24 marca 1944 r. brali udział w zbrodni na Rodzinie Ulmów i ukrywanych przez nich Żydach.

Zbrodnia pomorska 1939
Artykuł

Zbrodnia pomorska 1939

Nazistowskie Niemcy nie chciały powielać pruskich metod germanizacji Polaków, które okazały się nieskuteczne. Pod koniec marca 1939 r. został opracowany plan ataku na Polskę. Od maja przygotowywano listy z nazwiskami Polaków, którzy mieli być zatrzymani po wkroczeniu armii niemieckiej. W końcu sierpnia 1939 r. sformowano Einsatzgruppen, których zadaniem była eksterminacja polskich elit.

Dwie okupacje
Artykuł

Dwie okupacje

28 września, zanim umilkły ostatnie strzały, Hitler i jego najlepszy sojusznik dokonali podziału łupów. Dzień wcześniej po raz kolejny zjawił się w Moskwie Ribbentrop. Tym razem jego celem było podpisanie traktatu „o granicach i przyjaźni”. Ton owego dokumentu był cyniczny. Ustalenia – konkretne.

Obóz przesiedleńczy w Konstantynowie
Artykuł

Obóz przesiedleńczy w Konstantynowie

Przez placówkę tą przeszło od 40 do 42 tysięcy osób. Więźniom dokuczały niskie racje żywnościowe, choroby i tragiczne warunki bytowe. Obrazu dopełniało okrucieństwo niemieckich oprawców. Setki osób zmarły na miejscu, dla innych był to jedynie etap w drodze do obozu lub na roboty przymusowe. Szczególnie wysoka śmiertelność panowała wśród licznie przebywających w obozie dzieci.

Lager Glowna (1939-1940)
Artykuł

Lager Glowna (1939-1940)

Akcja wysiedleńcza ludności polskiej w Poznaniu rozpoczęła się 5 listopada 1939 r. Niemieckie służby mundurowe zjawiały się w wytypowanym mieszkaniu, dając jego mieszkańcom niejednokrotnie 15 minut na opuszczenie domu. Część osób od razu wywożono koleją do Generalnego Gubernatorstwa, pozostałych umieszczano w specjalnie tworzonych obozach przejściowych.

Heroizm przezwyciężył lęk
Wywiad

Heroizm przezwyciężył lęk

„Ulmowie pokazują represyjność machiny niemieckiej wobec Polaków. U nas śmierć była karą za wiele czynów. Jest nadzieja, że ludzie na całym świecie za pośrednictwem Ulmów poznają też inne historie Polaków ratujących Żydów” – mówi Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej.

Audio/Video

Przez niemiecki obóz przy ul. Przemysłowej w Łodzi przeszło ok. 2-3 tys. polskich dzieci, a liczba jego ofiar sięga ok. 200 osób. Małoletni więźniowie obozu umierali z głodu, chorób i wycieńczenia.

Ulmowie – Błogosławieni z Markowej
Artykuł

Ulmowie – Błogosławieni z Markowej

Na Podkarpaciu, niedaleko Łańcuta, leży Markowa, gdzie w czasach II wojny światowej, tak jak w wielu innych polskich wsiach, ludzie musieli zmierzyć się z okrutną rzeczywistością okupacji niemieckiej. W 1942 r. w domu Ulmów – rodziców wówczas szóstki dzieci – ukrywało się ośmioro Żydów.

Audio/Video

Jaka była geneza i tworzenie niemieckiego prawa okupacyjnego penalizującego pomoc prześladowanym Żydom w Generalnym Gubernatorstwie? Jaki był niemiecki system kar za niesubordynację dla miejscowej ludności okupowanej Polski?

Polska w latach II wojny światowej oczami Astrid Lindgren
Artykuł

Polska w latach II wojny światowej oczami Astrid Lindgren

Biedna Polska! Polacy twierdzą, że jeśli Niemcom uda się wziąć Warszawę, to oznacza, że ostatni polski żołnierz zginął – zanotowała we wrześniu 1939 r. słynna Szwedka. Ci którym krewnych zamęczono w niemieckich obozach koncentracyjnych, nie zapomną niczego tylko dlatego, że jest pokój – zauważała w dalszej fazie niszczącej wojny.

Audio/Video

Liczący 1200 archiwalnych zdjęć album jest największym wydanym zbiorem fotografii prezentującym oblicza niemieckiego i sowieckiego terroru na okupowanych w latach II wojny światowej ziemiach polskich.

Audio/Video

12 sierpnia 1943 roku w centrum Warszawy, przy ulicy Senatorskiej, po trwającym zaledwie dwie i pół minuty ataku na samochód bankowy, Armia Krajowa zdobyła ponad 105 milionów okupacyjnych złotych!

Rzeź Woli
Artykuł

Rzeź Woli

Wybuch Powstania Warszawskiego 1 sierpnia 1944 r. został potraktowany przez Niemców jako okazja do ostatecznego rozwiązania problemu jaki stanowiła Warszawa. Od samego początku trwania walk na Woli Niemcy dopuszczali się morderstw na ludności cywilnej, które przybrały tam szczególnie brutalny i masowy charakter.

Początek likwidacji getta warszawskiego
Artykuł

Początek likwidacji getta warszawskiego

22 lipca 1942 r. Niemcy przystąpili do likwidacji getta warszawskiego. W ciągu dwóch miesięcy (do 21 września 1942 r.) do obozu zagłady w Treblince wywieziono ok. 254 tys. Żydów, ok. 11 tys. zostało skierowanych do obozów pracy, a ok. 6 tys. rozstrzelano na miejscu. W getcie legalnie pozostało ok. 35 tys. ludzi, kolejne 25 tys. ukrywało się na jego terenie.

Audio/Video

Jaki wpływ na losy mieszkańców Małopolski Wsch. i Wołynia miało zajęcie tych ziem przez Niemców po 22 czerwca 1941? Dlaczego Zbrodnia Wołyńska nosi miano ludobójstwa? Jak z perspektywy 80 lat historycy postrzegają tragedię na Wołyniu?

Tajna egzekucja 20 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w Wielkopolsce
Artykuł

Tajna egzekucja 20 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w Wielkopolsce

Niemiecki terror był dla Wielkopolski szczególnie dotkliwy. Kraj Warty miał się stać wzorcowym okręgiem Rzeszy. Planowano więc, że obszar ten w ciągu kilku lat zostanie pozbawiony jakichkolwiek cech polskości i że mieszkający tam Polacy staną się niewolnikami pracującymi na rzecz niemieckich panów. Wielu Polaków zapłaciło najwyższą cenę za przeciwstawienie się tym zamiarom.

1943. Rok niepomyślnych znaków
Artykuł

1943. Rok niepomyślnych znaków

Społeczeństwo polskie nie miało złudzeń, że Niemcy zdolni są do popełnienia najpotworniejszych zbrodni. Z nadzieją, ale i obawą oczekiwano więc końca okupacji. Obawy potęgował zaś fakt, iż wyzwolenie nadejść miało ze wschodu, Armia Czerwona bowiem, po zwycięstwie stalingradzkim, zaczynała przejmować inicjatywę strategiczną.

Zagłada w obiektywie. Film z getta w Kutnie
Artykuł

Zagłada w obiektywie. Film z getta w Kutnie

Zacieranie zbrodni było ważnym elementem mechanizmów przeprowadzania Holocaustu przez niemiecki aparat państwowy. Tym cenniejsze są znaleziska takie, jak przedstawiający getto w Kutnie film ze zbiorów Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Choć składa się na niego jedynie kilka ujęć, to stanowi bezcenną ilustrację tych tragicznych wydarzeń.

Najważniejszy skok w życiu. Ucieczka Stanisława Marusarza z więzienia
Artykuł

Najważniejszy skok w życiu. Ucieczka Stanisława Marusarza z więzienia

2 lipca 1940 r. Stanisław Marusarz uciekł z więzienia Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Krakowskiego przy ul. Montelupich w Krakowie. By poznać przyczyny osadzenia polskiego skoczka w tym więzieniu, należy cofnąć się do 1939 roku.

Mord w Rembertowie
Artykuł

Mord w Rembertowie

W czerwcu 1944 r. aresztowano dziesięciu członków Szarych Szeregów i Armii Krajowej, w tym trzech Zawiszaków, członków najmłodszej grupy metodycznej w konspiracyjnej organizacji harcerskiej. Wszyscy zostali następnie rozstrzelani przez niemiecką żandarmerię. Najmłodsze ofiary miały jedynie po 13 lat.

Akcja „Dora”. Pacyfikacja Krzeczowa
Publikacje

Akcja „Dora”. Pacyfikacja Krzeczowa

Okres II wojny światowej stanowił dla polskiego społeczeństwa najcięższą próbę dziejową. Obszary wiejskie zostały szczególnie dotknięte represjami. Zmasowane akcje pacyfikacyjne wymierzone w konkretne miejscowości Niemcy podjęli w połowie 1943 r. 20 czerwca jedną z pierwszych ofiar nowej, brutalnej polityki okupanta stała się niewielka wieś Krzeczów w Beskidzie Wyspowym.

Nielegalne muzykowanie w okupowanym Krakowie
Artykuł

Nielegalne muzykowanie w okupowanym Krakowie

Muzyka, w porównaniu z innymi dziedzinami życia kulturalnego, miała podczas okupacji uprzywilejowaną pozycję. Władze zezwoliły na stosunkowo szeroki zakres jawnej działalności muzycznej.

Więźniowie pierwszego transportu do Auschwitz z Kielecczyzny
Artykuł

Więźniowie pierwszego transportu do Auschwitz z Kielecczyzny

Na liście 728 więźniów z pierwszego masowego transportu Polaków do KL Auschwitz znajdziemy co najmniej sześć osób związanych z Kielecczyzną.

Fort VII w Poznaniu. Laboratorium zbrodni
Artykuł

Fort VII w Poznaniu. Laboratorium zbrodni

Wśród najgorszych katowni niemieckich pominąć nie można obozu koncentracyjnego na terenie poznańskiego Fortu VII. Miejsce to okryło się ponurą sławą nie tylko jako miejsce męczeństwa tysięcy więźniów, ale też jednego z pierwszych eksperymentów z masowym zagazowywaniem ludzi.

Akcja Madryt
Artykuł

Akcja Madryt

6 czerwca 1943 r. oddział Grup Szturmowych Szarych Szeregów „Motor 30”, dowodzony przez Tadeusza Zawadzkiego ps. „Zośka”, przeprowadził akcję, której celem było wysadzenie mostu znajdującego się na rzece Wolborce, niedaleko stacji kolejowej w Czarnocinie. Akcja ta nosiła kryptonim „Madryt”.

Audio/Video

Jaki los Niemcy zgotowali Dzieciom Zamojszczyzny? Dlaczego doszło do wysiedleń na Zamojszczyźnie? Co działo się z ludnością po wysiedleniach?

Powstanie w getcie warszawskim. Niemieckie zbrodnie i męstwo żydowskich bojowników
Artykuł

Powstanie w getcie warszawskim. Niemieckie zbrodnie i męstwo żydowskich bojowników

16 maja 1943 r. Niemcy wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie w Warszawie. Jej zniszczenie to symbol upadku powstania w getcie warszawskim, które wybuchło 19 kwietnia.

Warszawska hekatomba. Getto
Artykuł

Warszawska hekatomba. Getto

Historia każdego narodu ma swoje symbole. W latach II wojny światowej takim symbolem o wyjątkowej randze stała się dla Polaków Warszawa. Tu koncentrował się opór. Rozwijała konspiracja. I z dnia na dzień rosły, coraz dotkliwsze, straty.

W konspiracji była postacią legendarną. Niesamowity życiorys Elżbiety Zawackiej
Biogram / Biografia

W konspiracji była postacią legendarną. Niesamowity życiorys Elżbiety Zawackiej

Jej życie to gotowy scenariusz na doskonały film wojenny. Pedagog, matematyk i profesor nauk humanistycznych, żołnierz AK, powstaniec warszawski, więzień okresu stalinowskiego. Przede wszystkim jednak legendarna kurierka, emisariuszka Komendanta Głównego ZWZ do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Jedyna kobieta w gronie cichociemnych oraz druga w historii polskich sił zbrojnych generał brygady.

Ku przestrodze wrogom III Rzeszy…
Artykuł

Ku przestrodze wrogom III Rzeszy…

Z piersi zszokowanych mieszkańców wydobył się przeraźliwy krzyk, słychać było płacz kobiet i dzieci. Ludzie odwracali głowy, żeby nie patrzeć. Bali się jednak odejść z powodu grożących kar.

Audio/Video

Co działo się na terenach okupowanych przez Niemcy i co tak naprawdę wiedziała zachodnia opinia publiczna o eksterminacji Żydów? Powstanie w getcie w kontekście międzynarodowym – cykl Historia zza kulis

„Kochani rodzice, na razie jestem zdrów”. List z więzienia przy ulicy Młyńskiej w Poznaniu
Artykuł

„Kochani rodzice, na razie jestem zdrów”. List z więzienia przy ulicy Młyńskiej w Poznaniu

Niemiecki aparat represji bez wahania uciekał się wobec Polaków do najwyższego wymiaru kary. Jednym z miejsc, które zapisały się szczególnie na mapie wojennego terroru, było poznańskie więzienie przy ulicy Młyńskiej. Zachowany w zbiorach IPN list osadzonego tam Jana Kulińskiego pozwala nam dostrzec osobisty wymiar tragedii, która była udziałem więźniów i ich rodzin.

Początek akcji „Reinhard” (niem. „<i>Einsatz Reinhardt</i>”)
Artykuł

Początek akcji „Reinhard” (niem. „Einsatz Reinhardt”)

Akcja „Reinhard” (także „Reinhardt”) to kryptonim operacji, której celem była eksterminacja Żydów, początkowo tylko z obszaru Generalnego Gubernatorstwa, potem też z innych krajów okupowanych przez III Rzeszę, przeprowadzonej w latach 1942-1943 w ramach tzw. „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” (niem. „Eindlösung der Judenfrage”).

Audio/Video

Czym jest przestępstwo polityczne? Jak regulowało je prawo III Rzeszy? Jakie kary groziły za jego popełnienie? Co oznacza „sprawiedliwość czasu przejściowego”?

Jürgen Stroop. Zbrodniarz z dwoma wyrokami
Artykuł

Jürgen Stroop. Zbrodniarz z dwoma wyrokami

8 maja 1945 r. dostał się do niewoli amerykańskiej Jürgen Stroop, jeden z najbardziej znanych niemieckich zbrodniarzy wojennych. W marcu 1947 r. skazany został na śmierć przez amerykański trybunał wojskowy w Dachau. Jednak sprawiedliwość dosięgła go ostatecznie dopiero w Polsce, gdzie za swoją zbrodniczą działalność otrzymał kolejny wyrok śmierci – tym razem już wykonany.

Audio/Video

Dyskusja o stanie badań na temat strat wojennych i działalności badawczej, edukacyjnej, wydawniczej oraz popularyzatorskiej w zakresie wiedzy o konsekwencjach II wojny światowej, prowadzonej przez Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego

Ludwig Fischer. Biurokrata zbrodni
Artykuł

Ludwig Fischer. Biurokrata zbrodni

3 marca 1947 r. Najwyższy Trybunał Narodowy skazał niemieckiego zbrodniarza wojennego Ludwiga Fischera na karę śmierci.

Audio/Video

„Żydzi Krakowa w dobie zagłady (ZAL/KL Plaszow)” - spotkanie w synagodze Kupa w Krakowie promujące książkę Ryszarda Kotarby

Harcerka z Legionu Wyzwolenia. Helena Janaszczyk (1910–1940)
Biogram / Biografia

Harcerka z Legionu Wyzwolenia. Helena Janaszczyk (1910–1940)

Dwa miesiące po wkroczeniu do Łodzi wojsk niemieckich – 13 listopada 1939 r. – powołana została konspiracyjna organizacja Legion Wyzwolenia. W jej szeregach znalazła się bohaterska łodzianka Helena Janaszczyk.

Audio/Video

Dlaczego w Warszawie powołano podziemne władze administracyjne? Jaka była ich geneza, struktura, kompetencje oraz wzajemne relacje? Wykład z cyklu „Warszawskie wędrówki z historią”

„<i>Wyścig Kusego</i> z tacą do gościa”, czyli historia Gospody pod Kogutem
Artykuł

Wyścig Kusego z tacą do gościa”, czyli historia Gospody pod Kogutem

Wybuch II wojny światowej zmusił polskich sportowców do odłożenia własnych marzeń. Wielu zamieniło areny sportowe na działalność konspiracyjną, barykadę czy obóz koncentracyjny. Walka, jaką musieli podjąć nie toczyła się już na zasadach fair play, a stawką zmagań były wartości najwyższe: wolność i życie.

Roch Piątkowski. Bohater Akcji <i>Bollwerk</i>
Artykuł

Roch Piątkowski. Bohater Akcji Bollwerk

Sukcesem Akcji Bollwerk – największego aktu sabotażu przeprowadzonego przez podziemie w Wielkopolsce – było zniszczenie niemieckich zapasów wojennych, przechowywanych w magazynach portowych, zanim zostały wysłane na front wschodni. Ze wszystkich jej uczestników przeżył wojnę jedynie plutonowy Roch Piątkowski ps. „Janek”. Kim był bohater Akcji Bollwerk?

Wojenne dzieciństwo. Martyrologia dzieci polskich pod okupacją niemiecką
Dodatki do prasy

Wojenne dzieciństwo. Martyrologia dzieci polskich pod okupacją niemiecką

Ofiarami były nie tylko dzieci poddane eksterminacji i wycieńczającej pracy, wysiedlane, ale także ci małoletni Polacy, których umieszczono w niemieckich rodzinach z zamiarem germanizacji.

Grabież dóbr kultury w czasie II wojny światowej jako zbrodnia wojenna. Aspekty prawne
Artykuł

Grabież dóbr kultury w czasie II wojny światowej jako zbrodnia wojenna. Aspekty prawne

II wojna światowa była ogromnym, kolejnym na przestrzeni wieków ciosem dla dóbr kultury. Skala dokonanych wówczas rabunków była nieporównywalna z wcześniejszymi, a sposób organizacji grabieży nie pozwala ich zaklasyfikować jedynie jako kradzież.

Portret niemieckich grabieżców
Artykuł

Portret niemieckich grabieżców

We wszystkich krajach europejskich okupowanych przez III Rzeszę w świadomości zbiorowej mieszkańców bardzo szybko zaistniała postać Niemca-rabusia. Zdaniem prof. Tomasza Szaroty postać ta urosła wręcz do rangi symbolu.

Zanim nastał styczeń roku 1945. Krakowianie w oczekiwaniu na koniec okupacji niemieckiej
Artykuł

Zanim nastał styczeń roku 1945. Krakowianie w oczekiwaniu na koniec okupacji niemieckiej

Oczekiwania na koniec okupacji można datować od samego jej początku. Po przegranej we wrześniu 1939 r. i utracie tak niedawno odzyskanego państwa w polskim społeczeństwie dominowała atmosfera przygnębienia. Nie inaczej było w Krakowie.

Audio/Video

Fakt, że w 1944 r. w Krakowie nie wybuchło powstanie wywoływał wiele emocji jeszcze przed końcem niemieckiej okupacji. Później zagadnienie to wracało i nadal wraca jako zarzut wobec krakowian. Dlaczego powstania nie było?

Audio/Video

Czy wiesz gdzie w okupowanej Warszawie znajdowała się „Dzielnica Policyjna”? Co oznaczał status „Tylko dla Niemców”? I co z tym miało wspólnego kasyno, do którego mieli wstęp tylko Polacy?

97 sprawiedliwych. Pacyfikacja Białki za pomoc ukrywającym się Żydom i jeńcom sowieckim
Artykuł

97 sprawiedliwych. Pacyfikacja Białki za pomoc ukrywającym się Żydom i jeńcom sowieckim

Białka to niewielka wieś położona obecnie w gminie Dębowa Kłoda, w pow. parczewskim. 7 grudnia 1942 r. na zawsze zmienił historię tej miejscowości. W wyniku brutalnej pacyfikacji zamordowano 97 Polaków i ukrywającą się we wsi Żydówkę.

„Jeśli echo ich głosów umilknie – zginiemy” – działalność domu dziecka w Velpke
Artykuł

„Jeśli echo ich głosów umilknie – zginiemy” – działalność domu dziecka w Velpke

Na początku 1944 r. lokalni urzędnicy zwrócili uwagę na wysoką liczbę urodzeń dzieci polskich i rosyjskich robotnic przymusowych w powiecie Helmstedt. W celu maksymalizacji zysków z niewolniczej pracy władze powołały specjalny „dom dziecka”, który w ciągu kilkumiesięcznej działalności doprowadził do śmierci niemal wszystkich przekazanych mu niemowląt.

Kielecczyzna pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945: straty osobowe
Publikacje

Kielecczyzna pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945: straty osobowe

Wydawnictwo zawiera dziewięć artykułów omawiających wojenne straty na terenie Kielecczyzny. Historycy opisali m.in. zagładę polskiej inteligencji w tym regionie, zbrodnie niemieckie czy współpracę mieszkańców wsi z oddziałami partyzanckimi Armii Krajowej.

<i>Sonderaktion Krakau</i> – perspektywa żon i dzieci
Artykuł

Sonderaktion Krakau – perspektywa żon i dzieci

Policyjna akcja uwięzienia krakowskich profesorów, nazywana popularnie Sonderaktion Krakau (w niemieckich dokumentach określana jako Aktion gegen UniversitätsprofessorenAkcja przeciwko profesorom uniwersyteckim), była częścią planowej likwidacji polskich warstw przywódczych i opiniotwórczych przez niemieckiego okupanta.

Kamień na kamieniu. Zniszczenie Warszawy po Powstaniu Warszawskim
Artykuł

Kamień na kamieniu. Zniszczenie Warszawy po Powstaniu Warszawskim

9 października 1944 roku Reichsführer-SS Heinrich Himmler wydał rozkaz zburzenia Warszawy. W rezultacie stała się ona najbardziej zniszczonym w czasie II wojny światowej miastem. Było to również wypełnienie znanej od lat i modyfikowanej przez niemieckich architektów koncepcji wyburzenia stolicy Polski.

Okupant niemiecki wobec ludności Warszawy w okresie od sierpnia do grudnia 1944 r.
Artykuł

Okupant niemiecki wobec ludności Warszawy w okresie od sierpnia do grudnia 1944 r.

1 sierpnia 1944 r., po wybuchu Powstania, Niemcy rozpoczęli w Warszawie bezprzykładną, bestialsko i planowo przeprowadzoną, akcję wymordowania mieszkańców miasta. Niemieckiemu natarciu pod dowództwem Heinza Reinefahrta, prowadzonemu od 5 sierpnia wzdłuż ulicy Wolskiej do Pałacu Brühla, towarzyszyły masowe egzekucje ludności cywilnej. Ich ofiarą padło kilkadziesiąt tysięcy osób.

Tragiczne losy komendanta „Strzelca” z Iwonicza
Artykuł

Tragiczne losy komendanta „Strzelca” z Iwonicza

Tytułowy komendant „Strzelca”, sierżant Mikołaj Nycz, to zaginiony w mrokach tragicznych losów wojennych II Rzeczpospolitej bohater. Dzięki staraniom Pana Adama Nycza, zajmującego się historią swojego stryja, udało się jego postać przywrócić do zbiorowej pamięci.

Obóz karny w Łopusznie
Artykuł

Obóz karny w Łopusznie

Jednym z wyznaczników niemieckiej polityki wobec okupowanych ziem polskich był drenaż ludzi i żywności. Tylko z dystryktu radomskiego na przymusowe roboty wysłano ponad 240 tysięcy ludzi.

Drugi pakt Ribbentrop-Mołotow
Artykuł

Drugi pakt Ribbentrop-Mołotow

Pakt Ribbentrop-Mołotow (inaczej pakt Hitler-Stalin) z 23 sierpnia 1939 r. uważany jest za jeden z najbardziej zdradzieckich układów międzynarodowych. Miesiąc po jego zawarciu nowi sojusznicy podpisali kolejną umowę – doprecyzowującą ich zbrodnicze plany wobec Europy Środkowej.

Audio/Video

Jak powstały wystawa i album „Ukradzione dzieciństwo”? Jakie były losy dzieci w czasie okupacji niemieckiej i sowieckiej oraz po ich zakończeniu? Jaką wartość mają świadectwa tych dzieci? Czy ich problemy były dostrzegane w historiografii, psychologii, literaturze?

Znaczenie Górnego Śląska dla niemieckiego przemysłu zbrojeniowego 1939-1945. Trendy, asortyment, wskaźniki produkcyjne
Artykuł

Znaczenie Górnego Śląska dla niemieckiego przemysłu zbrojeniowego 1939-1945. Trendy, asortyment, wskaźniki produkcyjne

W 1939 r. po pokonaniu Polski III Rzesza przystąpiła do scalania górnośląskiego okręgu przemysłowego podzielonego w okresie międzywojennym pomiędzy oba sąsiadujące kraje.

Pacyfikacje ludności w powiecie biłgorajskim (<i>Kreishauptmannschaft</i> Bilgoraj) w świetle niemieckich dokumentów
Artykuł

Pacyfikacje ludności w powiecie biłgorajskim (Kreishauptmannschaft Bilgoraj) w świetle niemieckich dokumentów

Okupacja na terenie obecnej Lubelszczyzny to okres bezustannych akcji represyjnych wymierzonych w ludność zarówno polską jak i żydowską. Już 1939 r. przyniósł pierwsze egzekucje, w których zginęło kilkuset mieszkańców Lubelszczyzny.

Zagłada Żydów na Pomorzu i Kujawach
Artykuł

Zagłada Żydów na Pomorzu i Kujawach

W powszechnej opinii zagłada Żydów rozpoczęła się po 1942 r. i słynnej konferencji w Wannsee. Żydzi na Pomorzu i Kujawach byli jednak mordowani od początku wojny. „Kwestia żydowska” z perspektywy okupantów została „rozwiązana” już w pierwszych miesiącach okupacji.

Germanizacja nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie 1939–1945. Wybór źródeł
Publikacje

Germanizacja nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie 1939–1945. Wybór źródeł

Okupację niemiecką ziem polskich rozpatruje się zazwyczaj przez pryzmat zbrodni, wysiedleń, dyskryminacji gospodarczej i masowych zapisów na niemiecką listę narodowościową. Często odsuwa się przy tym na plan dalszy jej najważniejszy element, czyli depolonizację sfery społecznej i kulturowej, której główny przejaw stanowiło wymazywanie z powszechnego użytku języka polskiego.

Niemiecka polityka okupacyjna na ziemiach polskich
Artykuł

Niemiecka polityka okupacyjna na ziemiach polskich

Ziemie polskie, które znalazły się pod okupacją niemiecką, podzielono na dwie części. Pomorze, Wielkopolskę, Śląsk, zachodnią część województwa łódzkiego, północne Mazowsze i Suwalszczyznę wcielono do III Rzeszy. Z pozostałych ziem utworzono Generalne Gubernatorstwo ze stolicą w Krakowie, na którego czele stanął rezydujący na Wawelu gubernator Hans Frank.

Księże Góry
Artykuł

Księże Góry

Wkrótce po tym, gdy Niemcy 1 września 1939 r. zaatakowali II Rzeczypospolitą, rozpoczęła się masowa eksterminacja polskiej ludności cywilnej, Żydów, osób upośledzonych, przedstawicieli różnych grup społecznych. Jednym z miejsc kaźni zbrodni pomorskiej 1939 r. były Księże Góry koło Grudziądza.

Audio/Video

Czy Niemcy w ogóle wywiązały się z obowiązku reparacji wobec Polski po II wojnie? Jeśli tak, co w ramach reparacji Polska otrzymała? Co postanowiono w Poczdamie w 1945 r.? Na czym polegało pośrednictwo ZSRS w pobieraniu reparacji od Niemiec?

Ofiary – szmalcownicy, pomoc – bierność
Artykuł

Ofiary – szmalcownicy, pomoc – bierność

Getto dla polskich Żydów w Warszawie zostało utworzone i zagrodzone na rozkaz okupanta niemieckiego w listopadzie 1940 r. Już w styczniu 1941 roku za murami getta znajdowało się ok. 396 tys. Żydów, trzy miesiące później – 450 tys., a latem – według danych niemieckich – 490 tys. (i był to okres największego zagęszczenia tego terenu).

Radiostacja „Świt” nadaje
Artykuł

Radiostacja „Świt” nadaje

10 września 1942 roku swoją pierwszą audycję radiową nadała z Bletchley Park pod Londynem polskojęzyczna radiostacja „Świt”, która działała do końca listopada 1944 roku.

„Starzy i młodzi, chorzy i dzieci, wszyscy z tobołkami…”. Zagłada jasielskich Żydów
Artykuł

„Starzy i młodzi, chorzy i dzieci, wszyscy z tobołkami…”. Zagłada jasielskich Żydów

Latem 1942 r., w ramach działań prowadzonych podczas tzw. Aktion „Reinhardt”, Niemcy przystąpili do deportacji Żydów z getta w Jaśle – mieście będącym siedzibą władz Kreishauptmannschaft (powiat) Jaslo. Zamordowano większość tamtejszej społeczności żydowskiej. Do końca 1942 r. getto zostało zlikwidowane. Po tzw. aryjskiej stronie w Jaśle i okolicach ukrywali się już tylko nieliczni Żydzi.

Niemieckie zbrodnie na Żydach na ziemi łomżyńskiej latem 1941 roku
Artykuł

Niemieckie zbrodnie na Żydach na ziemi łomżyńskiej latem 1941 roku

W 1939 r. wschodnia część Polski znalazła się pod okupacją sowiecką. Ziemia łomżyńska była najdalej na zachód wysuniętym obszarem zagarniętym przez ZSRS. Gdy 22 czerwca 1941 r. wybuchła wojna niemiecko-sowiecka, Łomżyńskie niemal natychmiast zostało zajęte przez Niemców. Miesiąc później Adolf Hitler wydał decyzję o utworzeniu Okręgu Białostockiego (Bezirk Bialystok).

Pacyfikacja Sikor-Tomkowiąt i Wnor-Wand w 1943 roku oraz upamiętnienie ofiar
Artykuł

Pacyfikacja Sikor-Tomkowiąt i Wnor-Wand w 1943 roku oraz upamiętnienie ofiar

Gdy stajemy przed pomnikami upamiętniającymi ofiary zbrodni systemów totalitarnych, treść na nich zapisaną przyjmujemy za pewnik. Atmosfera takich miejsc nie sprzyja wątpliwościom. Czasem okazuje się jednak, że to, co wyryte w kamieniu, nie musi być zgodne z faktami.

Zamach na Maxa Petera – kata Kreishauptmannschaft Busko – 12 lipca 1944 r.
Artykuł

Zamach na Maxa Petera – kata Kreishauptmannschaft Busko – 12 lipca 1944 r.

Jedną z najsłynniejszych akcji dywersyjnych na terenie Obwodu ZWZ-AK Busko był zamach na Maxa Petera, przeprowadzony 12 lipca 1944 r. na rynku w Busku-Zdroju.

Wilhelm Stuckart – biurokrata niemieckiego ludobójstwa
Artykuł

Wilhelm Stuckart – biurokrata niemieckiego ludobójstwa

Wpływowy sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych nazistowskich Niemiec, jeden z inicjatorów i twórców ustaw norymberskich, a zarazem typowy przykład technokratycznego „mordercy zza biurka” z „pokolenia bezwarunkowości”.

Wotum za odzyskanie Niepodległości
Artykuł

Wotum za odzyskanie Niepodległości

W roku 1990 pewna starsza pani przyniosła do Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu zawiniątko. Znajdowały się w nim dwa palce ręki, dwa palce stopy oraz fragmenty szaty ze spiżowej figury Chrystusa Króla. Tyle ocalało z pomnika Najświętszego Serca Pana Jezusa, zwanego też pomnikiem Wdzięczności.

Przyjechali na rampę obstawioną esesmanami…
Artykuł

Przyjechali na rampę obstawioną esesmanami…

14 czerwca 1940 r. do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz dotarł z Tarnowa pierwszy masowy transport 728 Polaków. Więźniom nadano numery, ogolono głowy i wydano pasiaki z naszytym czerwonym trójkątem i literą „P”.

Apokalipsa dnia powszedniego. Pierwsze tygodnie w Auschwitz
Artykuł

Apokalipsa dnia powszedniego. Pierwsze tygodnie w Auschwitz

„Wyjście stąd prowadzi tylko przez komin krematorium” – usłyszeli z ust zastępcy komendanta obozu SS Hauptsturmführera Karla Fritzscha w czerwcu 1940 r. pierwsi polscy więźniowie Auschwitz.

Pomoc rodziny Paszków i Godzieków zbiegłym więźniom żydowskim z marszu ewakuacyjnego z KL Auschwitz
Artykuł

Pomoc rodziny Paszków i Godzieków zbiegłym więźniom żydowskim z marszu ewakuacyjnego z KL Auschwitz

Na skutek ofensywy wojsk Armii Czerwonej, 17 stycznia 1945 r. rozpoczęła się ewakuacja więźniów KL Auschwitz i jego podobozów. Pierwsza trasa piesza prowadziła przez miasta i miejscowości: Oświęcim – Pszczyna – Wodzisław Śląski. Ewakuowano nią około 25 tys. więźniów. Druga trasa obejmowała odcinki: Oświęcim – Tychy – Mikołów – Przyszowice – Gliwice.

Audio/Video

Niemcy i germanizacja totalna w Polsce podczas II wojny światowej

Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką – przegląd piśmiennictwa
Publikacje

Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką – przegląd piśmiennictwa

Tom Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką – przegląd piśmiennictwa składa się z trzech części. W dwóch pierwszych przedstawiono specyfikę okupacji niemieckiej w Polsce, okupacyjne uwarunkowania świadczenia pomocy oraz stan wiedzy na temat działań ratowniczych podejmowanych na rzecz Żydów przez dyplomację polską.

Operacja „Dorsze”
Komiks

Operacja „Dorsze”

Nie wiemy, dlaczego Zbigniew Klichowski, nastoletni pomocnik elektromontera, który naprawiał sieć elektryczną w poznańskim Forcie VIII, zdecydował się pomóc brytyjskim jeńcom. Czy gdyby miał świadomość, że udział w operacji „Dorsze” zakończy się skazaniem na karę śmierci jego matki, Marii Klichowskiej, podjąłby inną decyzję?

Kardynał Sapieha. Niezłomny metropolita krakowski
Biogram / Biografia

Kardynał Sapieha. Niezłomny metropolita krakowski

Sapieżyńskie pojmowanie misji Kościoła w czasach niemieckiej okupacji było obecne w postawach jego następców na stolicy biskupiej w okresie komunizmu. Kondycja Kościoła krakowskiego w latach 1939-1945 miała ogromny wpływ na jego powojenne losy.

Obóz w Żabikowie
Artykuł

Obóz w Żabikowie

W kwietniu 1943 roku w podpoznańskim Żabikowie, na terenie starej cegielni, Niemcy utworzyli Więzienie Policji Bezpieczeństwa i Wychowawczy Obóz Pracy. Już tego samego miesiąca do obozu przywieziono pierwszych więźniów.

Aresztowania i deportacje do obozów koncentracyjnych inteligencji polskiej z ziem wcielonych do Rzeszy wiosną 1940 r.
Artykuł

Aresztowania i deportacje do obozów koncentracyjnych inteligencji polskiej z ziem wcielonych do Rzeszy wiosną 1940 r.

Jednym z celów niemieckiej okupacji była germanizacja ziem polskich włączonych do Rzeszy. Jej narzędziem był terror stosowany wobec ludności polskiej i żydowskiej. Żydów Niemcy starali się jak najprędzej wysiedlić na wschód, do Generalnego Gubernatorstwa. W stosunku Polaków użyli podobnych metod.

Audio/Video

Bandytyzm w woj. krakowskim w latach II wojny światowej i jego zwalczanie przez konspirację

Jak ocalono żydowskiego chłopca
Artykuł

Jak ocalono żydowskiego chłopca

Jesienią 1942 r. piętnastoletni Arie Fajwiszys znalazł się w pociągu wiozącym do Treblinki setki Żydów z warszawskiego getta. Zdarzył się cud: chłopiec ocalał. Było to możliwe dzięki pomocy wielu osób, które napotkał na swej drodze. Tą najważniejszą był katolicki ksiądz – Stanisław Falkowski.

Audio/Video

Pomoc udzielana Żydom przez Polaków w latach 1939–1945

Audio/Video

Żydowskie getto w Warszawie okupowanej przez Niemców

Audio/Video

Aktion Reinhardt i Zagłada polskich Żydów - w kręgu mechanizmów i sprawców

Postawy społeczeństwa polskiego wobec okupantów. Kultura polska w konspiracji
Artykuł

Postawy społeczeństwa polskiego wobec okupantów. Kultura polska w konspiracji

Opór społeczeństwa polskiego w czasie okupacji niemieckiej wyrażał się nie tylko w walce bieżącej i przygotowaniach do powstania zbrojnego w szeregach Armii Krajowej.

„Biuletyn IPN” nr 3/2022 – Niemieckie obozy
Biuletyn IPN

„Biuletyn IPN” nr 3/2022 – Niemieckie obozy

Niemieckie obozy to główny temat marcowego numeru „Biuletynu IPN”. Przez wszystkie typy niemieckich obozów, więzień policyjnych oraz gett w okresie III Rzeszy przeszło 18 mln osób. Aż 11 mln z nich zagłodzono, zakatowano, zastrzelono i zagazowano. W tym systemie Niemcy nie zapomnieli nawet o dzieciach. W Łodzi stworzyli obóz wyłącznie dla polskich dzieci. W numerze przedstawiamy też przykłady Polaków ratujących Żydów.

Konspiracyjny NIK w latach 1942-1945. Struktury kontrolne Państwa Podziemnego
Artykuł

Konspiracyjny NIK w latach 1942-1945. Struktury kontrolne Państwa Podziemnego

Utworzenie podziemnych struktur państwowych (Polskie Państwo Podziemne) w okupowanej Polsce spowodowało konieczność wprowadzenia ich kontroli. W 1942 r. po długich przygotowaniach i uzgodnieniach powołano do życia Sekcję Kontroli w Delegaturze Rządu na Kraj.

Audio/Video

Maria Skorupińska o polskiej pomocy dla Żydów zamkniętych w getcie, o rodzinach żydowskich wyprowadzonych z getta przez AK, o reakcji AK wobec konfidentów - z cyklu: Armia Krajowa – świadectwa Niezwyciężonych

Świnie w kinie? Filmoznawcy rozprawa z historycznym mitem
Recenzja

Świnie w kinie? Filmoznawcy rozprawa z historycznym mitem

Kino i film na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej w polskiej pamięci zbiorowej kojarzą się dosyć jednoznacznie jako zjawisko niegodziwe, należące do sfery kolaboracji, natomiast wiedzy na ten temat dostarczają wyjątkowo nieliczne opracowania naukowe.

Współpraca wsi z oddziałami partyzanckimi AK
Artykuł

Współpraca wsi z oddziałami partyzanckimi AK

Jednym z założeń AK było utworzenie silnych i mobilnych oddziałów dywersyjnych. Ich zadaniem było nasilenie akcji terrorystycznych (tak określano to podczas wojny) przeciwko Niemcom, likwidowanie niemieckich oddziałów i placówek oraz gromadzenie uzbrojenia na czas powstania powszechnego.

Komunikaty KG AK dla BBC
Artykuł

Komunikaty KG AK dla BBC

Jedną z ważniejszych dziedzin działalności Polskiego Państwa Podziemnego było informowanie rządu RP w Londynie, a za jego pośrednictwem całego świata, o sytuacji panującej w okupowanej Polsce.

Auschwitz i Radwanowice. Cena za antyniemiecką konspirację mieszkańców Rudawy i okolic
Artykuł

Auschwitz i Radwanowice. Cena za antyniemiecką konspirację mieszkańców Rudawy i okolic

5 września 1939 r., po krótkiej potyczce z żołnierzami Wojska Polskiego, do Rudawy wkroczyli Niemcy. Rozpoczynał się ponadpięcioletni okres okupacji hitlerowskiej w tej podkrakowskiej miejscowości.

Represje niemieckie wobec nauczycieli na terenie <i>Kreishauptmannschaft Busko</i> w latach 1939-1945
Artykuł

Represje niemieckie wobec nauczycieli na terenie Kreishauptmannschaft Busko w latach 1939-1945

Według wykazu nauczycieli w 1938 r. na terenie Kielecczyzny było zatrudnionych 7934 pedagogów. W czasie okupacji niemieckiej zginęło ich co najmniej 780, co stanowiło 9,8% ogólnego stanu sprzed wojny.

Listy z innego świata
Artykuł

Listy z innego świata

Kilka zdań na niewielkim formularzu stanowiło jedyną informację dla bliskich o losach więźnia osadzonego w hitlerowskim obozie koncentracyjnym – jednym z miejsc kaźni, jakie funkcjonowały w okresie 1939-45 r. na terenach zajętych przez reżim nazistowski oraz obszarach byłej III Rzeszy.

Audio/Video

Groza niemieckiej okupacji i uwięzienia w obozie koncentracyjnym - wstrząsające świadectwo, cenzurowane w PRL, po raz pierwszy w pełnej wersji

Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi podczas II wojny światowej
Artykuł

Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi podczas II wojny światowej

Pierwszy dzień września roku 1939 przerwał przygotowania alumnów Seminarium Duchownego w Łodzi do nadchodzącego roku akademickiego. Działania wojenne zmusiły władze seminaryjne do zawieszenia działalności szkoły do momentu zakończenia walk. Zajęcia wznowiono z początkiem października.

Pacyfikacje Aleksandrowa w powiecie biłgorajskim
Artykuł

Pacyfikacje Aleksandrowa w powiecie biłgorajskim

Aleksandrów – znajdujący się w czasie okupacji na terenie Kreishauptmannschaft Bilgoraj – był dużą wsią podzieloną na cztery części. Stąd w raportach niemieckich pojawią się informacje o podziale mieszkańców z poszczególnych części i umieszczaniu ich w konkretnych punktach zbiorczych.

Akta funkcjonariuszy i pracowników niemieckiego obozu dla dzieci i młodzieży przy ul. Przemysłowej w Łodzi (1942-1945). Rekonesans archiwalny
Źródło historyczne

Akta funkcjonariuszy i pracowników niemieckiego obozu dla dzieci i młodzieży przy ul. Przemysłowej w Łodzi (1942-1945). Rekonesans archiwalny

W grudniu 1942 r. zaczął funkcjonować Polenjugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt (Prewencyjny Obóz Policji Bezpieczeństwa dla Młodzieży Polskiej w Łodzi). Zespół akt Geheime Staatspolizei Staatspolizeistelle Litzmannstadt zawiera źródła rzucające światło na jego działalność.

Audio/Video

„Aktion Zamosc”, czyli niemiecka akcja wysiedlenia Polaków z Zamojszczyzny w świetle dokumentów przechowywanych w Archiwum IPN. Ta zbrodnia objęła łącznie 100–110 tys. wysiedlonych Polaków, w tym 30 tys. dzieci

O procesie karnym księdza Jana Machy przed sądem niemieckim
Artykuł

O procesie karnym księdza Jana Machy przed sądem niemieckim

O północy, 3 grudnia 1942 w katowickim więzieniu przy ul. Mikołowskiej ścięty został gilotyną ksiądz katolicki, Jan Macha. Na śmierć skazał go w lipcu tego samego roku Oberlandesgericht Kattowitz – Wyższy Sąd Krajowy w Katowicach.

Więzienie przy ul. Kościelnej w Busku-Zdroju
Artykuł

Więzienie przy ul. Kościelnej w Busku-Zdroju

Więzienie przy ul. Kościelnej (obecnie ul. Sądowa) było jednym z czterech więzień i aresztów funkcjonujących w czasie okupacji niemieckiej na terenie Buska-Zdroju. Było zlokalizowane w budynku poklasztornym w bezpośrednim sąsiedztwie Kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny.

11 listopada 1939 r. na Kaszubach i Kociewiu
Artykuł

11 listopada 1939 r. na Kaszubach i Kociewiu

Rozpoczęte przez Niemcy 1 września 1939 r. działania wojenne doprowadziły do szybkiego zajęcia Pomorza Gdańskiego. Obok zdobycia nowego terytorium okupant wprowadził tu elementy terroru względem ludności cywilnej. Jednym z nich były popełniane przez Niemców masowe zabójstwa.

„Erntefest” („Dożynki”) 4 listopada 1943 r. – egzekucja żydowskich więźniów obywateli austriackich, słowackich i polskich w niemieckim obozie pracy w Poniatowej
Artykuł

„Erntefest” („Dożynki”) 4 listopada 1943 r. – egzekucja żydowskich więźniów obywateli austriackich, słowackich i polskich w niemieckim obozie pracy w Poniatowej

Jedną z nielicznych więźniarek, które w dniu 4 listopada 1943 r. przeżyły wymordowanie 14 800 osób w obozie w Poniatowej była – obok Estery Rubinsztein – Ludwika Fiszer. W 1944 roku spisała ona przeżycia, jakie przechodziła w trakcie rozstrzeliwania więźniów.

Pisarz dwóch wojen. Stanisław Rembek (1901–1985)
Biogram / Biografia

Pisarz dwóch wojen. Stanisław Rembek (1901–1985)

Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r., był świadkiem II wojny światowej, dożył stanu wojennego w PRL. Własne przeżycia, zwłaszcza z lat 1919–1920, sprawiły, że to właśnie wojna stała się głównym tematem jego twórczości prozatorskiej.

Getto w Stopnicy (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom)
Artykuł

Getto w Stopnicy (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom)

W 1939 r. Stopnicę położoną 17 km od Buska-Zdroju zamieszkiwało około 2600 Żydów. Pierwszych zbrodni na terenie miasteczka żołnierze Wehrmachtu dokonali już w pierwszych dniach września 1939 r. Rozstrzelali wówczas 4 Żydów.

Audio/Video

„Migawki z okupowanej Warszawy” - rok 1940

Audio/Video

Nur für Deutsche. Segregacja rasowa w okupowanej Warszawie

„Śmierć za ratowanie życia”. Dodatek prasowy Oddziału IPN w Krakowie
Dodatki do prasy

„Śmierć za ratowanie życia”. Dodatek prasowy Oddziału IPN w Krakowie

W 1941 r. Hans Frank, generalny gubernator okupowanych przez Niemców ziem polskich, wydał rozporządzenie wprowadzające karę śmierci dla Żydów, którzy opuścili bez zezwolenia teren getta oraz dla Polaków udzielających im pomocy. Odpowiedzialność ponosili nie tylko prawni właściciele mieszkań, domów i gospodarstw. Niemcy mordowali często całe rodziny z dziećmi.

Śmierć za dobro. Rozporządzenie Hansa Franka z 15 października 1941 r. a kwestia relacji polsko-żydowskich w czasie Zagłady
Artykuł

Śmierć za dobro. Rozporządzenie Hansa Franka z 15 października 1941 r. a kwestia relacji polsko-żydowskich w czasie Zagłady

Był to pierwszy akt prawny, który przewidywał karę śmierci dla Polaków za udzielenie pomocy Żydom. Każda polska akcja pomocowa wymagała czynów heroicznych i niosła za sobą groźbę wykonania najwyższej sankcji karnej.

Wybrane przykłady akcji prowokacyjnych 3. Batalionu 17. Pułku Policji SS na Ponidziu
Artykuł

Wybrane przykłady akcji prowokacyjnych 3. Batalionu 17. Pułku Policji SS na Ponidziu

W czasie okupacji na południu Kielecczyzny Niemcy podejmowali szeroko zakrojone działania prowokacyjne. Uczestniczyli w nich członkowie 3. Batalionu 17. pułku policji SS stacjonującego od wiosny 1943 r. do pierwszej połowy 1944 r. w położonej na Ponidziu wsi Chroberz.

Audio/Video

Wartheland. Dzieje zbrodni. O „wzorcowym okręgu Rzeszy” - na okupowanych ziemiach Polski

Zbrodnia Pomorska 1939 roku
Artykuł

Zbrodnia Pomorska 1939 roku

Pojęcie „Zbrodni Pomorskiej 1939 roku” obejmuje akty eksterminacji bezpośredniej dokonane na ludności polskiej od września do grudnia 1939 r. (w niektórych miejscach do początku 1940 r.) przez oddziały Volksdeutscher Selbstschutz, przy aktywnym wsparciu Wehrmachtu i SS.

Zbrodnie niemieckie popełnione na cmentarzu żydowskim w Busku-Zdroju
Artykuł

Zbrodnie niemieckie popełnione na cmentarzu żydowskim w Busku-Zdroju

Jednym z miejsc kaźni na terenie Buska-Zdroju był cmentarz żydowski, położony we wschodniej części miasta, przy ul. Widuchowskiej. Z punktu widzenia okupanta niemieckiego stanowił on doskonałą lokalizację do dokonywania zbrodni z racji jego oddalenia od miasta.

Przez Pruszków do Lamsdorf. Losy warszawiaków po Powstaniu
Artykuł

Przez Pruszków do Lamsdorf. Losy warszawiaków po Powstaniu

W trakcie Powstania Warszawskiego i tuż po jego zakończeniu Niemcy wysiedlili z Warszawy ok. 550 tys. osób. Zdecydowaną większość z nich skierowano do obozu przejściowego w Pruszkowie (Dulag 121), który powstał na terenie nieczynnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego.

Tajny UJ. Majowy początek roku akademickiego
Artykuł

Tajny UJ. Majowy początek roku akademickiego

Pierwszy kurs tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego – złożony z wykładowcy i sześciu studentów zespół polonistyczno-slawistyczny – rozpoczął zajęcia w maju roku 1942.

Zbrodnie Szai Fastaka na terenie Chmielnika. Wybrane przykłady
Artykuł

Zbrodnie Szai Fastaka na terenie Chmielnika. Wybrane przykłady

Licznych zbrodni na terenie Kreishauptmannschaft Busko dopuścili się funkcjonariusze żandarmerii niemieckiej w Chmielniku. Posterunek żandarmerii niemieckiej w tym mieście funkcjonował w latach 1940-1944.

„Krewki” przewodniczący katowickiego Sondergerichtu
Artykuł

„Krewki” przewodniczący katowickiego Sondergerichtu

W latach 1939-1945 przewinęło się przez utworzone na ziemiach polskich niemieckie sądy wielu sędziów i prokuratorów. Wydawali oni różne wyroki w różnych sprawach. Z pewnością nie brakowało wśród nich polakożerców, jak też osób, które bez specjalnego zaangażowania wykonywały swoje obowiązki.

„Rozpacz nasza była ogromna” – rodziny aresztowanych podczas okupacji niemieckiej
Artykuł

„Rozpacz nasza była ogromna” – rodziny aresztowanych podczas okupacji niemieckiej

Przeżywanie utraty bliskich osób nie wiąże się wyłącznie z czasem konfliktów zbrojnych. Niemniej doświadczenie okupacji niemieckiej ziem polskich w latach 1939-1945 odcisnęło silne piętno na sferze domowej.

Zbrodnia Wehrmachtu w Prusach (powiat stopnicki) – 9 września 1939 roku
Artykuł

Zbrodnia Wehrmachtu w Prusach (powiat stopnicki) – 9 września 1939 roku

Już od pierwszych dni walk we wrześniu 1939 r. okupant niemiecki dokonywał zbrodni na miejscowej ludności oraz na żołnierzach Wojska Polskiego, łamiąc w ten sposób postanowienia konwencji genewskiej.

Partyzancka akcja na pociąg pod Wólką Plebańską 4 września 1943 roku
Artykuł

Partyzancka akcja na pociąg pod Wólką Plebańską 4 września 1943 roku

Po sukcesie akcji na powiatowe miasto Końskie nocą z 31 sierpnia na 1 września 1943 r. dowódca II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” – cichociemny ppor. Waldemar Szwiec „Robot” zdecydował się na kolejny śmiały krok.

<i>Jagdkommandos</i> w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie
Artykuł

Jagdkommandos w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie

Jedną z konsekwencji Zbrodni Pomorskiej 1939 roku był brak licznej partyzantki na terenie przedwojennego województwa pomorskiego. Masowa eksterminacja ludności wywołała lęk przed podejmowaniem prób oporu przeciwko okupantom. Jednakże tego typu działania miały miejsce.

Zbrodnia Pomorska – Paterek
Artykuł

Zbrodnia Pomorska – Paterek

Na ekspozycji stałej Muzeum II Wojny Światowej w sekcji „Terror” znajduje się siedem czarnych tabliczek z nazwami miejsc kaźni polskiej ludności cywilnej z pierwszych miesięcy okupacji niemieckiej.

Audio/Video

Dyskusja o książce „Ludobójstwo Niemiec na narodzie polskim (1939–1945). Studium historycznoprawne”

Krwawy sierpień. Zagłada radomskiego getta
Artykuł

Krwawy sierpień. Zagłada radomskiego getta

W marcu 1942 r. Niemcy rozpoczęli likwidację gett w dystrykcie lubelskim. Informacje o wysiedleniach, egzekucjach i transportach do nieznanych miejsc docierały na lewy brzeg Wisły, były jednak ogólnikowe i enigmatyczne. Mieszkańcy dystryktu radomskiego – nawet pesymiści – traktowali je z dystansem.

Krwawa środa w Olkuszu – 31 lipca 1940 roku
Artykuł

Krwawa środa w Olkuszu – 31 lipca 1940 roku

W lipcu 1940 r. niemiecka żandarmeria przeprowadziła w Olkuszu akcję pacyfikacyjną. W odwecie za śmierć żandarma Ernsta Kadatza mieszkańcy miasta byli przez kilka godzin torturowani, bici i przesłuchiwani.

Kapelan „Jur” ‒ uczestnik bitwy pod Pielaszowem (30 VII 1944 r.)
Biogram / Biografia

Kapelan „Jur” ‒ uczestnik bitwy pod Pielaszowem (30 VII 1944 r.)

Osobą występującą pod tytułowym pseudonimem był Tadeusz Szlenzak ‒ duchowny rzymskokatolicki, kapelan Armii Krajowej oraz uczestnik akcji „Burza”.

Masakra więźniów karnego obozu pracy „Liban”
Artykuł

Masakra więźniów karnego obozu pracy „Liban”

„Kilka z tych zwłok wisiało na drutach ogrodzenia obozowego na tyłach obozu, a kilka wyciągnęliśmy z obozowych dołów kloacznych” – wspominał jeden z pracowników Baudienstu oddelegowany do pozbierania zwłok więźniów zamordowanych w Krakowie pod koniec lipca 1944 r. w obozie karnym zwanym „Libanem”.

Więziennictwo w Generalnym Gubernatorstwie w źródłach z Archiwum IPN
Artykuł

Więziennictwo w Generalnym Gubernatorstwie w źródłach z Archiwum IPN

Ten artykuł jest tylko skromnym przyczynkiem do tematu „więziennictwo”. Jego celem jest ukazanie w dużym skrócie, jak zbudowany był system więziennictwa w Generalnym Gubernatorstwie, jakie były rodzaje więzień i zasady obowiązujące przy kierowaniu więźniów do poszczególnych zakładów karnych.

<i>Porrajmos</i>. Zagłada Cyganów na Wołyniu podczas okupacji niemieckiej (1941-1944)
Artykuł

Porrajmos. Zagłada Cyganów na Wołyniu podczas okupacji niemieckiej (1941-1944)

Zagłada Cyganów określana w jednym z dialektów romskich jako Porrajmos („zniszczenie”) lub Samudaripen („masowy mord”), według różnych danych pochłonęła przynajmniej 500 tys. ofiar w całej Europie. Wiedza na ten temat jest jednak nadal niewystarczająca i mało znana.

Trzeba to było tak zorganizować, żeby porwać chociaż niektóre dzieci
Artykuł

Trzeba to było tak zorganizować, żeby porwać chociaż niektóre dzieci

Irena Śmiałowska w 1935 r. wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Pniewach. Dwa lata później przybrała zakonne imię Magdalena i pod nim znana była wszystkim dzieciom, którymi się zajmowała i uratowała.

Sprawiedliwi Ukraińcy. Na ratunek polskim sąsiadom skazanym na zagładę przez OUN-UPA
Artykuł

Sprawiedliwi Ukraińcy. Na ratunek polskim sąsiadom skazanym na zagładę przez OUN-UPA

Pozostaje zagadką, dlaczego mimo nacjonalistycznej indoktrynacji i terroru stosowanego przez OUN-UPA, także wobec swoich, niemała grupa Ukraińców nie zawahała się poświęcić własnego życia, by ratować skazanych Polaków. Zamiast dążenia do niepodległości po trupach wybrali nakaz miłości bliźniego.

Audio/Video

Wyjątek, czy reguła? Po 20 latach wiemy więcej? Ekshumacje? Co dalej? Pytania o Jedwabne (dyskusja IPN, PAN, Yad Vashem, ŻIH)

Audio/Video

Lato 1941 - zmiana okupanta na Kresach. Zbrodnie wobec Żydów: Jedwabne i inne miejsca w Łomżyńskiem

Audio/Video

Relacje polsko-żydowskie w II RP, podczas II wojny i po niej do 1947. Przegląd i kierunki badań

Życie codzienne pod okupacją niemiecką w „Dzienniku” Eugeniusza Przybyła
Artykuł

Życie codzienne pod okupacją niemiecką w „Dzienniku” Eugeniusza Przybyła

Dysponujemy licznymi dziennikami dotyczącymi życia codziennego w Generalnym Gubernatorstwie z okresu okupacji niemieckiej. Podobne źródła z ziem wcielonych do Rzeszy są rzadkością. Tym bardziej warto zwrócić uwagę na dziennik toruńskiego malarza i bibliofila.

Pacyfikacje Pantalowic i okolicznych miejscowości na Podkarpaciu
Artykuł

Pacyfikacje Pantalowic i okolicznych miejscowości na Podkarpaciu

Pantalowice to stara polska wieś w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim należąca do gminy Kańczuga. Leży w odległości zaledwie 14 kilometrów od Markowej, znanej z heroicznej postawy rodziny Ulmów, zamordowanej przez Niemców za pomoc okazaną żydowskim sąsiadom.

Audio/Video

Żydzi w II RP. Obywatele II RP wobec okupacji

Germanizacja nazw miast na ziemiach polskich w czasie okupacji niemieckiej
Artykuł

Germanizacja nazw miast na ziemiach polskich w czasie okupacji niemieckiej

Okres okupacji niemieckiej ziem polskich w czasie II wojny światowej nierozerwalnie wiąże się z wprowadzeniem przez władze III Rzeszy na okupowanych ziemiach polskich niemieckich nazw geograficznych.

Audio/Video

Relacje polsko-żydowskie w XX w.

Niemieckie zbrodnie na kieleckiej wsi
Artykuł

Niemieckie zbrodnie na kieleckiej wsi

Największy terror okupanci wprowadzili jesienią 1942 r. Ich celem było przede wszystkim ograbienie rolników z produktów żywnościowych, zapewnienie siły roboczej dla gospodarki Rzeszy, a w następnych latach zwalczanie zaplecza polskiej partyzantki.

Akcja „Koppe”
Artykuł

Akcja „Koppe”

SS-Obergruppenführer i generał Waffen-SS Wilhelm Koppe objął w październiku 1939 r. funkcję Wyższego Dowódcy SS i Policji w Kraju Warty. Od listopada 1943 r. został przeniesiony na to samo stanowisko w Generalnym Gubernatorstwie, gdzie pełnił także funkcję sekretarza stanu do spraw bezpieczeństwa.

Ucieczki z niemieckich więzień i aresztów na terenie <i>Kreishauptmannschaft</i> Busko
Artykuł

Ucieczki z niemieckich więzień i aresztów na terenie Kreishauptmannschaft Busko

System więziennictwa w czasie okupacji niemieckiej stanowił istotną część machiny terroru. Na terenie Kreishauptmannschaft Busko największe więzienie mieściło się w Pińczowie.

Palmiry – symbol niemieckiego okrucieństwa
Artykuł

Palmiry – symbol niemieckiego okrucieństwa

20 i 21 czerwca 1940 r., w ramach nadzwyczajnej akcji pacyfikacyjnej, Niemcy dokonali największej egzekucji ze wszystkich przeprowadzonych w Palmirach. Położona na skraju Puszczy Kampinoskiej wieś jest synonimem losu polskiej inteligencji w czasie niemieckiej okupacji.

Polacy wobec wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej
Artykuł

Polacy wobec wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej

W niedzielę 22 czerwca 1941 r. nad ranem Wehrmacht najechał Związek Sowiecki. Niemcy postanowiły wcielić w życie plan Führera zakładający budowę Tysiącletniej Rzeszy z „przestrzenią życiową”(Lebensraum) sięgającą aż po góry Ural.

Audio/Video

Wspólna droga do prawdy o Holokauście?

Audio/Video

Rudolf Weigl - wielcy polscy wynalazcy

Audio/Video

Marian Karczewski, Czy można zapomnieć? Wspomnienia z lat wojny 1939–1945

Wilhelm Koppe – nieukarany zbrodniarz hitlerowski
Artykuł

Wilhelm Koppe – nieukarany zbrodniarz hitlerowski

Wilhelm Koppe, Wyższy Dowódca SS i Policji w Kraju Warty, a następnie w Generalnym Gubernatorstwie, ponosi odpowiedzialność za masowe zbrodnie popełnione na Polakach i Żydach w imię ludobójczej polityki rasowej III Rzeszy. Nigdy nie został ukarany za swoje czyny.

Hans Frank
Artykuł

Hans Frank

„Oświadczam, że w swoim życiu nigdy nie popełniłem morderstwa” – powiedział przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze Hans Frank, generalny gubernator w latach 1939–1945, „morderca zza biurka”, odpowiedzialny za śmierć milionów ludzi na okupowanych przez Niemcy ziemiach polskich.

Fort III w Pomiechówku. Mało znane miejsce pamięci
Artykuł

Fort III w Pomiechówku. Mało znane miejsce pamięci

Niemiecki obóz karno-śledczy w Forcie III w Pomiechówku pod Nowym Dworem Mazowieckim, istniejący w latach 1941-1945, jest nazywany największą katownią północnego Mazowsza. Ginęli tam Polacy i Żydzi.

Naród morderców, czyli niektóre ofiary nie zasługują na pamięć
Artykuł

Naród morderców, czyli niektóre ofiary nie zasługują na pamięć

W czasie pandemii sprawy publikacji historycznych odchodzą na daleki plan życia społecznego. Dlatego też niemal bez echa przeszła premiera książki Jana Grabowskiego Na posterunku. Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w zagładzie Żydów.

Człowiek ciekawych czasów – Zbigniew Przyrowski
Artykuł

Człowiek ciekawych czasów – Zbigniew Przyrowski

Mało kto wie, że autor znany jako redaktor „Młodego Technika” pochodził z Suwalszczyzny.

„Polacy powrócą do domów z krzyżami na piersiach lub krzyże będą zatknięte na ich mogiłach”. Postawa bp. Włodzimierza Jasińskiego podczas II wojny światowej
Artykuł

„Polacy powrócą do domów z krzyżami na piersiach lub krzyże będą zatknięte na ich mogiłach”. Postawa bp. Włodzimierza Jasińskiego podczas II wojny światowej

W związku z mocno nacechowanym patriotyzmem apelem Episkopatu Polski z 26 kwietnia 1939 r., nawołującym do modlitwy o pokój w miesiącu maju, odezwę do wszystkich mieszkańców województwa łódzkiego za pośrednictwem radia wygłosił ordynariusz diecezji łódzkiej bp Włodzimierz Jasiński.

Eksterminacja pacjentów szpitali psychiatrycznych na Pomorzu Gdańskim w 1939 r.
Artykuł

Eksterminacja pacjentów szpitali psychiatrycznych na Pomorzu Gdańskim w 1939 r.

W czasie II wojny światowej pierwszy raz w dziejach ludzkości wprowadzono w życie plan – który do tej pory był tylko ideą – zakładający masową eksterminację ludzi nieuleczalnie i psychicznie chorych. Pierwsze takie egzekucje miały miejsce na Pomorzu Gdańskim.

Powstanie w getcie białostockim
Artykuł

Powstanie w getcie białostockim

16 sierpnia 1943 roku jest dniem likwidacji białostockiego getta poprzedzonej bohaterskim powstaniem. Jest to wciąż mało znane wydarzenie, a przecież był to pod względem wielkości drugi po Warszawie zryw niepodległościowy społeczności żydowskiej przeciwko hitlerowcom.

Rather die than betray the cause. The Gestapo Detention Center at Aleja Szucha 25
Publikacje

Rather die than betray the cause. The Gestapo Detention Center at Aleja Szucha 25

During the occupation, even the words “Aleja Szucha” inspired terror among the citizens of Warsaw, as they were associated with the suffering of victims and the cruelty of Gestapo tormen-tors.

Audio/Video

Ostatnie dni Reichsgau Wartheland

Audio/Video

Wojenne losy rodziny z Opatówka, w której zostały same kobiety

Audio/Video

„Polish-Jewish Studies” (czasopismo naukowe IPN) - Polacy i Żydzi w II RP i podczas niemieckiej okupacji (debata)

Zagłada Żydów na prowincji. O potrzebie wspomnień nieznanych
Artykuł

Zagłada Żydów na prowincji. O potrzebie wspomnień nieznanych

O ile ogólne zjawisko zagłady Żydów europejskich w okresie II wojny światowej zostało już dość dobrze rozpoznane i opisane przez badaczy, o tyle lokalne uwarunkowania i mechanizm terroru okupacyjnego wciąż często pozostaje mało znany.

Czas Sprawiedliwych
Dodatki do prasy

Czas Sprawiedliwych

Z okazji Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką w „Naszym Dzienniku” został wydany dodatek prasowy Instytutu Pamięci Narodowej, w którym przypominamy o polskiej pomocy niesionej wyznawcom judaizmu.

Strach jako metoda sprawowania okupacji niemieckiej na przykładzie <i>Kreis</i> Kielce
Artykuł

Strach jako metoda sprawowania okupacji niemieckiej na przykładzie Kreis Kielce

W ostatnich latach coraz śmielej w publikacjach sygnowanych przez polskich i międzynarodowych przedstawicieli środowisk naukowych pojawia się teza o „niemieckiej nieobecności” w czasie niemieckiej okupacji w Generalnym Gubernatorstwie.

Maria i Maria
Artykuł

Maria i Maria

Podczas niemieckiej okupacji żyły w Krakowie dwie Marie Bożkówny: pierwsza – pochodząca z katolickiej rodziny Bożków; i druga, właściwie Helena Goldstein – uratowana z krakowskiego getta przez przyjaciółkę, która podzieliła się z nią tożsamością, ryzykując życie nie tylko swoje, ale i rodziny.

W chałupie, stodole, bunkrze
Dodatki do prasy

W chałupie, stodole, bunkrze

Dodatek prasowy „W chałupie, stodole, bunkrze...”, przedstawia Polaków ratujących Żydów na polskiej wsi w czasie II wojny światowej.

<i>Fala płynie z tobołami na plecach, w rękach</i>… Zagłada Żydów z Mielca
Artykuł

Fala płynie z tobołami na plecach, w rękach… Zagłada Żydów z Mielca

Mielec został zajęty przez wojska niemieckie 13 września 1939 r. W tamtym okresie w mieście mieszkało niemal 5,5 tys. Żydów. Dwa lata później większość z nich została z miasta przez okupanta wywieziona. Pozostali tylko ci, których zamknięto w obozach pracy w Mielcu i okolicznych miejscowościach.

„Aktion Saybusch”. Wysiedlenia Polaków na Żywiecczyźnie w 1940 r.
Artykuł

„Aktion Saybusch”. Wysiedlenia Polaków na Żywiecczyźnie w 1940 r.

Po zakończeniu kampanii polskiej, w listopadzie 1939 r. ziemie zachodnie II RP przyłączone zostały do III Rzeszy. Utworzono z nich nowe wschodnie prowincje Niemiec jak Kraj Warty i Gdańsk-Prusy Zachodnie lub wcielono je do już istniejących, jak Prusy Wschodnie i Górny Śląsk.

Cyryl Ratajski
Biogram / Biografia

Cyryl Ratajski

Wielkopolanin, zdolny prawnik z doświadczeniem pracy w kilku spółkach państwowych i miejskich, a także zarządzania stolicą Wielkopolski. W grudniu 1940 r. Cyryl Ratajski został mianowany przez gen. Władysława Sikorskiego Głównym Delegatem Rządu na Generalne Gubernatorstwo. Udźwignął ciężar odpowiedzialności i zdołał zorganizować cywilne struktury Podziemnego Państwa Polskiego.

Religijność krakowian w czasie okupacji niemieckiej
Artykuł

Religijność krakowian w czasie okupacji niemieckiej

Niepewność losu, świadomość zagrożenia, strach o siebie i bliskich spotęgowany warunkami wojennymi i represyjną polityką okupanta powodowały, że mieszkańcy Krakowa szukali oparcia w praktykach religijnych.

Audio/Video

Relacje o pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w latach 1939–1945 (dystrykty GG: krakowski, lubelski i radomski)

Stali się numerami od 31 do 758
Artykuł

Stali się numerami od 31 do 758

W pierwszych miesiącach okupacji represje wobec ludności polskiej były dużo większe niż w stosunku do pozostałych grup narodowościowych przedwojennej Polski. Wynikało to z zakrojonej na szeroką skalę akcji niemieckiego aparatu bezpieczeństwa skierowanej przeciwko polskiej inteligencji.

Niemiecki okupant wobec Żydów w latach 1939–1941
Artykuł

Niemiecki okupant wobec Żydów w latach 1939–1941

II Rzeczpospolita była państwem wielonarodowym. U progu II wojny światowej liczyła niemal 35 mln mieszkańców, z czego ok. 32 proc. (11,2 mln) stanowiły mniejszości narodowe. Wśród nich najliczniejszą grupą po Ukraińcach, przeszło trzymilionową, byli Żydzi. Kres ich tak licznej obecności w Polsce przyniosła II wojna światowa.

Działalność obozu pracy w Słupi na terenie Kreishauptmannschaft Busko w latach 1941-1944
Artykuł

Działalność obozu pracy w Słupi na terenie Kreishauptmannschaft Busko w latach 1941-1944

Jeden z pierwszych obozów na terenie Kreishauptmannschaft Busko powstał w 1941 r. w Słupi. Był przeznaczony dla ludności żydowskiej (Zwangsarbeitslager für Juden, Julag).

Raport z Auschwitz
Wywiad

Raport z Auschwitz

Wydawało nam się, że mamy tylko raporty Karskiego i Pileckiego, które przedostały się na Zachód, a tymczasem istniała ciągłość raportów z Polski od początku istnienia Auschwitz do połowy 1944 roku – mówi Krzysztof Brożek, reżyser i scenarzysta filmu Raport z Auschwitz, w rozmowie z Maciejem Kwaśniewskim.

Wyroki na szmalcowników
Artykuł

Wyroki na szmalcowników

Pierwsze cywilne sądy specjalne Polskiego Państwa Podziemnego zostały powołane w listopadzie i grudniu 1942 r. Walka z przestępczością nabrała tempa. Wraz z rozwojem tego rodzaju sądownictwa także ci przestępcy, którzy wcześniej dopuszczali się denuncjacji, szantażu czy nawet morderstw, musieli liczyć się z tym, że dosięgnie ich sprawiedliwość.

Dom jako przestrzeń życia społecznego w czasie okupacji niemieckiej
Artykuł

Dom jako przestrzeń życia społecznego w czasie okupacji niemieckiej

W Generalnym Gubernatorstwie prawo do prywatności nie było w żaden sposób sankcjonowane. Zachwiało to poważnie stabilnością życia domowego, bowiem okupant wkraczał w obszar domowy bez ograniczeń stosując kontrole, rewizje, tzw. kotły. Nakładały się na to masowe eksmisje i wysiedlenia.

Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi
Artykuł

Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi

Szacuje się, że na ziemiach polskich w okresie okupacji niemieckiej, w dzieło pomocy ludności żydowskiej zaangażowanych było od 30 tys. do 300 tys. Polaków. Tylko niewielka część z nich została uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Egzekucje mieszkanek Radomia w Lesie we Włoszczowicach oraz w Lesie Skrzypiowskim
Artykuł

Egzekucje mieszkanek Radomia w Lesie we Włoszczowicach oraz w Lesie Skrzypiowskim

W Radomiu 24 stycznia 1941 r. o godzinie 4 rano przeprowadzono masowe aresztowania. Aresztowano 268 osób, w tym najprawdopodobniej 38 kobiet. 50 % z nich stanowili przedstawiciele inteligencji. Wśród aresztowanych znajdowali się członkowie organizacji polskiego ruchu oporu.

Audio/Video

Wokół pracy Półmrok - o powojennych procesach karnych w sprawach przestępstw chłopów wobec Żydów podczas II wojny w Krakowskiem

Zamordowanie pacjentów szpitala psychiatrycznego w Chełmie
Artykuł

Zamordowanie pacjentów szpitala psychiatrycznego w Chełmie

W końcu października 1939 r. Hitler podpisał rozporządzenie w sprawie przerwania „życia niewartego życia”. Ten antydatowany na 1 września 1939 r. akt prawa niemieckiego przesądził o losie ponad 70 tysięcy osób chorych psychicznie, w większości Niemców, których do jesieni 1941 r. zamordowano w ramach akcji T4.

Audio/Video

Wigilie wojenne, dramatyczne. I zawsze troska: by jednak były polskie. Opowiadają...

Radź sobie sam, czyli okupacyjne sposoby na przeżycie
Artykuł

Radź sobie sam, czyli okupacyjne sposoby na przeżycie

„Mydło z odpadków”, „Sto potraw z ziemniaków”, „135 przepisów na czasie”, „109 potraw oszczędnościowych doby dzisiejszej” – takie broszury wertowali Polacy w czasie II wojny światowej.

Badania nad policją granatową w Generalnym Gubernatorstwie
Artykuł

Badania nad policją granatową w Generalnym Gubernatorstwie

Po podboju Polski Niemcy postanowili zadbać o utrzymanie swoich porządków na całym okupowanym obszarze. Grożąc surowymi karami, wezwali przedwojennych polskich policjantów do zarejestrowania się we wskazanych urzędach.

Mieszkańcy Kreishauptmannschaft Busko w KL Auschwitz-Birkenau
Artykuł

Mieszkańcy Kreishauptmannschaft Busko w KL Auschwitz-Birkenau

Z Buska-Zdroju nie odchodziły bezpośrednio transporty do obozów koncentracyjnych. Część więźniów przebywających w buskich więzieniach gestapo przenoszono w tym celu do więzień w Pińczowie lub w Kielcach.

Zakład Wychowawczy dla polskich chłopców w Wejherowie w latach 1939-1945
Artykuł

Zakład Wychowawczy dla polskich chłopców w Wejherowie w latach 1939-1945

Na początku niemieckiej okupacji na terenach włączonych do Trzeciej Rzeszy przejęto pod zarząd wszystkie polskie sierocińce i zakłady wychowawcze.

„Trucizna, bagno, plugastwo, donos na nieboszczyka”
Debata

„Trucizna, bagno, plugastwo, donos na nieboszczyka”

W moim Czarnym ptasiorze (1994, wyd. Marabut-Cis) zdemistyfikowałam okupacyjny życiorys Jerzego Kosińskiego – podstawę jego literackiego wizerunku oraz rzekomo autobiograficznego Malowanego ptaka, uchodzącego za wstrząsający dokument Zagłady.

Audio/Video

Urząd śledczy miasta st. Warszawy kryptonim „Start”

Franz Kutschera
Artykuł

Franz Kutschera

Austriacki ogrodnik Franz Kutschera pozostałby zapewne jednym z tysięcy anonimowych zbrodniarzy wojennych, gdyby Reichsführer SS Heinrich Himmler nie wysłał go w sierpniu 1943 r. do Warszawy z poleceniem sterroryzowania niepokornego miasta.

Akcja „N” – wojna psychologiczna Armii Krajowej
Artykuł

Akcja „N” – wojna psychologiczna Armii Krajowej

Gen. Stefan Grot-Rowecki szczególną wagę przywiązywał do podważania morale niemieckiego wojska oraz ludności cywilnej. Destrukcyjna antyniemiecka działalność propagandowa miała tym bardziej istotne znaczenie w obliczu przygotowywanego powstania powszechnego.

Pierwsza kurierka z Poznania
Artykuł

Pierwsza kurierka z Poznania

11 listopada 1939 r. pierwsza kurierka konspiracji poznańskiej wyruszyła z misją dotarcia do rządu RP we Francji. Jesienią 1939 r. trudno było nawet wyobrazić sobie jakie przeszkody i wyzwania mogą czyhać na trasie. Jednak 5 grudnia dzielna dziewczyna pojawiła się w Paryżu.

Albert Forster – gdański namiestnik Adolfa Hitlera
Artykuł

Albert Forster – gdański namiestnik Adolfa Hitlera

Albert Forster, gauleiter gdańskiego NSDAP i namiestnik Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, był jednym z najbardziej zaufanych ludzi Hitlera. Ponosił odpowiedzialność m.in. za utworzenie obozu koncentracyjnego w Stutthofie i szereg masowych egzekucji przeprowadzonych w lasach piaśnickich.

Maria Mandl
Artykuł

Maria Mandl

„Piekielnica”, „zły duch”, „sadystka” – tak zapamiętały ją więźniarki niemieckich obozów koncentracyjnych. Po wojnie brutalna nadzorczyni z Ravensbrück i Auschwitz nie uniknęła szubienicy.

Ludzie na drutach
Artykuł

Ludzie na drutach

Wojenne losy mamy, Felicji Dziwisz z domu Artwich, znałam na pamięć. O niemieckiej okupacji i Powstaniu Warszawskim oraz katordze w niemieckim obozie koncentracyjnym Stutthof chciała opowiedzieć całemu światu i opowiadała. Znajomym, rodzinie…

Audio/Video

„Korekty ciąg dalszy”, czyli - ciąg dalszy polemiki z publikacją „Dalej jest noc…” (briefing prasowy IPN)

Audio/Video

„Wieś polska podczas II wojny światowej”: straty osobowe (III konferencja naukowa cyklu)

Wehrmacht i nowe „zasady” wojny. Masakra ludności cywilnej w Częstochowie, 4 września 1939 roku
Artykuł

Wehrmacht i nowe „zasady” wojny. Masakra ludności cywilnej w Częstochowie, 4 września 1939 roku

Tak zwany „krwawy poniedziałek” w Częstochowie, 4 września 1939 r., to jeden z kilku najbardziej jaskrawych przykładów radykalnej zmiany w filozofii prowadzenia wojny przez armię niemiecką pod rządami narodowych socjalistów.

Morderstwa na polskich patriotach w Nowym Bytomiu we wrześniu 1939 r.
Artykuł

Morderstwa na polskich patriotach w Nowym Bytomiu we wrześniu 1939 r.

Kiedy 3 września 1939 r. do Nowego Bytomia weszli członkowie niemieckiej formacji dywersyjnej Freikorps Ebbinghaus, nikt nie przypuszczał jakie okrucieństwo zademonstrują na polskich więźniach. Jeden ze zbrodniarzy uniknął odpowiedzialności, nawet po wojnie.

Zlikwidować czy wynarodowić? Niemiecki i sowiecki program walki z narodem polskim
Artykuł

Zlikwidować czy wynarodowić? Niemiecki i sowiecki program walki z narodem polskim

Charakterystyka niemieckich i sowieckich zbrodni na Polakach obejmuje zagadnienia dotyczące celów, metod i skali realizacji antypolskiej polityki w latach II wojny światowej.

Audio/Video

Niemiecka okupacja Warszawy we wspomnieniach Hanny Woźniak - z cyklu Archiwum IPN Świadkowie historii

Krwawa środa 1940 w Olkuszu
Publikacje

Krwawa środa 1940 w Olkuszu

31 lipca 1940 r. niemiecka żandarmeria przeprowadziła w Olkuszu akcję pacyfikacyjną. W odwecie za śmierć żandarma Ernsta Kadatza, przez kilka godzin mieszkańcy miasta byli torturowani, bici i przesłuchiwani. Niemcy szczególnie znęcali się nad Żydami.

Miasto skazane na śmierć
Artykuł

Miasto skazane na śmierć

Furia, z którą Adolf Hitler odnosił się do Warszawy, osiągnęła apogeum w 1944 r., gdy z lubością miał pokazywać swoim gościom w Wilczym Szańcu zdjęcia systematycznie wyburzanego miasta.

Straty ludzkie w Powstaniu Warszawskim
Artykuł

Straty ludzkie w Powstaniu Warszawskim

Obrazowe przedstawienie strat ludzkich powstańczej Warszawy wymaga porównywania z danymi wcześniejszymi, począwszy od szacunkowych liczb przedwojennych z 1939 r., aby rozmiary katastrofy były zrozumialsze.

Audio/Video

Wyjątkowa historia złamanych życiorysów dzieci i młodzieży, którym wybuch II wojny światowej odebrał normalne życie, rodziny i przyszłość. Swój nowy dom bohaterowie filmu znaleźli na ziemi szczecińskiej i są zaangażowani w pielęgnowanie pamięci o Armii Krajowej

Ostatnia egzekucja w Forcie III w Pomiechówku
Artykuł

Ostatnia egzekucja w Forcie III w Pomiechówku

30 lipca 1944 r., w związku z likwidacją więzienia Niemcy zamordowali w Forcie III około 300 osadzonych tam więźniów. Dokładnej liczby ofiar oraz ich nazwisk nie udało się ustalić.

„Szczęściarz”? Sprawa Jerzego Piątkowskiego
Artykuł

„Szczęściarz”? Sprawa Jerzego Piątkowskiego

Niewątpliwie wśród epizodów związanych z działalnością Armii Krajowej na Górnym Śląsku podczas II wojny światowej jednym z najbardziej sensacyjnych jest sprawa kilku nieudanych prób wykonania wyroku śmierci na Jerzym Piątkowskim.

Boży szaleniec w czasach Zagłady. Zofia Kossak-Szczucka
Biogram / Biografia

Boży szaleniec w czasach Zagłady. Zofia Kossak-Szczucka

Była wybitną, uznaną pisarką katolicką. W czasie wojny organizowała z bezgranicznym poświęceniem konspiracyjną pomoc charytatywną, zwłaszcza dla Żydów.

Zakon Odrodzenia Narodu
Artykuł

Zakon Odrodzenia Narodu

W połowie 1940 r. w Kołomyi utworzona została organizacja konspiracyjna pod nazwą „Zakon Odrodzenia Narodu” (ZON). Jej twórcą był ks. Romuald Chłopecki, który propagował w obliczu klęski Polski chrześcijańską odnowę moralną.

Zbrodnie nazistowskie popełnione na osobach niepełnosprawnych w świetle prawa międzynarodowego
Artykuł

Zbrodnie nazistowskie popełnione na osobach niepełnosprawnych w świetle prawa międzynarodowego

Czystki etniczne prowadzone przez Niemcy podczas II wojny koncentrowały się głównie na społeczności żydowskiej, jednak nie był to jedyny kierunek nazistowskiej myśli eugenicznej. Oprawcy noszący niemieckie mundury nie oszczędzili ludzi, którzy urodzili się niepełnosprawni i chorzy psychicznie.

Pacyfikacja Jurkowa na terenie powiatu buskiego – 1 lutego 1944 r.
Artykuł

Pacyfikacja Jurkowa na terenie powiatu buskiego – 1 lutego 1944 r.

Wieś Jurków położona jest na terenie powiatu buskiego, kilka kilometrów od Wiślicy. W okresie międzywojnia, właścicielem miejscowego majątku dworskiego był Jastrzębski. Przedwojennym zarządcą był Michał Skadłubowicz, żołnierz Legionów Polskich.

Najmłodszy kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari
Wspomnienie

Najmłodszy kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari

To, że w Powstaniu Warszawskim walczyli nastoletni żołnierze, wiemy od dawna. To, że za swoje czyny byli honorowani najwyższymi wojennymi odznaczeniami, wie już nie każdy.

Audio/Video

Relacje polsko-żydowskie w XX w. Badania - kontrowersje - perspektywy

Świadkowie historii
Wspomnienie

Świadkowie historii

Historia to pamięć. Na historię Polski składają się historie naszych rodzin, które wplatają się w losy naszego państwa i narodu. Każde świadectwo jest bezcenne – współtworzy mapę naszej narodowej pamięci.

Ofiary <i>Sonderaktion Krakau</i>
Artykuł

Ofiary Sonderaktion Krakau

Aktion gegen Universitäts-Professoren, powszechnie znana pod nazwą Sonderaktion Krakau, zapisała się w historii Krakowa i dziejów powszechnych jako bezprecedensowy atak na naukę polską.

Audio/Video

II wojna we wspomnieniach Alicji Jezierskiej - z cyklu Archiwum IPN Świadkowie historii

Audio/Video

Pierwszy transport do KL Auschwitz - 14 czerwca 1940

Kilka uwag odnośnie do książki Mirosława Tryczyka <i>Drzazga. Kłamstwa silniejsze niż śmierć</i>, Kraków 2020
Recenzja

Kilka uwag odnośnie do książki Mirosława Tryczyka Drzazga. Kłamstwa silniejsze niż śmierć, Kraków 2020

Niemal dokładnie w dwudziestą rocznicę opublikowania Sąsiadów Jana Tomasza Grossa ukazała się książka Mirosława Tryczyka pt. Drzazga. Kłamstwa silniejsze niż śmierć . Czym jest, a czym nie jest ta publikacja?

Getto w "Konstancji"
Artykuł

Getto w "Konstancji"

16 czerwca 1940 r. Żydzi z Kutna i powiatu kutnowskiego zostali przymusowo przesiedleni do getta utworzonego w Kutnie na terenie nieczynnej cukrowni „Konstancja”.

Audio/Video

728 pierwszych. Dyskusja o pierwszym masowym transporcie Polaków do KL Auschwitz

Audio/Video

Pierwszy transport do KL Auschwitz 14 czerwca 1940 (wykład on-line)

Niemieckie obozy na ziemiach polskich 1939-1945
Artykuł

Niemieckie obozy na ziemiach polskich 1939-1945

Poniższy tekst ma charakter wprowadzający do tematyki funkcjonowania w latach 1939-1945 niemieckich obozów zlokalizowanych na terytorium Polski w jej obecnych granicach.

Audio/Video

Prokurator KŚZpNP na miejscu zbrodni. Niemiecki karny obóz pracy Treblinka I (dyskusja)

Nieosądzeni w Norymberdze
Artykuł

Nieosądzeni w Norymberdze

Po zakończeniu działań zbrojnych na frontach II wojny światowej w Europie, przywódcy państw alianckich zadecydowali o pociągnięciu do odpowiedzialności funkcjonariuszy hitlerowskich winnych popełnienia najokrutniejszych zbrodni.

Obowiązek wobec Polski
Artykuł

Obowiązek wobec Polski

Wśród osób, o których pamięć miała zgodnie z wolą komunistów zniknąć, znalazł się Edmund Bukowski. Niezmiernie aktywny i oddany sprawie niepodległości Polski żołnierz.

Audio/Video

Policja granatowa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945

Audio/Video

Jan Sehn - profesor, sędzia śledczy, tropiciel nazistów

Obóz pracy SS-Lager Sophienwalde i obóz dla kobiet żydowskich <i>Aussenarbeitslager Bruss</i>
Artykuł

Obóz pracy SS-Lager Sophienwalde i obóz dla kobiet żydowskich Aussenarbeitslager Bruss

W położonej w powiecie kościerskim miejscowości Dziemiany (niem. Sophienwalde) na terenie powstającego poligonu szkoleniowego wojsk SS Sophienwalde Bauleitung der Waffen-SS und Polizei Westpreussen założony został jesienią 1943 r. obóz pracy zwany SS- Lager Sophienwalde.

Zasady w czasach pogwałcenia zasad. Radziwiłłowie w XX wieku
Artykuł

Zasady w czasach pogwałcenia zasad. Radziwiłłowie w XX wieku

Ród Radziwiłłów herbu Trąby wywodzi się z Wielkiego Księstwa Litewskiego, gdzie od XV w. piastował wysokie urzędy. Jego przedstawiciele już od XVI stulecia kształcili się na europejskich uniwersytetach, regularnie podróżowali za granicę. Nie brakuje w tej rodzinie osób wielce zasłużonych dla Polski.

„Miesiąc Dziecka” w getcie krakowskim
Artykuł

„Miesiąc Dziecka” w getcie krakowskim

W listopadzie 1941 r. w getcie krakowskim działacze społeczni zorganizowali różne wydarzenia, z których dochód przeznaczony został na dofinansowanie instytucji zajmujących się opieką nad dziećmi. Było to szczególnie ważne wobec zbliżającej się zimy. Przeprowadzono je pod szyldem „Miesiąc Dziecka”.

Kwestia folkslisty na Górnym Śląsku
Artykuł

Kwestia folkslisty na Górnym Śląsku

W październiku 1939 r. zachodnie i północne ziemie II Rzeczypospolitej zostały zaanektowane przez III Rzeszę z zamiarem ich całkowitej germanizacji.

Audio/Video

O aktach gestapo w Łodzi. Z Archiwum IPN

Audio/Video

Soldau. Miasto na pograniczu śmierci (2018)

Audio/Video

Mjr Adam Trybus „Gaj” (1909-1982)

Audio/Video

Wanda Węgierska - zgilotynowana przez Niemców bohaterka wywiadu Związku Jaszczurczego i ZWZ-AK

Niemcy kradli w Polsce wszystko, włącznie z dziećmi
Artykuł

Niemcy kradli w Polsce wszystko, włącznie z dziećmi

15 maja 1940 r. Reichsführer SS i szef policji niemieckiej Heinrich Himmler, jako komisarz Rzeszy ds. Umacniania Niemczyzny, opracował wstępne założenia rabunku i germanizacji polskich dzieci. W dokumencie zatytułowanym „Kilka myśli o traktowaniu obcoplemieńców na Wschodzie” zawarł plan wyniszczenia narodu polskiego i przekształcenia go w niewykształconą siłę roboczą dla III Rzeszy.

Sąd doraźny katowickiego Gestapo
Artykuł

Sąd doraźny katowickiego Gestapo

W połowie 1942 r. na ziemiach polskich włączonych do III Rzeszy (obejmujących ziemie zachodnie II RP, m.in. Górny Śląsk z Zagłębiem Dąbrowskim i Zaolziem, Wielkopolskę, Pomorze, Suwalszczyznę, część Kujaw, Mazowsza i Białostocczyzny) zostało wprowadzone sądownictwo doraźne.

Audio/Video

Jak doszło do kapitulacji Niemiec w 1945 r.?

Audio/Video

8 maja 1945 r. - zakończenie II wojny światowej

Niezakończone rozrachunki
Artykuł

Niezakończone rozrachunki

Straty demograficzne i materialne poniesione przez Polskę w czasie II wojny światowej – w przeliczeniu na jednego mieszkańca – są największe na tle wszystkich państw biorących w niej udział. Obciążają one przede wszystkim Niemcy, niemniej jednak za znaczną ich część odpowiadają również Sowieci.

Niemiecka pamiątka w Archiwum IPN
Artykuł

Niemiecka pamiątka w Archiwum IPN

12 kwietnia 2017 r. konsul generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Monachium Andrzej Osiak przekazał do zasobu archiwalnego IPN dwa albumy ze zdjęciami i sześć krótkich filmów z okresu II wojny światowej. Archiwalia te otrzymał od obywatela Niemiec Ulricha Gauera.

Naukowiec w służbie konspiracji
Artykuł

Naukowiec w służbie konspiracji

Mimo podpisania 8 maja 1945 r. europejskich porozumień kończących II wojnę światową, w Polsce kontynuowana była walka o kształt polityczny kraju. Prowadzący ją żołnierze byli często tymi samymi ludźmi, którzy walczyli z okupantami w szeregach Polskiego Państwa Podziemnego.

Audio/Video

75. rocznica wyzwolenia KL Ravensbrück. Historia i Pamięć

Meldunek o dokonanej zbrodni
Artykuł

Meldunek o dokonanej zbrodni

19 kwietnia 1943 r. w getcie warszawskim rozpoczęło się, trwające do połowy maja, antyniemieckie powstanie. Bezpośrednią przyczyną jego wybuchu była decyzja Heinricha Himmlera o ostatecznej likwidacji dzielnicy zamkniętej.

„Nikt nie wierzy w pełną zagładę”. Akcja „Reinhardt” w okupowanym Krakowie
Artykuł

„Nikt nie wierzy w pełną zagładę”. Akcja „Reinhardt” w okupowanym Krakowie

Do realizacji Akcji „Reinhardt” w Krakowie, stolicy Generalnego Gubernatorstwa, przystąpiono z końcem maja 1942 r. Blisko dziesięć miesięcy później getto zlikwidowano.

Davida Cesaraniego obraz losów Żydów w latach 1933-1949
Artykuł

Davida Cesaraniego obraz losów Żydów w latach 1933-1949

„Ta książka narodziła się z obawy przed rozdźwiękiem między, z jednej strony, odwołaniami do Holokaustu w kulturze masowej, edukacji i jego upamiętnianiu a – z drugiej – odkryciami badaczy różnych dyscyplin, działających w obrębie struktury akademickiej i poza nią.”

Pokazali, że potrafią walczyć
Artykuł

Pokazali, że potrafią walczyć

„Bo oto słychać i oto widać. Ponad murem cmentarza, nad najświeższą drobniutką zielenią drzew czarne chmury, niby kłęby dymu, wstępują w górę. Czasami widać płomienie – jak czerwona, szybka migocąca szarfa na wietrze. I słuchać tego tam nad ciemnymi bratkami grobu. I myśleć o tym. I żyć” – pisała Zofia Nałkowska 25 kwietnia 1943.

Audio/Video

Fałszywe dokumenty. Na ratunek Żydom

Audio/Video

"Procesy osób oskarżonych o popełnienie zbrodni niemieckich w Kraju Warty przed polskimi sądami specjalnymi w latach 1945–1946"

Audio/Video

Rodzina Hondrów. Polacy ratujący Żydów

Audio/Video

Akcja pod Arsenałem 26 marca 1943

Audio/Video

Polacy ratujący Żydów pod okupacją niemiecką

Audio/Video

Żołnierze Niezłomni - Stanisław Sojczyński „Warszyc”

Audio/Video

PASZPORTY PARAGWAJU - film dokumentalny

Współpraca Rady Pomocy Żydom i Międzyorganizacyjnego Biura Dokumentarnego
Artykuł

Współpraca Rady Pomocy Żydom i Międzyorganizacyjnego Biura Dokumentarnego

Podstawowym celem wyznaczonym Radzie Pomocy Żydom było niesienie pomocy ludności żydowskiej. W związku z tą pracą pojawiła się także konieczność pozyskiwania dokumentów tożsamości wymaganych przez niemieckiego okupanta.

<i>Władysław Kosiba dał mi szklankę mleka i kawałek chleba</i>…. Zapomniana karta ratowania Żydów w Bieczu
Artykuł

Władysław Kosiba dał mi szklankę mleka i kawałek chleba…. Zapomniana karta ratowania Żydów w Bieczu

Historia Izaaka Götza z Biecza, która stała się kanwą poniższego tekstu jest jedną z wielu jakie wydarzyły się w czasie II wojny światowej. Człowiek podał pomocną dłoń drugiemu człowiekowi, który był w potrzebie, Polak pomógł Żydom.

Talent dla Polski. Rodzina Lutosławskich
Artykuł

Talent dla Polski. Rodzina Lutosławskich

Witolda Lutosławskiego, słynnego kompozytora, zna cały świat. Nie wszyscy jednak wiedzą, że jest on tylko jednym z wybitnych przedstawicieli rodu, którego osiągnięcia i dramaty są niemal symboliczne dla losów polskich rodzin w XX w.

Z orzecznictwa nazistowskiego Sądu Specjalnego w Łodzi (Sondergericht Litzmannstadt)
Artykuł

Z orzecznictwa nazistowskiego Sądu Specjalnego w Łodzi (Sondergericht Litzmannstadt)

Akta sądów niemieckich stanowią dla historyków źródło bezcennej wiedzy na temat szczegółów zakazanych relacji polsko-żydowskich w Łodzi w okresie okupacji niemieckiej, ale są też przede wszystkim dowodem przestępczej działalności sądowej III Rzeszy.

Heinrich Himmler – konstruktor machiny zagłady Trzeciej Rzeszy
Biogram / Biografia

Heinrich Himmler – konstruktor machiny zagłady Trzeciej Rzeszy

Heinrich Himmler – druga osoba w nazistowskich Niemczech i makiaweliczny polityk – skupił w swoich rękach niewyobrażalną wprost władzę. Jak to możliwe, że niepozorny człowiek zmienił się w potwora odpowiedzialnego za największe zbrodnie XX wieku – Holocaust, obozy zagłady i masowe mordowanie ludzi?

Pomorscy jaszczurkowcy w walce z okupantem niemieckim (1941–1945)
Artykuł

Pomorscy jaszczurkowcy w walce z okupantem niemieckim (1941–1945)

Na terenie Kaszub i Kociewia, wcielonych w 1939 r. do Rzeszy w ramach Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie, prowadzenie konspiracji było niezwykle trudne; mieszkańców Pomorza zmuszano tu do wpisywania się na folkslistę. Odpowiedzią na terror było utworzenie harcerskiej organizacji patriotycznej Jaszczurka.

Audio/Video

„Nie tylko Palmiry…” – dokonywane przez Niemców mordy w Ogrodach Sejmowych

Hitler-Jugend na Górnym Śląsku
Artykuł

Hitler-Jugend na Górnym Śląsku

W III Rzeszy zadanie indoktrynacji młodzieży wykonywała Hitler-Jugend. W okresie II wojny światowej na polskich terenach wcielonych do Niemiec, zwłaszcza na Górnym Śląsku, organizacja ta stała się istotnym narzędziem nazistowskiej polityki narodowościowej.

Tylko sosny były świadkami. Egzekucje w Palmirach
Artykuł

Tylko sosny były świadkami. Egzekucje w Palmirach

Palmiry, nieduża wieś położona na północ od Warszawy, w świadomości wielu Polaków zapisały się jako symbol masowych zbrodni hitlerowskich, popełnionych głównie na przedstawicielach stołecznej inteligencji.

„Mamy natychmiast opuszczać mieszkania”. Wysiedlenie mieszkańców osiedla im. J. „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi zimą 1939/1940 roku
Artykuł

„Mamy natychmiast opuszczać mieszkania”. Wysiedlenie mieszkańców osiedla im. J. „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi zimą 1939/1940 roku

W czasie II wojny światowej osiedle im. Józefa Anastazego „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi przemianowane zostało na Stadtsiedlung, a nowoczesne mieszkania stały się obiektem zainteresowania okupacyjnych władz niemieckich.

Opór antyniemiecki na ziemiach wcielonych do Rzeszy – Narodowa Organizacja Bojowa
Artykuł

Opór antyniemiecki na ziemiach wcielonych do Rzeszy – Narodowa Organizacja Bojowa

Przedstawiciele Stronnictwa Narodowego w Wielkopolsce już w październiku 1939 r. przystąpili do organizowania antyniemieckiego oporu od Pomorza aż po Śląsk. W ślad za tym Niemcy przystąpili do intensywnej infiltracji i niszczenia wielkopolskiego Podziemia.

Audio/Video

"Profesor Jan Sehn (1909–1965). Prawnik, sędzia śledczy, łowca nazistów"

Pacyfikacja Skłobów – najkrwawsza pacyfikacja „hubalowska”
Artykuł

Pacyfikacja Skłobów – najkrwawsza pacyfikacja „hubalowska”

Wieś Skłoby położona jest na skraju lasów kielecko-koneckich. Obecnie znajduje się w województwie mazowieckim w powiecie szydłowieckim. W okresie przedwojennym wieś zamieszkiwało około tysiąc mieszkańców. W Skłobach mieściło się 400, niewielkich rozmiarów gospodarstw.

Było sobie śledztwo… Prokuratorski wkład w odtwarzanie prawdy dziejów
Artykuł

Było sobie śledztwo… Prokuratorski wkład w odtwarzanie prawdy dziejów

Praca prokuratorów IPN jest wypełnieniem obowiązku Państwa względem ludzi skrzywdzonych przez system totalitarny. Jej podstawowym celem jest udzielenie prawdy i sprawiedliwości konkretnemu człowiekowi-ofierze systemu.

Piekło po niemiecku według Pileckiego
Artykuł

Piekło po niemiecku według Pileckiego

Kiedy do Konzentrationslager Auschwitz 14 czerwca 1940 r. przybył pierwszy transport ponad siedmiuset polskich więźniów z Tarnowa, nikt nie wiedział, że właśnie w tym obozie, na ziemi wcielonej do Rzeszy, rozgrywać się będą sceny, przy których zbledną obrazy z piekła Dantego.

Sonderfahndungsbuch Polen. Specjalna Księga Gończa dla Polski
Artykuł

Sonderfahndungsbuch Polen. Specjalna Księga Gończa dla Polski

Wygląda niepozornie. Niewielki format, taka sama objętość, jako wydawca podany Urząd Kryminalny Policji Rzeszy. W środku – pożółkłe już, gęsto zadrukowane stroniczki. Na nich zaś nazwiska, nazwiska, nazwiska… Za niemal każdym z nich kryje się okupacyjny dramat.

Obóz zagłady w Treblince
Artykuł

Obóz zagłady w Treblince

Budowę obozu zagłady w Treblince (gm. Kosów, pow. Sokołów Podlaski) rozpoczęto w dniu 1 czerwca 1942 r. Pierwszym komendantem SS-Sonderkommando Treblinka został mianowany SS-Obersturmführer Irmfried Eberl (Austriak).

Polskie Państwo Podziemne wobec Zagłady (1942-1945)
Artykuł

Polskie Państwo Podziemne wobec Zagłady (1942-1945)

Polska nie tylko wzięła na siebie obowiązek informowania świata o Zagładzie, lecz także podjęła starania, by udzielanie pomocy Żydom stało się jednym z celów trwającej wojny.

Zapomniany bohater: Jan Stanisław Kochanowski (1894-1942) przyrodnik grodzieński
Biogram / Biografia

Zapomniany bohater: Jan Stanisław Kochanowski (1894-1942) przyrodnik grodzieński

Co łączy Świętego Maksymiliana Kolbego i Jana Kochanowskiego, przyrodnika grodzieńskiego, oprócz aktywnej działalności w Grodnie? Obydwaj zginęli oddając swe życie za innego, wykazując się wartą przypomnienia postawą obywatelską i chrześcijańską.

„Opiekowali się mną serdecznie i nigdy nie zmienili swojego dobrego stosunku do mnie”. Historia Sabiny Honigwachs. Z dziejów pomocy Żydom.
Artykuł

„Opiekowali się mną serdecznie i nigdy nie zmienili swojego dobrego stosunku do mnie”. Historia Sabiny Honigwachs. Z dziejów pomocy Żydom.

Aby uratować z Holokaustu jedną osobą, czasem potrzebna była współpraca, zaangażowanie i zaufanie dziesiątek osób. Dzieje ukrywania Sabiny Honigwachs z powiatu gorlickiego pokazują jak trudnym przedsięwzięciem było ocalenie choćby jednego istnienia ludzkiego.

Audio/Video

Polskie Państwo Podziemne a zagrożenia egzystencjalne czasu II wojny światowej (instytucje kultury, uniwersytety, „prace przyszłościowe”)

Audio/Video

"Wołyń pod okupacją niemiecką" - dyskusja panelowa

Więzienno-obozowe wspomnienia Wandy Serwańskiej
Artykuł

Więzienno-obozowe wspomnienia Wandy Serwańskiej

Aresztowana w Poznaniu, przeszła przez śledztwo w gestapo, Fort VII, obóz w Żabikowie, skąd trafiła do Auschwitz-Birkenau. Po wojnie opisała swoje przeżycia.

Dzieci z Przemysłowej – niemiecki obóz w Łodzi
Artykuł

Dzieci z Przemysłowej – niemiecki obóz w Łodzi

„Czym dłużej tu byliśmy, tym bardziej dyscyplina się zaostrzała, tym łatwiej było spostrzec, że wszystko zmierza do udręczenia, umęczenia nas” – wspominał Stefan Marczewski, jeden z nastoletnich więźniów. Przez obóz sąsiadujący z łódzkim gettem przeszło od 2 do ponad 3 tys. polskich dzieci.

W samotną podróż zabierz broń. Z hitlerowskim przewodnikiem do Lwowa
Artykuł

W samotną podróż zabierz broń. Z hitlerowskim przewodnikiem do Lwowa

Machina propagandy III Rzeszy nie ominęła turystyki. Promowanie niedrogich wycieczek w atrakcyjne przyrodniczo i kulturowo zakątki Wielkiej Ojczyzny gruntowało przekonanie, że godne uwagi są tylko wytwory cywilizacji niemieckiej i niemieckie krajobrazy.

Odilo Globocnik – ekspert Himmlera do spraw Zagłady
Artykuł

Odilo Globocnik – ekspert Himmlera do spraw Zagłady

Jak to możliwe, że człowiek, który odpowiadał za przeprowadzenie akcji „Reinhardt”, w której zamordowano w Generalnym Gubernatorstwie ponad 1 274 000 Żydów, został zapamiętany przez najbliższych współpracowników jako „dobry człowiek” i „miły szef”?

Bezużyteczne życie
Artykuł

Bezużyteczne życie

Rządy Adolfa Hitlera w Niemczech i jego polityka w latach 1939-1945 to nie tylko ofiary działań zbrojnych, więzień, obozów koncentracyjnych, pacyfikacji. Jednymi z pierwszych ofiar nazizmu byli psychicznie chorzy.

Tata chciał, żebym była dzielna
Wywiad

Tata chciał, żebym była dzielna

Zofia Pilecka-Optułowicz, córka rotmistrza Pileckiego, Dama Orderu Odrodzenia Polski, Kustosz Pamięci Narodowej roku 2015, w wywiadzie udzielonym Karolinie Wichowskiej opowiada o swoim ojcu, o jego stosunku do świata i o tym, jak wyglądało życie jego najbliższych w kraju rządzonym przez komunistów.

Niemieckie taśmy filmowe z czasów wojny odnalezione w Poznaniu
Artykuł

Niemieckie taśmy filmowe z czasów wojny odnalezione w Poznaniu

Poznański muzykolog Marian Sobieski po wojnie powrócił do pracy na Uniwersytecie Poznańskim. W gabinecie przy ul. Wieniawskiego 1 znalazł jednak taśmy filmowe, które nie należały do uczelni. Tak w jego ręce trafiły niemieckie nagrania filmowe z czasów wojny i okupacji.

Audio/Video

Okupacja niemiecka (odc. 54)

Warszawa w kontekście <i>Einsatz Reinhardt</i>
Artykuł

Warszawa w kontekście Einsatz Reinhardt

Okupowana Warszawa spędzała Niemcom sen z powiek z co najmniej dwóch powodów: jako najliczniejsze, ponadmilionowe skupisko polskie o najbardziej rozwiniętych strukturach konspiracji oraz jako centralny ośrodek polskich Żydów i największe w Europie, blisko czterystutysięczne getto.

Audio/Video

Cichociemni – historia i tradycja

Dziennik próżności Hansa Franka
Źródło historyczne

Dziennik próżności Hansa Franka

Hans Frank należał do głównych współautorów i realizatorów niemieckiej polityki eksterminacyjnej. Był odpowiedzialny za masowe zbrodnie, eksploatację gospodarczą oraz grabież i niszczenie dzieł sztuki na ziemiach polskich niewcielonych do III Rzeszy. Dzięki jego próżności powstało niepowtarzalne źródło historyczne – dziennik urzędowy gubernatora generalnego.

Audio/Video

Niemiecka „Kulturpolitik” (1939-1945) wobec dziedzictwa kulturowego Polski (archiwa, biblioteki, muzea, przestrzeń historyczna) – spotkanie z cyklu Polskie miasta wobec totalitaryzmów

Audio/Video

Prezentacja książki „Polska pod okupacją 1939–1945”, tom 3

Audio/Video

Zamach na Kutscherę 1 lutego 1944

Akcja „Reinhardt” na prowincji. Przykład Markowej
Artykuł

Akcja „Reinhardt” na prowincji. Przykład Markowej

Holocaust nie był przejawem spontanicznych działań takich czy innych grup narodowościowych. Był efektem działalności państwa – Rzeszy Niemieckiej – które podjęło ludobójcze decyzje i użyło całej swojej potęgi, aby wymordować naród żydowski.

Audio/Video

Debata "Moralno-psychologiczne aspekty pomocy niesionej Żydom w czasie Holocaustu i wzajemnych relacji stąd płynących"

Audio/Video

Konferencja edukacyjna Wojna i okupacja

Audio/Video

„Ukradzione Dzieciństwo” dyskusja poświęcona losom dzieci podczas wojny i okupacji

Polska pod okupacją 1939–1945, tom 1 i 2
Publikacje

Polska pod okupacją 1939–1945, tom 1 i 2

Prezentowane wydawnictwo, które w wersji pdf oddajemy w ręce historyków dziejów najnowszych, powstało w celu publikacji wyników badań prowadzonych w ramach Centralnych Projektów Badawczych IPN – „Ziemie polskie pod okupacją 1939–1945” oraz „Zagłada Żydów na ziemiach polskich”.

Doktor Antoni Docha. Sprawiedliwy lekarz Grodzieńszczyzny
Artykuł

Doktor Antoni Docha. Sprawiedliwy lekarz Grodzieńszczyzny

Pewnego dnia doktor Antoni Docha otrzymał gryps: „Panie kolego, jeśli jesteś chrześcijaninem, jeżeli wierzysz w Boga, musisz nam pomóc”. Tak zaczęła się jego niezwykła misja ratowania Żydów.

Audio/Video

IPNtv: Promocja książki Macieja Korkucia „Walcząca Rzeczpospolita 1939–1945”

Audio/Video

Archiwalne nagranie z niemieckiego getta dla Żydów w okupowanej Warszawie

Audio/Video

Intelligenzaktion (wywiad z Dieterem Schenkiem cz. 2)

Audio/Video

Intelligenzaktion (wywiad z Dieterem Schenkiem cz. 1)

Korekta obrazu? Refleksje źródłoznawcze wokół książki „Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski”
Publikacje

Korekta obrazu? Refleksje źródłoznawcze wokół książki „Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski”

Tekst dr. Domańskiego to pierwsza z serii recenzji przygotowywanych przez IPN na temat książki Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (t. 1-2) pod red. Barbary Engelking i Jana Grabowskiego. Powstał w wyniku licznych zapytań osób zainteresowanych tą tematyką, skierowanych do IPN. Recenzja „Korekta obrazu?” stanowi jednocześnie zapowiedź nowego czasopisma IPN „Polish-Jewish Studies”.

Jak Brygada Świętokrzyska NSZ ocaliła więźniarki niemieckiego obozu w Holiszowie
Artykuł

Jak Brygada Świętokrzyska NSZ ocaliła więźniarki niemieckiego obozu w Holiszowie

Jest 5 maja 1945. Żołnierze Brygady Świętokrzyskiej, jedynej formacji krajowego podziemia, która przedarła się przez linię frontu niemiecko-sowieckiego, leżą na skraju lasu w zachodnich Czechach, na ziemi okupowanej przez III Rzeszę, czekając na rozkaz ataku na niemiecki obóz koncentracyjny Holiszów.

Śmierć miasta w obiektywie niemieckich lotników
Artykuł

Śmierć miasta w obiektywie niemieckich lotników

W archiwum IPN znajdują się dwie niezwykłe klisze negatywowe. Są to reprodukcje zdjęć lotniczych ze zbiorów Narodowej Administracji Archiwów i Nagrań w College Park, przekazane w 1992 roku Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Jedna z nich zasługuje na szczególną uwagę.

Ukraińska (?) lista polskich profesorów
Artykuł

Ukraińska (?) lista polskich profesorów

W lipcu 1941 na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie Niemcy rozstrzelali ponad 40 osób – profesorów lwowskich, a także ich bliskich, gości i domowników. Kto sporządził listę osób przeznaczonych do tej egzekucji? Niektóre tropy prowadzą do środowiska lwowskich nacjonalistów ukraińskich.

„Nie znoszę, kiedy krzywdzą niewinnych ludzi”
Artykuł

„Nie znoszę, kiedy krzywdzą niewinnych ludzi”

Do 1942 r. na Wschodnim Górnym Śląsku (Ost-Oberschlesien) – zwłaszcza w Zagłębiu Dąbrowskim (Będzinie, Sosnowcu, Dąbrowie Górniczej) i Zagłębiu Chrzanowsko-Jaworznickim – żyło ok. 100 tys. Żydów. Pierwsze deportacje Żydów z tego regionu do KL Auschwitz przeprowadzono w maju i sierpniu 1942 r.

Rada Pomocy Żydom „Żegota”
Artykuł

Rada Pomocy Żydom „Żegota”

Rada Pomocy Żydom przy Pełnomocniku Rządu RP w Kraju, zwana „Żegotą”, była jedyną w Europie lat 1939-1945 organizacją pomocy Żydom oficjalnie afiliowaną przy władzach państwowych.

Wołyński konflikt pamięci
Wywiad

Wołyński konflikt pamięci

Lato 1943 roku to apogeum rzezi wołyńskiej. Jak doszło do tego, że w czasie II wojny światowej ukraińscy nacjonaliści wymordowali na Wołyniu, a później w Galicji Wschodniej tysiące Polaków?

Z bohatera konfident
Artykuł

Z bohatera konfident

5 czerwca 1943 r. duże siły gestapo i policji obstawiły kościół pw. św. Aleksandra na pl. Trzech Krzyży w Warszawie. Nie była to zwykła łapanka. W tym czasie w kościele trwał ślub por. Mieczysława Uniejewskiego „Marynarza”, żołnierza oddziału „Osa”-„Kosa 30”, a akcja Niemców była zaplanowana.

Wymiana okupantów
Artykuł

Wymiana okupantów

23 sierpnia 1939 roku w Moskwie Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow,. ministrowie spraw zagranicznych III Rzeszy i ZSRS oficjalnie sygnowali dokument nazywany paktem o nieagresji.

Poligon doświadczalny Holokaustu
Artykuł

Poligon doświadczalny Holokaustu

Fort VII, zlokalizowany na zachodnich peryferiach Poznania, z dala od wielkomiejskich arterii, był niezbyt oddalony od siedziby miejscowych władz policji i gestapo. Z nieodległej dzielnicy willowej wysiedlono ludność polską, przydzielając mieszkania funkcjonariuszom obozu, urzędnikom SS i gestapo.

Więzień, uciekinier, egzekutor
Wywiad

Więzień, uciekinier, egzekutor

Kazimierz Albin w latach 1940-43 więzień KL Auschwitz (numer obozowy 118) i uciekinier z tego obozu, a następnie żołnierz Armii Krajowej i wykonawca wyroków śmierci, kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, opowiada o swoim doświadczeniu lat wojny i okupacji niemieckiej.

Uratowali mnie Polacy. Opowieść uciekiniera z obozu w Sobiborze
Wywiad

Uratowali mnie Polacy. Opowieść uciekiniera z obozu w Sobiborze

Filip Białowicz (Philip Bialowitz) (1925-2016) kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Zasługi RP, w 1943 zbiegł z obozu w Sobiborze i do zakończenia wojny ukrywany był na wsi przez rodzinę Mazurków. Po wojnie mieszkał w USA. Opublikował wspomnienia A Promise at Sobibór (wyd. pol.: Bunt w Sobiborze).

Pamiętać i żyć
Wywiad

Pamiętać i żyć

„Trzeba iść do przodu, ale również pamiętać” – mówi Martin Pollack, austriacki slawista, tłumacz i dziennikarz, laureat Nagrody im. Karla Dedeciusa (dla najlepszego niemieckiego tłumacza literatury polskiej), syn SS-Sturmbannführera Gerharda Basta w rozmowie z Maciejem Foksem i Filipem Gańczakiem.

Kazimierz Bartel – ostatnia ofiara zbrodni na profesorach lwowskich
Artykuł

Kazimierz Bartel – ostatnia ofiara zbrodni na profesorach lwowskich

W II RP zmiany na stanowisku szefa rządu dokonywały się często: w ciągu dwudziestu lat jej istnienia na fotelu premiera zasiadło dwudziestu polityków. Aż trudno uwierzyć, że spośród wszystkich premierów RP tylko jeden został zamordowany przez Niemców. Był nim właśnie Kazimierz Bartel.

Audio/Video

Pierwsi cichociemni lądują w Kraju

Audio/Video

Oddział Wydzielony WP mjr. H. Dobrzańskiego "Hubala" rozbija pod Huciskiem batalion niemiecki

Audio/Video

Meksyk II: pod Arsenałem żołnierze Szarych Szeregów z rąk Niemców uwalniają przyjaciela, Jana Bytnara "Rudego"

Audio/Video

Polacy się nie poddają: w okupowanej Warszawie pojawiła się kotwica - symbol Polski Walczącej

Audio/Video

90s.historii: 13 marca 1943 r. Niemcy rozpoczęli likwidację getta w Krakowie

Audio/Video

90s. historii: 12 marca 1943 r. odddział "Jędrusie" rozbił więzienie w Opatowie

Audio/Video

Test na polskość podczas okupacji: Niemcy wprowadzają volkslistę

Audio/Video

Zginął jak żył, walcząc za Polskę. Do końca w mundurze oficera Wojska Polskiego

Audio/Video

90s. historii: 20 kwietnia 1943 r. w Krakowie przeprowadzono zamach na Friedricha Wilhelma Krügera

Audio/Video

90s historii: 12 kwietnia 1940r. władze GG postanowiły o wysiedleniu Żydów z Krakowa

Audio/Video

„...wiem, że staniecie, gdy będziecie potrzebni. Jeszcze Polska nie zginęła!”, Kleeberg, generał

Audio/Video

16 maja 1943 roku z rozkazu Jürgena Stroopa Niemcy wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie w Warszawie. Jej zniszczenie było symbolem upadku powstania w getcie warszawskim, które wybuchło 19 kwietnia podczas jednej z akcji wysiedleńczych. Walki jednak na terenie getta trwały znacznie dłużej

Audio/Video

Niemcy, nim zaczną planowo mordować ludzi, robią konferencje urzędników. Kraków, 1940

Audio/Video

16 maja 1943 roku z rozkazu Jürgena Stroopa Niemcy wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie w Warszawie. Jej zniszczenie było symbolem upadku powstania w getcie warszawskim, które wybuchło 19 kwietnia podczas jednej z akcji wysiedleńczych. Likwidację warszawskiego getta Niemcy rozpoczęli 22 lipca 1942 r.

Audio/Video

8 maja 1943 roku w czasie powstania w getcie warszawskim dowódca Żydowskiej Organizacji Bojowej, Mordechaj Anielewicz wraz z 120 powstańcami popełnił samobójstwo w otoczonym przez Niemców bunkrze przy ul. Miłej 18

Audio/Video

Niemcy, nim zamordują go w Gross-Rosen, zgotują mu barbarzyńskie śledztwo. Nie wyda nikogo. Harcerz Polski

Audio/Video

90s historii: 2 maja 1940 r. do KL Sachsenhausen wyjechał pierwszy transport

Audio/Video

Państwo niemieckie aresztuje, by potem zupełnie bezkarnie (do dziś) go zamordować, głównego dowódcę Wojska Polskiego na okupowanych ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej

Audio/Video

90s, historii: 27 czerwca 1941 roku Niemcy spalili synagogę w Białymstoku

Audio/Video

Niemcy budują swą przestrzeń życiową, czyli niemieckie ludobójstwo na Polakach Zamojszczyzny, na dzieciach, kobietach, starcach...

Audio/Video

90s. historii: 23 czerwca 1944 roku likwidacja getta w Łodzi

Audio/Video

Niemcy. Mordowali Polaków cały czas, bez końca. 1940, te dni, Palmiry, i znów setki Polaków, i znów niemieckie ludobójstwo

Audio/Video

90s. historii: 19 czerwca 1943 r. Niemcy zamordowali Jana Piekałkiewicza

Audio/Video

19 kwietnia 1943 roku wybuchło powstanie w getcie warszawskim. Podczas zarządzonej przez Heinricha Himmlera ostatecznej likwidacji getta żydowskie formacje podziemne wystąpiły zbrojnie przeciwko Niemcom. Powstanie w getcie warszawskim było pierwszym miejskim wystąpieniem zbrojnym w okupowanej Europie

Audio/Video

90s. historii: 16 lipca 1942 roku Niemcy utworzyli getto w Przemyślu

Audio/Video

90s. historii: 12-13 lipca 1943 r. Niemcy wymordowali mieszkańców Michniowa

„Jestem dzieckiem szczęścia”. Wywiad z Jerzym Skrzypkiem, więźniem obozów koncentracyjnych
Wywiad

„Jestem dzieckiem szczęścia”. Wywiad z Jerzym Skrzypkiem, więźniem obozów koncentracyjnych

Jerzy Skrzypek (1920-2013) – w czasie wojny za działalność antyniemiecką uwięziony na Pawiaku, następnie w Auschwitz, Flossenbürgu i Dachau – ofiara eksperymentów pseudomedycznych badających odporność organizmu na niskie temperatury, po wojnie otrzymał status inwalidy wojennego.

Podgaje – niewyjaśniona zbrodnia
Artykuł

Podgaje – niewyjaśniona zbrodnia

W styczniu 1945 Sowieci rozpoczęli nową ofensywę przeciw Niemcom, szybko zbliżając się do Odry. Umocniona wieś Podgaje (Flederborn), do której podejście osłaniały rzeka Gwda oraz wielkie masywy leśne i liczne jeziora, była kluczowym punktem niemieckiego oporu w pierwszym okresie walk o Wał Pomorski.

„Monter”: dowódca Powstania Warszawskiego
Biogram / Biografia

„Monter”: dowódca Powstania Warszawskiego

Wielu odwiedzających Muzeum Powstania Warszawskiego jest przekonanych, że siłami polskimi w powstaniu dowodził gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, dowódca Armii Krajowej. Jest to przeświadczenie błędne. Dowódcą Powstania Warszawskiego był gen. Antoni Chruściel „Monter”, komendant Okręgu Warszawa AK.

Hans Frank – ,,niemiecki król Polski”
Biogram / Biografia

Hans Frank – ,,niemiecki król Polski”

Rezydujący w czasie wojny w Krakowie Hans Frank nazywał siebie ,,niemieckim królem Polski”, który na terenie Generalnego Gubernatorstwa przywróci cywilizację poprzez usunięcie z tych ziem Żydów i wszelkich śladów ,,polskiego barbarzyństwa” oraz zacofania.

Byłem szczurem kanałowym. Młodzi Powstańcy Warszawscy pod ulicami walczącej stolicy
Artykuł

Byłem szczurem kanałowym. Młodzi Powstańcy Warszawscy pod ulicami walczącej stolicy

Relacja Bogusława Kamoli ps. „Hipek” – 14-letniego podczas Powstania żołnierza AK walczącego w 227 plutonie harcerskim („Szczury Kanałowe”) – stanowi źródło wiedzy o powstańczej łączności kanałowej, a zarazem, pośrednio, demaskuje komunistyczną dezinformację prowadzoną przy użyciu kliszy „Kanał”.

Legenda katowickiej wieży
Artykuł

Legenda katowickiej wieży

Rankiem 4 września 1939 roku podeszła pod Katowice 239. Dywizja Piechoty gen. mjra Ferdinanda Neulinga, podporządkowana 3. Odcinkowi Grenschutzu dowodzonemu przez gen. leut. Georga Brandta. Miała zająć miasto opuszczone już wówczas przez regularne oddziały Wojska Polskiego i polską administrację.

Dachau i śmierć są synonimami
Artykuł

Dachau i śmierć są synonimami

Płk William Quinn z 7. Armii Amerykańskiej, wyzwalając w maju 1945 r. obóz koncentracyjny w Dachau, napisał w raporcie: „Oddziały nasze zastały tam widoki, jęki tak straszne, że aż nie do uwierzenia, okrucieństwa tak ogromne, że aż niepojęte dla normalnego umysłu. Dachau i śmierć są synonimami”.

Rozstrzelany medalik. O niemieckich egzekucjach Polaków w Rudzkim Moście
Artykuł

Rozstrzelany medalik. O niemieckich egzekucjach Polaków w Rudzkim Moście

Podczas ekshumacji ofiar egzekucji przeprowadzonych w Rudzkim Moście pod Tucholą, wydobyto szczątki 236 Polaków. Ich katami byli miejscowi członkowie Selbstschutzu (Samoobrony). Wśród dowodów niemieckiej zbrodni zachował się medalik – rozstrzelany razem z jego właścicielem.

Radomski „czarny październik” 1942 roku. Krwawy odwet niemieckiej policji politycznej. Część I
Artykuł

Radomski „czarny październik” 1942 roku. Krwawy odwet niemieckiej policji politycznej. Część I

Podjęta we wrześniu 1942 roku, nieudana próba likwidacji konfidenta niemieckiej policji politycznej zakończyła się krwawą akcją odwetową okupanta. Błędy w przygotowaniu akcji i brak ostrożności po jej niepowodzeniu pociągnęły za sobą tragiczne konsekwencje.

Arthur Greiser – wzorcowy nazista
Biogram / Biografia

Arthur Greiser – wzorcowy nazista

Arthur Greiser był wysokim rangą politykiem, który zainicjował Holocaust w okupowanej przez Niemcy Polsce. Na terenie rządzonego przez niego Kraju Warty (Reichsgau Wartheland), wprowadzał ludobójcze i rasistowskie praktyki, dzięki czemu mógł nazywać ziemie mu podległe „okręgiem wzorcowym”.

Przez wszystkie okupacje 1939-1945. Sylwetka Anny Przytuły, żołnierza Armii Krajowej
Biogram / Biografia

Przez wszystkie okupacje 1939-1945. Sylwetka Anny Przytuły, żołnierza Armii Krajowej

30 lipca 2018 roku w Łodzi odbyły się uroczystości pogrzebowe Anny Danuty Przytuły, ps. Koza – łączniczki w trakcie Powstania Warszawskiego. Spoczęła na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej w Łodzi.

Śmierć marszałka Rydza-Śmigłego w okupowanej Warszawie
Artykuł

Śmierć marszałka Rydza-Śmigłego w okupowanej Warszawie

Od czasu, gdy Edward Rydz-Śmigły zatrzymał się w warszawskim mieszkaniu generałowej Jadwigi Maxymowicz-Raczyńskiej, prowadził na pozór normalne życie, licząc że rychło przyda się ruchowi oporu.

Audio/Video

IPNtv Konferencje: „Rabunek i germanizacja polskich dzieci w czasie II wojny światowej” – panel 1

Audio/Video

Zagłada Żydów na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej (odc. 37)

Audio/Video

Niemieckie zbrodnie 1939/1940 – Zielonka, Góry Szwedzkie… Znane – nieznane

Od samokształcenia do samoobrony. Żydowska Organizacja Bojowa w Zagłębiu Dąbrowskim
Artykuł

Od samokształcenia do samoobrony. Żydowska Organizacja Bojowa w Zagłębiu Dąbrowskim

Heroiczna walka Żydów w getcie warszawskim w kwietniu 1943 r. zainspirowała młodych ludzi z innych gett do zbrojnego oporu przeciwko niemieckiemu okupantowi. W sierpniu 1943 r. za broń chwycili również członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej w Zagłębiu Dąbrowskim.

Audio/Video

Niemieckie i sowieckie ustawodawstwo wobec Polaków i obywateli polskich 1939–1945 - panel 1

Audio/Video

Postawy ludności II RP pod okupacją

Audio/Video

Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Pamiętaj

Otoczone drutem państwo. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego
Publikacje

Otoczone drutem państwo. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego

„Dziś, 6 września, przyjechał z Łodzi Rumkowski […]. Opowiadał cuda o getcie. Jest tam państwo żydowskie […]”– napisał z ironią Emanuel Ringelblum po wizycie Prze­łożonego Starszeństwa Żydów w Łodzi Chaima Mordechaja Rumkowskiego w getcie warszawskim.

Biuletyn IPN nr 1–2/2018 - Niemcy ludziom zgotowali ten los
Biuletyn IPN

Biuletyn IPN nr 1–2/2018 - Niemcy ludziom zgotowali ten los

Zasadniczy blok artykułów dotyczy obozów koncentracyjnych stworzonych przez hitlerowskie Niemcy – jeszcze przed wojną w Rzeszy (Dachau czy Sachsenhausen), a potem także na ziemiach podbitej Polski (Auschwitz i wiele innych).

Audio/Video

Nie tylko "Żegota". Polacy ratujący Żydów.

Sprawiedliwi wzorem człowieczeństwa
Wywiad

Sprawiedliwi wzorem człowieczeństwa

Z dr. Mateuszem Szpytmą, zastępcą Prezesa IPN, pomysłodawcą i pierwszym szefem Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów, a także honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, rozmawia Maciej Foks.

Audio/Video

Nie chcę być ofiarą - relacja Evy Mozes-Kor, ofiary eksperymentów Josefa Mengele

Audio/Video

IPNtv - Konferencja prasowa oraz prezentacja bazy załogi SS KL Auschwitz - Kraków, 30 stycznia 2017

Audio/Video

Stosunki między narodami wobec wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej

Audio/Video

Propaganda i postawy społeczne na ziemiach polskich wobec wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej

Audio/Video

Zbrodnie sowieckie i niemieckie na Kresach wschodnich II RP latem 1941 r. po ataku Niemiec na ZSRS

Bunkry na ruinach. Szkice do historii KL Stutthof – Außenlager Pölitz
Publikacje

Bunkry na ruinach. Szkice do historii KL Stutthof – Außenlager Pölitz

Niechętnie wracam do wspomnień koszmarnych czasów minionej wojny. Dreszcz smutku wywołuje bowiem pamięć o tragedii i męce więźniów sprowadzonych ze Stutthofu do przymusowych robót przy budowie i rozbudowie zakładów wytwórczych benzyny syntetycznej w Policach koło Szczecina.

Niemiecki obóz w Płaszowie 1942-1945. Przewodnik historyczny - wydanie II poprawione
Publikacje

Niemiecki obóz w Płaszowie 1942-1945. Przewodnik historyczny - wydanie II poprawione

W 1939 roku Rzeczpospolita Polska została zaatakowana przez Niemcy (wsparte przez Słowację) oraz przez ZSRR. Francja i Wielka Brytania wprawdzie wypowiedziały wojnę Niemcom, ale nie podjęły żadnych działań na rzecz realnego wsparcia polskiego sojusznika. Mimo dotkliwej klęski i okupacji całego terytorium państwowego, Polska nie skapitulowała.

Pułkownik Łukasz Ciepliński (1913–1951)
Patroni naszych ulic

Pułkownik Łukasz Ciepliński (1913–1951)

Łukasz Ciepliński „Pług” jest postacią, która stała się symbolem walki Polaków z reżimem komunistycznym w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Ciepliński należał do elity pokolenia wychowanego w II Rzeczypospolitej. Poświęcił życie Polsce, której był wytrwałym obrońcą. Walczył w wojnie obronnej 1939 r. od pierwszych dni walk do kapitulacji Warszawy. Kierował strukturami Armii Krajowej w rejonie Rzeszowa. Włączył się w konspirację antykomunistyczną, stając się z czasem jednym z jej przywódców. Przeszedł okrutne śledztwo, został zamordowany z wyroku sądu komunistycznego, a następnie wymazany z pamięci w czasach PRL. Dziś dzień jego śmierci obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

Generał brygady Elżbieta Zawacka „Zo" (1909-2009)
Patroni naszych ulic

Generał brygady Elżbieta Zawacka „Zo" (1909-2009)

„Nie, nawet to ubeckie więzienie… To nie było ważne. Ważne było, żeby jeszcze coś zrobić” – wspominała po latach wypełnionych służbą, pracą nauczycielską i działalnością społeczną blisko stuletnia Elżbieta Zawacka.

Zapomniani kaci Hitlera – katalog wystawy
Katalogi wystaw

Zapomniani kaci Hitlera – katalog wystawy

Z okazji 75. rocznicy wybuchu II wojny światowej i rozpoczęcia niemieckiej okupacji ziem polskich przygotowaliśmy wystawę „Zapomniani kaci Hitlera. »Samoobrona« Niemiecka na Pomorzu Gdańskim (Selbstschutz Westpreussen) w 1939 r." Jest to zarówno w Polsce, jak i w Niemczech pierwsza wystawa na temat tej zbrodniczej i zapomnianej dziś organizacji.

Janusz Korczak (1878 [1879]-1942)
Patroni naszych ulic

Janusz Korczak (1878 [1879]-1942)

„Jestem mistrzem ekonomii wysiłku…” – napisał o sobie Ja­nusz Korczak w styczniu 1942 r. Zdanie to, wplecione w oficjalny tekst kierowany do władz, może być streszczeniem życia czło­wieka, którego bogatą biografię dałoby się podzielić na kilka nie­zależnych ludzkich historii.

Audio/Video

„Z filmoteki bezpieki" odc. 37 - Getto w Kutnie

Generał brygady Antoni Chruściel (1895–1960)
Patroni naszych ulic

Generał brygady Antoni Chruściel (1895–1960)

W historii Polski mało jest postaci tak mocno utożsamianych w pamięci narodu z jednym wydarzeniem jak gen. bryg. Antoni Chruściel „Monter”, dowódca powstania warszawskiego.

Kazimierz Bartel (1882–1941)
Patroni naszych ulic

Kazimierz Bartel (1882–1941)

Życie Kazimierza Bartla to znakomita ilustracja powiedzenia: „Okoliczności są niczym, charakter wszystkim”. To właśnie dzięki silnej osobowości, popartej przez ogromną pracowitość i liczne talenty, Bartel przebył zdumiewającą drogę od ślusarza do profesora wyższej uczelni i wybitnego polityka odrodzonej Rzeczypospolitej.

Generał Stefan Rowecki „Grot” (1895–1944)
Patroni naszych ulic

Generał Stefan Rowecki „Grot” (1895–1944)

Generał Stefan Rowecki „Grot” – twórca i dowódca Armii Krajowej, podziemnego wojska polskiego w okupowanym kraju, bez wątpienia najważniejsza osoba w hierarchii polskiej konspiracji, jedyny, który mógł powiedzieć o sobie: „Armia Krajowa to ja”.

Jan Rodowicz „Anoda” (1923 –1949)
Patroni naszych ulic

Jan Rodowicz „Anoda” (1923 –1949)

Jan Rodowicz „Anoda” to legenda Szarych Szeregów. Nazywano go ułanem batalionu „Zośka”. Był uczestnikiem słynnej akcji pod Arsenałem i wielu innych działań dywersyjnych. Należał do pierwszego pokolenia, które przyszło na świat w wolnej II Rzeczypospolitej i które musiało stoczyć walkę z dwoma okupantami. Był jednym z ludzi, o których przez długie lata mówiło się tylko szeptem...

Generał August Emil Fieldorf „Nil” (1895-1953)
Patroni naszych ulic

Generał August Emil Fieldorf „Nil” (1895-1953)

Postać gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” uosabia los Polaka w XX w. Należał do tej garstki, która w szeregach Strzelca przygotowywała się do walki o niepodległość, kiedy większość społeczeństwa nawet nie marzyła o takiej możliwości. Mimo że „krzyczeli, żeśmy stumanieni”, poszedł w bój w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego, by wywalczyć Ojczyźnie wolność.

Wola Pamięci 1944 (Dodatek do miesięcznika IPN Pamięć.pl)
Dodatki do miesięcznika IPN Pamięć.pl

Wola Pamięci 1944 (Dodatek do miesięcznika IPN Pamięć.pl)

Podczas Powstania Warszawskiego ludność Warszawy bardzo dotkliwie odczuła represje okupanta: masowe egzekucje cywilów i planową destrukcję miejskiej architektury. Miasto miało zostać zrównane z ziemią. Dzisiaj na warszawskiej Woli znajduje się ponad 100 miejsc pamięci świadczących o ogromie niemieckiej zbrodni.

Specjalny dodatek IPN o Akcji „Burza”
Dodatki do prasy

Specjalny dodatek IPN o Akcji „Burza”

Wkładka historyczna, przygotowana przez nas wspólnie z Polskapresse, ukazała się w 2014 roku, w przeddzień otwarcia wystawy IPN „Polska Walcząca" na Zamku Królewskim w Warszawie.

Audio/Video

Relacja Piotra Zettingera o ucieczce z Getta Warszawskiego

Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej
Publikacje

Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej

Niniejsza publikacja jest pierwszym efektem prac prowadzonych przez grupę badaczy w ramach projektu „Indeks Polaków zamordowanych i represjonowanych za pomoc Żydom w okresie II wojny światowej”. Zawiera ona 289 krótkich opisów represji wobec 508 Polaków za pomoc niesioną ludności żydowskiej. Zarówno poszczególne noty, jak i cała publikacja ma charakter otwarty i – w miarę pojawienia się kolejnych ustaleń oraz nowych informacji – treści będą uzupełniane i modyfikowane.

Irena Sendlerowa (1910–2008)
Patroni naszych ulic

Irena Sendlerowa (1910–2008)

Irena Sendlerowa nie lubiła, gdy nazywano ją bohaterką. Gdy pytano, czy się bała, odpowiadała szczerze, że tak, ale że nienawiść do oprawców była silniejsza niż strach. Wiele lat milczała na temat swojej działalności w czasie wojny.

Audio/Video

Zamojszczyzna jako pierwszy obszar osiedleńczy Niemców w Generalnym Gubernatorstwie - Sonderlaboratorium SS i nowego, niemieckiego ładu w Europie

Audio/Video

„O tym nie można zapomnieć... Spotkania z kobietami, które przeszły piekło Ravensbrück"

Audio/Video

Blog Anny Frank

Rotmistrz Witold Pilecki (1901–1948)
Patroni naszych ulic

Rotmistrz Witold Pilecki (1901–1948)

Żołnierz niezłomny, żołnierz wyklęty, żołnierz „Rzeczypospolitej utraconej”, ostatni ułan Rzeczypospolitej, „ochotnik do Auschwitz”, jeden z sześciu najodważniejszych ludzi europejskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej.

Niszczyć, by tworzyć. Germanizacja Żywiecczyzny przez narodowosocjalistyczne Niemcy 1939-1944/45
Publikacje

Niszczyć, by tworzyć. Germanizacja Żywiecczyzny przez narodowosocjalistyczne Niemcy 1939-1944/45

Celem autora niniejszej pracy było prześledzenie w mikroskali procesu germanizacji ziem polskich wcielonych do III Rzeszy, przy czym autor za optymalne dla realizacji wytyczonego celu uznał posłużenie się jednostką administracyjną w postaci powiatu. Powiat był bowiem najniższym spośród tych szczebli administracji niemieckiej, na poziomie których reprezentowane były kluczowe regionalne oraz centralne organy władzy odpowiedzialne za realizację poszczególnych aspektów polityki narodowościowej (Volkstumspolitik).

Proboszcz getta
Publikacje

Proboszcz getta

Nazwisko księdza Marcelego Godlewskiego wywołuje zwykle skojarzenie: antysemita, który ratował Żydów. Niewątpliwie zasłynął on jako proboszcz warszawskiej parafii Wszystkich Świętych, dzięki któremu w czasie II wojny światowej ocalało wielu skazanych na zagładę. Niewiele osób wie, że był on wybitnym społecznikiem, którego początki działalności sięgają końca XIX w.

„Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje” – raport Jürgena Stroopa
Publikacje

„Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje” – raport Jürgena Stroopa

W 2013 roku IPN udostępnił w formie cyfrowej dokument wyjątkowy w ludzkich dziejach. „Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje” – „raport" Jürgena Stroopa, przygotowany dla Heinricha Himmlera po zagładzie warszawskiego getta w 1943 roku.

Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion
Publikacje

Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion

„Stwórzmy pomnik duchowy naszym zamordowanym braciom przez to, że z pokolenia na pokolenie będziemy przekazywać historię tych okrutnych zbrodni niemieckich”. Zacytowane słowa, wypowiedziane przez uczestników spotkania, poświęconego uczczeniu pamięci pomordowanych w 1939 r. mieszkańców Starogardu Gdańskiego, odnosiły się do ofi ar akcji „politische Flurbereinigung” (politycznego oczyszczania pola), określanej także jako „Intelligenzaktion” (akcja „Inteligencja”).

nr 4/2009
Biuletyn IPN

nr 4/2009

Numer „Biuletynu IPN” otwiera rozmowa Łukasza Michalskiego z prof. Dariuszem Tołczykiem o literaturze łagrowej. Numer w całości poświęcony został niemieckim obozom koncentracyjnym i sowieckim łagrom, a także powojennym obozom NKWD na ziemiach polskich. Czytelnik znajdzie w nim obraz obozowej gehenny, ale także opis zmagań lekarzy-więźniów o ocalenie poszczególnych istnień ludzkich w fabrykach śmierci oraz fragmenty raportu rotmistrza Witolda Pileckiego o tworzeniu konspiracji w Auschwitz-Birkenau.

nr 3/2009
Biuletyn IPN

nr 3/2009

Numer poświęcony jest Polakom, którzy w czasie okupacyjnej nocy ratowali Żydów, płacąc za to bardzo często najwyższą cenę. Jest to jedna z jakże nielicznych prób wypełnienia luki, spowodowanej kilkudziesięcioletnimi zaniedbaniami badawczymi.

Zagłada polskich elit. Akcja AB - Katyń
Katalogi wystaw

Zagłada polskich elit. Akcja AB - Katyń

Wystawa „Zagłada polskich elit. Akcja AB – Katyń”, poza przedstawieniem przerażających zbrodni dokonanych przez dwa największe totalitaryzmy XX wieku na społeczeństwie polskim, stawia pytania o zakres wzajemnej współpracy niemieckich nazistów i sowieckich komunistów.

„AUSCHWITZ - PAMIĘĆ DLA PRZYSZŁOŚCI”
Teki edukacyjne

„AUSCHWITZ - PAMIĘĆ DLA PRZYSZŁOŚCI”

Pakiet edukacyjny „Auschwitz – pamięć dla przyszłości” przygotowany został wspólnie przez Biuro Edukacji Publicznej IPN i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

Rozwiązanie kwestii żydowskiej w dystrykcie Galicja. Raport (Fritza) Katzmanna
Publikacje

Rozwiązanie kwestii żydowskiej w dystrykcie Galicja. Raport (Fritza) Katzmanna

Friedrich (Fritz) Katzmann zapisał jedną z najczarniejszych kart okupacji niemieckiej w Polsce. Był bowiem współorganizatorem tak zwanej akcji Reinhard (Einsatz Reinhard). Cel akcji – eksterminacja polskich Żydów – został osiągnięty. W latach 1942–1943 w Generalnej Guberni zginęła większość z 2,8 mln zamordowanych podczas niemieckiej okupacji polskich Żydów.

Audio/Video

28 lutego 1944 r. ukraińscy żołnierze 4. Galicyjskiego Ochotniczego Pułku Policji SS, powiązanego z 14. Dywizją SS „Galizien”, oddziały UPA, nacjonaliści ukraińscy oraz ukraińscy mieszkańcy okolicznych wiosek przeprowadzili pacyfikację wsi Huta Pieniacka.

„Niech pani jej tam nie puszcza, bo ona już nie wróci”. Mord w lasach ościsłowskich z 20 lutego 1940 r.
Artykuł

„Niech pani jej tam nie puszcza, bo ona już nie wróci”. Mord w lasach ościsłowskich z 20 lutego 1940 r.

Kiedy w lutym 1940 r. władze niemieckie w pow. ciechanowskim zarządziły dokonanie spisu osób ułomnych i nieuleczalnie chorych, rozgłaszając jednocześnie, że zostaną one wysłane na leczenie, wielu im uwierzyło. Mieszkańcy nie mieli jeszcze świadomości, że w myśl niemieckiej polityki każda osoba niesamodzielna, a więc też nieprzydatna dla III Rzeszy, powinna zostać zlikwidowana.

Goralenvolk. Narzędzie niemieckiej polityki wobec Podhala
Artykuł

Goralenvolk. Narzędzie niemieckiej polityki wobec Podhala

Koncepcja Goralenvolku – „narodu góralskiego” – była od samego początku ideą stricte niemiecką, której główną oś stanowiła chęć wciągnięcia społeczności polskich górali do współpracy z okupantem w latach II wojny światowej.

Zbrodnicza działalność „przytułku dla polskich dzieci” w Cluvenhagen
Artykuł

Zbrodnicza działalność „przytułku dla polskich dzieci” w Cluvenhagen

Dzieci uznane przez Niemców za „bezwartościowe rasowo” były umieszczane w „zakładach opiekuńczych dla dzieci cudzoziemskich” (Ausländerkinder–Pflegestätte). Na terenie III Rzeszy w latach 1943-1945 istniało ich około 400. Z powodu celowego braku opieki lekarskiej oraz położniczej, dramatycznych warunków sanitarnych oraz systematycznego głodzenia niemowląt, stały się ośrodkami masowej śmierci.

Audio/Video

Czym była proskrypcja oraz jaką rolę pełniły księgi gończe? Jak wyglądała historia Specjalnej Księgi Gończej dla Polski? Jakie represje groziły osobom, których nazwiska znalazły się na jej stronach?

Dzieci w bydlęcych wagonach
Artykuł

Dzieci w bydlęcych wagonach

Na początku 1943 r. do Dystryktu Warszawskiego Generalnej Guberni skierowano szereg transportów z wysiedleńcami z Zamojszczyzny. Widok wycieńczonych i konających rodaków, a zwłaszcza dzieci, był szokiem dla ludności na trasie ich przejazdu.

Oswobodzenie KL Auschwitz – między pamięcią a propagandą
Artykuł

Oswobodzenie KL Auschwitz – między pamięcią a propagandą

W 2005 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Datą, w której obchodzimy to wspomnienie jest 27 stycznia – rocznica wkroczenia Armii Czerwonej do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz.

„Kuźnica” – konspiracyjna oświata ZWZ/AK w Inspektoracie Rzeszów
Artykuł

„Kuźnica” – konspiracyjna oświata ZWZ/AK w Inspektoracie Rzeszów

Trzon dowódczy polskiej podziemnej armii stanowili przedwojenni oficerowie służby stałej i rezerwy Wojska Polskiego. Jednak szybki rozwój organizacyjny ZWZ/AK, plany odtwarzania sił zbrojnych i powstania powszechnego, ale również bieżące straty w walce podziemnej z okupantami wymagały regularnych uzupełnień, możliwych poprzez tajne szkoły podchorążych.

Wyrwane z rodzinnych domów
Artykuł

Wyrwane z rodzinnych domów

Niewolnicza praca na rzecz okupanta stanowiła jeden z podstawowych sposobów eksploatacji ludności Polski przez III Rzeszę. Przymus pracy obejmował jednak nie tylko dorosłych, ale również dzieci powyżej 14 roku życia. W 1942 roku dolną granicę obniżono na rozkaz namiestnika Kraju Warty do 12 roku życia. W ten sposób nawet najmłodsi zostali włączeni w gospodarczą machinę Rzeszy.

Akcja „Polowanie”. Nieudany zamach na gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera
Artykuł

Akcja „Polowanie”. Nieudany zamach na gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera

8 stycznia 1944 r. przeprowadzony został nieudany zamach na gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera. Znienawidzony nazista figurował na szczycie listy niemieckich dygnitarzy, mających ponieść śmierć w ramach tzw. akcji „Główki”.

Tajne nauczanie
Artykuł

Tajne nauczanie

Żaden kraj okupowanej i zdominowanej przez III Rzeszę Europy nie mógł się poszczycić tak rozwiniętym systemem konspiracyjnej edukacji jak Polska. Tajne nauczanie objęło swoim zasięgiem ok. 1,5 mln dzieci, ok. 100 tys. młodzieży na poziomie szkoły średniej i wyższej. W pracę dydaktyczną zaangażowanych było kilkadziesiąt tysięcy pedagogów – za tę działalność wielu z nich zapłaciło najwyższą cenę.

Więcej