Co oznacza zwrot „śledztwo Bielawskiego”? Jak wyglądał proces zbierania świadectw Polaków ratujących Żydów? Poznaj prawdziwe historie ludzi z czasów zbrodniczej okupacji niemieckiej
Ludobójstwo niemieckie na polskich Żydach
Decyzja o kapitulacji Warszawy we wrześniu 1939 r. przypadła w wigilię żydowskiego Święta Szałasów. Tego dnia samoloty niemieckie zrzuciły ulotki, w których znalazły się słowa: „Wesołych Świąt Żydzi. Niemiecki Wehrmacht pozdrawia Was i życzy Wesołych Świąt”.
W jaki sposób Irena Sendlerowa i Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi ratowały żydowskie dzieci z warszawskiego getta? Czym był niemiecki obóz koncentracyjny dla polskich dzieci w przemianowanej na Litzmannstadt i wcielonej do III Rzeszy Łodzi?
W jakich okolicznościach, w jaki sposób i na jaką skalę instytucje Polskiego Państwa Podziemnego i kościoła oraz sami Polacy pomagali Żydom podczas II wojny światowej? Jakie motywy przyświecały osobom niosącym tę pomoc w obliczu zagrożenia życia?
Czym jest człowieczeństwo i co jest jego miarą? Kim byli Sprawiedliwi? Z czego wynikała ich dzielna postawa? To pytania, które często pojawiają się podczas rozmów dotyczących ratowania Żydów z Holocaustu
Kryjówka odnaleziona w Otwocku. „Jeśli człowiek ratuje jedno życie, to jakby uratował cały świat…”
Do zastępcy prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr. Mateusza Szpytmy 20 grudnia 2018 r. zadzwoniła pani Joanna Bąk, „Członek-Potomek” Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, wnuczka odznaczonych medalem nadawanym przez Instytut Yad Vashem.
Hipolit Aleksandrowicz – ziemianin pomagający Żydom na ziemi dobrzyńskiej
Niewiele znamy przypadków pomocy Żydom przez przedstawicieli ziemiaństwa. Tym ciekawsza staje się historia hr. Hipolita Aleksandrowicza, posiadacza dóbr w ziemi dobrzyńskiej, który w trakcie niemieckiej okupacji wykorzystywał swą pozycję i majątek, by pomagać zarówno okolicznym Polakom, jak i Żydom.
Sprawiedliwy z Chorzowa – Karol Gialbas
„Już nie jestem w stanie podać, ileż to razy w trakcie mojej akcji ratowania Żydów i niesienia im pomocy czułem, że hitlerowska śmierć jest na moim tropie, ileż to razy faszystowskie anioły śmierci już miały mnie w zasięgu ręki” – pisał po latach w swoich wspomnieniach chorzowianin Karol Gialbas, uhonorowany w 2002 r. tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
Anna Poray-Wybranowska. Zachować ślad
Anna Poray-Wybranowska, polska działaczka społeczna na emigracji, przez wiele lat zajmowała się dokumentowaniem relacji o pomocy udzielanej ludności żydowskiej przez Polaków podczas II wojny światowej.
Rodzina Ulmów. Samarytanie z Markowej
Ulmowie byli wśród ok. tysiąca Polaków, którzy podczas II wojny światowej zapłacili życiem za ukrywanie Żydów. Niemieckie prawo okupacyjne stawiało na głowie całe chrześcijańskie pojmowanie sprawiedliwości. Za człowieczeństwo okrutnie karało, nagradzało zaś za podłość.
W 1942 r. Ulmowie przyjęli pod swój dach poszukującą pomocy ośmioosobową rodzinę Grünfeldów, Didnerów i Goldmanów. 24 marca 1944 r. wszystkich, 17 Polaków i Żydów, Niemcy zamordowali. Jedyną „winą” Ulmów była chrześcijańska miłość bliźniego, a ukrywanych Żydów - chęć przeżycia Zagłady
O książce Szulima Keselmana. Poznaj losy młodego mężczyzny, który walczył o przetrwanie w czasie okupacji niemieckiej. Posłuchaj o ludziach, którzy z narażeniem życia ratowali drugiego człowieka
Ppor. Teodor Fabian Pajewski, żołnierz ZWZ i AK, Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata
Urodził się 14 września 1915 r. w Warszawie w wielodzietnej rodzinie. Tajemnicą pozostaje, dlaczego w dorosłym życiu posługiwał się datą 20 stycznia 1917 r. jako dniem urodzenia.
97 sprawiedliwych. Pacyfikacja Białki za pomoc ukrywającym się Żydom i jeńcom sowieckim
Białka to niewielka wieś położona obecnie w gminie Dębowa Kłoda, w pow. parczewskim. 7 grudnia 1942 r. na zawsze zmienił historię tej miejscowości. W wyniku brutalnej pacyfikacji zamordowano 97 Polaków i ukrywającą się we wsi Żydówkę.
Opowieść o s. Matyldzie Getter, heroicznie ratującej żydowskie dzieci podczas Holocaustu. Kierowane przez nią Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi ocaliło ich ponad 500. [Fabularyzowany dokument w 80. rocznicę powołania Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj „Żegota”]
Pomoc Żydom karana śmiercią. Zarys niemieckich przepisów okupacyjnych na obszarze Europy
Czy poza okupowanymi obszarami II RP groziła ze strony niemieckiego okupanta kara śmierci za ukrywanie Żydów? Temat ten wymaga głębszego zbadania i uwzględnienia specyfiki różnych obszarów znajdujących się pod kontrolą III Rzeszy.
Ocalenie doktor Olgi Lilien
Mieszkańcy Mokrzyszowa uratowali Olgę Lilien w czasie okupacji. Ona pozostała im wierna do końca.
Sprawiedliwi z Rawy Ruskiej: Fryderyk i Maria Czerwieniowie oraz Bazyli Chmielewski
W październiku 1941 r. Niemcy zdecydowali o eksterminacji społeczności żydowskiej zamieszkałej w Generalnym Gubernatorstwie. Rozpoczęto ją w nocy z 16 na 17 marca 1942 r. i nadano kryptonim „Reinhardt”. Jej głównym celem była deportacja do gett i obozów setek tysięcy Żydów, a następnie ich fizyczna likwidacja w utworzonych specjalnie do tego celu obozach zagłady w Sobiborze, Treblince i Bełżcu.
Co wiemy o pomocy udzielanej Żydom podczas II wojny światowej. Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką – przegląd piśmiennictwa
Relacja ocalałej wielkopolskiej Żydówki Cipory Zomer
W opublikowanej w 1982 r. w Tel Awiwie „Księdze Pamięci Turku” – Sefer zikaron li-ḳehilat Ṭureḳ ṿeli-ḳedosheha (ספר זכרון לקהילת טורק ולקדושיה / Turek Memorial Book) – znajduje się relacja ocalałej z Zagłady Cipory (Feli/Fajgi) Zomer z domu Tobiak.
Na czym polegały działania ratownicze dyplomacji polskiej na rzecz Żydów podczas II wojny? Z czym wiązała się pomoc Żydom świadczona indywidualnie? Jaki charakter miała pomoc zorganizowana, w tym Kościoła katolickiego i Żegoty
Kto nie potępia – ten przyzwala. „Protest” Zofii Kossak-Szczuckiej
W upalne lato, kilka tygodni po rozpoczęciu tzw. Wielkiej Akcji, deportacji Żydów z getta warszawskiego do obozu zagłady Treblinka II, pisarka i działaczka społeczna Zofia Kossak-Szczucka oraz inni członkowie Frontu Odrodzenia Polski przygotowali ulotkę „Protest”. 11 sierpnia 1942 r. konspiracyjnie dystrybuowano ją na ulicach okupowanej Warszawy.
Sąsiedzka pomoc rodziny Nalepów z Kamionki
Sender Ross był synem Chaima i Malki. Miał żonę i jedno małe dziecko. Jak wynika z powojennego zeznania Kazimiery Nalepy, obydwie rodziny znały się przed wojną dość dobrze. Jesienią 1942 r. ojciec poprosił Kazimierę, aby pilnie udała się do Rossów celem ostrzeżenia ich przed niemieckim niebezpieczeństwem.
Kryjówki dla Żydów
Badania naukowe prowadzone w zakresie polskiej pomocy świadczonej Żydom podczas niemieckiej okupacji wyraźnie przekonują, że najwięcej takich przypadków miało miejsce na wsiach. Tam też najczęściej dochodziło do krwawych represji za pomoc Żydom wymierzanych przez lokalne jednostki niemieckiej policji porządkowej.
Pomoc rodziny Paszków i Godzieków zbiegłym więźniom żydowskim z marszu ewakuacyjnego z KL Auschwitz
Na skutek ofensywy wojsk Armii Czerwonej, 17 stycznia 1945 r. rozpoczęła się ewakuacja więźniów KL Auschwitz i jego podobozów. Pierwsza trasa piesza prowadziła przez miasta i miejscowości: Oświęcim – Pszczyna – Wodzisław Śląski. Ewakuowano nią około 25 tys. więźniów. Druga trasa obejmowała odcinki: Oświęcim – Tychy – Mikołów – Przyszowice – Gliwice.
Socjalista z Żegoty. Działalność Stefana Sendłaka
Wysiłki na rzecz ratowania zagrożonej ludności żydowskiej stanowiły jeden z najważniejszych filarów polskiego wysiłku konspiracyjnego. Dla wielu narażających swoje życie Polaków udział w działalności podziemnych organizacji pomocowych stanowił logiczną konsekwencję postaw przejawianych całym dotychczasowym życiem.
Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką – przegląd piśmiennictwa
Tom Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką – przegląd piśmiennictwa składa się z trzech części. W dwóch pierwszych przedstawiono specyfikę okupacji niemieckiej w Polsce, okupacyjne uwarunkowania świadczenia pomocy oraz stan wiedzy na temat działań ratowniczych podejmowanych na rzecz Żydów przez dyplomację polską.
Jaka była życiowa droga Henryka Sławika? Co łączyło go z Jozsefem Antallem? Dlaczego przez wiele lat jego heroizm był zapomniany?
Jan Żabiński „Franciszek”
Jan Żabiński – polski zoolog, fizjolog, nauczyciel i agronom, wieloletni dyrektor warszawskiego ZOO. W 1918 r. rozbrajał Niemców na ulicach Warszawy, walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W czasie II wojny światowej żołnierz AK i Powstaniec Warszawski. Wraz z żoną Antoniną ukrywał w swoim domu i na terenie ZOO około 300 Żydów.
Mieszkańcy gminy Nowy Korczyn niosący pomoc ludności żydowskiej. Wybrane przykłady
Przed II wojną światową Nowy Korczyn zamieszkiwało 4 000 mieszkańców - 75% stanowili Żydzi. Podobnie jak w innych częściach Kreishauptmannschaft Busko, wiosną 1941 r. Niemcy utworzyli w miasteczku getto.
Jak ocalono żydowskiego chłopca
Jesienią 1942 r. piętnastoletni Arie Fajwiszys znalazł się w pociągu wiozącym do Treblinki setki Żydów z warszawskiego getta. Zdarzył się cud: chłopiec ocalał. Było to możliwe dzięki pomocy wielu osób, które napotkał na swej drodze. Tą najważniejszą był katolicki ksiądz – Stanisław Falkowski.
Ocalona dziewczynka – OCALENI i SPRAWIEDLIWI: świadectwa Niezwyciężonych [3/3]
Sprawiedliwi wśród Narodów Świata z Pomorza Zachodniego
Pomoc udzielana Żydom przez Polaków w latach 1939–1945
Zginęli za pomoc Żydom. Tragedia Karoliny Marciniec i Bartłomieja Gielarowskiego
Tereny województwa podkarpackiego obfitują w setki przykładów pomocy, jakiej Polacy udzielili ludności żydowskiej podczas okupacji niemieckiej. Historycy ciągle docierają do nowych przypadków ratowania Żydów upamiętniając poszczególne osoby i całe rodziny, które starały się przeciwstawić Zagładzie.
Matka i córka - zamordowane za pomoc Żydowi
W okresie okupacji niemieckiej na placu koło młyna w Sosnowicy zostały zamordowane przez Niemców dwie kobiety, Stanisława Kamińska i jej córka Halina. Była to kara za pomoc, również wówczas zabitemu, nieznanemu z nazwiska Żydowi.
Ukrywani na bagnach – OCALENI i SPRAWIEDLIWI: świadectwa Niezwyciężonych [2/3]
Zosia – Lusia – Naomi. O żydowskiej dziewczynce ukrywanej w Konarzewie k. Poznania
Sprawiedliwa wśród Narodów Świata Maria Suszczewicz z domu Potrawiak urodziła się 26 listopada 1910 r. w Essen. Jej rodzice – Ignacy i Walentyna – prowadzili gospodarstwo rolne w podpoznańskiej miejscowości Konarzewo.
Dziewczyna z warszawskiego getta – OCALENI i SPRAWIEDLIWI: świadectwa Niezwyciężonych [1/3]
Ratując bliźnich złożyli najwyższą ofiarę
W marcu 1943 r. w Siedliskach koło Miechowa niemieccy funkcjonariusze za ukrywanie kilku mężczyzn z rodziny Gottfriedów zamordowali Wincentego i Łucję Baranków wraz z dwojgiem ich synów – dwunastoletnim Henrykiem i dziesięcioletnim Tadeuszem.
„Kryjówki dla Żydów” – dodatek historyczny Delegatury IPN w Kielcach do „Tygodnika eM”
W związku z Narodowym Dniem Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką (24 marca) w „Tygodniku eM” ukazał się dodatek historyczny z artykułem dr. Tomasza Domańskiego z Referatu Badań Historycznych IPN w Kielcach, poświęcony polskim chłopom, którzy w czasie II wojny światowej podjęli największy wysiłek i ponieśli największe ofiary za próby pomocy Żydom.
Aktion Reinhardt i Zagłada polskich Żydów - w kręgu mechanizmów i sprawców
Maria Skorupińska o polskiej pomocy dla Żydów zamkniętych w getcie, o rodzinach żydowskich wyprowadzonych z getta przez AK, o reakcji AK wobec konfidentów - z cyklu: Armia Krajowa – świadectwa Niezwyciężonych
Henryk Sławik 1894–1944. Górnośląski Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
W edukacyjnej serii, wydawanej przez Oddziałowe Biuro Edukacyjne IPN w Katowicach, pojawiła się nowa pozycja „Henryk Sławik 1894-1944. Górnośląski Sprawiedliwy wśród Narodów Świata“, autorstwa dr. Tomasza Kurpierza z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach.
Tadeusza Pankiewicza gra z SB. Nieudane podchody bezpieki
W okresie powojennym Tadeuszem Pankiewiczem, aptekarzem z getta krakowskiego, zainteresowała się Służba Bezpieczeństwa. W czasie wojny, dla ratowania Żydów, zmuszony był do prowadzenia swoistego dialogu z niemieckim okupantem. Dialogu na tyle udanego, że zdołał ocalić wiele ludzkich istnień.
Największy „żydowski hotel” w Stanisławowie
Tuż po wkroczeniu do Stanisławowa niemieckie władze okupacyjne rozpoczęły zakrojone na szeroką skalę działania wymierzone przeciwko miejscowej społeczności żydowskiej. Grabieżcza polityka okupantów doprowadziła do szybkiej pauperyzacji tej grupy ludności.
Grupa Ładosia
Gdy świat zachodni nie chciał słyszeć o zagładzie Żydów, polscy dyplomaci ruszyli do brawurowej akcji ratowania tysięcy ludzi przed pewną śmiercią.
Upamiętnienie Chaima Yisroela Eissa, członka „Grupy Ładosia”
Jak Niemcy realizowali swój plan całkowitej zagłady Żydów? Co groziło Polakom, którzy pomagali swoim żydowskim współobywatelom? Jakie postawy dominowały wśród społeczeństwa polskiego?
„Śmierć za ratowanie życia”. Dodatek prasowy Oddziału IPN w Krakowie
W 1941 r. Hans Frank, generalny gubernator okupowanych przez Niemców ziem polskich, wydał rozporządzenie wprowadzające karę śmierci dla Żydów, którzy opuścili bez zezwolenia teren getta oraz dla Polaków udzielających im pomocy. Odpowiedzialność ponosili nie tylko prawni właściciele mieszkań, domów i gospodarstw. Niemcy mordowali często całe rodziny z dziećmi.
Niezwykły przypadek Marii Flato
W końcu marca 1953 r. w gmachu Głównego Zarządu Informacji MON w Warszawie stawiła się na przesłuchanie Maria Flato. Wezwano ją w związku ze śledztwem prowadzonym wobec jej męża Stanisława Flato, wysokiego funkcjonariusza wywiadu PRL, aresztowanego pod zarzutami zdrady i szpiegostwa.
Historia pomocy udzielonej Matyldzie Engelman i jej córce przez Mariana Dworczyka – lekarza Sanatorium „Górka” w Busku-Zdroju
Pomysłodawcą i budowniczym Sanatorium „Górka” w Busku-Zdroju był dr Szymon Starkiewicz. W 1926 r. szpital przyjął pierwszych pacjentów. We wrześniu 1939 r. na „Górkę” zwożono rannych cywili oraz żołnierzy Wojska Polskiego.
Mieszkańcy wsi zamordowani i represjonowani za pomoc Żydom
„Każdy Polak, który żyda przyjmie i przetrzyma […] staje się karygodnym. Również będzie karany karą śmierci, który uciekłym albo policyjnie niemeldowanym żydom użycza pomieszczenia albo wyżywienia względnie sprzedaje im środki żywnościowe”.
Relacje polsko-żydowskie w II RP, podczas II wojny i po niej do 1947. Przegląd i kierunki badań
Wspólna droga do prawdy o Holokauście?
Rudolf Weigl - wielcy polscy wynalazcy
Ulmowie nie byli jedynymi. Ziemia polska wciąż kryje dowody martyrologii Polaków (odc. 33)
1 maja 1962 roku – początek upamiętniania Sprawiedliwych wśród Narodów Świata
Dyskusje o Sprawiedliwych w Polsce, i nie tylko, często toczą się z pominięciem genezy i specyfiki tego odznaczenia.
Henryk Sławik 1894-1944. Biografia socjalisty
O Polakach ratujących Żydów pod okupacją niemiecką
„Jestem dumny ze swojej Matki…”. Kto ratuje...
Czas Sprawiedliwych
Z okazji Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką w „Naszym Dzienniku” został wydany dodatek prasowy Instytutu Pamięci Narodowej, w którym przypominamy o polskiej pomocy niesionej wyznawcom judaizmu.
Mieszkańcy Buska-Zdroju niosący pomoc ludności żydowskiej. Wybrane przykłady
W czasie okupacji niemieckiej na terenach Kreishautpmannschaft Busko przebywało ok. 26 tysięcy Żydów. Część mieszkańców tego powiatu, ryzykując swoje i swoich rodzin życie, udzielała pomocy prześladowanym przez Niemców Żydom. Wśród niosących pomoc znajdowały się też osoby zamieszkujące Busko-Zdrój.
Polacy i Węgrzy w XX w.: wokół biografii Henryka Sławika – bohatera trzech narodów, Sprawiedliwego wśród wszystkich Narodów
Sprawiedliwy Sławik
„Ratować polskich obywateli bez względu na ich wyznanie i pochodzenie” - taki cel stawiał sobie Henryk Sławik. Z informacji zgromadzonych w Yad Vashem wynika, że przyczynił się do uratowania co najmniej pięciu tysięcy polskich Żydów.
Ruminowie, Borek i Tokarz – zamordowani za pomoc Żydom na Sądecczyźnie
„Dom w którym mieszkaliśmy, stał na uboczu w lesie. Posiadał jedną izbę, nad którą znajdował się strych. Żydzi ukrywani byli właśnie na strychu. Wieczorem schodzili do izby, a wtedy ja z rodzeństwem siedzieliśmy w oknach i pilnowaliśmy, czy nikt nie nadchodzi”.
Władysław Günter-Schwarzburg a uchodźcy żydowscy w Grecji podczas II wojny światowej – epizod z działań Poselstwa RP w Atenach
Gdy wybuchła druga wojna światowa, Grecja ogłosiła neutralność, lecz w październiku 1940 r. dyktator włoski Mussolini zażądał od gen. Ioanisa Metaxasa, który wprowadził w kraju dyktaturę wojskową, zgody na wkroczenie do Grecji włoskich wojsk.
Akcja paczkowa Polskiego Komitetu Pomocy Uchodźcom w Portugalii na rzecz Żydów w Generalnym Gubernatorstwie
Podczas drugiej wojny światowej Portugalia stała się bardzo ważnym krajem, w którym po ewakuacji rządu polskiego z Francji w 1940 r. znalazło się wielu polskich uchodźców, w tym także kierownicy państwa polskiego.
Pomoc ukrywającym się Żydom w powiecie biłgorajskim
Zagłada ludności żydowskiej, jaka miała miejsce w 1942 r., zapoczątkowała jednocześnie kolejny etap w historii okupacyjnej Polski. Trudno znaleźć region, na którym nie mielibyśmy do czynienia z mordowaniem czy wywózkami Żydów na skalę do tej pory niewyobrażalną.
Maria i Maria
Podczas niemieckiej okupacji żyły w Krakowie dwie Marie Bożkówny: pierwsza – pochodząca z katolickiej rodziny Bożków; i druga, właściwie Helena Goldstein – uratowana z krakowskiego getta przez przyjaciółkę, która podzieliła się z nią tożsamością, ryzykując życie nie tylko swoje, ale i rodziny.
W chałupie, stodole, bunkrze
Dodatek prasowy „W chałupie, stodole, bunkrze...”, przedstawia Polaków ratujących Żydów na polskiej wsi w czasie II wojny światowej.
Maria Śpiewak „Mala” – żołnierz AK i więzień polityczny
Przejawów szczególnej surowości sądów „ludowego” państwa doświadczali bardzo często ci, którzy w czasie II wojny światowej wykazali się bohaterską postawą wobec wroga. Jedną z ofiar tego systemu była piotrkowianka – Maria Magdalena Śpiewak, z domu Justyna.
Tajemnice paszportów
W latach 1942–1943 w Poselstwie RP w szwajcarskim Bernie funkcjonowała nieformalna grupa złożona z polskich dyplomatów i działaczy organizacji żydowskich. Jej celem było ratowanie ludności żydowskiej, która znalazła się na terenach kontrolowanych przez Rzeszę.
Henryk Sławik 1894–1944. Biografia socjalisty
Chcieli pomóc. Rodzina Klepadłów
Ta historia nie ma szczęśliwego zakończenia. Zginęli i ukrywający się Żydzi, i dwaj Polacy, którzy udzielili im schronienia. Szczegóły znamy dziś dzięki powojennym zeznaniom świadków.
Relacje o pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w latach 1939–1945 (dystrykty GG: krakowski, lubelski i radomski)
Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi
Szacuje się, że na ziemiach polskich w okresie okupacji niemieckiej, w dzieło pomocy ludności żydowskiej zaangażowanych było od 30 tys. do 300 tys. Polaków. Tylko niewielka część z nich została uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Henryk Sławik i József Antall
Gdy w drodze do więzienia Węgier József Antall chciał podziękować Henrykowi Sławikowi za uratowanie życia, ten powiedział szeptem: „Tak odpłaca się Polska!”.
Stella czyli gwiazda. O Stelli Zylbersztajn-Tzur
Sylwetka ocalonej z Holokaustu, 95-letniej obecnie Stelli Zylbersztajn-Tzur wymyka się prostym klasyfikacjom. Ona sama określa siebie mianem Polki żydowskiego pochodzenia.
„Żal było mi tych ludzi, chcieli żyć.” Rodzina Kobylców z Michałkowic z pomocą Żydom
1 sierpnia 1943 r. Niemcy rozpoczęli akcje likwidacji dwóch największych gett w rejencji katowickiej, w Będzinie i Sosnowcu, wywożąc ich mieszkańców do znajdującego się około 50 km na południe KL Auschwitz. Żydzi próbowali przetrwać wysiedlenie ukrywając się w przygotowanych wcześniej bunkrach.
Zbiegowie z gett i obozów dla Żydów na terenie Polski w latach 1942–1944
Większość z ok. 3 mln polskich Żydów zmarła w nieludzkich warunkach stworzonych przez Niemców lub została przez nich wymordowana jeszcze przed końcem 1942 r. Niektórym jednak udało się uciec z gett, obozów pracy, transportów lub miejsc kaźni.
Boży szaleniec w czasach Zagłady. Zofia Kossak-Szczucka
Była wybitną, uznaną pisarką katolicką. W czasie wojny organizowała z bezgranicznym poświęceniem konspiracyjną pomoc charytatywną, zwłaszcza dla Żydów.
Relacje polsko-żydowskie w XX w. Badania - kontrowersje - perspektywy
Zasady w czasach pogwałcenia zasad. Radziwiłłowie w XX wieku
Ród Radziwiłłów herbu Trąby wywodzi się z Wielkiego Księstwa Litewskiego, gdzie od XV w. piastował wysokie urzędy. Jego przedstawiciele już od XVI stulecia kształcili się na europejskich uniwersytetach, regularnie podróżowali za granicę. Nie brakuje w tej rodzinie osób wielce zasłużonych dla Polski.
Przywódca konspiracji socjalistycznej w Krakowie w latach 1939-1944, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
Adam Rysiewicz urodził się 24 lutego 1918 r. w Wilczyskach-Jeżowie w powiecie Grybowskim. Był synem Mikołaja i Genowefy z domu Krzysztoń. Szkołę powszechną ukończył w Bobowej, a w 1936 r. liceum im. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu. Po maturze rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Tu zaangażował się w działalność struktur młodzieżowych PPS.
Hrabina Erzsébet Szapáry. Opiekunka polskich uchodźców na Węgrzech w latach 1939-1944
Po wybuchu II wojny światowej tysiące Polaków, dzięki funkcjonującej ponownie od marca 1939 roku granicy polsko-węgierskiej, znalazło na Węgrzech schronienie i drugi dom na czas wojny. Pomimo że Węgrzy byli sojusznikami Hitlera, nie sprzeniewierzyli się idei polsko-węgierskiego braterstwa.
Początek upamiętniania Sprawiedliwych wśród Narodów Świata
Dyskusje o Sprawiedliwych w Polsce, i nie tylko, często toczą się z pominięciem genezy i specyfiki tego odznaczenia.
Fałszywe dokumenty. Na ratunek Żydom
Sprawiedliwi wśród Narodów Świata - geneza, historia, kryteria
Rodzina Hondrów. Polacy ratujący Żydów
Polacy ratujący Żydów pod okupacją niemiecką
PASZPORTY PARAGWAJU - film dokumentalny
Współpraca Rady Pomocy Żydom i Międzyorganizacyjnego Biura Dokumentarnego
Podstawowym celem wyznaczonym Radzie Pomocy Żydom było niesienie pomocy ludności żydowskiej. W związku z tą pracą pojawiła się także konieczność pozyskiwania dokumentów tożsamości wymaganych przez niemieckiego okupanta.
„Sprawiedliwe” siostry - Maria Dyrda i Klara Zroski
Mira Rembiszewska urodziła się w 1938 r. w Będzinie. Tu także, już podczas wojny, przyszła na świat Lusia Taus. Obie podczas okupacji niemieckiej skazane na Zagładę, zostały szczęśliwie ocalone przez dwie siostry, z domu Madejskie – mieszkankę Sosnowca Marię Dyrda i Klarę Zroską z Chorzowa.
Samarytanie w czasie Zagłady
"Może by mi poradził/ rabi Nachman/ ale jak mam go znaleźć/ wśród tylu popiołów” – zastanawiał się Zbigniew Herbert w wierszu o zagładzie żydowskiego świata zgotowanej przez Rzeszę Niemiecką. W popiele zagłady odnajdujemy jednak diamenty człowieczeństwa. Tych, którzy w świecie zła wybierali miłość do drugiego człowieka, często płacąc za to swym życiem.
Władysław Kosiba dał mi szklankę mleka i kawałek chleba…. Zapomniana karta ratowania Żydów w Bieczu
Historia Izaaka Götza z Biecza, która stała się kanwą poniższego tekstu jest jedną z wielu jakie wydarzyły się w czasie II wojny światowej. Człowiek podał pomocną dłoń drugiemu człowiekowi, który był w potrzebie, Polak pomógł Żydom.
Dyplomaci ratujący Żydów: Wallenberg, Sławik i Sugihara
„Kto ratuje jedno życie, jakby świat cały ratował” – czytamy na dyplomach nadawanych przez Yad Vashem. Podczas drugiej wojny światowej niektórzy przedstawiciele dyplomatyczni ratowali tysiące „światów”. Wiedza o ich czynach jest ciągle niedostateczna.
Kościół ratujący Żydów
Wielu jakby dziś nie pamięta, że podczas wojny wszyscy obywatele Polski podlegali okupacyjnemu terrorowi. Pewnie stąd pytania, czy ówczesna pomoc Kościoła dla Żydów była wystarczająca. Dobrze jest więc przypominać o skali represji wobec Kościoła i o skali pomocy, jakiej mimo to udzielał on Żydom.
Bohater nie bierze się znikąd. Zanim Henryk Sławik ratował Żydów w czasie wojny
Henryk Sławik, jeden z największych Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, skazany był na zapomnienie – na tyle skutecznie, że jego nazwisko jeszcze kilka lat temu niewiele mówiło nawet na Górnym Śląsku, regionie, w którym żył i pracował przez cały okres międzywojenny.
Polskie Państwo Podziemne wobec Zagłady (1942-1945)
Polska nie tylko wzięła na siebie obowiązek informowania świata o Zagładzie, lecz także podjęła starania, by udzielanie pomocy Żydom stało się jednym z celów trwającej wojny.
„Opiekowali się mną serdecznie i nigdy nie zmienili swojego dobrego stosunku do mnie”. Historia Sabiny Honigwachs. Z dziejów pomocy Żydom.
Aby uratować z Holokaustu jedną osobą, czasem potrzebna była współpraca, zaangażowanie i zaufanie dziesiątek osób. Dzieje ukrywania Sabiny Honigwachs z powiatu gorlickiego pokazują jak trudnym przedsięwzięciem było ocalenie choćby jednego istnienia ludzkiego.
Szarytki otworzyły drzwi Żydom
Nie sposób policzyć Żydów uratowanych pod niemiecką okupacją przez zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo, znane jako szarytki. Ze strzępów ocalałych świadectw wyłania się imponujący obraz udzielanej przez nie pomocy.
Represje za pomoc Żydom
Nie mniej niż 467 osób poniosło śmierć za prowadzone działania pomocowe - wskazują Aleksandra Namysło i Martyna Grądzka-Rejak, autorki książki „Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej”
Henryk Sławik
Kim był przed 1939 r. w Polsce i czego w następnych latach dokonał na Węgrzech, skoro jego polscy i żydowscy podopieczni zwracali się doń „Kochany Panie Prezesie”, „Wujku Henryku”? Zapytani po wojnie o swego opiekuna i wybawcę, mówili o nim: „Anioł”, „Posłaniec Boży”, „święta postać”, „polski Wallenberg”. Dlaczego więc po zakończeniu wojny został wykreślony z polskiej pamięci zbiorowej?
Akcja „Reinhardt” na prowincji. Przykład Markowej
Holocaust nie był przejawem spontanicznych działań takich czy innych grup narodowościowych. Był efektem działalności państwa – Rzeszy Niemieckiej – które podjęło ludobójcze decyzje i użyło całej swojej potęgi, aby wymordować naród żydowski.
Debata "Moralno-psychologiczne aspekty pomocy niesionej Żydom w czasie Holocaustu i wzajemnych relacji stąd płynących"
Doktor Antoni Docha. Sprawiedliwy lekarz Grodzieńszczyzny
Pewnego dnia doktor Antoni Docha otrzymał gryps: „Panie kolego, jeśli jesteś chrześcijaninem, jeżeli wierzysz w Boga, musisz nam pomóc”. Tak zaczęła się jego niezwykła misja ratowania Żydów.
Grupa berneńska. Polscy dyplomaci ratujący Żydów
Jak było naprawdę, czyli Polacy i Żydzi w czasie okupacji
Matka Matylda Getter
To tylko cząstka działalności m. Matyldy Getter i Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, które w latach II wojny światowej, kierując się sumieniem i ewangelicznym wezwaniem do niesienia pomocy bliźnim, ratowały życie Żydom, ukrywając ich w swoich klasztorach, w domach dla dzieci, szpitalach i zakładach opiekuńczych, chociaż za to groziła śmierć. Tak czynili ofiarni Polacy. Ratował, kto tylko mógł.
Matka Matylda Getter
Matka Matylda Getter i zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi ryzykowały życie, biorąc pod swój dach żydowskie dzieci z gett i te błąkające się bez dachu nad głową, głodne, przerażone – narażone w każdej chwili na śmierć z rąk niemieckich oprawców. Ocaliły ponad 500 dzieci oraz około 250 dorosłych.
Rada Pomocy Żydom „Żegota”
Rada Pomocy Żydom przy Pełnomocniku Rządu RP w Kraju, zwana „Żegotą”, była jedyną w Europie lat 1939-1945 organizacją pomocy Żydom oficjalnie afiliowaną przy władzach państwowych.
Uratowali mnie Polacy. Opowieść uciekiniera z obozu w Sobiborze
Filip Białowicz (Philip Bialowitz) (1925-2016) kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Zasługi RP, w 1943 zbiegł z obozu w Sobiborze i do zakończenia wojny ukrywany był na wsi przez rodzinę Mazurków. Po wojnie mieszkał w USA. Opublikował wspomnienia A Promise at Sobibór (wyd. pol.: Bunt w Sobiborze).
90s. historii: 9 kwietnia 1968 r. zmarła Zofia Kossak-Szczucka
Ratowała dzieci, ratowała świat
Jakub Kumoch - Aleksander Ładoś i działania Grupy Berneńskiej na rzecz ratowania ofiar Zagłady
Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów
Dodatek Instytutu Pamięci Narodowej dołączony do 13 dzienników: „Dziennik Zachodni”, „Głos Wielkopolski”, „Gazeta Wrocławska”, „Dziennik Polski”, „Dziennik Bałtycki”, „Dziennik Łódzki”, „Kurier Lubelski”, „Polska Metropolia Warszawska”, „Echo Dnia”, „Gazeta Lubuska”, „Gazeta Pomorska”, „Nowa Trybuna Opolska”, „Nowiny Rzeszowskie”.
Publikacja w nakładzie 250 tys. egz. została przygotowana z okazji Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, który obchodziliśmy 24 marca 2018 r. po raz pierwszy.
Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Pamiętaj
Nie tylko "Żegota". Polacy ratujący Żydów.
Sprawiedliwi wzorem człowieczeństwa
Z dr. Mateuszem Szpytmą, zastępcą Prezesa IPN, pomysłodawcą i pierwszym szefem Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów, a także honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, rozmawia Maciej Foks.
Ulmowie. Polscy Sprawiedliwi
Archiwalny dodatek do prasy.
Jan Karski (1914-2000)
Jan Karski (właściwie Jan Kozielewski) w czasie II wojny światowej jako kurier Polskiego Państwa Podziemnego utrzymywał kontakt między konspiracyjnymi władzami a Rządem RP na Uchodźstwie, przewożąc na Zachód tajne informacje o życiu w okupowanej Polsce. Jako naoczny świadek potwierdził wiedzę świata o zagładzie Żydów.
Rzecz o Sprawiedliwych
Archiwalny dodatek do prasy.
Relacja Piotra Zettingera o ucieczce z Getta Warszawskiego
Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej
Niniejsza publikacja jest pierwszym efektem prac prowadzonych przez grupę badaczy w ramach projektu „Indeks Polaków zamordowanych i represjonowanych za pomoc Żydom w okresie II wojny światowej”. Zawiera ona 289 krótkich opisów represji wobec 508 Polaków za pomoc niesioną ludności żydowskiej. Zarówno poszczególne noty, jak i cała publikacja ma charakter otwarty i – w miarę pojawienia się kolejnych ustaleń oraz nowych informacji – treści będą uzupełniane i modyfikowane.
Irena Sendlerowa (1910–2008)
Irena Sendlerowa nie lubiła, gdy nazywano ją bohaterką. Gdy pytano, czy się bała, odpowiadała szczerze, że tak, ale że nienawiść do oprawców była silniejsza niż strach. Wiele lat milczała na temat swojej działalności w czasie wojny.
Proboszcz getta
Nazwisko księdza Marcelego Godlewskiego wywołuje zwykle skojarzenie: antysemita, który ratował Żydów. Niewątpliwie zasłynął on jako proboszcz warszawskiej parafii Wszystkich Świętych, dzięki któremu w czasie II wojny światowej ocalało wielu skazanych na zagładę. Niewiele osób wie, że był on wybitnym społecznikiem, którego początki działalności sięgają końca XIX w.
nr 3/2009
Numer poświęcony jest Polakom, którzy w czasie okupacyjnej nocy ratowali Żydów, płacąc za to bardzo często najwyższą cenę. Jest to jedna z jakże nielicznych prób wypełnienia luki, spowodowanej kilkudziesięcioletnimi zaniedbaniami badawczymi.
Życie za życie
Archiwalny dodatek prasowy.
„Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej”
Pakiet edukacyjny „Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej” prezentuje tematykę, o której rzadko wspomina się w polskich szkołach, dlatego też ma być wypełnieniem tej luki edukacyjnej. W pakiecie przedstawione są organizacje, ale również osoby prywatne, które pomagały w czasie okupacji niemieckiej Żydom.
Kadr z filmu IPN „Niezwyciężeni”
