Spojrzenie znad Łaby i Renu. Czy zachodnia granica PRL była traktowana jako ostateczna?
Czy sojusz polsko-niemiecki był możliwy?
Ład versus chaos. Spór o porządek wersalski
Polska w Norymberdze
Działalność i orzecznictwo utworzonego na mocy porozumienia londyńskiego z 8 sierpnia 1945 r. Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze do dziś budzi wiele kontrowersji.
1989 - 1991: lata przełomu. Zmiana sojuszy międzynarodowych
Czy rozbiory były legalne? Rzeczpospolita 1918-1919 – państwo utworzone czy odrodzone?
Węgiersko-Polski Komitet Opieki nad Uchodźcami (1939–1944)
Zaraz po wybuchu wojny Węgrzy powołali komitet udzielający bezinteresownej pomocy polskim uciekinierom. Działał on nieprzerwanie od września 1939 do marca 1944 i dzielił się na 5 wydziałów odpowiadających za zakwaterowanie, tworzenie obozów, opiekę nad chorymi, kierowanie do pracy i administrację.
Śmierć generała Sikorskiego
W niedzielę 4 lipca 1943 roku o godzinie 22.30 generał Władysław Sikorski, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier polskiego rządu, wyjechał z pałacu gubernatora Gibraltaru kierując się na tamtejsze lotnisko.
Jak to było z tą polityką zagraniczną Polski tuż przed wybuchem II wojny - opowiadają profesorowie Wołos i Żerko
Zapomniana Jałta
Konferencja przywódców mocarstw koalicji antyniemieckiej na Krymie w lutym 1945 r. przesądziła o powojennym kształcie Europy. Stalin, Churchill i Roosevelt uzgodnili działania wobec Niemiec, ustalili przebieg powojennych granic wielu państw, dokonali pomiędzy siebie podziału stref wpływów.
Węgrzy wobec agresji niemieckiej na Polskę
Mimo nacisków Berlina Królestwo Węgier nie przyłożyło ręki do niemieckiej napaści na Polskę we wrześniu 1939 r., później zaś dyskretnie wspierało ewakuację polskich żołnierzy do Francji.
Pyrrusowe zwycięstwo 1921 r.?
Royal Air Force we wrześniu ’39
Czy we wrześniu 1939 r. lotnictwo brytyjskie i francuskie ograniczyło swe bojowe akcje tylko do zrzucania ulotek nad miastami III Rzeszy? Taki właśnie pogląd był formułowany w wielu publikacjach naukowych i popularnonaukowych.
Na granicach niepodległej. Straż Graniczna 1928-1939
Jak doszło do „amnestii” dla obywateli polskich z sierpnia 1941 r.?
30 lipca 1941 r. w Londynie podpisany został polsko-sowiecki układ sojuszniczy skierowany przeciwko Niemcom (od nazwisk jego sygnatariuszy nazywany potocznie układem Sikorski-Majski).
(Nie)obecność Zagłady w Norymberdze
27 lutego 1946 r., 67. dnia rozprawy przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze, sowiecki prokurator Lew Nikołajewicz Smirnow wezwał na świadka 33-letniego poetę, Abrahama Suckewera.
Relacje polsko-żydowskie w XX w. Badania - kontrowersje - perspektywy
Komitet Transportowy w 1939 roku
W lipcu 1939 r. do Polski dotarł transportowiec „Wilia” z francuskimi czołgami Renault R 35, przeznaczonymi przede wszystkim dla 21. batalionu czołgów lekkich. Był to jeden z wielu planowanych transportów broni i wyposażenia zakupionych we Francji i w Wielkiej Brytanii.
PRL na straży pokoju w Korei
27 lipca 1953 roku zawarto rozejm w wojnie koreańskiej, na mocy którego od 1 sierpnia 1953 działa Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych. Jednym z jej członków została Polska Rzeczpospolita Ludowa. Udział PRL w koreańskiej misji obrósł w ciągu dziesięcioleci w mity i był idealizowany.
Balázsa Ablonczyego Pál Teleki (1879–1941)
Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989
PRL powstała jako państwo zamknięte, otoczone tysiącami kilometrów drutu kolczastego. Na wyjazdy zagraniczne władze zezwalały tylko w drodze wyjątku, np. w 1952 r. paszport na prywatny wyjazd na Zachód dostało około 50 osób.
Libia Muammara Kaddafiego – zapomniany sojusznik PRL
Libijski dyktator objął władzę w 1969 i już kilka lat później nawiązał bliską współpracę z blokiem wschodnim. Sprzedawał ropę naftową Związkowi Sowieckiemu, w zamian kupował wielkie ilości uzbrojenia.
Każdy chce go oceniać… O Józefie Becku – Syn
W Jałcie przegraliśmy II wojnę światową
Czy alianci nas zdradzili? O co walczył Stalin? Czy można było zatrzymać bieg zdarzeń? Jak podsłuchy w pałacach Jałty i hollywoodzkie filmy sprzyjały Stalinowi? Czy III wojna światowa była realna? Jak długo trwała Jałta? – Z dr. hab. Henrykiem Głębockim, historykiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego i pracownikiem Instytutu Pamięci Narodowej rozmawia Maciej Kwaśniewski.
Czy komunistyczne władze obawiały się Jana Pawła II?
Korpus Ochrony Pogranicza (1924-1939) i Straż Graniczna (1928-1939) w tradycji współczesnej Straży Granicznej
Karpatczycy przed Tobrukiem
Sygnatariuszami Umowy wojskowej o utworzeniu dywizji piechoty złożonej z Polaków we Francji, podpisanej sześć dni po dołączeniu Francji do wojny we wrześniu 1939 roku, byli ambasador RP Juliusz Łukasiewicz i premier Francji Eduard Daladier.
Dlaczego armia gen. W. Andersa została ewakuowana do Iranu w 1942 r.?
Jak przyjęto zakończenie II wojny światowej w Europie Zachodniej?
Dlaczego Niemcy musieli dwukrotnie kapitulować w 1945 r.?
Biuletyn IPN 5/2020 – Niesprawiedliwy koniec wojny
Niesprawiedliwy koniec wojny – to główny temat majowego numeru „Biuletynu IPN”. Polacy bronili swojej Ojczyzny najechanej we wrześniu 1939 r. przez Niemców i Sowietów. Potem bili się na wszystkich frontach II wojny „za wolność naszą i waszą”.
Ludzie, wojna i matematyka. Sprawa bolszewickich jeńców 1920 r.
Ministerstwo Kultury Federacji Rosyjskiej w przededniu 77. rocznicy Zbrodni Katyńskiej oraz 7. rocznicy katastrofy samolotu prezydenta Lecha Kaczyńskiego pod Smoleńskiem podjęło prowokacyjną akcję. W katyńskim miejscu pamięci otwarto wystawę poświęconą sowieckim jeńcom w Polsce w latach 1919–1921.
Katyń 1940. Świadkowie i świadectwa
W sprawie zbrodni katyńskiej kraje zainteresowane (m.in. Niemcy, ZSRS, Polska i USA) zdołały przesłuchać od kilkunastu do kilkudziesięciu świadków. Były wśród nich osoby wiarygodne i konfabulujące, świadectwa te mają więc różną rangę: często są kapitalnie ważne, niekiedy zaś – wręcz bezwartościowe.
Biuletyn IPN 12/2019 – Polacy i Węgrzy
Mimo nacisków Berlina Królestwo Węgier nie przyłożyło ręki do niemieckiej napaści na Polskę we wrześniu 1939 roku, później zaś dyskretnie wspierało ewakuację polskich żołnierzy do Francji. To pokazuje, że powiedzenie „Polak Węgier dwa bratanki” – to nie pusty frazes.
Czy wywiad cywilny PRL został przejęty przez amerykańskie służby specjalne?
Ministerstwo Spraw Zagranicznych PRL
II wojna światowa w stosunkach polsko-ukraińskich. Stan badań, perspektywy badawcze. Geneza Konfliktu. Panel 1. Część 1.
Stan wojny wygasł, traktatu pokojowego (z Niemcami) nie było - z dyskusji
Dyskusja o roli Polski w polityce zagranicznej Hitlera
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Marian Chodacki 1898–1975
Marian Stanisław Chodacki – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, dyplomata, Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku (1936-1939), dyrektor wykonawczy Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (1949–1951).
Wywiad II Rzeczypospolitej wobec wybuchu II wojny światowej (cz. I)
Traktat, który nie zadowalał żadnej ze stron
Umowa podpisana w marcu 1921 r. w Rydze kończyła formalnie wojnę polsko-bolszewicką i ustalała granicę między Polską a Rosją Sowiecką.
Wróg Niemiec, przyjaciel Polaków
Bez przesady można stwierdzić, że Ferdynand Foch odegrał kluczową rolę w zwycięstwie strony alianckiej na froncie zachodnim I wojny światowej.
Wileńszczyzna. Inkorporacja zamiast federacji
Mało kto dziś pamięta, że istniało kiedyś państwo Litwa Środkowa, które zakończyło swój krótkotrwały żywot w roku 1922.
Od Rapallo do Jałty
Związek Sowiecki nie zdołał w swoim dążeniu do podboju Europy ani pokonać Polski w 1920 roku, by połączyć się z niemieckimi komunistami, ani rozniecić rewolucyjnego ognia w Rzeczypospolitej na przełomie 1925 i 1926 roku, ani stworzyć przyczółka w Hiszpanii w drugiej połowie lat trzydziestych.
Rzeczpospolita w obliczu II wojny światowej
Odbudowujące się państwo polskie po doświadczeniach z okresu wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920, dążyło do ustabilizowania relacji z sąsiadami. Punktem wyjściowym do dalszych kontaktów ze Związkiem Sowieckim były postanowienia pokoju ryskiego z 1921 r., kończącego wspomniany konflikt.
Nie osłabiać „ducha obronnego”. Pakt Hitler-Stalin w polskiej prasie u progu wojny
W przededniu II wojny światowej prasa w Rzeczypospolitej była powstrzymywana przez władze przed ostrymi wystąpieniami antyniemieckimi.
O pertraktacjach w sprawie traktatu handlowego II RP ze Związkiem Sowieckim
Aż 15 z 26 artykułów pokoju ryskiego odnosiło się do zagadnień finansowych, regulujących kwestie odszkodowań czy zwrotu mienia, osobny zaś artykuł XXI, mówił o rozpoczęciu negocjacji dotyczących umowy handlowej po upływie sześciu tygodni od ratyfikacji traktatu.
Czechosłowacja wobec wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. i kwestii granicy z Polską
Relacje polsko-czechosłowackie po dokonanej w styczniu 1919 r. przez armię I Republiki agresji na Śląsku Cieszyńskim były skomplikowane. W 1920 r. nową niekorzystną okolicznością stało się stanowisko Pragi wobec przebiegu wojny polsko-bolszewickiej.
Szpiedzy czy dyplomaci? Kontrwywiad PRL wobec zachodnich ambasad w Warszawie
Tropienie wywiadowczej działalności zachodnich placówek dyplomatycznych zaliczało się do podstawowych zadań PRL-owskich służb specjalnych. Szczególne zainteresowanie komunistycznego kontrwywiadu budziły bez wątpienia placówki amerykańska, brytyjska, zachodnioniemiecka i francuska.
Czy polska placówka dyplomatyczna w Moskwie spełniła pokładane w niej nadzieje? Blaski i cienie relacji polsko-sowieckich w okresie międzywojennym
Działalność polskich placówek tak dyplomatycznych jak konsularnych z okresu międzywojennego wciąż nie cieszy się dużym zainteresowaniem badaczy. Historycy nadal skupiają się bardziej na analizie raportów przygotowywanych przez pracowników Ministerstwa Spraw Zagranicznych (MSZ) niż na ich autorach.
Przełomowa wizyta, czy wizyta czasów przełomu?
Późnym wieczorem 9 lipca 1989 r. Air Force One z prezydentem Georgem H.W. Bushem i jego małżonką Barbarą Bush na pokładzie wylądował na lotnisku Okęcie w Warszawie. Rozpoczęła się trwająca niespełna dwie doby wizyta czwartego w dziejach prezydenta Stanów Zjednoczonych nawiedzającego ziemie polskie.
Opieka konsularna nad Polakami w Moskwie w latach 1918 – 1939
W listopadzie 1918 r. na mapie politycznej Europy pojawiło się „nowe-stare” państwo, o nazwie Polska. Stało się tak w wyniku splotu różnych okoliczności, przede wszystkim zaś konfliktu solidarnych jak do tej pory wobec siebie mocarstw zaborczych oraz upadku carskiej Rosji.
O niepodległą Ukrainę – Symon Petlura (1879–1926)
Urodzony w maju 1879 roku Symon Petlura – przywódca Ukraińskiej Republiki Ludowej – odegrał w historii Ukrainy rolę równie doniosłą, jak Józef Piłsudski w historii Polski. W drogach życiowych obu tych żołnierzy i polityków najdziemy zresztą wiele cech wspólnych.
Zachód a Katyń
Stosunek Zachodu do Zbrodni Katyńskiej od początku był moralnie dwuznaczny, a postawa polityczna rządów USA i państw zachodnioeuropejskich zmieniała się zależnie od ich ideowego nastawienia i sytuacji międzynarodowej.
Polska i Gruzja w 1920 roku
Na początku 1920 r. cała uwaga społeczeństwa polskiego była skupiona na wojnie z bolszewikami oraz na walce o granice na zachodzie i południu kraju. W tym samym czasie w Ministerstwie Spraw Zagranicznych trwały przygotowania do wysłania na Kaukaz specjalnej misji.
Polityka polska u progu wojny
Wybuch I wojny światowej, wymarzonej przez pokolenia Polaków żyjące pod zaborami, w której mocarstwa rozbiorowe po raz pierwszy od XVIII wieku miały walczyć przeciwko sobie, był ziszczeniem koncepcji Romana Dmowskiego zawartych w jego fundamentalnej pracy Niemcy, Rosja i kwestia polska (1908).
Orędzie Wilsona. Plan dla świata, nadzieja dla Polski
Wygłoszone przed amerykańskim Kongresem orędzie prezydenta Woodrowa Wilsona, zawierające program pokojowy w związku z trwającą od ponad trzech lat wojną światową, było propozycją pod wieloma względami przełomową.
Granica polsko-węgierska. Spory i porozumienie
Ustanowienie granicy z Węgrami minister Józef Beck zaliczył do priorytetów polskiej polityki zagranicznej. Gdy w końcu udało się osiągnąć ten cel, korzyści okazały się mniejsze od spodziewanych.
"Wykuwanie niepodległości 1914–1921" - z cyklu „Polska geopolityka wczoraj, dziś i jutro”
Konferencja pokojowa w Paryżu
Zawieszenie broni 11 listopada 1918 r. zastało Romana Dmowskiego w Waszyngtonie. W Paryżu zaś, dzięki staraniom Erazma Piltza, który skutecznie podtrzymywał zainteresowanie sprawą polską nad Sekwaną, 13 grudnia 1918 r. Francja de facto uznała KNP za rząd.
Utworzenie Komitetu Narodowego Polskiego
Najważniejsze cele, któreśmy sobie na Zachodzie w swej akcji podczas wojny postawili, zostały urzeczywistnione. (...) Komitet Narodowy miał pod swą władzą armię polską, uznaną za sprzymierzoną i wojującą. Mieliśmy tym samym zapewniony udział w konferencji pokojowej, jako jedno z państw sprzymierzonych - oceniał działalność KNP Roman Dmowski.
Konflikt polsko-litewski
Przejęcie przez Polaków władzy w Warszawie w listopadzie 1918 r. i budowa niepodległego państwa zbiegły się w czasie z utworzeniem w Wilnie pierwszego rządu litewskiego. W grudniu oba powstające państwa podjęły konsultacje, ale rozmowy były niezwykle trudne ze względu na rozbieżności poglądów na temat obszaru i wzajemnych granic.
Jakub Kumoch - Aleksander Ładoś i działania Grupy Berneńskiej na rzecz ratowania ofiar Zagłady
Marek Kornat - Szwajcaria w koncepcjach i działaniach dyplomacji Polski...
Peter Rassek - Poprzez dyplomację do niepodległości: polityka pruska Hôtelu Lambert w przededniu rewolucji 1848 roku
Symon Petlura (1879–1926) – przywódca niepodległej Ukrainy. Panel dyskusyjny „Czy sojusz polsko-ukraiński w 1920 roku może mieć znaczenie dla współczesnych wzajemnych stosunków?”
Orędownik sprawy polskiej Ignacy Jan Paderewski (1860–1941)
Ignacy Jan Paderewski był wybitnym pianistą i kompozytorem, gorącym patriotą i mężem stanu, filantropem i działaczem społecznym. Jego zaangażowanie w polską sprawę było absolutnie bezinteresowne. Na trwałe wpisał się w poczet osób najbardziej zasłużonych dla odzyskania przez Polskę niepodległości.
Ribbentrop i Mołotow – podpalacze świata z woli Hitlera i Stalina (debata)
Akt 5 listopada – przełom w czasie wielkiej wojny
5 listopada 1916 roku to data przełomu. Wydana tego dnia odezwa była ważnym punktem na polskiej drodze do niepodległości. Po ponad wieku kończyła się zmowa mocarstw zaborczych, a sprawa polska stawała się – przynajmniej w deklaracjach – jednym z celów wojny.
Grupa berneńska. Polscy dyplomaci ratujący Żydów
Pakt o agresji między Hitlerem a Stalinem
24 sierpnia 1939 r. rządy sowiecki i niemiecki ogłosiły, że w nocy zawarły pakt o nieagresji. W rzeczywistości był to pakt o agresji. W tajnym protokole wytyczono granice przyszłego, czwartego rozbioru Polski i określono przynależność krajów wschodnioeuropejskich do stref wpływów obydwu państw.
Wkład Romana Dmowskiego w odzyskanie niepodległości
Dmowski miał pełne prawo uważać Polskę Odrodzoną – państwo, którego kształt precyzyjnie określił i do którego stworzenia wytrwale dążył – za własne dzieło.
„Akt 5 listopada 1916 roku. Prolog Niepodległości?" - debata belwederska
90s historii: 14 lutego 1946 r. podpisano polsko-brytyjską umowę o wysiedleniu ludności niemieckiej
90s. historii: 28 kwietnia 1939 r. Hitler wypowiedział deklarację o niestosowaniu przemocy
90s. historii: 4 kwietnia 1949 r. podpisano Traktat Północnoatlantycki
90s. historii: 6 lipca 1950 roku układ między Polską a NRD
Atak na placówkę dyplomatyczną w Szwajcarii (odc. 38)
Wizyta Fidela Castro w Polsce (odc. 40)
Wizyta Charlesa de Gaulle'a w Polsce (odc. 52)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 17 - „Kulisy Maoizmu"
Marzyciele i oportuniści. Stosunki polsko-szwedzkie w latach 1939–1945
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Skandynawia nie była obszarem priorytetowym dla polskiej polityki zagranicznej. Szwedzi również odnosili się z nieufnością do nowego partnera na arenie międzynarodowej. Z obu stron brakowało motywacji, która skłaniałaby do bliższej współpracy politycznej lub gospodarczej. Pewne ożywienie nastąpiło w połowie lat dwudziestych, gdy na rynku szwedzkim pojawił się polski węgiel, ale dopiero minister Józef Beck podjął próbę intensyfikacji wzajemnych relacji.
Jałta nie mogła nic zmienić
Sowieci byli przekonani o nieuchronności rywalizacji i konfliktu dwóch światów. Nie było dla nich ważne, czy „kapitalistyczne otoczenie” ma formę państwa „faszystowskiego”, czy liberalno-kapitalistycznego. Jedno i drugie z zasady było przeciwnikiem - mówi prof. Marek Kornat.
Najgorsze miejsce na ziemi
W Jałcie na Krymie 4 lutego 1945 roku spotkali się przywódcy trzech wielkich mocarstw: Winston Churchill – stojący na czele rządu Wielkiej Brytanii, Franklin Delano Roosevelt – prezydent USA oraz Józef Stalin – premier ZSRS, sekretarz generalny partii bolszewickiej i późniejszy generalissimus.
Oferta Hitlera
W 1934 roku doszło do podpisania polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy. W książce „Der Feind steht im Osten”, wydanej w Polsce pod tytułem „Wspólny wróg”, niemiecki historyk Rolf-Dieter Müller porównuje konsekwencje tego wydarzenia z późniejszym o pięć lat paktem Ribbentrop–Mołotow.
Pójdziemy za Polakami. Polacy i Węgrzy w 1956 roku
W 1956 roku losy Polski i Węgier – nie po raz pierwszy i nie ostatni w historii – ściśle splotły się ze sobą. Budapeszteński pochód z 23 października, od którego datuje się wybuch węgierskiego powstania, rozpoczął się jako manifestacja poparcia dla odwilży politycznej w Polsce.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 93 - Stosunki polsko-czechosłowackie
Stosunki polsko-arabskie cz. 2 (odc. 21)
Stosunki polsko-arabskie cz. 1 (odc. 20)
Mniejszość grecka w PRL (odc. 7)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 91 - Wizyta Charlesa de Gaulle’a
„Z filmoteki bezpieki" odc. 47 - Wizyta Fidela Castro w Polsce
„Z filmoteki bezpieki" odc. 44 - Wizyty prezydentów amerykańskich
Fot. Biblioteka Narodowa
