Czym jest Mitteleuropa? Dlaczego panowanie nad Europą Środkową jest tak ważne w polityce Niemiec i Sowietów (po 1943 r.)? Jaką grę prowadził Józef Beck przed 1939 r., by uniknąć wojny? Kto i jakimi metodami natury politycznej oraz ekonomicznej prowadził walkę o panowanie w tym regionie?
Powinność, nie zdrada
Sowiecka propaganda mówiła o nim: „zdrajca”, sowiecki sąd wojskowy PRL skazał go na karę śmierci, współcześnie niektórzy, w marketingowym stylu, sprzedają nam go jako „atomowego szpiega”, prof. Zbigniew Brzeziński, który jako jeden z pierwszych poznał walkę Dawida z Goliatem mówił o nim „Pierwszy polski oficer w NATO”. 7 listopada 1981 r. CIA ewakuowało z PRL pułkownika Ryszarda Kuklińskiego.
Jakie słowa Churchilla stały się kolejnym krokiem ku zimnej wojnie? Gdzie i kiedy je wypowiedział? Jaką rolę jego zdaniem pełnił Szczecin podczas zimnej wojny? Na ile samo miasto i rozgrywające się w nim wydarzenia były zauważalne na świecie?
Warszawski „event” komunistów świata
„Zimna wojna” i „wyścig zbrojeń” przyniosły ludzkości nowy wymiar wojny. Dzisiaj znamy ją jako „wojnę hybrydową”. Jednym z elementów prowadzenia nowego typu konfliktu była od samego początku wojna informacyjna. Związek Sowiecki doskonale opanował i rozwinął tę metodę rażenia, wykorzystując bezwzględnie każdą okazję, by osłabić przeciwnika.
W jaki sposób politycy kształtują materię przeszłości i teraźniejszości, żeby zapewnić sukces polityczny w przyszłości? Jak powstawały doktryny społeczne i polityczne? Jaką rolę odegrały dla władzy? Czym pod tym względem różni się Azja od Europy i całego zachodniego świata?
„Margaret – uważaj na czerwonego pająka!”. Wizyta Margaret Thatcher w Polsce
Margaret Thatcher, nazywana ze względu na swoja nieustępliwą politykę „Żelazną Damą”, odwiedziła Polskę w dniach 2-4 listopada 1988 r. – w szczególnym czasie przygotowań do rozmów Okrągłego Stołu. Wizyta ta nie przyniosła oczekiwanych przez władze PRL efektów, dała za to nadzieję polskiej opozycji na uzyskanie poparcia Zachodu.
Dowiedz się więcej o wspólnych działaniach Niemiec i ZSRS przeciwko II RP: układy polityczne niemiecko-sowieckie z lata i jesieni 1939 r., dwie agresje na Polskę 1 i 17 września, wybuch wojny światowej oraz brutalne niszczenie okupowanej Polski przez niemiecką III Rzeszę i ZSRS, którego celem miało być kompletne unicestwienie Rzeczypospolitej
Ostatni rok pokoju
Zagarnięcie przez III Rzeszę Austrii nie wzbudziło większego zaniepokojenia w gremiach kierowniczych II Rzeczypospolitej również dlatego, że ostrze niemieckiej ekspansji zdawało kierować się w stronę Półwyspu Bałkańskiego. Ocenę tę zmienił jednak los Czechosłowacji i nowy, pomonachijski, etap kontaktów polsko-niemieckich.
Droga do wojny
Na początku lat dwudziestych XX w. Niemcy i Rosja podjęły współpracę polityczno-wojskową. Łączyło je dążenie do zburzenia porządku politycznego zbudowanego w Europie na fundamencie Traktatu Wersalskiego. Z czasem ambicje imperialne obu państw doprowadziły do nowej wojny.
Rzeczpospolita w obliczu II wojny światowej
Odbudowujące się państwo polskie po doświadczeniach z okresu wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920, dążyło do ustabilizowania relacji z sąsiadami. Punktem wyjściowym do dalszych kontaktów ze Związkiem Sowieckim były postanowienia pokoju ryskiego z 1921 r., kończącego wspomniany konflikt.
Czy pakt Ribbentrop-Mołotow był „paktem dwóch marksistowskich ideologii”?
Pakt Ribbentrop-Mołotow nie był i nie miał być sojuszem opartym na wspólnej ideologii Niemiec i Związku Sowieckiego, ponieważ takiej wspólnej ideologii nie było. Pakt był dowodem doraźnej wspólnoty interesów, która na krótko – zaledwie na dwa lata – połączyła Hitlera i Stalina.
Pakt o agresji między Hitlerem a Stalinem
24 sierpnia 1939 r. rządy sowiecki i niemiecki ogłosiły, że w nocy zawarły pakt o nieagresji. W rzeczywistości był to pakt o agresji. W tajnym protokole wytyczono granice przyszłego, czwartego rozbioru Polski i określono przynależność krajów wschodnioeuropejskich do stref wpływów obydwu państw.
Polsko-francuski sojusz wojskowy w latach 1919–1939
Sojusz wojskowy z Paryżem odgrywał strategiczną rolę w polityce zagranicznej II RP. Po I wojnie światowej zwycięska Francja, pogromca dwóch zaborców Polski, znalazła się w gronie najważniejszych architektów Europy. W zarysowującym się nowym układzie politycznym Warszawa liczyła na wspólne interesy z zachodnim sojusznikiem, głównie w kontekście sprawy Niemiec i ich rozbrojenia.
Układ Sikorski – Majski. Sowiecka „amnestia” dla obywateli polskich z sierpnia 1941 roku
„Wieść niesłychana w syberyjskich obozach pracy: amnestia. Od czasu istnienia tych miejsc odosobnienia nie wydarzyło się nic podobnego” – wspominał w książce Diabeł w raju były więzień Gułagu Tadeusz Wittlin.
Zatrzymać polską zarazę! Czechosłowacja wobec solidarnościowej rewolucji
Latem 1980 r. przez Polskę przelała się fala strajków robotniczych, które przerodziły się w rewolucję Solidarności. Był to poważny problem nie tylko dla komunistów rządzących w PRL.
Szpiedzy czy dyplomaci? Kontrwywiad PRL wobec zachodnich ambasad w Warszawie
Tropienie wywiadowczej działalności zachodnich placówek dyplomatycznych zaliczało się do podstawowych zadań PRL-owskich służb specjalnych. Szczególne zainteresowanie komunistycznego kontrwywiadu budziły bez wątpienia placówki amerykańska, brytyjska, zachodnioniemiecka i francuska.
Telegramy czasu wojny
Wydawnictwa źródłowe stanowią niezwykle cenny efekt pracy historyków. Wysiłek włożony w przygotowanie materiałów do publikacji i ich odpowiednie opracowanie umożliwia nie tylko ich pełniejsze uwzględnienie w monografiach i syntezach, lecz również udostępnia unikatowe dokumenty szerszej publiczności. Tak jest i w przypadku pozycji pod tytułem: Korespondencja Poselstwa Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie.
Sprawa polska – od nieistnienia do warunku pokoju europejskiego
Kiedy wybuchła I wojna światowa, Michał Sokolnicki, jeden ze współpracowników Józefa Piłsudskiego, zapisał: „Nikt na całym świecie Polski nie chce”.
Czas kompromisu
Wojna, która od 22 czerwca 1941 r. objęła wschodnie tereny II Rzeczypospolitej, nie była zaskoczeniem ani dla konspiracji wojskowej w kraju, ani dla polskiego rządu w Londynie.
Kiedy mocarstwa zachodnie wycofały poparcie dla władz Polski na uchodźstwie? Dlaczego nie reagowały na zbrodnie sowieckich „wyzwolicieli”? Czy Stanisław Mikołajczyk wierzył, że wybory będą wolne i uczciwe?
Tragedia załogi polskiego statku „Józef Conrad” w Hajfongu
18 grudnia 1972 r. rozpoczęła się amerykańska operacja wojskowa „Linebacker II”, której głównym celem było zmuszenie Demokratycznej Republiki Wietnamu do wznowienia zerwanych kilka dni wcześniej rozmów pokojowych.
Rozmowy radziecko-jugosłowiańskie po śmierci Stalina
Walka o władzę na Kremlu po śmierci Stalina była w większym stopniu spowodowana osobistymi ambicjami jego spadkobierców niż dzielącymi ich różnicami politycznymi. W centrum sporu znajdowały się kwestie wewnętrzne. O ile w polityce zagranicznej panował zasadniczo konsensus, brak było porozumienia co do ułożenia relacji z Jugosławią.
Pomiędzy Moskwą a Berlinem
Ład lokarneński, który w 1925 r. zastąpił porządek wersalski, nie zabezpieczał integralności terytorialnej II Rzeczypospolitej. Alians francusko-polski nie równoważył już stanu zagrożenia granicy zachodniej.
Relacje polsko-francuskie. Sojusze i spory
Jak sytuacja na froncie wpływała na działania dyplomatyczne polskich władz? Czy los naszego kraju został przesądzony już na konferencji w Teheranie? Jak na postanowienia „wielkiej trójki” zareagowali politycy Rządu RP na uchodźstwie?
Jak rządy państw Europy Środkowo-Wschodniej szukały porozumienia w latach II wojny światowej? Które kraje miały wchodzić w skład federacji? Czy te koncepcje miały szansę realizacji? Co o planach myślały różne kręgi polityczne?
Utrata niepodległości
Po zakończeniu konferencji teherańskiej Brytyjczycy nieustannie naciskali na rząd RP, żeby uznał linię Curzona za wschodnią granicę Polski.
Przekleństwo imperium. Źródła rosyjskich postaw
Polityka zagraniczna II RP
Polska polityka wschodnia 1939-1991
Jak zmieniała się polityka zagraniczna USA w trakcie II wojny światowej? Czym była Karta Atlantycka? Czy prezydent Roosevelt uważał Stalina za wiarygodnego partnera Zachodu?
Przełomowa wizyta, czy wizyta czasów przełomu?
Późnym wieczorem 9 lipca 1989 r. Air Force One z prezydentem Georgem H.W. Bushem i jego małżonką Barbarą Bush na pokładzie wylądował na lotnisku Okęcie w Warszawie. Rozpoczęła się trwająca niespełna dwie doby wizyta czwartego w dziejach prezydenta Stanów Zjednoczonych nawiedzającego ziemie polskie.
Konferencja w Évian w lipcu 1938 r. Próba pomocy uchodźcom żydowskim z Niemiec i Austrii?
Choć problemy uchodźstwa i przymusowych migracji kojarzymy najczęściej ze stanem wojny, międzywojenna Europa doświadczała także i innych źródeł tego kryzysu. Antyżydowska polityka Niemiec epoki Hitlera zmuszała kolejne grupy osób do opuszczania swojego kraju i szukania pomocy poza jego granicami.
Polska polityka wschodnia 1918-1939
Jak wyglądał scenariusz III Wojny Światowej? Jakie zadania postawiono wojskom Układu Warszawskiego? Jak miał wyglądać atak jądrowy na Polskę?
Odstraszanie przez nagłaśnianie? Historyczny kontekst amerykańskiej dyplomacji wobec Rosji w 2022 r.
„USA: inwazja Rosji na Ukrainie możliwa w każdej chwili”. W połowie lutego 2022 r. taki nagłówek pojawił się w światowych mediach i portalach społecznościowych. Co ciekawe, niemal identyczny w treści komunikat Waszyngton wysłał ponad 40 lat temu. Miał jednak na myśli nie Ukrainę, lecz „ludową” Polskę.
Kto odkrył masowe groby polskich oficerów w Katyniu? Jak wykorzystała to niemiecka propaganda? Czy sojusznicy Polski wierzyli w sowieckie kłamstwa?
Wróg Niemiec, przyjaciel Polaków
Bez przesady można stwierdzić, że Ferdynand Foch odegrał kluczową rolę w zwycięstwie strony alianckiej na froncie zachodnim I wojny światowej.
Historyczna misja prymasa Glempa
Kardynał Józef Glemp w 1988 r. odegrał ważną rolę w działaniach Stolicy Apostolskiej na Wschodzie. Budował mosty do rosyjskiego i białoruskiego prawosławia, prowadził dialog z grekokatolikami, tworzył warunki do odbudowy polskiego duszpasterstwa na Białorusi i Ukrainie.
Zasada równowagi? Polska polityka zagraniczna w latach 30-tych XX w.
Polityka zagraniczna realizowana przez Józefa Becka opierała się na sformułowanej przez Piłsudskiego zasadzie równowagi, czyli utrzymywania przez Polskę „równej odległości” od ZSRS i od Niemców, z całkowitym wykluczeniem wiązania się sojuszem tak z Rzeszą przeciw Moskwie, jak z Moskwą przeciw Rzeszy.
Węgiersko-Polski Komitet Opieki nad Uchodźcami (1939–1944)
Zaraz po wybuchu wojny Węgrzy powołali komitet udzielający bezinteresownej pomocy polskim uciekinierom. Działał on nieprzerwanie od września 1939 do marca 1944 i dzielił się na 5 wydziałów odpowiadających za zakwaterowanie, tworzenie obozów, opiekę nad chorymi, kierowanie do pracy i administrację.
Problemy gospodarcze i sytuacja międzynarodowa w pierwszych latach niepodległości
W maju 1923 r. partie skupione w koalicji Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej (ChZJN) zawarły porozumienie z PSL „Piast”. Stało się ono bazą II gabinetu Witosa, tzw. rządu Chjeno-Piasta, po którym spodziewano się zapewnienia krajowi dłuższego okresu stabilności politycznej.
W Wersalu i Wilnie
W momencie, gdy na froncie wielkopolskim siły niemieckie sposobiły się do zdecydowanego natarcia, w stolicy Francji 18 stycznia 1919 r., w rocznicę proklamowania cesarstwa niemieckiego, zebrała się konferencja pokojowa.
Międzywojenne losy Wilna. Pomiędzy dwoma „wyzwoleniami” sowieckimi
W 1920 r. Armia Czerwona „wyzwoliła” Wilno i przekazała je „pod administrację” Litwie. Ten „ważny gest” powtórzono w 1939 r., „uwalniając” Wilno z rąk Polaków.
Operacja „Zima” Współpraca polsko-łotewska w wyzwoleniu Łatgalii
W latach 1918–1920 na Łotwie splatały się i ścierały interesy nowo powstałej Republiki Łotewskiej, Rosji Sowieckiej i łotewskich bolszewików, Niemców bałtyckich oraz Niemiec, antybolszewickiej Rosji, Estonii, Litwy, Polski i Finlandii, a także mocarstw zachodnich.
„Rozwydrzeni janczarzy”, „kukła moskiewska”, światowa dekoniunktura polityczna dla ZSRS 1978-1989... Obrachunek z dekadą Jaruzelskiego... (cz. 7 konferencji)
Początek pięknej przyjaźni
W 1989 roku - kiedy zaczęła się w Polsce transformacja - CIA nawiązała współpracę z polskim wywiadem. Przyjęte wtedy ustalenia na lata zdefiniowały kształt naszych służb specjalnych oraz geopolitycznych sojuszy.
Wygrana Stalina w Teheranie. Los Polski na sumieniu Roosevelta i Churchilla
Od 28 listopada do 1 grudnia 1943 r. Józef Stalin, Winston Churchill i Franklin Delano Roosevelt konferowali w Teheranie. Był to kluczowy moment II wojny światowej. Podjęto najważniejsze decyzje co do końcowego etapu wojny i powojennych losów Europy, w tym Polski.
Okoliczności odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 - zmiana rozkładu sił militarnych po I Wojnie - wydarzenia polityczne wpływające na ukształtowanie Polski po 1918
Rozczarowująca odpowiedź niemieckich biskupów na list biskupów polskich
Zabrakło konkretów w sprawie granicy polsko-niemieckiej oraz odniesienia do apelu o wzajemne przebaczenie win. Odpowiedź niemieckiego episkopatu na list polskich biskupów z 18 listopada 1965 r., w którym zawarto słowa „udzielamy wybaczenia i prosimy o nie”, okazała się rozczarowująca.
Jak wyglądało życie w komunistycznej Jugosławii? Co doprowadziło do jej rozpadu i krwawych wojen? Jak historia kształtuje współczesną tożsamość narodów bałkańskich?
Zapomniana Jałta
Konferencja przywódców mocarstw koalicji antyniemieckiej na Krymie w lutym 1945 r. przesądziła o powojennym kształcie Europy. Stalin, Churchill i Roosevelt uzgodnili działania wobec Niemiec, ustalili przebieg powojennych granic wielu państw, dokonali pomiędzy siebie podziału stref wpływów.
Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej - 40 lat
Déat nie chciał umierać za Gdańsk
Na łamach francuskiego dziennika „l’Oeuvre” ukazał się 4 maja 1939 r. artykuł Marcela Déata pod tytułem Mourir pour Dantzig? (Umierać za Gdańsk?). Tekst ten stał się symbolem polityki appeasementu i niechęci części społeczeństwa francuskiego do zaangażowania w kłopotliwy sojusz z Polską.
Nie osłabiać „ducha obronnego”. Pakt Hitler-Stalin w polskiej prasie u progu wojny
W przededniu II wojny światowej prasa w Rzeczypospolitej była powstrzymywana przez władze przed ostrymi wystąpieniami antyniemieckimi.
O pertraktacjach w sprawie traktatu handlowego II RP ze Związkiem Sowieckim
Aż 15 z 26 artykułów pokoju ryskiego odnosiło się do zagadnień finansowych, regulujących kwestie odszkodowań czy zwrotu mienia, osobny zaś artykuł XXI, mówił o rozpoczęciu negocjacji dotyczących umowy handlowej po upływie sześciu tygodni od ratyfikacji traktatu.
Zjednoczona Europa – marzenie Polaków
Pomysł zjednoczenia Europy ma w polskiej myśli politycznej bogatą tradycję i silne korzenie. Poczynając od tradycji chrześcijańskich traktujących przestrzeń Europy jako Christianitas, wraz z rozwojem refleksji o polityce i stosunkach międzynarodowych pojawiały się kolejne koncepcje jedności Europy.
Czechosłowacja i Węgry wobec Polski walczącej z bolszewikami
Dwa państwa Europy Środkowo-Wschodniej – Czechosłowacja i Węgry – zajęły wobec toczącego się konfliktu między Polską a bolszewicką Rosją diametralnie różne stanowisko. Wynikało to z odmiennych kalkulacji politycznych Pragi i Budapesztu i miało poważny wpływ na stosunki z Warszawą w kolejnych latach.
„Realpolitik” czy droga donikąd? Dyskusja w 80. rocznicę podpisania układu Sikorski-Majski
Jak doszło do „amnestii” dla obywateli polskich z sierpnia 1941 r.?
30 lipca 1941 r. w Londynie podpisany został polsko-sowiecki układ sojuszniczy skierowany przeciwko Niemcom (od nazwisk jego sygnatariuszy nazywany potocznie układem Sikorski-Majski).
Czechosłowacja wobec wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. i kwestii granicy z Polską
Relacje polsko-czechosłowackie po dokonanej w styczniu 1919 r. przez armię I Republiki agresji na Śląsku Cieszyńskim były skomplikowane. W 1920 r. nową niekorzystną okolicznością stało się stanowisko Pragi wobec przebiegu wojny polsko-bolszewickiej.
Konferencja w Poczdamie. Ostatnie spotkanie Wielkiej Trójki
17 lipca 1945 r. rozpoczęła się konferencja nowego prezydenta USA Harry’ego Trumana, sowieckiego dyktatora Józefa Stalina i premierów Wielkiej Brytanii – Winstona Churchilla, którego po 11 dniach (po wygraniu wyborów przez Partię Pracy) zastąpił Clement Attlee.
Zbrodniarze pod sąd! – czyli o powołaniu Najwyższego Trybunału Narodowego
Jeszcze w trakcie prowadzenia działań wojennych na frontach II wojny światowej, państwa alianckie i ich sojusznicy zapowiadali rozliczenie się z odpowiedzialnymi za śmierć i cierpienie milionów ofiar tego konfliktu.
Górny Śląsk a polska polityka zagraniczna – sprawa fabryki „Chorzów”
Marian Rejewski - wielcy polscy wynalazcy
Atak Hitlera na Stalina: zbrodnie ZSRS w Małopolsce Wschodniej i na Wołyniu – sprawa Polski na arenie świata – układ Sikorski-Majski
Jak doszło do podpisania układu między III Rzeszą a Związkiem Sowieckim? Dlaczego sojusznicy nie ostrzegli polskiego rządu, choć znali treść tajnego protokołu? Czy wojna obronna mogła trwać dłużej?
Deklaracja wersalska z 3 czerwca 1918 roku – zapomniany akt założycielski II RP
W powodzi rocznicowych uroczystości związanych z mijającym stuleciem wydarzeń związanych z odzyskaniem przez Polskę niepodległości zupełnie zagubiło się niestety jedno z najważniejszych.
Polska i Gruzja w 1920 roku
Na początku 1920 r. cała uwaga społeczeństwa polskiego była skupiona na wojnie z bolszewikami oraz na walce o granice na zachodzie i południu kraju. W tym samym czasie w Ministerstwie Spraw Zagranicznych trwały przygotowania do wysłania na Kaukaz specjalnej misji.
Polityka wschodnia Józefa Piłsudskiego w latach 1918-1920
Józef Piłsudski był jednym z najwybitniejszych polityków polskich w XX wieku, uważanym za głównego twórcę niepodległego państwa, które odrodziło się w 1918 r. po 123 latach niewoli.
Pakt Brianda-Kellogga w polskiej polityce zagranicznej
Liga Narodów w polskiej myśli prawniczej
Stasi wobec PRL w 1989 roku
Wschodnioniemieckie Stasi było uważane za jedną z najlepszych tajnych służb na świecie. Tymczasem nie tylko nie zapobiegło rewolucji 1989 r., ale nie zdołało też uratować NRD – państwa, które miało za zadanie utrzymywać przy życiu.
Józef Beck – nowe spojrzenie
Na czym polegała koncepcja Międzymorza? Czy mogła zmienić układ sił w Europie? Jak do idei współpracy z Polską odnosiły się pozostałe kraje naszego regionu?
Brak zgody Polski na przemarsz wojsk sowieckich w 1939 r.
Historycy wielokrotnie analizowali kwestię ewentualnej zgody polskiego rządu na przemarsz wojsk sowieckich przez terytorium Rzeczypospolitej w 1939 r. W sierpniu tego roku Moskwa podjęła kolejną próbę uzyskania aprobaty dla planów wprowadzenia Armii Czerwonej do Polski, jako kraju objętego wielostronnymi gwarancjami pomocy na wypadek zagrożenia ze strony Niemiec.
Niemiecka ekshumacja w Katyniu 1943
„Kochany Tatusiu. Jesteśmy niespokojni, bo nie mamy wiadomości ani listu. Wysłaliśmy 100 rubli i paczkę, i rzeczy, o które Tatuś prosił. My jesteśmy zdrowi i na tym samym miejscu. Proszę się o nas nie bać. Gdy się zobaczymy... Twoja Stacha. 15 lutego 1940 r.”.
Władysław Günter-Schwarzburg a uchodźcy żydowscy w Grecji podczas II wojny światowej – epizod z działań Poselstwa RP w Atenach
Gdy wybuchła druga wojna światowa, Grecja ogłosiła neutralność, lecz w październiku 1940 r. dyktator włoski Mussolini zażądał od gen. Ioanisa Metaxasa, który wprowadził w kraju dyktaturę wojskową, zgody na wkroczenie do Grecji włoskich wojsk.
Akcja paczkowa Polskiego Komitetu Pomocy Uchodźcom w Portugalii na rzecz Żydów w Generalnym Gubernatorstwie
Podczas drugiej wojny światowej Portugalia stała się bardzo ważnym krajem, w którym po ewakuacji rządu polskiego z Francji w 1940 r. znalazło się wielu polskich uchodźców, w tym także kierownicy państwa polskiego.
Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. Dlaczego Polak i Węgier to dwa bratanki?
Obchodzony od roku 2007 przez rządy Polski i Węgier Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej, przypadający na 23 marca, to dobry moment, by zgłębić dzieje relacji obu państw, które wielokrotne wspierały się w trudnych dziejowych momentach. Ich wspólna historia braterstwa urosła wszak do rangi światowego fenomenu.
Gorzki pokój. Traktat ryski 1921 roku
W listopadzie 1918 r. Polska odzyskała niepodległość po 123 latach niewoli, czekało ją jednak pięć trudnych lat zmagań o ostateczny kształt granic i ich międzynarodowe uznanie. Największe znaczenie i daleko idące konsekwencje dla losów Rzeczypospolitej i Europy miała wojna polsko-bolszewicka lat 1919–1920, zakończona podpisaniem traktatu pokojowego w Rydze 18 marca 1921 r.
Polsko-niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy
Jednym z ulubionych motywów propagandowych Kremla są próby rozpowszechniania demonicznego obrazu Polski, która w latach 30. XX w. jako jedna z pierwszych zainicjowała współpracę z Rzeszą Niemiecką.
Polska i Polacy w optyce Adolfa Hitlera
Operacja „Uran”. Służba Bezpieczeństwa wobec wizyty Charlesa de Gaulle’a w województwie katowickim w 1967 r.
„Niech żyje Zabrze, najbardziej śląskie miasto ze wszystkich śląskich miast, czyli najbardziej polskie miasto ze wszystkich polskich miast!”. To słynne zdanie prezydenta Francji Charlesa de Gaulle’a, wygłoszone w zabrzańskim Domu Muzyki i Tańca zostało skrzętnie wykorzystane przez propagandę PRL.
Górny Śląsk pod kontrolą aliantów
Od lutego 1920 r. do lipca 1922 r. władza nad górnośląskim obszarem plebiscytowym nie spoczywała w rękach niemieckich urzędników rejencji opolskiej czy prowincji górnośląskiej.
Piłsudski między Stalinem a Hitlerem
Tajemnice paszportów
W latach 1942–1943 w Poselstwie RP w szwajcarskim Bernie funkcjonowała nieformalna grupa złożona z polskich dyplomatów i działaczy organizacji żydowskich. Jej celem było ratowanie ludności żydowskiej, która znalazła się na terenach kontrolowanych przez Rzeszę.
Dlaczego II Rzeczpospolita dążyła do paktu z Francją? Czy oba państwa tak samo interpretowały zapisy umowy? Jakie były alternatywy dla sojuszu polsko-francuskiego?
W oku cyklonu – Polacy w Chinach w trakcie Rewolucji Kulturalnej
Rewolucja Kulturalna jest jednym z najbardziej dramatycznych wydarzeń w dziejach najnowszych Chin. O ile wiadomo, że rozpoczęła się w lecie 1966 r., o tyle istnieją rozbieżne opinie dotyczące momentu jej zakończenia.
Stan wojenny a dyplomacja RFN – Déjà vu z grudnia 1970?
Przeglądając meldunki MSW dotyczące reakcji placówek dyplomatycznych państw NATO na to, co działo się w PRL w trakcie i po 13 grudnia 1981 r. można odnieść wrażenie, iż słowem kluczem, spajającym owe doniesienia było „zaskoczenie”.
Z historii pewnego złudzenia. O rodzinie carskiej w latach 20. i 30. XX w. na podstawie informacji pracowników polskiego MSZ
Znaną jest prawda, że Józef Piłsudski – wpisując się bezpośrednio w tradycję wywodzącą się od przedstawicieli polskiej tzw. Wielkiej Emigracji z wieku XIX – uważał Rosję za głównego przeciwnika Polski.
Sport z polityką w tle – rzecz o mistrzostwach świata w Krynicy w 1931 r.
Wiele dziedzin życia, również, wydawałoby się, odległych od polityki, jest z nią ściśle złączonych. O prawdziwości tego twierdzenie świadczy pewien epizod w stosunkach polsko-czechosłowackich z 1931 r.
Czy Polska odrzucała sowieckie inicjatywy pokojowe w czasie wojny polsko-bolszewickiej?
Od końca 1917 r. w oficjalnych deklaracjach władze sowieckie wysuwały wobec Polski propozycje pokojowe. Jednakże Józef Piłsudski i rządzący II RP odnosili się do tych wypowiedzi nieufnie.
(Nie)wykonanie Traktatu Ryskiego przez ZSRS?
Traktat Ryski był aktem prawa międzynarodowego zawartym 18 marca 1921 r. pomiędzy rządem Rzeczpospolitej Polskiej a rządem Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Rad, który reprezentował także rządy Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Rad i Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad.
Jaki wpływ na brytyjskie ustępstwa miało doświadczenie I wojny światowej? Co spowodowało zmianę polityki wobec hitlerowskich Niemiec? Czy II wojna światowa mogła się skończyć wcześniej?
Problem Wolnego Miasta Gdańska w polityce zagranicznej Drugiej Rzeczpospolitej
Mecz, którego nie rozegrano
Truizmem jest twierdzenie, że sport jest wykorzystywany w polityce. Potwierdza to wiele wydarzeń znanych z historii, a jednym z przykładów takich działań jest piłkarski dwumecz, który miał być rozegrany przez reprezentacje Polski i Czechosłowacji w 1933 i 1934 r.
Przed Grudniem. Dyplomacja RFN wobec wydarzeń w PRL poprzedzających upadek Władysława Gomułki
Sposób sformułowania tytułu może dziwić. Aktywność zachodnioniemieckich dyplomatów pod koniec lat 60. XX w musiała być wszak związana z implementacją tzw. nowej polityki wschodniej Kanclerza Willy Brandta. To jej pochodną były zawierane w 1970 roku kolejne traktaty: z ZSRR, NRD oraz PRL.
Jak w okresie międzywojennym wyglądały oficjalne i nieoficjalne kontakty Polski i ZSRS? Czy można było nie dopuścić do paktu Ribbentrop-Mołotow?
Piłsudskiego projekt wschodni
Józef Piłsudski był przekonany, że gnębieni przez moskiewski imperializm Polacy, Litwini i Rusini mogą razem tworzyć ogromną siłę – mówi prof. Andrzej Nowak w rozmowie z Anną Zechenter.
„Udział Polski w rozbiorze Czechosłowacji” – fałszywa klisza antypolskiej opowieści
Jeszcze przed wybuchem II wojny w świadomość Polaków i innych narodów europejskich zaczęto wdrukowywać kłamliwą opowieść o „polskim udziale” w rozbiorze Republiki Czechosłowackiej. Najwyższy czas, by na początek choćby odbiorca polski zaczął otrzymywać rzetelną informację o tamtym wydarzeniu.
Spojrzenie znad Łaby i Renu. Czy zachodnia granica PRL była traktowana jako ostateczna?
Czy polsko-niemiecki sojusz przeciwko ZSRS był możliwy? Czy II Rzeczypospolita Polska mogła być równorzędnym partnerem dla Niemiec? Na ile pakt Ribbentrop-Beck był prawdopodobny?
Traktat, który nie zadowalał żadnej ze stron
Umowa podpisana w marcu 1921 r. w Rydze kończyła formalnie wojnę polsko-bolszewicką i ustalała granicę między Polską a Rosją Sowiecką.
Ład versus chaos. Spór o porządek wersalski
Polska w Norymberdze
Działalność i orzecznictwo utworzonego na mocy porozumienia londyńskiego z 8 sierpnia 1945 r. Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze do dziś budzi wiele kontrowersji.
Wileńszczyzna. Inkorporacja zamiast federacji
Mało kto dziś pamięta, że istniało kiedyś państwo Litwa Środkowa, które zakończyło swój krótkotrwały żywot w roku 1922.
Wkład Romana Dmowskiego w odzyskanie niepodległości
Dmowski miał pełne prawo uważać Polskę Odrodzoną – państwo, którego kształt precyzyjnie określił i do którego stworzenia wytrwale dążył – za własne dzieło.
1989 - 1991: lata przełomu. Zmiana sojuszy międzynarodowych
Czy rozbiory były legalne? Rzeczpospolita 1918-1919 – państwo utworzone czy odrodzone?
Śmierć generała Sikorskiego
W niedzielę 4 lipca 1943 roku o godzinie 22.30 generał Władysław Sikorski, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier polskiego rządu, wyjechał z pałacu gubernatora Gibraltaru kierując się na tamtejsze lotnisko.
Po zakończeniu I wojny światowej wielu polityków i działaczy społecznych wyrażało nadzieję, że ludzkość nigdy już nie doświadczy tak straszliwego konfliktu. Jak zatem doszło do wybuchu kolejnej wojny światowej, która przyniosła miliony ofiar?
Węgrzy wobec agresji niemieckiej na Polskę
Mimo nacisków Berlina Królestwo Węgier nie przyłożyło ręki do niemieckiej napaści na Polskę we wrześniu 1939 r., później zaś dyskretnie wspierało ewakuację polskich żołnierzy do Francji.
Komitet Transportowy w 1939 roku
W lipcu 1939 r. do Polski dotarł transportowiec „Wilia” z francuskimi czołgami Renault R 35, przeznaczonymi przede wszystkim dla 21. batalionu czołgów lekkich. Był to jeden z wielu planowanych transportów broni i wyposażenia zakupionych we Francji i w Wielkiej Brytanii.
Od Rapallo do Jałty
Związek Sowiecki nie zdołał w swoim dążeniu do podboju Europy ani pokonać Polski w 1920 roku, by połączyć się z niemieckimi komunistami, ani rozniecić rewolucyjnego ognia w Rzeczypospolitej na przełomie 1925 i 1926 roku, ani stworzyć przyczółka w Hiszpanii w drugiej połowie lat trzydziestych.
Pyrrusowe zwycięstwo 1921 r.?
Royal Air Force we wrześniu ’39
Czy we wrześniu 1939 r. lotnictwo brytyjskie i francuskie ograniczyło swe bojowe akcje tylko do zrzucania ulotek nad miastami III Rzeszy? Taki właśnie pogląd był formułowany w wielu publikacjach naukowych i popularnonaukowych.
Czy polska placówka dyplomatyczna w Moskwie spełniła pokładane w niej nadzieje? Blaski i cienie relacji polsko-sowieckich w okresie międzywojennym
Działalność polskich placówek tak dyplomatycznych jak konsularnych z okresu międzywojennego wciąż nie cieszy się dużym zainteresowaniem badaczy. Historycy nadal skupiają się bardziej na analizie raportów przygotowywanych przez pracowników Ministerstwa Spraw Zagranicznych (MSZ) niż na ich autorach.
Oferta Hitlera
W 1934 roku doszło do podpisania polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy. W książce „Der Feind steht im Osten”, wydanej w Polsce pod tytułem „Wspólny wróg”, niemiecki historyk Rolf-Dieter Müller porównuje konsekwencje tego wydarzenia z późniejszym o pięć lat paktem Ribbentrop–Mołotow.
Ludzie, wojna i matematyka. Sprawa bolszewickich jeńców 1920 r.
Ministerstwo Kultury Federacji Rosyjskiej w przededniu 77. rocznicy Zbrodni Katyńskiej oraz 7. rocznicy katastrofy samolotu prezydenta Lecha Kaczyńskiego pod Smoleńskiem podjęło prowokacyjną akcję. W katyńskim miejscu pamięci otwarto wystawę poświęconą sowieckim jeńcom w Polsce w latach 1919–1921.
Na granicach niepodległej. Straż Graniczna 1928-1939
(Nie)obecność Zagłady w Norymberdze
27 lutego 1946 r., 67. dnia rozprawy przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze, sowiecki prokurator Lew Nikołajewicz Smirnow wezwał na świadka 33-letniego poetę, Abrahama Suckewera.
Relacje polsko-żydowskie w XX w. Badania - kontrowersje - perspektywy
PRL na straży pokoju w Korei
27 lipca 1953 roku zawarto rozejm w wojnie koreańskiej, na mocy którego od 1 sierpnia 1953 działa Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych. Jednym z jej członków została Polska Rzeczpospolita Ludowa. Udział PRL w koreańskiej misji obrósł w ciągu dziesięcioleci w mity i był idealizowany.
Opieka konsularna nad Polakami w Moskwie w latach 1918 – 1939
W listopadzie 1918 r. na mapie politycznej Europy pojawiło się „nowe-stare” państwo, o nazwie Polska. Stało się tak w wyniku splotu różnych okoliczności, przede wszystkim zaś konfliktu solidarnych jak do tej pory wobec siebie mocarstw zaborczych oraz upadku carskiej Rosji.
Balázsa Ablonczyego Pál Teleki (1879–1941)
Libia Muammara Kaddafiego – zapomniany sojusznik PRL
Libijski dyktator objął władzę w 1969 i już kilka lat później nawiązał bliską współpracę z blokiem wschodnim. Sprzedawał ropę naftową Związkowi Sowieckiemu, w zamian kupował wielkie ilości uzbrojenia.
Każdy chce go oceniać… O Józefie Becku – Syn
W Jałcie przegraliśmy II wojnę światową
Czy alianci nas zdradzili? O co walczył Stalin? Czy można było zatrzymać bieg zdarzeń? Jak podsłuchy w pałacach Jałty i hollywoodzkie filmy sprzyjały Stalinowi? Czy III wojna światowa była realna? Jak długo trwała Jałta? – Z dr. hab. Henrykiem Głębockim, historykiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego i pracownikiem Instytutu Pamięci Narodowej rozmawia Maciej Kwaśniewski.
Czy komunistyczne władze obawiały się Jana Pawła II?
Korpus Ochrony Pogranicza (1924-1939) i Straż Graniczna (1928-1939) w tradycji współczesnej Straży Granicznej
Karpatczycy przed Tobrukiem
Sygnatariuszami Umowy wojskowej o utworzeniu dywizji piechoty złożonej z Polaków we Francji, podpisanej sześć dni po dołączeniu Francji do wojny we wrześniu 1939 roku, byli ambasador RP Juliusz Łukasiewicz i premier Francji Eduard Daladier.
Dlaczego armia gen. W. Andersa została ewakuowana do Iranu w 1942 r.?
Jak przyjęto zakończenie II wojny światowej w Europie Zachodniej?
Dlaczego Niemcy musieli dwukrotnie kapitulować w 1945 r.?
Biuletyn IPN 5/2020 – Niesprawiedliwy koniec wojny
Niesprawiedliwy koniec wojny – to główny temat majowego numeru „Biuletynu IPN”. Polacy bronili swojej Ojczyzny najechanej we wrześniu 1939 r. przez Niemców i Sowietów. Potem bili się na wszystkich frontach II wojny „za wolność naszą i waszą”.
O niepodległą Ukrainę – Symon Petlura (1879–1926)
Urodzony w maju 1879 roku Symon Petlura – przywódca Ukraińskiej Republiki Ludowej – odegrał w historii Ukrainy rolę równie doniosłą, jak Józef Piłsudski w historii Polski. W drogach życiowych obu tych żołnierzy i polityków najdziemy zresztą wiele cech wspólnych.
Zachód a Katyń
Stosunek Zachodu do Zbrodni Katyńskiej od początku był moralnie dwuznaczny, a postawa polityczna rządów USA i państw zachodnioeuropejskich zmieniała się zależnie od ich ideowego nastawienia i sytuacji międzynarodowej.
Katyń 1940. Świadkowie i świadectwa
W sprawie zbrodni katyńskiej kraje zainteresowane (m.in. Niemcy, ZSRS, Polska i USA) zdołały przesłuchać od kilkunastu do kilkudziesięciu świadków. Były wśród nich osoby wiarygodne i konfabulujące, świadectwa te mają więc różną rangę: często są kapitalnie ważne, niekiedy zaś – wręcz bezwartościowe.
Czy wywiad cywilny PRL został przejęty przez amerykańskie służby specjalne?
Układ Sikorski – Majski. „Nie była to scena z Matejki”
Współpraca na rzecz pokonania Niemiec, powstanie polskiej armii w ZSRS, zwolnienie z sowieckich więzień i łagrów obywateli II RP – oto najważniejsze założenia układu Sikorski – Majski. Premier Rządu RP na Uchodźstwie podpisał go 30 lipca 1941 r. w Londynie, wbrew prezydentowi Władysławowi Raczkiewiczowi.
Konferencja pokojowa w Paryżu
Zawieszenie broni 11 listopada 1918 r. zastało Romana Dmowskiego w Waszyngtonie. W Paryżu zaś, dzięki staraniom Erazma Piltza, który skutecznie podtrzymywał zainteresowanie sprawą polską nad Sekwaną, 13 grudnia 1918 r. Francja de facto uznała KNP za rząd.
Orędzie Wilsona. Plan dla świata, nadzieja dla Polski
Wygłoszone przed amerykańskim Kongresem orędzie prezydenta Woodrowa Wilsona, zawierające program pokojowy w związku z trwającą od ponad trzech lat wojną światową, było propozycją pod wieloma względami przełomową.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych PRL
Granica polsko-węgierska. Spory i porozumienie
Ustanowienie granicy z Węgrami minister Józef Beck zaliczył do priorytetów polskiej polityki zagranicznej. Gdy w końcu udało się osiągnąć ten cel, korzyści okazały się mniejsze od spodziewanych.
Biuletyn IPN 12/2019 – Polacy i Węgrzy
Mimo nacisków Berlina Królestwo Węgier nie przyłożyło ręki do niemieckiej napaści na Polskę we wrześniu 1939 roku, później zaś dyskretnie wspierało ewakuację polskich żołnierzy do Francji. To pokazuje, że powiedzenie „Polak Węgier dwa bratanki” – to nie pusty frazes.
"Wykuwanie niepodległości 1914–1921" - z cyklu „Polska geopolityka wczoraj, dziś i jutro”
Stan wojny wygasł, traktatu pokojowego (z Niemcami) nie było - z dyskusji
Dyskusja o roli Polski w polityce zagranicznej Hitlera
Polityka polska u progu wojny
Wybuch I wojny światowej, wymarzonej przez pokolenia Polaków żyjące pod zaborami, w której mocarstwa rozbiorowe po raz pierwszy od XVIII wieku miały walczyć przeciwko sobie, był ziszczeniem koncepcji Romana Dmowskiego zawartych w jego fundamentalnej pracy Niemcy, Rosja i kwestia polska (1908).
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Marian Chodacki 1898–1975
Marian Stanisław Chodacki – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, dyplomata, Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku (1936-1939), dyrektor wykonawczy Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (1949–1951).
Wywiad II Rzeczypospolitej wobec wybuchu II wojny światowej (cz. I)
Orędownik sprawy polskiej Ignacy Jan Paderewski (1860–1941)
Ignacy Jan Paderewski był wybitnym pianistą i kompozytorem, gorącym patriotą i mężem stanu, filantropem i działaczem społecznym. Jego zaangażowanie w polską sprawę było absolutnie bezinteresowne. Na trwałe wpisał się w poczet osób najbardziej zasłużonych dla odzyskania przez Polskę niepodległości.
Ribbentrop i Mołotow – podpalacze świata z woli Hitlera i Stalina (debata)
Akt 5 listopada – przełom w czasie wielkiej wojny
5 listopada 1916 roku to data przełomu. Wydana tego dnia odezwa była ważnym punktem na polskiej drodze do niepodległości. Po ponad wieku kończyła się zmowa mocarstw zaborczych, a sprawa polska stawała się – przynajmniej w deklaracjach – jednym z celów wojny.
Grupa berneńska. Polscy dyplomaci ratujący Żydów
Symon Petlura (1879–1926) – przywódca niepodległej Ukrainy. Panel dyskusyjny „Czy sojusz polsko-ukraiński w 1920 roku może mieć znaczenie dla współczesnych wzajemnych stosunków?”
Utworzenie Komitetu Narodowego Polskiego
Najważniejsze cele, któreśmy sobie na Zachodzie w swej akcji podczas wojny postawili, zostały urzeczywistnione. (...) Komitet Narodowy miał pod swą władzą armię polską, uznaną za sprzymierzoną i wojującą. Mieliśmy tym samym zapewniony udział w konferencji pokojowej, jako jedno z państw sprzymierzonych - oceniał działalność KNP Roman Dmowski.
Konflikt polsko-litewski
Przejęcie przez Polaków władzy w Warszawie w listopadzie 1918 r. i budowa niepodległego państwa zbiegły się w czasie z utworzeniem w Wilnie pierwszego rządu litewskiego. W grudniu oba powstające państwa podjęły konsultacje, ale rozmowy były niezwykle trudne ze względu na rozbieżności poglądów na temat obszaru i wzajemnych granic.
Pójdziemy za Polakami. Polacy i Węgrzy w 1956 roku
W 1956 roku losy Polski i Węgier – nie po raz pierwszy i nie ostatni w historii – ściśle splotły się ze sobą. Budapeszteński pochód z 23 października, od którego datuje się wybuch węgierskiego powstania, rozpoczął się jako manifestacja poparcia dla odwilży politycznej w Polsce.
90s historii: 14 lutego 1946 r. podpisano polsko-brytyjską umowę o wysiedleniu ludności niemieckiej
Niemcy (hitlerowskie) wypowiadają Polsce deklarację o niestosowaniu przemocy
Rocznica podpisania Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO)
90s. historii: 6 lipca 1950 roku układ między Polską a NRD
Najgorsze miejsce na ziemi
W Jałcie na Krymie 4 lutego 1945 roku spotkali się przywódcy trzech wielkich mocarstw: Winston Churchill – stojący na czele rządu Wielkiej Brytanii, Franklin Delano Roosevelt – prezydent USA oraz Józef Stalin – premier ZSRS, sekretarz generalny partii bolszewickiej i późniejszy generalissimus.
Jałta nie mogła nic zmienić
Sowieci byli przekonani o nieuchronności rywalizacji i konfliktu dwóch światów. Nie było dla nich ważne, czy „kapitalistyczne otoczenie” ma formę państwa „faszystowskiego”, czy liberalno-kapitalistycznego. Jedno i drugie z zasady było przeciwnikiem - mówi prof. Marek Kornat.
Jakub Kumoch - Aleksander Ładoś i działania Grupy Berneńskiej na rzecz ratowania ofiar Zagłady
Marek Kornat - Szwajcaria w koncepcjach i działaniach dyplomacji Polski...
Peter Rassek - Poprzez dyplomację do niepodległości: polityka pruska Hôtelu Lambert w przededniu rewolucji 1848 roku
II wojna światowa w stosunkach polsko-ukraińskich. Stan badań, perspektywy badawcze. Geneza Konfliktu. Panel 1. Część 1.
Stosunki polsko-arabskie cz. 2 (odc. 21)
Stosunki polsko-arabskie cz. 1 (odc. 20)
Mniejszość grecka w PRL (odc. 7)
„Akt 5 listopada 1916 roku. Prolog Niepodległości?" - debata belwederska
Polska pojałtańska - polska czy „polska”?
„Z filmoteki bezpieki" odc. 93 - Stosunki polsko-czechosłowackie
„Z filmoteki bezpieki" odc. 91 - Wizyta Charlesa de Gaulle’a
Wizyta Charlesa de Gaulle'a w Polsce (odc. 52)
Wizyta Fidela Castro w Polsce (odc. 40)
Atak na placówkę dyplomatyczną w Szwajcarii (odc. 38)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 47 - Wizyta Fidela Castro w Polsce
„Z filmoteki bezpieki" odc. 44 - Wizyty prezydentów amerykańskich
Marzyciele i oportuniści. Stosunki polsko-szwedzkie w latach 1939–1945
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Skandynawia nie była obszarem priorytetowym dla polskiej polityki zagranicznej. Szwedzi również odnosili się z nieufnością do nowego partnera na arenie międzynarodowej. Z obu stron brakowało motywacji, która skłaniałaby do bliższej współpracy politycznej lub gospodarczej. Pewne ożywienie nastąpiło w połowie lat dwudziestych, gdy na rynku szwedzkim pojawił się polski węgiel, ale dopiero minister Józef Beck podjął próbę intensyfikacji wzajemnych relacji.
Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989
PRL powstała jako państwo zamknięte, otoczone tysiącami kilometrów drutu kolczastego. Na wyjazdy zagraniczne władze zezwalały tylko w drodze wyjątku, np. w 1952 r. paszport na prywatny wyjazd na Zachód dostało około 50 osób.
Konferencja w Helsinkach ministrów spraw zagranicznych Polski, Estonii, Łotwy i Finlandii, 1925 r. Fot. NAC
