Kim były ofiary starć z milicją i wojskiem? Jakie były najczęstsze obrażenia? Czy mówiąc o ofiarach myślimy tylko o zamordowanych i rannych? Jak bezpieka ukrywała informacje na temat ofiar Grudnia’70?
Na znak przestrogi. Gdański Pomnik Poległych Stoczniowców 1970
Trzy strzeliście wznoszące się ku niebu stalowe krzyże, a na nich trzy kotwice trwające w pamięci o poległych w powstaniu grudniowym na Wybrzeżu. 16 grudnia 1980 r. odsłonięto pomnik Poległych Stoczniowców 1970.
Nauczyć rozumu robotników, skazać dziennikarkę, uniewinnić zbrodniarzy
„Dlaczego w Gdyni Stoczni urządzono pułapkę, zagoniono do niej ludzi i otwarto do nich ogień z broni maszynowej?” – pytała Wiesława Kwiatkowska.
Żałobna manifestacja. 1 maja 1971 roku w Szczecinie
Doroczny radosny pochód ku czci komunistycznej władzy stoczniowcy zdołali przekształcić w patriotyczną demonstrację upamiętniającą ofiary Grudnia ’70.
Strajki w mieście włókniarek w lutym 1971 roku
Wizerunek Łodzi po 1945 r. zdominowały obrazy komunistycznego feminizmu: bojowniczki Władysławy Bytomskiej (zm. w 1938 r.), przodowniczki pracy Wandy Gościmińskiej i rządzącej miastem włókniarki Michaliny Tatarkówny-Majkowskiej. Jednocześnie wyparto z pamięci bunt łódzkich kobiet, które odegrały decydującą rolę w strajkach lokalnych fabryk w lutym 1971 r.
Dlaczego w grudniu 1970 r. robotnicy Szczecina się zbuntowali? Jaką rolę spełniał Ogólnomiejski Komitet Strajkowy w Szczecinie w grudniu 1970 r.? Co oznaczało określenie „republika szczecińska”?
Grudzień 1970
Władze komunistyczne PRL wydawały się w 1970 r. całkowicie nieświadome napiętej sytuacji społecznej. Wprowadzone w okresie przedświątecznym podwyżki cen podstawowych produktów spożywczych spotkały się z żywiołową reakcją robotników. Doprowadziło to do krwawej konfrontacji, która ostatecznie kosztowała Gomułkę stanowisko I sekretarza.
Najdłużej urzędujący premier totalitarnych, prosowieckich rządów w Polsce pojałtańskiej, a widziany głównie jako bohater plotek i anegdot. Co go ukształtowało? Czy był szczerym i ideowym działaczem lewicowym? Kiedy stał się komunistą? Jakie były jego związki z Witoldem Pileckim?
Pogrudniowa kolęda w Trójmieście. Wizyty duszpasterskie 1970/1971
„Kolęda Wybrzeża” stworzona na melodię popularnej kolędy „Hej w dzień narodzenia” to przykład poezji ulicznej, która stała się wyrazem kumulujących się emocji po brutalnym stłumieniu strajków przez władze komunistyczne w Grudniu 1970 r.
„A czy to jest prawdziwy ksiądz?” Nocne grzebanie ofiar rewolty grudniowej przez kapelanów wojskowych w Trójmieście
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych i tragicznych elementów Grudnia ’70 były pochówki ofiar. Organizowane naprędce, późnym wieczorem, czasem w nocy, także w niedzielę, urągały wszelkim zwyczajom i tradycjom.
Grudzień ’70 w Szczecinie oczami bezpieki
Marsz po prawdę. 1 maja 1971 r. w Szczecinie i Gdańsku
Komunistyczna armia przeciw robotnikom: Gdański Grudzień ’70. Rekonstrukcja – dokumentacja – walka z pamięcią. Pamięci Józefa Szylera, bohatera Grudnia 1970
Grudzień w naszej pamięci. Recenzja książki "Zbrodnia bez kary. Grudzień 1970 w Gdyni"
Na rynku księgarskim pojawiły się już dziesiątki książek poświęconych rewolcie grudniowej. Są wśród nich publikacje przygotowane przez historyków, popularyzatorów historii i dziennikarzy; są prace naukowe i popularnonaukowe; są wydawnictwa źródłowe bogate w relacje świadków i reportaże. Album Zbrodnia bez kary. Grudzień 1970 w Gdyni. Przebieg wydarzeń, represje, walka o prawdę stara się łączyć wszystkie wspomniane elementy.
Grudzień '70 w małym mieście
Mało kto pamięta, że w 1970 r. również Pruszcz Gdański znalazł się w wirze robotniczej rewolty. Tu też były manifestacje, a protestujących robotników rozpracowywały MO i SB.
Reakcja Jerzego Giedroycia i Instytutu Literackiego na wydarzenia na Wybrzeżu w 1970 i 1971 roku
Pośród wychodźstwa niepodległościowego Jerzy Giedroyć prowadził konsekwentną i przemyślaną politykę oddziaływania na Polskę, dostosowaną do zmieniającej się rzeczywistości, przy nie traceniu z oczu celu nadrzędnego, którym było odzyskanie niepodległości.
Szczeciński Grudzień 1970 r. został dobrze udokumentowany m.in dzięki fotografom i fotografikom, którzy znaleźli się w samym środku Grudniowej Rewolty w Szczecinie. Jakie emocje towarzyszyły w chwili naciskania spustu migawki? Kto fotografował, kogo i dlaczego? Jakie były dalsze losy fotografii?
Widziane ze Wschodu. Wydarzenia Grudnia 70 w oczach mieszkańców ZSRS
Grudzień 70 doczekał się już licznych publikacji opartych na źródłach krajowych i zagranicznych. Nieczęsto jednak spotykamy się w nich z jego oceną dokonywaną przez „obywateli sowieckich”.
Grudzień 1970: między buntem ekonomicznym a niepodległościową rewoltą
„Grudzień nasz i wasz”, 2020 (dokument o mordzie reżimu Gomułki na robotnikach w 1970 roku - relacje lekarzy i żołnierzy oraz niepublikowane dotąd materiały)
1970: mord PRL na robotnikach Wybrzeża - zbrodnia bez kary w III RP
„Dlaczego? Czarny Czwartek, Gdynia `70”
Gdyński Grudzień 70 – relacje świadków
Wstrząsające relacje robotnika i pracownicy poczty – dwojga młodych, bo zaledwie dwudziestotrzyletnich, uczestników gdyńskich protestów roku 1970 ujawniają wiele ważnych, nie znanych z innych źródeł, szczegółów tamtych tragicznych dni.
Grudniowa kolęda. Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ‘70
Grudzień 1970: Zbrodnia bez kary (odc. 25)
Grudzień ’70 w Poznaniu
W grudniu 1970 r. w wielu poznańskich zakładach pracy polityczna temperatura osiągnęła nieomal stan wrzenia. Rozprowadzano ulotki, malowano „wrogie napisy”, powstawały nieformalne komitety nawołujące do strajku.
Nowe spojrzenie na Grudzień ’70
Choć literatura na temat Grudnia ’70 jest ogromna, wciąż ukazują się wartościowe publikacje, których autorzy sięgają po nieznane wcześniej dokumenty bądź relacje świadków. Jedną z nich jest nowa książka Piotra Abryszeńskiego i Daniela Gucewicza Grudniowa kolęda. Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia '70.
Wielkopolska wobec Grudnia ’70
Prof. Jerzy Eisler opowiada o przyczynach i przebiegu wystąpień robotników Wybrzeża w 1970 roku
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Po 50. latach od Rewolty Grudniowej nadal niewiele wiemy o szczecińskich ofiarach. Przez wiele lat rodziny milczały z obawy o własne bezpieczeństwo mając w pamięci ich okrutne potratowanie jeszcze w Grudniu 1970 r.
Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje
Monografia pokazuje złożoność i wieloaspektowość Grudnia 1970 roku, sytuację w Polsce w przededniu rewolty, narastanie kryzysu i jego przyczyny. W publikacji wykorzystano dokumenty z archiwów państwowych i prywatnych, najnowszą literaturę przedmiotu, prasę, a także relacje uczestników wydarzeń rozgrywających się na Wybrzeżu w tamtym czasie. Na podstawie tych materiałów autor przedstawił dzień po dniu przebieg dramatycznych chwil – przede wszystkim w Gdańsku, Gdyni, Elblągu i Szczecinie.
Dodatek prasowy „Grudzień 1970. Pamiętamy”
W 2020 r. obchodzimy 50. rocznicę Grudnia ‘70. Z tej okazji polecamy dodatek prasowy przygotowany przez Instytut Pamięci Narodowej oraz Polska Press sp. z o.o., który w nakładzie ponad 316 tys. egzemplarzy, został dołączony 11 grudnia 2020 r. do dzienników regionalnych: „Dziennika Bałtyckiego”, „Dziennika Zachodniego”, „Głosu Wielkopolskiego”, „Gazety Wrocławskiej”, „Dziennika Polskiego”, „Dziennika Łódzkiego”, „Gazety Lubuskiej”, „Gazety Pomorskiej”, „Głosu Dziennika Pomorza”, „Gazety Współczesnej”, „Polska. Metropolia Warszawska”.
Grudzień ‘70. Fakty i konteksty
Henryk Perkowski (1950-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Stanisław Nadratowski (1950-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Nie tylko Gdynia: „Czarny Czwartek” w Szczecinie - Grudzień 1970
Michał Skipor (1951-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Daniel Kućma (1946-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Roman Kużak (1947-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Jadwiga Kowalczyk (1954-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Wojciech Woźnicki (1949-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Stefan Stawicki (1948-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Zbigniew Semczyszyn (1947-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Grudzień ’70: geneza i skutki
Waldemar Szumiński (1948-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Julian Święcicki (1911-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Eugeniusz Błażewicz (1948-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Janusz Wrzodak (1943-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Zygmunt Toczek (1947-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Stanisław Kamać (1952-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Grudzień 1970 – krwawe konsekwencje roku 1968
Rok 1968, poza pokoleniowym, młodzieżowym buntem, zapisał się również polskim udziałem w interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. Tłumiono w ten sposób „praską wiosnę”, rozwiewając tym samym złudzenia co do możliwości zreformowania systemu.
Edward Prysak (1928-1970). Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Grudzień 1970 na Wybrzeżu Gdańskim. Pamięci ofiar zbrodni komunistycznej
Wyjątkowa publikacja przygotowana przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Gdańsku w 50. rocznicę Grudnia ’70. Walka o pamięć o ofiarach Grudnia ’70 zakończyła się sukcesem dopiero po dziesięciu latach. Realną możliwość budowy pomnika w kraju rządzonym przez aparat komunistyczny dały strajki i porozumienia sierpniowe 1980 r. W Gdańsku powstał Pomnik Poległych Stoczniowców. Dziś mamy wiele upamiętnień tragicznego Grudnia ’70. Jednym z nich jest tablica pamiątkowa na budynku przystanku kolejki elektrycznej Gdynia Wzgórze Św. Maksymiliana, oddana w hołdzie ofiarom w 50. rocznicę przez Instytut Pamięci Narodowej.
Dodatek historyczny o Grudniu'70 – „W Sieci Historii”
W kolejnym dodatku do magazynu "W Sieci Historii", tym razem poświęconym wydarzeniom z grudnia 1970 r., przedstawiamy ciekawe artykuły autorstwa: Jerzego Eislera, Grzegorza Majchrzaka, Sebastiana Ligarskiego, Radosława Petermana, Roberta Chrzanowskiego, Pawła Miedzińskiego i Tytusa Jaskułowskiego.
Z Kaszuby Polak. Zarys biografii księdza Hilarego Jastaka
Specyfika Kaszub i Pomorza i ich historia ukształtowały jego poglądy i wpływały na życiowe wybory. Kolejne doświadczenia: wojna, okupacja, konspiracja, stalinizm i kapłaństwo w okresie programowej walki państwa z Kościołem wpłynęły na jego późniejsze postawy. Każdy, kto zna charakter i zwyczaje Kaszubów przyzna, że osoba, którą nazwali oni swoim królem, musiała być kimś niezwykłym.
Prymas Stefan Wyszyński wobec Grudnia 1970 r.
Kardynał Stefan Wyszyński odgrywał przez cały okres swojej prymasowskiej posługi istotną rolę w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski „ludowej”. Była ona szczególnie widoczna w okresie kolejnych kryzysów ustrojowych takich jak: październik 1956 r. czy marzec 1968 r.
Krwawe dowody zbrodni
W 2017 r. do pracowni konserwacji Archiwum IPN przekazano ubrania należące do ofiar pacyfikacji protestów robotniczych w grudniu 1970 roku w Szczecinie – Waldemara Szumińskiego, Stefana Stawickiego i Zygmunta Toczka. Przechowywane w plastikowych, czarnych workach stanowiły kiedyś dowody w sprawach karnych przeciwko sprawcom zbrodni.
Egzamin. Kościół a Grudzień ‘70
Aparat władzy PRL zdawał sobie sprawę, że zaplanowana na 13 grudnia 1970 r. podwyżka cen artykułów spożywczych wywoła negatywne reakcje. W ramach akcji „Jesień 1970” zmobilizowano SB do inwigilacji „niepewnych środowisk”, w tym także duchowieństwa.
Edmund Bałuka. Prawdziwy socjalista w socjalizmie realnym
Postać zmarłego Edmunda Bałuki – antysowieckiego działacza niepodległościowego i robotniczego – powinna być pamiętana. Jego biografia jest przykładem nie tylko wielkiej determinacji w walce o wolność, ale także metod, jakimi SB operacyjnie „wygaszała” niebezpiecznych liderów społecznego buntu.
Tomasz Wojdakowski o WZZ Wybrzeża
"Intelektualiści polscy milczą zupełnie". Grudzień 1970 – styczeń 1971 w Szczecinie
W PRL pod koniec lat sześćdziesiątych narastał kryzys społeczny, polityczny i ekonomiczny. Władze sięgnęły po nieudolne reformy gospodarcze, chcąc ratować niekorzystną sytuację w kraju ...
Przesilenie. Szczecińskie społeczeństwo i władza w styczniu i lutym 1971
W końcu grudnia 1970 r. rządzący byli przekonani, że kryzys polityczny, który wstrząsnął Polską w ostatnich dniach, zbliża się ku końcowi. Wskazywały na to wypowiedzi przedstawicieli władz centralnych, w których usilnie dopominano się o zachowanie spokoju i odsunięcie od siebie niedobrych emocji.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 45 - Bracia Kowalczykowie
„Z filmoteki bezpieki" odc. 85 - Obchody rocznicowe Grudnia 1970
„Z filmoteki bezpieki" odc.16 - „Grudzień 70"
Anna Walentynowicz (1929-2010)
„Nawet ci, którzy nie mieli okazji poznać jej z bliska, nazywają ją Panią Anią. Po sierpniu dziesiątki komitetów zakładowych proponowały jej honorowe członkostwo. Stała się symbolem robotniczej walki o sprawiedliwość. Jej bezkompromisowa uczciwość, nieustępliwa walka z kłamstwem i nieprawością zawsze budziły nienawiść i chęć odwetu komunistycznej władzy”.
nr 12/2010
Głównym tematem „Biuletynu IPN” 12 (121) 2010 jest rewolta grudniowa z 1970 r. W „Biuletynie” przedstawiono przebieg strajków i manifestacji w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie oraz ich echa na południu Polski.
"To nie na darmo. Grudzień 1970 w Gdańsku i Gdyni" Materiały edukacyjne
Teka prezentuje genezę, przebieg i konsekwencje tragicznych wydarzeń na Wybrzeżu, kiedy władza komunistyczna w brutalny i krwawy sposób rozprawiła się z robotnikami.
Polskie miesiące czyli kryzys(y) w PRL
Tytuł i tematyka niniejszej książki wymagają kilku zdań wyjaśnienia. Przede wszystkim muszę spróbować usprawiedliwić się przed czytelnikami, dlaczego w jej tytule nie zdecydowałem się na jednoznaczne użycie liczby pojedynczej – kryzys, względnie liczby mnogiej – kryzysy. Kłopot polega na tym, że mimo zajmowania się zawodowo tą problematyką przez ponad ćwierć wieku nie potrafię udzielić jednoznacznej i solidnie umotywowanej odpowiedzi na kluczowe pytanie, czy w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mieliśmy do czynienia z kolejnymi kryzysami symbolizowanymi przez owe tytułowe „polskie miesiące”, czy też z jednym i tym samym strukturalnym kryzysem niedemokratycznej i niesuwerennej władzy, który co pewien czas się uzewnętrzniał i dawało sobie znać w mniej lub bardziej gwałtowny sposób.
![Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, wydanie II rozszerzone [fragment]](/dokumenty/zalaczniki/166/mini/166-72499_m1-d7351.jpg)
![Krwawy Grudzień [1970]](/dokumenty/zalaczniki/166/mini/166-77281_m1-d7351.jpg)