„Tobruckie szczury” w afrykańskim piekle. Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich
Niemcy i Włosi w 1941 r. miesiącami usiłowali zdobyć Tobruk. Bronili go wraz z aliantami żołnierze Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich – pozbawieni wody, prażeni słońcem, kryjący się w płytkich dziurach na linii frontu. Nadludzkim wysiłkiem utrzymali miasto i doczekali brytyjskiej odsieczy.
Bunt generała Żeligowskiego. Harcerskie oddziały bojowe w wyprawie na Wilno
W walkach o Wilno w 1920 r. dużą rolę odegrali harcerze, mający już cenne doświadczenie z wojny polsko-bolszewickiej.
Polskie oddziały w US Army w latach 1945 - 1989 w Niemczech, Francji i USA
Woldenberg II C – fenomen obozu dla polskich jeńców wojennych
Mało jest w wieku XX, tak bardzo wyjątkowym skalą popełnionych zbrodni – epizodów lub wydarzeń, które stawiają człowieka w jakimś niesamowitym kontraście wobec zwyrodnienia i niczym nie usprawiedliwionego okrucieństwa.
Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich. Sukces w Narwiku, klęska we Francji
Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich odegrała znaczącą rolę w zdobyciu przez wojska alianckie Narwiku, jedynego niezamarzającego portu na północy Norwegii, pozwalającego transportować Niemcom szwedzką rudę żelaza. Był to pierwszy triumf sprzymierzonych w wojnie z III Rzeszą.
„Hubal” – legendarny dowódca na Kielecczyźnie
Znakomity kawalerzysta i sportowiec, wytrwały żołnierz, bohater konspiracji powrześniowej lat 1939-1940, der tolle Major, jak go z uznaniem nazywali Niemcy – taki był major Henryk Dobrzański „Hubal” (1897-1940).
Stanisław Kopański. Z Petersburga do Londynu przez Tobruk
„Generale, po co wam te armaty, do których nie macie amunicji?” – pytał Francuz. „Pułkowniku, co to za wojsko bez armat?” – odparł Polak, przy czym pominął fakt, że jego żołnierze podstępem pobrali już amunicję z magazynów.
Generał Zygmunt Zieliński
Dzisiaj jest postacią niemal całkowicie zapominaną, znaną jedynie historykom. A jednak jego życie to zapis chwały, ale i także trudnych wyborów i krętych dróg do niepodległości.
Los rannych żołnierzy Wojska Polskiego w rękach Wehrmachtu. Żołnierze WP w placówkach szpitalnych jesienią 1939 roku
W kampanii 1939 r. rannych zostało ponad 130 000 żołnierzy Wojska Polskiego. Część z nich jeszcze w trakcie walk trafiła do punktów sanitarnych i szpitali polowych WP. W związku z niemożliwością ewakuacji tego typu obiektów wraz z przesuwaniem się frontu były one przejmowane przez Wehrmacht.
1 września 1939 – Dziennik. Wrześniowa obrona Warszawy: Wacław Lipiński [audiobook]
Wymordowany pluton
25 sierpnia 1920 roku pod wsią Leman w powiecie kolneńskim doszło do starcia pomiędzy oddziałem piechoty polskiego Pułku Strzelców Kowieńskich a bolszewicką kawalerią z 3. Korpusu Konnego dowodzonego przez Gaja Gaj Bżyszkiana (Gaj Chana).
Największy z poległych rycerzy. Opowieść o kapitanie Stefanie Pogonowskim, bohaterze spod Radzymina
Potęga tkwi w masie i w liczbie – tak rozumowali dowódcy w czasach Wielkiej Wojny. Jeśli więc atak, to poprzedzony nawałą ogniową, gdy działa strzelając godzinami posyłają na pozycje nieprzyjaciela miliony pocisków, po której ruszają w bój dziesiątki tysięcy żołnierzy.
Ochotnicy dzikowscy roku 1920
Wśród ogromnej rzeszy obrońców Ojczyzny AD 1920 znaleźli się ochotnicy dzikowscy – oddział wystawiony własnym sumptem przez przedstawiciela zasłużonego dla Polski rodu, hr. Zdzisława Tarnowskiego.
„Wojna polsko-bolszewicka. Wojna o niepodległość na własnych warunkach”
Odrodzona Rzeczpospolita była skazana na niechybną wojnę o swoje wschodnie granice z Rosją. Jedyną niewiadomą było, z którą Rosją Rzeczpospolita będzie tę wojnę toczyć.
Major Kazimierz Szosland – kawalerzysta-olimpijczyk
W okresie dwudziestolecia międzywojennego jednym z najlepszych polskich jeźdźców był tragicznie zamordowany w czasie II wojny światowej mjr Kazimierz Szosland – dwukrotny olimpijczyk i srebrny medalista z 1928 roku.
Marian Rejewski - wielcy polscy wynalazcy
Jerzy Rudlicki - wielcy polscy wynalazcy
Jerzy Dąbrowski - wielcy polscy wynalazcy
Nie oddamy ani guzika. Czy byliśmy gotowi do wojny?
Walki powietrzne w obrazach
„Karpaty” pod Monte Cassino
W grudniu 1943 r. we włoskich portach zaczęli schodzić na ląd żołnierze II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa. Pół roku później mieli stoczyć bitwę, która mocno zapisała się w historii polskiego oręża.
Żołnierze generała Andersa w Hiszpanii
Wysiłek zbrojny narodu polskiego w II wojnie światowej jest na ogół dobrze znany. Napisano na ten temat wiele książek i naukowych artykułów. Znacznie mniej wiadomo natomiast o losach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie po zakończeniu wojny, choć temat to pasjonujący i kryjący w sobie wiele zagadek.
Proces „siedemnastu” w Radomsku – 7 maja 1946 r.
W nocy z 19 na 20 kwietnia 1946 r. do Radomska wkroczyły oddziały Konspiracyjnego Wojska Polskiego (KWP). Prawie 170 żołnierzy pod dowództwem por. Jana Rogulki „Grota” zaatakowało więzienie, w którym przetrzymywano kilkudziesięciu akowców, siedzibę powiatowego UB, komendę milicji (MO) i koszary.
Polskie formacje lotnicze w inwazji na Normandię
Polscy lotnicy broniący Wielkiej Brytanii przed agresją niemiecką wzięli również udział w alianckiej inwazji na Normandię, odnosząc liczne sukcesy.
Bajończycy
Wśród polskich formacji zbrojnych czasu I wojny światowej niewielki, około dwustuosobowy oddział ochotników, którego żołnierzy nazywano bajończykami, odegrał rolę wyjątko-wą. Powstał w kręgu emigrantów polskich we Francji, bił się z Niemcami od jesieni 1914 do wiosny 1915 r. w Szampanii, najcięższe boje stoczył pod Arras i Souchez.
We wrogim otoczeniu? Polscy jeńcy wojenni a ludność cywilna w ZSRS (1939–1940)
Stosunek władz sowieckich do polskich jeńców wojennych osadzonych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie jest znany. Najdobitniejszy wyraz znalazł on w zbrodniczej uchwale Politbiura KC WKP(b) z 5 marca 1940 r., przewidującej ich wymordowanie. A jak się do nich odnosiła miejscowa ludność cywilna?
Polska Marynarka Wojenna podczas II wojny
Od ruin Warszawy przez piekło Wału Pomorskiego do twierdzy Kołobrzeg: szlak 1. Armii WP
„Element [nadal] niebezpieczny”? Ankietyzacja działaczy politycznych, żołnierzy i oficerów WP oraz funkcjonariuszy służb mundurowych II Rzeczypospolitej w okresie PRL
Badacze powojennej historii Polski bez problemu potrafią odpowiedzieć na pytanie, kto przez rządzących krajem komunistów był postrzegany jako „przeciwnik polityczny”. Interesujące jest natomiast określenie, jak długo do tej kategorii „władza ludowa” zaliczała ludzi, którzy nie angażowali się w tworzenie „socjalistycznej rzeczywistości”.
Kotwicz. Ostatni Komendant
6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.
Od ZWZ do Armii Krajowej
Dnia 14 lutego 1942 r. do Warszawy z Londynu została nadana depesza zawierająca decyzje Naczelnego Wodza i Premiera RP gen. Władysława Sikorskiego.
Powstanie Armii Krajowej
27 września kojarzy się z Armią Krajową: jest to Dzień Polskiego Państwa Podziemnego, święto żołnierzy AK. W istocie jest tego dnia powołano pierwszą ogólnopolską organizację konspiracyjną, podporządkowaną Rządowi RP – Służbę Zwycięstwu Polski.
Czy Armia Andersa nie chciała się bić na froncie wschodnim?
Zarzut, że Armia Andersa nie chciała się bić na froncie wschodnim i „uciekła” do Iranu pojawia się także w złagodzonej formie twierdzenia, że rząd polski, łamiąc układ Sikorski-Majski i polsko-sowiecką umowę wojskową z 14 sierpnia 1941 r., jednostronnie „wycofał” tę armię z ZSRS. Jest to tendencyjna interpretacja faktów.
Wojska kolejowe w polsko-ukraińskich walkach o Lwów 1918-1919
W czasach, kiedy po 123-letniej niewoli Polska „wybijała się na niepodległość”, zapomniane dziś wojska kolejowe odgrywały niebagatelną rolę w działaniach wojennych. Nie dziwi więc fakt, że już w listopadzie 1918 r. zaczęło je tworzyć także odradzające się państwo polskie.
Bobrujsk – „stolica nadberezyńskiej Polski” (1919–1920)
18 marca 1921 r. w Rydze podpisano traktat kończący wojnę polsko-bolszewicką. Znaczne obszary wschodniej części przedrozbiorowej Rzeczypospolitej znalazły się poza granicami odrodzonego państwa polskiego. Na niektórych władza polska zaistniała po raz ostatni w latach 1919–1920.
Obozowa korespondencja jeńców Kozielska, Ostaszkowa i Starobielska
Dopiero 20 listopada 1939 r. Sowieci pozwolili polskim jeńcom wojennym na prowadzenie korespondencji. W drugiej połowie marca 1940 r. listy przestały przychodzić.
Parlamentarzysta monarchii skazanej na zagładę
Kolejne i – czego się wówczas nikt nie spodziewał – ostatnie wybory do parlamentu wiedeńskiego cesarskiej i królewskiej monarchii austro-węgierskiej odbyły się w 1911 r. Kampania wyborcza Daszyńskiego była jak zwykle gwałtowna i bezkompromisowa, a jej punkt kulminacyjny stanowiło wtargnięcie do pałacu Spiskiego, gdzie jego rywale przechowywali nielegalnie zdobyte karty wyborcze.
Stanisław Bułak-Bałachowicz i jego żołnierze
Stanisław Bułak-Bałachowicz jest postacią charakterystyczną dla dalekich polskich Kresów Wschodnich w latach I wojny światowej i wybijania się Polski na niepodległość, a także w okresie powstrzymywania prącej na zachód nawały bolszewickiej.
Pułkownik Kazimierz Glabisz – żołnierz, działacz sportowy, patriota
Przywołując bohaterskie postawy Polaków czasu II wojny światowej, warto przypomnieć postać żołnierza, którego losy we wrześniu 1939 r splotły się z Kielecczyzną. Chodzi o organizatora i dowódcę Grupy „Kielce”, walczącej z Niemcami od 5 do 7 września 1939 r. w bitwie pod Kajetanowem i Barczą.
Jeńcy 1920
Publikacja poświęcona jest historii polskich jeńców w bolszewickiej niewoli oraz bolszewickich w polskich obozach jenieckich. Kwestia jeńców bolszewickich w polskich obozach miała się stać – zgodnie z założeniem administracji Michaiła Gorbaczowa – „Anty-Katyniem”. Poza opisem historycznym broszura wyjaśnia, dlaczego sprawa jeńców była tak ważna w rosyjskiej propagandzie historycznej.
Bitwa jazłowiecka
W dziejach polskiego oręża niewiele jest równie błyskotliwych zwycięstw, jak to odniesione pod Jazłowcem, w boju trwającym z przerwami trzy dni i noce – od 11 do 13 lipca 1919 r.
Odbudowa Armii Polskiej u boku sojuszników (1939–1940)
Przegrana wojna obronna 1939 r. nie oznaczała końca państwa polskiego i jego wojska. Dzięki zaciągowi ochotniczemu i mobilizacji Polaków we Francji oraz ewakuacji wojskowych z Węgier i Rumunii – do czerwca 1940 r. sformowano na Zachodzie kilkudziesięciotysięczną armię.
Grudniowa wiktoria
„Ideał bohaterstwa polskiego przyoblókł się znowu w kształty widome. On daje nam niespożytą moc i wiarę w przyszłość. Dlatego zawsze żywą i świętą będzie pamięć 27. grudnia” – pisał w 1919 r. „Kurier Poznański”. 101 lat temu wybuchło powstanie wielkopolskie.
Wydawnictwo IPN przedstawia... (7) Kpt. inż. Tadeusz Śmiśniewicz - polska myśl techniczna, przemysł zbrojeniowy II RP i czyn zbrojny Polaków podczas II wojny
Operacja „Zima” Współpraca polsko-łotewska w wyzwoleniu Łatgalii
W latach 1918–1920 na Łotwie splatały się i ścierały interesy nowo powstałej Republiki Łotewskiej, Rosji Sowieckiej i łotewskich bolszewików, Niemców bałtyckich oraz Niemiec, antybolszewickiej Rosji, Estonii, Litwy, Polski i Finlandii, a także mocarstw zachodnich.
Wojna 1920: operacja ukrainna Wojska Polskiego, obrona Zamościa i radiowywiad Polaków
„Jęliśmy się oręża w duchu jedności z Królestwem Polskim”. Powstanie Listopadowe na Litwie
Wschodnie tereny Rzeczypospolitej, w wyniku rozbiorów wcielone do Imperium Rosyjskiego, określane jako Ziemie Zabrane, brały udział w kolejnych polskich powstaniach narodowych. Tak było i w czasie Powstania Listopadowego w latach 1830-31, kiedy to szczególne znaczenie miały działania na Litwie.
Zapomniany bohater. Pułkownik pilot Jerzy Kossowski (1892–1939)
Polskie lotnictwo wojskowe narodziło się wraz ze wskrzeszoną sto lat temu Polską. To doskonała okazja, by przywołać postać jednego z najwybitniejszych i najdzielniejszych polskich pilotów – płk. Jerzego Kossowskiego.
Wódz, który umiał zwyciężać i ponosić klęski
Był jednym z najzdolniejszych polskich dowódców, znakomitym strategiem i znawcą sztuki wojennej. Skonfliktowany z Piłsudskim i jego środowiskiem, uwięziony, zmarł przedwcześnie w niewyjaśnionych do końca okolicznościach.
Władysław Anders – bojowy szlak zdobywcy Monte Cassino
Władysław Anders przebył długą drogę od dowódcy brygady do Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Do historii przeszedł przede wszystkim jako zdobywca Monte Cassino.
Wróg Niemiec, przyjaciel Polaków
Bez przesady można stwierdzić, że Ferdynand Foch odegrał kluczową rolę w zwycięstwie strony alianckiej na froncie zachodnim I wojny światowej.
Ostatnia bije godzina... Armia Ochotnicza gen. Józefa Hallera 1920 r.
Flotylla Pińska. Ludzie warci pamięci - flotylla fotografii (12)
Strażnicy ,,Morza Pińskiego”
W czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919–1920) na poleskich błotach i bezdrożach utworzono Flotyllę Pińską, która na stałe wpisała się w krajobraz Polesia i przez całe dwudziestolecie międzywojenne była symbolem trwania polskiej państwowości.
Flotylla Pińska. Mord w Mokranach - flotylla fotografii (11)
Flotylla Pińska. Wrzesień 1939 - flotylla fotografii (10)
Flotylla Pińska. Święto wojska - flotylla fotografii (9)
Wojna obronna 1939 r. – dlaczego armia nie broniła Śląska?
Złamane skrzydła - wzloty i upadki polskich lotników
Flotylla Pińska. Czarnobyl - flotylla fotografii (8)
Cicha wojna o polskość Kresów - polski kontrwywiad wschodnich województw II RP
Podeptane konwencje. Zbrodnie Wehrmachtu na żołnierzach Wojska Polskiego w kampanii 1939 r.
W czasie ataku na Polskę w 1939 r. niemiecka armia lądowa dopuściła się ogromnej liczby zbrodni wojennych popełnionych na żołnierzach Wojska Polskiego. Walki w Polsce stały się dla Wehrmachtu pewnego rodzaju poligonem doświadczalnym w zakresie użycia przemocy wobec nieprzyjaciela.
Flotylla Pińska. Rzeczna eskadra - flotylla fotografii (7)
Komitet Transportowy w 1939 roku
W lipcu 1939 r. do Polski dotarł transportowiec „Wilia” z francuskimi czołgami Renault R 35, przeznaczonymi przede wszystkim dla 21. batalionu czołgów lekkich. Był to jeden z wielu planowanych transportów broni i wyposażenia zakupionych we Francji i w Wielkiej Brytanii.
Flotylla Pińska. Kutry uzbrojone - flotylla fotografii (6)
Flotylla Pińska. Płaskodenne kadłuby - flotylla fotografii (5)
Wacław Russocki - konsul II RP w Szczecinie, ułan KOP, ofiara Zbrodni Katyńskiej, patron Straży Granicznej
Hekatomba na Polesiu. Losy 4. kompanii Batalionu Fortecznego KOP „Sarny” i poszukiwania szczątków żołnierzy
Sowieckie uderzenie w 1939 r. przeżył co piąty żołnierz 4. kompanii Batalionu Fortecznego KOP „Sarny”. Dziś spadkobiercy tradycji Korpusu szukają szczątków zabitych w walce, zamordowanych przez Armię Czerwoną i zaginionych.
Z bolszewikami nie walczyć…
Rankiem 17 września 1939 r. agresja sowiecka zadała cios w plecy Wojsku Polskiemu walczącemu z Niemcami. Wśród zaskoczonych dowódców polskich jednostek panowała wówczas dezorientacja. Wydana wieczorem tego feralnego dnia dyrektywa naczelnego wodza przyniosła zaś tragiczne skutki.
Flotylla Pińska. Radio - flotylla fotografii (4)
Antoni Chruściel „Monter”
Wbrew powszechnemu i utrwalonemu przekonaniu, powstańczą walką w Warszawie kierował dowódca Okręgu AK Warszawa gen. Antoni Chruściel „Monter”, a nie gen. Tadeusz Komorowski „Bór”.
Bolesław Kontrym „Żmudzin” – życie i śmierć dla Polski
Bolesław Kontrym urodził się 27 sierpnia 1898 r. w majątku Zatruce na Wołyniu, w rodzinie o szlacheckich korzeniach i tradycjach walk o niepodległość.
Flotylla Pińska. Odrodzenie Polski a technika - flotylla fotografii (3)
Dialog o Dowódcy
W roku śmierci Generała Władysława Andersa na łamach paryskiej „Kultury” ukazała się drukiem okolicznościowa, wspomnieniowa rozmowa o Zmarłym, którą odbyli Gustaw Herling-Grudziński i Józef Czapski.
„Generał Władysław Anders. Żołnierz i polityk – w 50. rocznicę śmierci” – sesja III
„Generał Władysław Anders. Żołnierz i polityk – w 50. rocznicę śmierci” – sesja II
„Generał Władysław Anders. Żołnierz i polityk – w 50. rocznicę śmierci” – sesja I
Broni nie złożę. Munduru nie zdejmę. Tak mi dopomóż Bóg. Działalność majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala” na Kielecczyźnie
W czasie międzywojnia określano go jako „żelaznego majora”, kobiety nazywały go „pięknym Heniem”, Niemcy – „szalonym majorem”... Kim był mjr Henryk Dobrzański „Hubal”?
Ewakuacja Armii Andersa. Jak było naprawdę?
Z autorem książki Armia Andersa w ZSRS 1941–1942. Niespełnione „braterstwo broni” z Armią Czerwoną prof. Sławomirem Kalbarczykiem, rozmawia dr Rafał Leśkiewicz, redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl.
Obrona Wizny
Niemiecki plan ataku na Polskę o kryptonimie „Fall Weiss” (Biały Plan) wszedł w życie 1 września 1939 r. o godz. 4.45. Siły dwóch ogromnych niemieckich związków operacyjnych Grupy Armii „Północ” oraz Grupy Armii „Południe” przekroczyły granicę II RP.
KOP w wojennej pożodze
We wrześniu 1939 r., gdy wrogowie z Zachodu i ze Wschodu przekroczyli granice naszego państwa, żołnierze KOP pierwsi stanęli do walki. Ich trud i wojenne losy przez wiele lat zacierane były w pamięci naszego społeczeństwa, omijano i dyskredytowano ich rolę.
Druga Wielka Wojna generała Hallera
30 sierpnia 1939 r. gen. Haller wraz z żoną Aleksandrą przyjechał z Torunia do Warszawy. Oddał się do dyspozycji Naczelnego Wodza, ale nie otrzymał przydziału wojskowego. Wieczorem 2 września Hallerowie wyjechali pociągiem do Lublina, skąd samochodem dotarli do Lwowa.
Morderstwa na polskich patriotach w Nowym Bytomiu we wrześniu 1939 r.
Kiedy 3 września 1939 r. do Nowego Bytomia weszli członkowie niemieckiej formacji dywersyjnej Freikorps Ebbinghaus, nikt nie przypuszczał jakie okrucieństwo zademonstrują na polskich więźniach. Jeden ze zbrodniarzy uniknął odpowiedzialności, nawet po wojnie.
Tragiczny dzień w historii Sulejowa
Barbarzyńskie bombardowanie Sulejowa przez Luftwaffe, w wyniku którego miasto zostało doszczętnie zniszczone, a śmierć poniosło ponad 700 osób, do dziś uważane jest przez jego mieszkańców za jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii grodu nad Pilicą.
Ułańska epopeja ’39. 1. Pułk Kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza
Mieli strzec Kresów Wschodnich, ale rozkazy rzuciły ich w 1939 r. na zachodnią granicę. Przeszli całą Polskę, bijąc się zaciekle z Niemcami i Sowietami. Później ginęli z rąk NKWD, walczyli w podziemiu i na frontach II wojny światowej.
Teresa Jadwiga Grodzińska – bohaterka wojny z Bolszewią
Urodziła się 20 grudnia 1899 roku w położonym 14 km od Radomia majątku Jaszowice. Była córką Feliksa i Bronisławy z Arkuszewskich. Pochodziła ze szlacheckiej rodziny ziemiańskiej herbu Kuszaba (Paprzyca).
Niemi świadkowie wielkiej historii. Strażnice Batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza „Sejny”
Kiedyś ochraniały granice II Rzeczypospolitej, potem przechodziły w ręce sowieckie i niemieckie, a po II wojnie światowej służyły Wojskom Ochrony Pogranicza. Dziś wiele dawnych strażnic Batalionu KOP „Sejny” popada w ruinę.
O wojnie obronnej 1939 (odc. 5)
Flotylla Pińska. Styl i mundur marynarzy - flotylla fotografii (2)
Fundusz Obrony Narodowej w 39. pułku piechoty Strzelców Lwowskich
Fundusz Obrony Narodowej został utworzony dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 9 kwietnia 1936 r. jako pozabudżetowa forma wspierania inwestycji zbrojeniowych i wzmacniania jego siły obronnej.
Polski kontrwywiad wojskowy na Polesiu w okresie dwudziestolecia międzywojennego
Pomimo wygranej wojny z bolszewicką Rosją, duża część Kresów Wschodnich należąca do Polski przed rozbiorami została utracona.
Bitwa warszawska 1920 r.
Bitwa warszawska była kulminacyjnym momentem wojny polsko-bolszewickiej, jednym z decydujących wydarzeń w dziejach Polski, Europy i świata. Jednakże z wyjątkiem Polski ten fakt nie funkcjonuje w świadomości historycznej mieszkańców krajów europejskich.
Bitwa Warszawska: relacja uczestnika prac nad jej planem i inne materiały filmowe z Archiwum IPN
Bitwa Warszawska 1920
W sierpniu 1920 r. miała miejsce decydująca dla losów wojny wielka bitwa pod Warszawą. Złożyły się na nią zacięte walki obronne prowadzone nad przedpolach polskiej stolicy (m.in. pod Radzyminem i Ossowem) przez siły gen. Józefa Hallera, uporczywe boje w obronie i kontrataku 5 Armii gen. Władysława Sikorskiego na Wkrą (osłaniającej Warszawę od północnego wschodu), aż wreszcie nadzorowana przez Józefa Piłsudskiego kontrofensywa znad Wieprza, która ugodziła w najbardziej wrażliwy punkt w sowieckich liniach.
Bitwa o Polskę w sierpniu 1920 roku
Zwycięstwo na polu walki nie zależy tylko od przewagi liczebnej – tutaj arytmetyka bywa zawodna. Szala triumfu potrafi też wahać się do samego końca i przechylić się nagle na korzyść strony, która wydawała się pokonana.
Militarne aspekty wojny polsko-bolszewickiej 1919-1921
Wojna polsko-rosyjska (1919–1921)
Żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza swoją służbą strzegli bezpieczeństwa państwa i spokoju ludności kresowej. Rubieże, na których postawili swoje posterunki już w pierwszych latach istnienia II Rzeczypospolitej były miejscem oporu przeciw komunistycznej rewolucji zmierzającej przez Polskę do owładnięcia Niemiec i krajów Europy Zachodniej.
Zagon na Korosteń – październik 1920
Zagon na Korosteń, przeprowadzony w październiku 1920 r. przez Korpusu Jazdy płk. Juliusza Rómmla, był jednym z ostatnich działań ofensywnych Wojska Polskiego w wojnie z bolszewikami. Doszło wówczas do niecodziennego starcia kawalerii z sowieckimi pociągami pancernymi, zakończonego sukcesem podwładnych płk. Rómmla, którzy nadto zniszczyli wykorzystywaną przez bolszewików infrastrukturę wojskową i kolejową. Zagon na Korosteń, zalicza się, obok m.in. "Wypraw Wileńskiej" z kwietnia 1919 r. i zagonu na Koziatyn z kwietnia 1920 r., do największych sukcesów polskiej konnicy w całym konflikcie, aczkolwiek pozostaje on jednym z mniej znanych epizodów wojny, który niewątpliwie warto przypomnieć.
Ludzie, wojna i matematyka. Sprawa bolszewickich jeńców 1920 r.
Ministerstwo Kultury Federacji Rosyjskiej w przededniu 77. rocznicy Zbrodni Katyńskiej oraz 7. rocznicy katastrofy samolotu prezydenta Lecha Kaczyńskiego pod Smoleńskiem podjęło prowokacyjną akcję. W katyńskim miejscu pamięci otwarto wystawę poświęconą sowieckim jeńcom w Polsce w latach 1919–1921.
Roger Moorhouse: Znaczenie Bitwy Warszawskiej 1920 dla losów świata
Armia Konna na froncie polskim w 1920 r.
Siłą przełamującą na południowym odcinku wojny polsko-bolszewickiej miała być legendarna 1. Armia Konna, wsławiona swoimi działaniami w trakcie wojny domowej w Rosji. Czy zrealizowała pokładane w niej nadzieje?
Srebrni na szlakach Bitwy Warszawskiej (cz. 1)
Bitwa nad Niemnem 1920
Odzyskiwanie niepodległości przez Polskę po I wojnie światowej było procesem, w którym istotną rolę odgrywały zarówno zabiegi dyplomatyczne, jak i działania zbrojne. Najpoważniejszym konfliktem militarnym, jaki zmuszone było toczyć młode państwo, była wojna polsko-bolszewicka z lat 1919–1920. Ewentualna przegrana w tej wojnie, w przeciwieństwie do innych polskich działań militarnych z tego okresu, miałaby wpływ nie tylko na przebieg granic II Rzeczypospolitej, ale przede wszystkim zagrażałaby istnieniu niepodległej Polski. W polskiej pamięci historycznej utrwaliła się przede wszystkim kampania 1920 r., a zwłaszcza zwycięska Bitwa Warszawska i kontrofensywa znad Wieprza. Jednak te niewątpliwe sukcesy wojskowe, które odsunęły niebezpieczeństwo zdobycia przez wojska bolszewickie Warszawy i całkowitej klęski państwa polskiego, nie rozstrzygnęły losów wojny. Historycy zgadzają się, że decydująca dla przebiegu tego konfliktu była nieco zapomniana i mniej eksponowana Bitwa nad Niemnem.
Dlaczego Bitwa Warszawska w 1920 r. zdecydowała o losach świata?
Zamość – Komarów 1920
Sukcesy odniesione w bitwie warszawskiej i obronie Lwowa nie oznaczały końca wojny polsko-bolszewickiej. Armia Czerwona poniosła ciężkie straty i była w odwrocie, ale nadal stanowiła duże zagrożenie. Wycofującemu się spod Warszawy Frontowi Zachodniemu komfronta Michaiła Tuchaczew- skiego szła z pomocą 1 Armia Konna komandarma Siemiona Budionne- go. Ewentualny sukces jej uderzenia mógł pokrzyżować plany militarne Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego. Na przełomie sierpnia i września 1920 r. doszło do dwóch bitew, które wpłynęły na dalszy przebieg konflik- tu. Mowa o obronie Zamościa i bitwie kawaleryjskiej pod Komarowem.
Wojna polsko-bolszewicka 1920 roku
Główną przyczyną wybuchu wojny polsko-bolszewickiej było zagrożenie dla niepodległości Polski ze strony Rosji bolszewickiej oraz próba wcielenia w życie idei permanentnej rewolucji i eksportu rewolucji komunistycznej na teren całej Europy.
Legiony Polskie pod Jastkowem (31 lipca – 3 sierpnia 1915 r.)
W bitwie pod Jastkowem swój prawdziwy chrzest bojowy przeszedł legionowy 4 pułk piechoty. Powstał on kilka miesięcy wcześniej na ziemi piotrkowskiej. Jego dowódcą mianowano doświadczonego oficera o duszy zagończyka ppłk. Bolesława Roję.
Jan Olszewski: moje doświadczenia z 1 i 2 sierpnia 1944 roku
Dzisiaj chciałbym coś powiedzieć w związku z fragmentem opublikowanych w 2013 r. wspomnień Karola Modzelewskiego. Mianowicie, jak pamiętam dzień 1 sierpnia [1944 r.]. A pamiętam doskonale, chociaż miałem czternaście lat. Pierwsze takie przeżycie… Pozostało we mnie na zawsze i odbijało się szczególnie w dramatycznych sytuacjach.
Brody–Lwów 1920
W wyniku porażki wyprawy kijowskiej oraz postępów ofensywy Armii Czerwonej na Białorusi działania wojenne przeniosły się w lipcu 1920 r. na terytorium państwa polskiego. W czasie gdy Front Zachodni pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego zmierzał w kierunku Warszawy, Front Południowo-Zachodni pod dowództwem Aleksandra Jegorowa miał za zadanie zdobycie Lwowa.
Pochód Tuchaczewskiego nad Wisłę
Latem 1920 r. bolszewicy rozpoczęli własną ofensywę na Białorusi i Ukrainie, przełamując nazbyt rozciągnięte i niedostateczne obsadzone polskie linie. Największe zagrożenie stwarzał Front Zachodni Michaiła Tuchaczewskiego, którego armie po sukcesach odniesionych na Białorusi nieubłaganie zbliżały się do polskiej stolicy. Gdy Tuchaczewski widział się już w roli zdobywcy Warszawy, a w Moskwie planowano sowietyzację terytoriów II Rzeczypospolitej i dalszy "eksport" rewolucji, społeczeństwo polskie dokonało bezprecedensowej mobilizacji, pragnąc bronić świeżo wywalczonej niepodległości. Jednym z największych osiągnięć tego trudnego okresu było utworzenie Armii Ochotniczej, której tysiące żołnierzy wkrótce wyruszyły na front, by odwrócić niekorzystny dla strony polskiej bieg wydarzeń.
„Orlik”, który uniknął sideł. Kazimierz Dziekoński (1913–1993)
Niewielu żołnierzy Armii Krajowej, którzy po wojnie zaangażowali się w działalność Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, uniknęło rozpoznania przez komunistyczną bezpiekę. Jednym z tych nielicznych był Kazimierz Dziekoński.
Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920)
Wydarzenia na Ukrainie w drugiej połowie 1919 r. spowodowały, że pojawiły się pierwsze symptomy zbliżenia Rzeczypospolitej Polskiej i Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL). Umożliwiało to przystąpienie do kolejnej próby realizacji idei federalistycznej Józefa Piłsudskiego, czyli budowy państw związanych z Polską przymierzem polityczno-wojskowym i tworzących kordon odgradzający Polskę od Rosji. Idei, której znaczna część ówczesnej polskiej sceny politycznej nie popierała.
Pułkownik Jan Biały (1897-1984)
Płk dypl. lotnictwa służby stałej Jan Biały, ps. „Kadłub”, „Pokrywka”, urodził się 16 VI 1897 r. w Krakowie jako syn Józefa, adwokata, i Jadwigi z domu Szymoniak.
Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919–kwiecień 1920)
Walki na Froncie Litewsko-Białoruskim - prowadzone od czerwca 1919 r. do kwietnia 1920 r. m.in. o Mińsk, Bobrujsk, Dyneburg i Mozyrz - zakończyły się ważnymi polskimi zwycięstwami, które odepchnęły Armię Czerwoną na wschód i pozwoliły nowoutworzonemu państwu polskiemu lepiej przygotować się do przyszłych zmagań z Sowietami.
Bitwy wojny polsko-bolszewickiej 1919-1921 – zapraszamy do lektury broszur IPN
Wyprawa wileńska w kwietniu 1919
Zagon na Wilno, czy też inaczej „wyprawa wileńska” z kwietnia 1919 r., stanowi jedną z trzech najważniejszych i zakończonych spektakularnym sukcesem akcji jazdy Wojska Polskiego wykonaną podczas wojny polsko-bolszewickiej z lat 1919–1920–1921.
Polskie miejsca pamięci narodowej na obszarze obecnej Ukrainy
Porucznik Jan Makarewicz 1906–1940
Więzień Starobielska podporucznik Jan Makarewicz opuścił obóz podobnie jak pozostali internowani – wywieziony do budynku NKWD w Charkowie. Tam strzałem w tył głowy został zamordowany i pogrzebany w Piatichatkach. Na wykazie osób opuszczających obóz figuruje pod numerem 2287.
Bitwa o Anglię i polscy piloci RAF
10 lipca 1940 roku, rozpoczęła się pierwsza faza Bitwy o Anglię, nazywana również fazą wstępną.
Najmłodszy kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari
To, że w Powstaniu Warszawskim walczyli nastoletni żołnierze, wiemy od dawna. To, że za swoje czyny byli honorowani najwyższymi wojennymi odznaczeniami, wie już nie każdy.
Wielki szczęściarz. Józef Bandzo (1923–2016)
Kapitan Józef Bandzo „Jastrząb” uczestniczył w wielu akcjach bojowych, m.in. zdobywał powiatowe miasto Nowe Troki i brał udział w ataku na Wilno w trakcie operacji „Ostra Brama”. W 1945 r. dołączył do 5. Wileńskiej Brygady AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, gdy walczyła na ziemi białostockiej.
Stanisław Głowiński – uczestnik Konnych Mistrzostw WP, komendant Obwodu AK Sandomierz
Gniazdem rodziny Głowińskich herbu Godziemba były okolice kresowego Zbaraża. To tam urodził się i wychował Szczepan Głowiński – ojciec przyszłego komendanta.
Czerwone mury krwawego Mokotowa
W więzieniu mokotowskim w okresie terroru stalinowskiego zamordowano na podstawie orzeczeń sądów wojskowych ok. 350–400 osób. Szacuje się, że blisko tysiąc innych zamęczono w trakcie śledztwa.
Z ziemi helweckiej do polskiej…
W nocy z 19 na 20 czerwca 1940 roku granicę francusko-szwajcarską przekroczyła 2. Dywizja Strzelców Pieszych pod dowództwem gen. Bronisława Prugar-Ketlinga, która brała udział w krótkiej kampanii francuskiej w ramach 45. Korpusu gen. Mariusa Daille’a.
Święty Brat Albert. Powstaniec, artysta, zakonnik, opiekun ubogich
Adam Hilary Bernard Chmielowski herbu Jastrzębiec, pierworodny syn Wojciecha i Józefy z Borzysławskich, przyszedł na świat w Igołomi k. Krakowa 20 sierpnia 1845 r.
Flotylla Pińska. Treningi i zawody marynarzy - flotylla fotografii (1)
Lekarz na froncie
„W dniu 15 stycznia 1939 r. zmarł na zawał serca ś.p. płk dr Edward Wertheim, Szef Sanitarny Okręgu Korpusu IV Łódź”. Takim lakonicznym komunikatem poinformowano o śmierci wybitnego oficera Wojska Polskiego.
Rodzinne historie: Wacław Policzkiewicz - żołnierz Polski poległy za Ojczyznę w wyprawie kijowskiej 1920
W drodze na grób Tadeusza Kościuszki - wspólnego bohatera Polski i USA
Rodzinne historie: Historia starego samowaru, skrzyni i munduru
Trzy rejsy niszczyciela ORP „Orkan”
W dwudziestoleciu międzywojennym zdecydowano, że okręty pływające pod banderą Polskiej Marynarki Wojennej będą nosiły nazwy gwałtownych zjawisk atmosferycznych.
Idziemy w pełen chwały bój. Generał Roman Szymański (1895–1974)
Generał Roman Szymański, jeden z najwybitniejszych polskich żołnierzy i bohaterów XX w., jest jednocześnie postacią niemal zupełnie nieznaną.
Gen. Władysław Anders, II Korpus i bitwa o Monte Cassino
...Oto dziś dzień krwi i chwały... Bitwa o masyw Monte Cassino
Od zarania dziejów wszystkie próby marszu na Rzym od południa kończyły się na paśmie wzgórz nad doliną rzeki Liri. Każdy podporucznik armii włoskiej o tym wiedział, bo obronę (i atak) w tym rejonie studiowano w szkołach oficerskich jako klasyczny przykład pozycji górskiej o znaczeniu strategicznym.
Monte Cassino, Senio, Bolonia... O 3. Dywizji Strzelców Karpackich
9 maja 1942 r. Naczelny Wódz, gen. Władysław Sikorski, zatwierdził nazwę 3. Dywizji Strzelców Karpackich (3. DSK). Sześć dni wcześniej wydał rozkaz o jej sformowaniu z dniem 3 maja 1942 r. Dowódcą nowej formacji został gen. bryg. Stanisław Kopański, stojący dotychczas na czele, wsławionej obroną Tobruku, Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (SBSK).
Wkład Polonii francuskiej w odbudowę Wojska Polskiego (1939-1940)
Porażka II RP we wrześniu 1939 r. była szokiem dla Polaków nie tylko w kraju, ale i na świecie. Skonfrontowana z dwoma totalitarnymi sąsiadami, przy bierności sojuszników, nasza armia nie była w stanie powstrzymać agresorów. W początkach października walki ustały, a kraj znalazł się pod okupacją.
Samoobrony kresowe w walce o granice przyszłej Rzeczypospolitej
Spontanicznie organizowane na przełomie lat 1918 i 1919 jednostki wojskowe w postaci lokalnych samoobron kresowych są jednym z najbardziej chwalebnych a mało znanych przykładów oddolnej działalności społeczeństwa polskiego zamieszkującego północno-wschodnie ziemie Rzeczypospolitej.
Wanda Węgierska - zgilotynowana przez Niemców bohaterka wywiadu Związku Jaszczurczego i ZWZ-AK
Karpatczycy przed Tobrukiem
Sygnatariuszami Umowy wojskowej o utworzeniu dywizji piechoty złożonej z Polaków we Francji, podpisanej sześć dni po dołączeniu Francji do wojny we wrześniu 1939 roku, byli ambasador RP Juliusz Łukasiewicz i premier Francji Eduard Daladier.
Konspiracyjne Wojsko Polskie
Arnošt Valenta
Rozpad Czecho-Słowacji w marcu 1939 roku zmusił wielu jego obywateli nie godzących się z zajęciem swojej ojczyzny przez III Rzeszę do podjęcia ryzykownej i często dramatycznej decyzji dotyczącej emigracji.
Dlaczego komuniści skazali Witolda Pileckiego na karę śmierci w 1948 r.?
Dlaczego armia gen. W. Andersa została ewakuowana do Iranu w 1942 r.?
Nie tylko Rothesay. Oficerskie obozy izolacyjne oraz obóz dyscyplinarny dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii (1940–1943)
Umarł „Dziadek” siwy a żelazny…
„Piłsudski miał fanatycznych wielbicieli, którzy go kochali więcej niż własnych rodziców, niż własne dzieci, ale było wielu ludzi, którzy go nienawidzili […]. I oto nie znać było tego w dniu pogrzebu” – pisał Stanisław Cat-Mackiewicz.
Tatuś, a nie ojciec – wspomnienie o gen. Władysławie Andersie
50. rocznica śmierci generała Władysława Andersa – wiernego rycerza Rzeczpospolitej Polskiej
Pięćdziesiąt lat temu 12 maja 1970 r., w 26. rocznicę rozpoczęcia bitwy o Monte Cassino, zmarł w Londynie gen. Władysław Anders. Zgodnie ze swoją wolą spoczął wśród żołnierzy 2. Korpusu na montecassińskiej nekropolii żegnany przez najbliższą rodzinę i wiernych Mu żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych.
Paweł Dąbrowski - ze wspomnień uczestnika walk o Monte Cassino
Johann Giselbert książę zu Salm-Horstmar
W trakcie wojny niemiecko-polskiej we wrześniu 1939 r. zginęło czterech książąt służących w Wehrmachcie, dwóch z wojsk pancernych i dwóch z piechoty. Wśród nich znajdował się kpt. Johann Giselbert Alexander Leopold Rudolf Friedrich książę zu Salm-Horstmar, który poległ pod Łańcutem 9 IX 1939 r.
8 maja 1945 r. - zakończenie II wojny światowej
Wyprawa kijowska 1920 r. Nowa hipoteza na temat znaczenia sojuszu Piłsudski-Petlura
Jak słowo „Bóg” wróciło na sztandary Wojska Polskiego
Potrzeba było tragedii II wojny światowej, by dewiza „Bóg, Honor i Ojczyzna” pojawiła się znowu na polskich sztandarach wojskowych.
Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej
Polska 1. Dywizja Pancerna 1942–1947
Pancerniacy generała Stanisława Maczka zapisali wspaniałą kartę w historii polskiego oręża.
Kosy na samolotach
Eskadra Kościuszkowska jest najstarszą jednostką polskiego lotnictwa wojskowego i jedną z najstarszych na świecie. W swojej historii nosiła różne oficjalne nazwy i numery.
Sojusz polsko-ukraiński w 1920 roku
22 kwietnia 1920 roku została podpisana w Warszawie umowa między Rzeczpospolitą Polską a Ukraińską Republiką Ludową, która przeszła do historii jako „Sojusz Piłsudski–Petlura”. Połączyła ona dwa państwa, które walczyły o utrzymanie swojej niepodległości w obliczu najazdu wspólnego wroga ze wschodu.
„Wojsko niepodległości” PPS-u
Niemal od początku istnienia Legionów kłębiły się wokół nich sprzeczne interesy, ambicje i koncepcje. W sporach tych Ignacy Daszyński stał konsekwentnie po stronie Piłsudskiego, któremu zależało na jak największej autonomii Legionów i oszczędzaniu polskiej krwi na przyszłą rozgrywkę o Polskę wolną, ale nie z łaski jednego czy drugiego cesarza, ale z woli narodu polskiego.
Sprawa Śląska Cieszyńskiego w latach II wojny światowej
Zagadnienie włączenia Śląska Cieszyńskiego do państwa polskiego było aktualne od początku XX w. W 1918 r. wydawało się, przynajmniej przez moment, że proces ten zostanie załatwiony polubownie, na mocy porozumienia między Polakami a Czechami. Tak się, niestety, nie stało.
Wielka ewakuacja 1939-1940
17 września 1939 r. Naczelny Wódz marsz. Edward Rydz-Śmigły wydał „Dyrektywę ogólną”, która w związku z szybkimi postępami wojsk niemieckich i wkroczeniem Armii Czerwonej na teren Polski, nakazywała wycofanie oddziałów Wojska Polskiego „na Rumunię względnie Węgry”.
Zbrodnia Katyńska
W 1943 r. w lesie w Katyniu koło Smoleńska odkryto masowe groby z ciałami polskich oficerów więzionych w obozie jenieckim w Kozielsku. Zostali oni zamordowani przez NKWD. Pierwotnie mianem zbrodni katyńskiej określano to konkretne wydarzenie.
Wzór żołnierza porucznik Józef Schodowski
Józef Stanisław Schodowski urodził się 2 marca 1904 r. w Raciążu, w powiecie sierpeckim województwa warszawskiego (był synem Juliana, właściciela ziemskiego, i Julianny z d. Dembek). do szkoły powszechnej uczęszczał w Raciążu.
Żołnierze Niezłomni - Stanisław Sojczyński „Warszyc”
Polscy uchodźcy w Câmpulung-Muşcel w Rumunii
Po agresji niemieckiej i sowieckiej na Polskę we wrześniu 1939 r. władze cywilne i wojskowe II RP oraz oddziały Wojska Polskiego w ciągu kilku dni ewakuowały się przez granicę rumuńską. W tym samym czasie w stronę Rumunii kierowała się też uciekająca przed działaniami wojennymi ludność cywilna.
Mariusz Zaruski
Gdy stanę przed św. Piotrem i ten zapyta, jak mnie zameldować, odpowiem: Łamałem młotem wrzeciądza niewoli, prowadziłem Polaków w góry i na morze, ażeby stali się twardzi jak granit, a dusze mieli czyste i głębokie jak morze. Mariusz Zaruski, Wśród wichrów i fal (1935)
Władysław Belina-Prażmowski
Stał się bohaterem pieśni, które znało każde dziecko. Jego postać była obecna na kartach poezji i prozy. Był symbolem wyrosłym z tęsknoty Polaków za polskim żołnierzem. Zawadiacki kawalerzysta nadawał się do tej roli lepiej niż ktokolwiek inny.
Wywiad i kontrwywiad Narodowych Sił Zbrojnych
Sny wstaną... Grypsy Łukasza Cieplińskiego z celi śmierci
Czuję się jak człowiek po dobrze wykonanych obowiązkach.
[ppłk Łukasz Ciepliński – w oczekiwaniu na śmierć, w 38 roku życia]
Drogi do Niepodległości... także Ukrainy
Piłsudski przejrzał plany Lenina, który chciał przebić się zbrojnie z ideą bolszewicką do Niemiec, największego skupiska klasy robotniczej
w ówczesnej Europie, i podjął z bolszewicką Rosją grę. Jej stawką było pobicie Rosji, odrzucenie jej na wschód i wypełnienie po niej
pustki na obszarze między Bałtykiem i Morzem Czarnym, prof. Grzegorz Nowik.
Polsko-czechosłowacki konflikt w 1919 r.
Walka o granice odrodzonej Rzeczypospolitej to nie tylko zbrojne zmagania z Niemcami, bolszewikami i Ukraińcami. Z bronią w ręku Polacy musieli stanąć do boju przeciw Czechom, odpierając agresję przeprowadzoną w styczniu 1919 r.
Wyklęte przesłanie
14 października 1950 r. ludzie ubrani w togi sędziowskie, w imieniu sowieckiej władzy nad Polską, skazali Łukasza Cieplińskiego na pięciokrotną karę śmierci. Czekając na nią, pisał do bliskich, ukochanej żony i wymodlonego syna, grypsy. Te zapisy są być może jeszcze bardziej aktualne dzisiaj.
Ostatni Rycerze Rzeczypospolitej
O fenomenie Żołnierzy Wyklętych i ich obecności we współczesnym życiu społecznym, z prof. Krzysztofem Szwagrzykiem, zastępcą prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, rozmawia dr Rafał Leśkiewicz, redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl
„Moskit” kontra Żubryd
Antoni Żubryd „Zuch” – syn Michała i Anny z domu Wołoszyn – urodził się 4 września 1918 r. w Sanoku. Przed wybuchem wojny był podoficerem zawodowym w 40. pułku piechoty. We wrześniu 1939 r. walczył m.in. w obronie Warszawy. Dostał się do niemieckiej niewoli, z której uciekł lub został zwolniony.
Politechnika Lwowska. Kuźnia kadr II Rzeczypospolitej
Co łączy premierów Jędrzeja Moraczewskiego, Władysława Sikorskiego i Kazimierza Bartla oraz ministra spraw wojskowych Kazimierza Sosnkowskiego? Wszyscy ci wybitni politycy II RP byli wychowankami Politechniki Lwowskiej.
Tajemnice gen. Włodzimierza Zagórskiego
Okręg AK Tarnopol
Historia konspiracji niepodległościowej na obszarze województwa tarnopolskiego, podobnie jak na całych Kresach Wschodnich RP, stanowi tematykę słabo znaną i nie do końca zbadaną. Wynika to w znacznej mierze z braku dostępu do części źródeł, jak też z celowej polityki historycznej PRL.
Czarkowy 1914 – zaczątek legendy Legionów Piłsudskiego
Czarkowy to miejsce stoczenia jednej z pierwszych krwawych potyczek legionistów Piłsudskiego. Stała się ona podstawą mitu Legionów Polskich i ich walki o niepodległość, nie tylko podczas I wojny światowej, ale może przede wszystkim po jej zakończeniu.
Przeciw bolszewii. Polskie "Białe Legiony" w Rosji 1918–1920
Z autorem książki „Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920” dr. Wojciechem Jerzym Muszyńskim rozmawia redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl dr Rafał Leśkiewicz.
Marynarze Niepodległej
Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 r. wiąże się nie tylko z czynem legionowym i działaniami Armii Polskiej we Francji, lecz także ze służbą polskich marynarzy
„Należy stworzyć niepodległe państwo polskie (…) z wolnym dostępem do morza". Powrót Pomorza i Kujaw do Polski 1918-1920
Album to jedna z inicjatyw podjętych przez pracowników pionu edukacyjnego Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy i Gdańsku, mających upamiętnić setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz powrotu Pomorza i Kujaw do Macierzy. Odzyskanie niepodległości na Pomorzu i Kujawach stanowiło proces złożony i wieloetapowy. Wynikało to niewątpliwie z faktu, iż do 1914 r. wchodziły one w skład dwóch państw zaborczych...
Ze Lwowa na krakowski pomnik
„Na polu walki liczy się ogień i ruch. Żołnierz nie powinien iść do boju zmęczony marszem. Trzeba go dowieźć jak najbliżej przeciwnika” – „Od podwody do czołga” Stanisław Maczek, dowódca polskich wielkich jednostek zmechanizowanych i pancernych.
„Rzeczpospolita Bobrujska” – mała Polska
Opanowany przez polskie oddziały w lutym 1918 r. Bobrujsk stał się prawdziwą stolicą polskiego państewka na dalekich kresach I Rzeczypospolitej. Była to pierwsza enklawa wyzwolonej i zupełnie niezależnej od któregokolwiek z zaborców Polski.
Abraham z Góry Straceńców
Roman Abraham konspirował długo przed 1918 r. Następnie walczył z Ukraińcami o rodzinny Lwów, a w 1939 r. oglądał z bliska klęskę polskiej armii w wojnie obronnej.
Błękitny Generał w wojnach o granice
Rozpoczął i prowadził wielką akcję ochotniczą. Nie tylko, że potrafił on zorganizować doskonały aparat, składający się z ludzi oddanych i ofiarnych, z poświęceniem pracujących, ale sam świecił najlepszym przykładem - wspominał o gen. Hallerze Wincenty Witos. Tak pozytywnej opinii o nim nie miał już jednak Józef Piłsudski.
Moja służba Niepodległej. Wspomnienia pułkownika dyplomowanego Józefa Szostaka „Filipa”
Promocja albumu "Białe Legiony 1918–1920"
Karabiny powtarzalne Wojska Polskiego w latach 1918-1921
W listopadzie 1918 r. po 123 latach zaborów Polska odzyskała niepodległość pojawiając się ponownie na mapie Europy w wyniku rozpadu państw zaborczych, które przegrały I wojnę światową.
Epopeja szwadronu rotmistrza Plisowskiego
Wśród siarczystych mrozów i niebezpieczeństw kraju ogarniętego chaosem przez prawie tysiąc kilometrów gnali do enklawy, w której Polacy byli wolni od władzy któregokolwiek zaborcy.
Początki relacji Polski i Czechosłowacji w 1918 r.
Najistotniejszą przyczyną konfliktu między Polską i Czechosłowacją w pierwszych latach po odzyskaniu przez Rzeczpospolitą niepodległości był spór graniczny o Śląsk Cieszyński, Spisz i Orawę. Kwestia ta negatywnie wpłynęła na relacje między obu krajami także w późniejszych latach.
„Burzą” ku wolności
Gdy w styczniu 1944 r. Armia Czerwona przekroczyła granicę polską, Wojsko Polskie w konspiracji – Armia Krajowa – rozpoczęło realizację planu „Burza”. Była to koncepcja powstania strefowego, w której polskie jednostki miały atakować wycofujące się wojskami III Rzeszy, przed nacierającymi Sowietami.
„Olech”: przeciwko sowieckiemu terrorowi
Anatol Radziwonik „Olech” wraz z grupą swoich podkomendnych nie zdecydował się po wojnie ewakuować z zajętej przez ZSRS Nowogródczyzny, licząc na powrót ziem wschodnich do Polski. Pozostałe na wschodzie oddziały polskie stały się samoobroną miejscowej ludności przed terrorem NKWD.
Józef Skrzydlewski – powstaniec wielkopolski, oficer Wojska Polskiego, ofiara represji stalinowskich
Podpułkownik dyplomowany Józef Skrzydlewski był najwyższym rangą i funkcją oficerem przedwojennego wywiadu polskiego, którego po wojnie zamęczyli komuniści. Zmarł w mokotowskim więzieniu. Wszystko potoczyłoby się inaczej, gdyby po wojnie nie wrócił do Polski.
Wileński i Nowogródzki Okręg AK w walce z władzą sowiecką 1944-1945
7 lipca 1944 r. oddziały Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego i Nowogródzkiego rozpoczęły operację „Ostra Brama” – akcję mającą na celu opanowanie Wilna. Po 6 dniach ciężkich zmagań, po włączeniu się do walki Armii Czerwonej, Wilno zostało zajęte.
Łowczówek – krwawa Wigilia Pierwszej Brygady
W czasie bitwy pod Łowczówkiem, ostatniej w wielkiej epopei legionowej roku 1914 r., w której Polacy powstrzymali rosyjskie kontruderzenie, doszło według niektórych relacji do dramatycznej sytuacji. W Wigilię, w okopach po drugiej linii frontu usłyszeli tę samą kolędę: „Bóg się rodzi”. Też śpiewaną po polsku, ale przez żołnierzy walczących za cara. Wkrótce musieli wymierzyć w siebie bagnety.
W drodze do Ojczyzny. Polskie oddziały wojskowe w Chinach 1918-1920
Pod koniec I wojny światowej otworzyły się przed Polakami nowe możliwości realizacji marzenia o odbudowie własnego państwa. Z nadarzającej się szansy skorzystali Polacy rozsiani na całym świecie. Polskie oddziały wojskowe pojawiły się nawet w dalekich Chinach.
Wojna polsko-ukraińska 1918-1919
Znane z obrony Lwowa, zmagania polsko-ukraińskie o niepodległość, w rzeczywistości rozgrywały się na terenach od Przemyśla, przez Lwów i Stanisławów aż po Zbrucz. Echo ich dotarło do Kijowa. Wojna miała tak brutalny charakter, że ukraińskie zbrodnie zbadała polska komisja sejmowa.
Cichociemni – historia i tradycja
Promocja książki Generał Roman Szymański. Żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej, zdobywca Monte Cassino”
Zapomniany pułkownik - Wacław Lipiński
Bohater samotnej walki. Sylwetka plutonowego Stefana Karaszewskiego
5 września 2018 roku w Kosowie, w gminie Moszczenica, powiecie piotrkowskim odbyła się uroczystość związana z zakończeniem remontu pomnika, poświęconego plutonowemu Stefanowi Karaszewskiemu – żołnierzowi 85. Pułku Strzelców Wileńskich, uczestnikowi wojny obronnej 1939 roku.
Ignacy Matuszewski. Pisma wybrane
Ksiądz Józef Wrycza
Niewątpliwie to człowiek, dla którego Polska stanowiła najwyższą wartość. Wytrwale walczył o wolną ojczyznę, nie dał się złamać niewoli pruskiej, nie zląkł się grożącej mu ze strony okupanta niemieckiego kary wieloletniego więzienia, pięć lat poświęcił służbie wojskowej, ponadto nigdy nie zaakceptował systemu komunistycznego w PRL.
Konstanty Plisowski
Niewielu oficerów Wojska Polskiego już w wieku 28 lat otaczał nimb czynów wojennych; nieliczni też byli wyżsi rangą żołnierze, którzy swoją postawą podczas wojen o Niepodległą i granice oraz w czasie kampanii polskiej 1939 r. zasłużyli na pochwałę. Oficer, którego życie i czyny stanowią osnowę tego tekstu, Konstanty Plisowski, zalicza się do tych nielicznych.
Gustaw Orlicz-Dreszer
Generał był jednym z prominentnych działaczy obozu piłsudczykowskiego po Maju 1926 r., w pełni świadomych tego stanu rzeczy, w tym skali zagrożeń dla odrodzonego w 1918 r. państwa, które narastały w latach trzydziestych. Potrafił aktywnie szukać środków zaradczych, zarówno w dziedzinie wojskowości, jak i w polityce.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Marian Chodacki 1898–1975
Marian Stanisław Chodacki – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, dyplomata, Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku (1936-1939), dyrektor wykonawczy Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (1949–1951).
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Maciej Kalenkiewicz 1906–1944
Maciej Kalenkiewicz – inżynier, podpułkownik Wojska Polskiego, żołnierz Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego (hubalczyk), cichociemny, oficer Armii Krajowej, dowódca partyzancki w Okręgu Nowogródek AK.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939
W początkowym okresie, gdy tworzone były struktury organizacyjne KOP, ówczesny minister spraw wojskowych gen. Władysław Sikorski oceniał, że zadaniem formacji w czasie pokoju miała być ochrona linii granicy i bezpieczeństwa na pograniczu, a w razie działań wojennych współdziałanie z armią w osłonie mobilizacji i koncentracji wielkich jednostek.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Julian Gruner 1898–1940
W grudniu 1938 r. w „Przeglądzie Sportowym”, w rubryce „Nie powinniśmy o nich zapomnieć…”, ukazał się artykuł poświęcony Julianowi Grunerowi. Od czasu publikacji tego tekstu minęło niemal osiemdziesiąt lat, lecz myśl zapisana w tytule rubryki dzisiaj jest szczególnie aktualna. Któż bowiem pamięta Juliana Grunera? A przecież był on bohaterem wojny polskobolszewickiej, wszechstronnym sportowcem, lekkoatletą, reprezentantem kraju, zasłużonym lekarzem, żołnierzem kampanii wrześniowej, ofiarą zbrodni radzieckiej.
Pułkownik Ignacy Matuszewski powraca
August Emil Fieldorf – Bohater 1939-1945
Szef Kedywu był jednym z najważniejszych oficerów AK. Wykazał się wówczas niezwykłym zmysłem organizacyjnym i wyrobił sobie ogromny szacunek u podwładnych.
Witold Pilecki – Bohater 1939-1945
15 marca 1948 r. zakończył się pokazowy proces, który wytoczono przeciwko osobom określanym jako „grupa Witolda”. Ogłoszono wyrok. Oskarżony Witold Pilecki został skazany na karę śmierci.
Józef Szostak „Filip”
W broszurze przedstawiono w formie popularnonaukowej biografię Józefa Szostaka (1897–1984), osoby, która całe swoje życie poświęciła służbie Polsce. Józef Szostak od 1915 r. walczył w Legionach Polskich, następnie brał udział w walkach o wschodnie granice Rzeczypospolitej.
Niepodległa i niepokonani
Jaki był ten czas, gdy nasi przodkowie wybijali się przed stu laty na niepodległość? Pozostały wspomnienia, stare gazety, fotografie – to one pozwalają zobaczyć dziś obraz owych pamiętnych dni.
O wojnie obronnej 1939 (odc. 4)
O wojnie obronnej 1939 (odc. 3)
Spory o Brygadę Świętokrzyską NSZ – wczoraj i dziś
O wojnie obronnej 1939 (odc. 2)
Wywiad II Rzeczypospolitej wobec wybuchu II wojny światowej (cz. I)
Wrzesień 1939: ...dyskusje na temat sojuszu polsko-niemieckiego są bezcelowe, „na sensację"...
O wojnie obronnej 1939 (odc. 1)
Powstania Śląskie
Powstania Śląskie z lat 1919-1921 zajmują w dziejach polskich insurekcji miejsce osobne. Bo i osobne jest usytuowanie Górnego Śląska w polskiej historii.
Leopold Lis-Kula
„Ponad zwykłą miarę uzdolniony i wartościowy oficer, znakomity, niezwykłą obdarzony intuicją bojową dowódca, świetny instruktor, doskonale opanowujący ducha i formę wojskową. Bogaty, rycerski charakter, bezgranicznym zaufaniem i przywiązaniem cieszący się u wszystkich podkomendnych. Świetlana postać, promieniująca siłą charakteru, zacnością duszy i bogactwem talentów” – odnotowano w teczce personalnej najmłodszego w armii II Rzeczypospolitej pułkownika.
„Walka o granice 1918 - 1919” (cz. 1) - debata belwederska
Niezwyciężeni. Czas próby
Dowboria – kresowa epopeja I Korpusu Polskiego
Podkomendni gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego byli pierwszymi polskimi żołnierzami, którzy stanęli do walki z bolszewizmem i zwyciężyli. Na odległych Kresach wyzwolili pierwszy skrawek Polski.
Wódz-oracz
Ostanie 17 lat życia gen. Dowbor-Muśnicki poświęcił pracy w swoim majątku, działalności społecznej, kombatanckiej, a przede wszystkim swoim dzieciom.
Dowódca Powstania Wielkopolskiego
Losy gen. Dowbora-Muśnickiego odmienił wybuch powstania w Wielkopolsce. Walki, które rozpoczęły się 27 grudnia 1918 r. w Poznaniu, wkrótce ogarnęły swoim zasięgiem znaczną cześć Wielkopolski.
I Korpus Polski
W lipcu 1917 r., gdy wiadomo było, że w Rosji będzie tworzona polska armia, gen. lejtnant Józef Dowbor-Muśnicki zgłosił się do dyspozycji powstałego wówczas Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (tzw. Naczpolu).
Błękitna Armia generała Hallera
Na czele Błękitnej Armii gen. Haller w maju i czerwcu 1919 r. ostatecznie rozbił siły ukraińskie okupujące znaczne obszary Małopolski Wschodniej. Przyłączył Pomorze Gdańskie do Polski i symbolicznie zaślubił ją z Bałtykiem, a niedługo później dowodził Armia Ochotniczą broniącą Warszawy w 1920 r. przed nawałą bolszewicką.
Od Legionów do Polskiego Korpusu Posiłkowego
Korzystając z krótkiego urlopu, Haller odwiedził Budapeszt, Wiedeń i inne ośrodki, aby szukać poparcia polityków i wojskowych dla koncepcji rozwoju Legionów. Usiłował też doprowadzić do połączenia wszystkich jednostek legionowych w jednolitą formację – korpus lub dywizję.
Rodzina, młodość i działalność niepodległościowa Błękitnego Generała
Józef Haller urodził się 13 sierpnia 1873 r. w majątku Jurczyce, leżącym w połowie drogi między Krakowem a Lanckoroną. Jego rodzina wywodziła się korzeniami z Frankonii, skąd w końcu XV w. przybył na ziemie polskie przodek Józefa, słynny wówczas księgarz i drukarz – Jan Haller.
Walki o Lwów i w Galicji Wschodniej
Konflikt polsko-ukraiński o Galicję Wschodnią rozpoczął się w mglisty poranek 1 listopada 1918 r., gdy polskich mieszkańców Lwowa zaskoczył widok błękitno-żółtej flagi zatkniętej na wieży ratusza oraz ukraińskich patroli wojskowych przemierzających ulice miasta.
Konflikt polsko-litewski
Przejęcie przez Polaków władzy w Warszawie w listopadzie 1918 r. i budowa niepodległego państwa zbiegły się w czasie z utworzeniem w Wilnie pierwszego rządu litewskiego. W grudniu oba powstające państwa podjęły konsultacje, ale rozmowy były niezwykle trudne ze względu na rozbieżności poglądów na temat obszaru i wzajemnych granic.
Orły weteranów Powstania Styczniowego
Starsi, siwi ludzie, pochyleni wiekiem, w granatowych rogatywkach z oficerskimi gwiazdkami. Pozdrawiani na ulicach przez dzieci, salutowani przez wojskowych wszystkich stopni, zapraszani do szkół i na uroczystości państwowe. Żywe pomniki. Na ich czapkach i naramiennikach cyfry: „1863”.
„Łupaszko” wychodzi w pole
Wśród licznych dowódców powojennej partyzantki antykomunistycznej jego postać wybija się jak symbol walki o Polskę „wolną i czystą jak łza”. Byli tacy, co mieli więcej podkomendnych, i tacy, co dłużej walczyli niż on, ale to przed nim „wiał czerwony cham” i to na jego imienia dźwięk drżeli ubecy.
„Do ostatniej kobiety! Do ostatniego mężczyzny!”
Znakomity oficer z czasów wojny z bolszewikami i Naczelny Wódz, który w 1939 roku opuścił pole bitwy. Na ocenie dokonań Edwarda Śmigłego-Rydza mocniej zaważyło to drugie.
Cicha Noc, Heilige Nacht
Po upadku Powstania Warszawskiego do niewoli trafiło blisko trzy tysiące kobiet. Niemiec. Grupie dziewięćdziesięciu z nich przypadło świętować Wigilię w transporcie pomiędzy obozami. Kolędy i pastorałki śpiewały… razem z konwojującymi je żołnierzami.
90s historii: 20 lutego 1894r. urodził się Mieczysław Boruta-Spiechowicz
90s historii: 31 marca 1892 r. urodził się Stanisław Maczek
Oddział Wydzielony WP mjr. H. Dobrzańskiego "Hubala" rozbija pod Huciskiem batalion niemiecki
Komuniści mordują Łukasza Cieplińskiego i Jego 6 podkomendnych z IV ZG Zrzeszenia „WiN”
Zginął jak żył, walcząc za Polskę. Do końca w mundurze oficera Wojska Polskiego
„...wiem, że staniecie, gdy będziecie potrzebni. Jeszcze Polska nie zginęła!”, Kleeberg, generał
90s. historii: 22 maja 1964 r. zmarł gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz
90s. historii: 20 maja 1881 r. urodził się Władysław Sikorski
90s. historii: 18 maja 1944 r. zakończyły się walki o Monte Cassino
90s. historii: 15 maja 1885 roku urodził się generał WP Marian Kukiel
90s. historii: 8 maja 1892 roku urodził się gen. bryg. Stanisław Sosabowski
90s. historii: 4 maja 1988 r. zmarł Jan Mazurkiewicz ps. Radosław
Państwo niemieckie aresztuje, by potem zupełnie bezkarnie (do dziś) go zamordować, głównego dowódcę Wojska Polskiego na okupowanych ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej
90s. historii: 22 czerwca 1897 roku urodził się Henryk Dobrzański
90s. historii: 18 lipca 1944 r. zdobyto Ankonę
90s. historii: 17 lipca 1943 r. Tadeusz Komorowski został komendantem głównym AK
Przewrót majowy – co się wydarzyło w Warszawie w dniach 12–15 maja 1926 r.
Od lata 1923 r. Marszałek Józef Piłsudski przebywał na politycznym odosobnieniu w Sulejówku. W maju 1926 r., w wyniku zbrojnego przewrotu, przejął władzę w II Rzeczypospolitej. Jego powrót – spodziewany i przez wielu oczekiwany – przyspieszył dramatyczny splot pewnych okoliczności.
Gustaw Orlicz-Dreszer (1889–1936)
Gdy 16 lipca 1936 r. gen. Gustaw Orlicz-Dreszer wystartował o godzinie 13.50 z lotniska w Grudziądzu obierając kurs na Gdynię, nie wiedział, iż będzie to jego ostatni lot.
Wycieczka Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce do Ojczyzny w 1927 r.
Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP) jest najstarszą polską organizacją kombatancką działającą na świecie, istniejącą nieprzerwanie od 1921 roku. Jej geneza wiąże się z ochotniczą służbą przedstawicieli amerykańskiej Polonii w Armii Polskiej we Francji w czasie I wojny światowej. „Błękitna Armia" - nazywana tak od koloru mundurów - powstała w 1917 roku za sprawą gen. Józefa Hallera, a w jej szeregi weszło ok. 20 tys. ochotników z USA i Kanady.
IPNtv Konferencje: Militarne aspekty odzyskania niepodległości - blok I
Jurg Stadelmann - Między nostalgią a selektywnie-wygodnym postrzeganiem. Postępowanie z pamięcią o polskich żołnierzach internowanych w Szwajcarii 1940–1945
O „trzynastce Dąbrowskiego”
W 2018 roku obchodzimy jubileusz stulecia odzyskania niepodległości. Warto pamiętać, że w tym roku przypada także 100 rocznica powstania 13 Pułku Ułanów Wileńskich – jednej z najdłużej walczących formacji jazdy Wojska Polskiego w wojnie lat 1918-1920.
O działalności wywiadowczej i kontrwywiadowczej Armii Krajowej
IPNtv - Promocja albumu „Życie i śmierć dla Polski. Epopeja UBK" - Warszawa, 12 marca 2018
Brygada „Łupaszki” wciąż w polu... 5 Brygada Wileńska AK na Pomorzu, Warmii i Mazurach 1945–1947 (z cyklu Dopalanie Kresów)
O działalności Biura Szyfrów i złamaniu Enigmy
„Przede wszystkim Legiony…” (cz. II) – debata belwederska
Gen. Janusz Brochwicz-Lewiński „Gryf” – wspomnienie
Szlakiem Pierwszej Pancernej (dokument Marcina Bradke)
Pierwsza szkoła oficerska w Stróży lipiec - sierpień 1913. Szkoła niepodległej Polski
Lipiec 1913, rok do wybuchu wielkiej wojny. Stróża, mała wioska zagubiona w Beskidzie Wyspowym, niedaleko od Dobrej. Tu niewielki dwór. We dworze i pobliskiej stodole kilkudziesięciu mężczyzn.
"Nie tylko Legiony… Czyn zbrojny 1914 - 1918" - debata belwederska
Wyklęci Niezłomni 1944-1963
Po latach trwania systemu politycznego zniewolenia Polski i zmowy milczenia o niezłomnych bohaterach nienazwanego jeszcze powstania nadszedł czas Żołnierzy Niezłomnych.
IPNtv Bydgoszcz - „Zo" Elżbieta Zawacka
Polskie Oddziały Wartownicze przy armii amerykańskiej w latach 1945 – 1989
Podjęte przez zespół autorski zadanie należy uznać za bardzo ważne, cenne, a zarazem niezwykle trudne. Znikoma jest wszak zarówno zachowana spuścizna źródłowa, jak i literatura przedmiotu […].
Jeden z „wyklętych”. Feliks Selmanowicz „Zagończyk” 1904 – 1946
Publikacja przestawia Feliksa Selmanowicza (ps. „Zagończyk”), zasłużonego żołnierza czasu wojny i okresu powojennego, dowódcę patrolu dywersyjnego 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej.
Powstańcy warszawscy
W domu i szkole uczono nas patriotyzmu. I tutaj był moment wykazania, że nie tylko słowa ten patriotyzm gloryfikują, tylko nasza postawa była świadcząca o tym, że możemy coś krajowi zaoferować, miastu. Zaoferowaliśmy to, co było najcenniejsze – młode życie. Niestety, zginęło tyle młodych, wspaniałych ludzi. Ale takie były czasy. Wtedy się nie myślało o tym, wtedy myślało się o tym, żeby walczyć z wrogiem. Nie rozpatrywało się wtedy jakoś tych spraw w żadnych kategoriach filozoficznych. Wtedy to był spontaniczny zryw walki przeciwko okupantowi.
Brygada Świętokrzyska (odc. 46)
„Politycznie obcy!”. Żołnierze Wojska Polskiego w zainteresowaniu komunistycznego aparatu represji i propagandy w latach 1944–1956
Niniejsza książka została poświęcona losom żołnierzy Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a także tych oficerów i szeregowych ludowego Wojska Polskiego, którzy postrzegali świat inaczej niż nowi włodarze kraju. Po 1944 r. stali się oni obiektem niewybrednej propagandy oraz zakrojonych na dużą skalę działań operacyjnych i śledczych sowieckiego oraz rodzimego aparatu represji.
Major Hieronim Dekutowski „Zapora” (1918–1949)
Hieronim Dekutowski został odznaczony Krzyżem Walecznych (1945 r.), czterokrotnie Medalem Wojska (1948 r.), Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (1964 r.; nr 12 660; antydatowany na 1948 r.), Krzyżem WiN (1989 r.), Krzyżem AK (1990 r.) i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2007 r.). Jest również pierwszym kawalerem najwyższego odznaczenia przyznawanego przez Radę Miasta Tarnobrzega – Sigillum Civis Virtuti (1996 r.).
Stanisław Sojczyński „Warszyc” (1910–1947)
Stanisław Sojczyński „Warszyc”, uczestnik wojny obronnej Polski w 1939 r., zastępca komendanta Obwodu Radomsko Armii Krajowej i szef tamtejszego Kedywu, twórca niepodległościowej organizacji Konspiracyjne Wojsko Polskie, rozstrzelany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Łodzi 19 lutego 1947 r. Komunistyczna propaganda przedstawiała Sojczyńskiego jako „krwawego watażkę”. W rzeczywistości był on znakomitym organizatorem, potrafiącym stworzyć skuteczne i oddane oddziały, zdecydowanym na walkę do końca o swe ideały.
Pułkownik Łukasz Ciepliński (1913–1951)
Łukasz Ciepliński „Pług” jest postacią, która stała się symbolem walki Polaków z reżimem komunistycznym w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Ciepliński należał do elity pokolenia wychowanego w II Rzeczypospolitej. Poświęcił życie Polsce, której był wytrwałym obrońcą. Walczył w wojnie obronnej 1939 r. od pierwszych dni walk do kapitulacji Warszawy. Kierował strukturami Armii Krajowej w rejonie Rzeszowa. Włączył się w konspirację antykomunistyczną, stając się z czasem jednym z jej przywódców. Przeszedł okrutne śledztwo, został zamordowany z wyroku sądu komunistycznego, a następnie wymazany z pamięci w czasach PRL. Dziś dzień jego śmierci obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci
Żołnierzy Wyklętych.
Generał brygady Elżbieta Zawacka „Zo" (1909-2009)
„Nie, nawet to ubeckie więzienie… To nie było ważne. Ważne było, żeby jeszcze coś zrobić” – wspominała po latach wypełnionych służbą, pracą nauczycielską i działalnością społeczną blisko stuletnia Elżbieta Zawacka.
Generał brygady Antoni Chruściel (1895–1960)
W historii Polski mało jest postaci tak mocno utożsamianych w pamięci narodu z jednym wydarzeniem jak gen. bryg. Antoni Chruściel „Monter”, dowódca powstania warszawskiego.
Generał Stefan Rowecki „Grot” (1895–1944)
Generał Stefan Rowecki „Grot” – twórca i dowódca Armii Krajowej, podziemnego wojska polskiego w okupowanym kraju, bez wątpienia najważniejsza osoba w hierarchii polskiej konspiracji, jedyny, który mógł powiedzieć o sobie: „Armia Krajowa to ja”.
Jan Rodowicz „Anoda” (1923 –1949)
Jan Rodowicz „Anoda” to legenda Szarych Szeregów. Nazywano go ułanem batalionu „Zośka”. Był uczestnikiem słynnej akcji pod Arsenałem i wielu innych działań dywersyjnych. Należał do pierwszego pokolenia, które przyszło na świat w wolnej II Rzeczypospolitej i które musiało stoczyć walkę z dwoma okupantami. Był jednym z ludzi, o których przez długie lata mówiło się tylko szeptem...
Generał August Emil Fieldorf „Nil” (1895-1953)
Postać gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” uosabia los Polaka w XX w. Należał do tej garstki, która w szeregach Strzelca przygotowywała się do walki o niepodległość, kiedy większość społeczeństwa nawet nie marzyła o takiej możliwości. Mimo że „krzyczeli, żeśmy stumanieni”, poszedł w bój w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego, by wywalczyć Ojczyźnie wolność.
Generał brygady Stanisław Sosabowski (1892–1967)
„Surowy i wymagający dla siebie samego, żąda też wiele od swych podkomendnych; ojcowski i sprawiedliwy w osądach swych i w karaniu, umie pozyskiwać zaufanie i miłość żołnierzy, tak skłonnych płacić sercem za serce. Posiada on ów tajemniczy dar, który zawsze przynosi obfite plony na polu bitewnym – dar nawiązywania węzłów uczuciowych pomiędzy dowódcą a podkomendnymi” – pisał o Sosabowskim
gen. Kazimierz Sosnkowski.
Danuta Siedzikówna „Inka” (1928–1946)
Agresja niemiecka i niedługo później agresja sowiecka na Polskę zmieniły życie kilkudziesięciu milionów obywateli II Rzeczypospolitej. Wojna stała się udziałem kolejnego pokolenia – ludzi ukształtowanych w Polsce odrodzonej. O wojnie, walce, poświęceniu dla kraju i narodu uczono ich w szkole. Słyszeli o niej od krewnych, weteranów walk o niepodległość podczas rodzinnych spotkań, uroczystości patriotycznych, a także w organizacjach młodzieżowych i w kościele. W 1939 r. i kolejnych latach przyszło im zmierzyć się z wyzwaniami, dramatami i wyborami, które w normalnych warunkach byłyby uznane za zbyt trudne dla młodych ludzi. Dziesiątki tysięcy z nich zdały jednak egzamin, przed którym postawiło ich życie.
Generał broni Stanisław Maczek (1892–1994)
Stanisław Maczek trwale zapisał się na kartach historii Polski. Z wykształcenia filozof, miłośnik literatury ojczystej poświęcił się służbie wojskowej, stając się ojcem polskiej broni pancernej. Głośno było o nim już podczas walk o niepodległość i granice Polski po zakończeniu I wojny światowej.
Generał Kazimierz Sosnkowski (1885–1969)
Niewielu jest Polaków, którzy talentami politycznymi i wojskowymi, niezłomnością charakteru, olbrzymią wiedzą z rozmaitych dziedzin nauki i sztuki, wreszcie niedającymi się przecenić zasługami i zdobyczami dla ojczyzny mogą się równać z gen. Kazimierzem Sosnkowskim.
Rotmistrz Witold Pilecki (1901–1948)
Żołnierz niezłomny, żołnierz wyklęty, żołnierz „Rzeczypospolitej utraconej”, ostatni ułan Rzeczypospolitej, „ochotnik do Auschwitz”, jeden z sześciu najodważniejszych ludzi europejskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej.
Dzieje 2 Korpusu…inaczej!
Przedstawiamy wersję elektroniczną wystawy „Dzieje 2 Korpusu…inaczej!” przygotowaną z okazji 70. rocznicy bitwy pod Monte Cassino przez Oddziałowe Biuro Archiwizacji i Udostępniania Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej-KŚZpNP we Wrocławiu.
Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek” (1898–1946)
Leopold Okulicki urodził się w rodzinie chłopskiej 12 listopada 1898 r. w Bratucicach koło Okulic w powiecie bocheńskim. Jego rodzicami byli Błażej i Anna z domu Korcyl. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Okulicach od 1909 r. uczył się w gimnazjum w Bochni. Tam zetknął się z ideologią i działalnością niepodległościową, które wypełniły jego dalsze życie. Od maja 1913 r. należał do patriotycznych organizacji paramilitarnych, związanych z Józefem Piłsudskim, m.in. Związku Strzeleckiego w Bochni (ukończył kurs podoficerski).
nr 10-11/2007
„Biuletyn IPN” nr 10–11 (81–82) październik-listopad 2007 został poświęcony Polskim Siłom Zbrojnym na Zachodzie. Choć większość autorów koncentruje się na losach PSZ w czasie II wojny światowej i po niej, nie zapomnieliśmy także o Błękitnej Armii gen. Hallera. Czytelnik znajdzie w tym numerze również teksty o Zbrodni Katyńskiej oraz reportaż z VII Międzynarodowego Motocyklowego Rajdu Katyńskiego, napisany przez Jerzego Kirszaka – historyka z IPN, a jednocześnie wytrawnego motocyklistę. Warto wspomnieć, że Instytut Pamięci Narodowej patronuje temu rajdowi.
„Konspiracyjne Wojsko Polskie w latach 1945–1948”
Pakiet edukacyjny przedstawia dzieje jednej z najsilniejszych formacji zbrojnych podziemia antykomunistycznego, działającej w centralnej Polsce w latach 1945–1948, której założycielem i dowódcą był kpt. Stanisław Sojczyński „Warszyc” – uczestnik kampanii wrześniowej i żołnierz AK.
Fot. NAC
![„Element [nadal] niebezpieczny”? Ankietyzacja działaczy politycznych, żołnierzy i oficerów WP oraz funkcjonariuszy służb mundurowych II Rzeczypospolitej w okresie PRL](/dokumenty/zalaczniki/166/mini/166-139037_m1-d7303.jpg)
