Biskup i Prymas. Relacje kard. Stefana Wyszyńskiego z bp. Michałem Klepaczem
Mimo spolegliwej postawy względem władz komunistycznych bp Klepacz był cenionym współpracownikiem prymasa. Jednak po 1956 r. w sprawach stosunków państwo – Kościół nie cieszył się tak dużym zaufaniem kard. Wyszyńskiego, jak abp Antoni Baraniak czy bp Zygmunt Choromański.
Życie za prawdę. Abp Ignacy Tokarczuk o bł. ks. Jerzym Popiełuszce
„Przekonałem się, że to idealista – w najlepszym znaczeniu tego słowa, odznaczający się stanowczością i hartem ducha” – mówił o ks. Jerzym metropolita przemyski. W trudnych chwilach podtrzymywał go na duchu. Później zaś bronił pamięci o nim.
Procesy pokazowe księży w czasach stalinowskich na łamach „Słowa Ludu”
Podsądni przyznawali się do absurdalnych zarzutów, a prokurator i obrońcy wspólnie ich potępiali. Społeczeństwo Kielecczyzny miało uwierzyć, że udowodniono antypolską działalność Watykanu i episkopatu.
W starciu z machiną zła. Księża z Łódzkiego przed komunistycznym sądem
O procesach sądowych księży w czasach stalinowskich napisano już wiele. Są jednak przypadki, gdy losy duchownych są szczególnie poruszające. W marcu 1949 r. w Łodzi sądzono trzech księży – rzekomych współpracowników Konspiracyjnego Wojska Polskiego.
Jan Paweł II – strażnik pamięci o męczennikach XX wieku
Większość wiernych wyniesionych na ołtarze przez Jana Pawła II to męczennicy – duchowni i świeccy. Papież Polak kanonizował 482 osoby, a beatyfikował – 1343.
Służba Bezpieczeństwa a sumienie kapłańskie
Po roku 1956 SB stosowała wobec duchownych wyrafinowane formy werbunku. Najskuteczniejszą obroną przed nagabywaniem przez bezpiekę okazywała się wierność powołaniu kapłańskiemu.
Wybór Jana Pawła II i kontratak imperium
Wybór kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową był dla sowieckich służb specjalnych zaskoczeniem, ale szybko zrozumiały one istotę zagrożenia, jaką dla systemu stanowił pontyfikat papieża Polaka.
Zakonnik, redaktor, męczennik
Podczas apelu 29 lipca 1941 roku zastępca komendanta obozu Karl Fritzsch wytypował dziesięciu więźniów, którzy mieli zginąć śmiercią głodową. Była to kara – a zarazem przestroga dla innych – za ucieczkę jednego z osadzonych w KL Auschwitz. Wśród skazańców znalazł się jeden ochotnik.
„Pomoc dla Warszawy to nie jałmużna”. Popowstańczy wysiedleńcy w Krakowie w 1944 r.
Podpisana 2 października 1944 r. kapitulacja oznaczała koniec Powstania Warszawskiego. Warszawa nie zaznała jednak spokoju, a jej mieszkańcy zostali zmuszeni przez Niemców do opuszczenia miasta. Okupant skierował większość wysiedleńców do obozów przejściowych, głównie obozu w Pruszkowie.
Kościół bez Prymasa
Aresztowanie Prymasa Stefana Wyszyńskiego w nocy z 25 na 26 września 1953 r. było silnym ciosem wymierzonym Kościołowi katolickiemu w Polsce przez komunistyczny reżim Bieruta. Było to o tyle istotne, że Kościół był w tym czasie ostatnią instytucją opozycyjną wobec narzuconego przez Moskwę systemu.
Dlaczego Prymas Wyszyński cierpiał za Wschód?
Za Kościół na Wschodzie był gotów oddać życie. Czuł się odpowiedzialny za los prześladowanych katolików w krajach podległych Związkowi Sowieckiemu.
Jan Paweł II i Prymas Wyszyński
Relacje między Prymasem Polski kard. Stefanem Wyszyńskim a kard. Karolem Wojtyłą przyciągają uwagę historyków, zwłaszcza biografów obu tych wielkich postaci historii Kościoła i historii Polski drugiej połowy XX w.
Prymas Tysiąclecia w oczach jego następcy
Ważnym świadkiem życia i działalności kard. Stefana Wyszyńskiego, a także promotorem pamięci o nim był kard. Józef Glemp – jego najbliższy współpracownik i następca na stolicy prymasowskiej.
Prymas Tysiąclecia, kardynał Stefan Wyszyński (1901–1981). Życie i nauczanie
Bez cienia wątpliwości można powiedzieć, że kard. Stefan Wyszyński odegrał w dziejach Polski niezwykle istotną rolę. Jego prymasowska posługa (1948-1981) w całości przypadała na okres komunistycznej dyktatury, naznaczonej bezwzględną walką z religią katolicką i wolnościowymi aspiracjami Polaków.
(Nie)obecność Prymasa
Wbrew intencjom komunistów przez internowanie prymasa Stefana Wyszyńskiego nie udało im się odciąć go od życia religijno-społecznego. W latach 1953–1956 kardynał nie tylko stał się więźniem sumienia, lecz także mężem opatrznościowym, który w październiku 1956 r. ocalił Polskę przed rozlewem krwi.
Stefan Wyszyński i „Ósemka” – początek
„Stefku, nie ma Kościoła mężczyzn i Kościoła kobiet, jest tylko jeden Kościół – Chrystusowy”. Te słowa usłyszał ks. Stefan Wyszyński od swojego kierownika duchowego, ks. Władysława Korniłowicza.
Prymas wobec rolniczej „Solidarności”
Zaangażowanie kard. Stefana Wyszyńskiego na rzecz powstających po sierpniu 1980 r. związków zawodowych rolników indywidualnych prof. Andrzej Stelmachowski nazwał „ostatnią wielką akcją społeczną Prymasa Tysiąclecia”.
Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego
Do więzionego w Komańczy Prymasa Wyszyńskiego zwrócili się oo. paulini z prośbą o napisanie odnowionych Ślubów Jana Kazimierza. Kardynał odmówił tłumacząc, że jest więźniem z woli Bożej, a więzień musi milczeć. W końcu jednak dał się przekonać. Tak powstały Śluby, których znaczenie trudno przecenić.
Polscy duchowni wobec agresji bolszewickiej
Latem 1920 r. biskupi nie tylko wzywali Polaków do obrony Ojczyzny oraz modlitw o zwycięstwo oręża polskiego, lecz również aktywnie wspierali poczynania władz cywilnych i wojskowych RP. Kapłani zaś służyli walczącym żołnierzom jako kapelani wojskowi.
„Czyżbym naprawdę tak krótko miał żyć…” Ksiądz Ignacy Skorupka (1893–1920)
Legendarny kapelan 36. pułku piechoty Legii Akademickiej poległ pod Ossowem 14 sierpnia 1920 r. w walce o Warszawę. Pośmiertnie awansowany do stopnia majora, odznaczony orderem Virtuti Militari klasy 5 i Krzyżem Niepodległości, w 2010 r. ks. Skorupka został uhonorowany Orderem Orła Białego.
Kapelan „Jur” ‒ uczestnik bitwy pod Pielaszowem (30 VII 1944 r.)
Osobą występującą pod tytułowym pseudonimem był Tadeusz Szlenzak ‒ duchowny rzymskokatolicki, kapelan Armii Krajowej oraz uczestnik akcji „Burza”.
Trudne relacje państwo-Kościół w okresie stalinowskim. Profanacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w Przeworsku w 1955 r.
Relacje między państwem a Kościołem były szczególnie trudne w okresie stalinowskim. Na ten czas przypadały intensywne represje aparatu państwowego wobec duchownych i wiernych. Często zdarzały się również przypadki, które obrażały uczucia religijne wiernych.
„Pod przykrywką” Kościoła. Duszpasterstwo Rolników w diecezji przemyskiej
Polska południowo-wschodnia zajmuje ważne miejsce na mapie oporu społecznego kraju. Szczególnie istotną rolę odegrał na tym terenie niezależny ruch chłopski.
Trzeba to było tak zorganizować, żeby porwać chociaż niektóre dzieci
Irena Śmiałowska w 1935 r. wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Pniewach. Dwa lata później przybrała zakonne imię Magdalena i pod nim znana była wszystkim dzieciom, którymi się zajmowała i uratowała.
Wotum za odzyskanie Niepodległości
W roku 1990 pewna starsza pani przyniosła do Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu zawiniątko. Znajdowały się w nim dwa palce ręki, dwa palce stopy oraz fragmenty szaty ze spiżowej figury Chrystusa Króla. Tyle ocalało z pomnika Najświętszego Serca Pana Jezusa, zwanego też pomnikiem Wdzięczności.
„Cud lubelski” – lipiec 1949 r.
Było to pierwsze tak ogromnej skali wydarzenie społeczno-religijne w opanowanej przez Sowietów Polsce: w ciągu kilkunastu dni wzięło nim udział kilkadziesiąt tysięcy osób. Poprzedziły je podjęte przez komunistów w pierwszej połowie 1949 r. antykościelne działania i akcje propagandowe.
Ojciec Soboru Watykańskiego II
Kardynał Stefan Wyszyński na Soborze Watykańskim II reprezentował nie tylko Kościół w Polsce. Był też przedstawicielem katolików na Wschodzie.
Boży Wędrowiec. Ojciec Serafin Kaszuba
Komuniści nazywali go pasożytem, niebezpiecznym włóczęgą, watykańskim szpiegiem, a wierni Apostołem i świętym człowiekiem.
Krzyż na ciężarówce. Wokół protestu gliwickiego w 1960 roku
W czerwcu 1960 r. w Gliwicach doszło do dużych protestów wiernych w związku z usunięciem przez władze krzyża postawionego w miejscu planowanej budowy kościoła.
Prymas Wyszyński wobec Ziem Zachodnich
Prymas Polski Stefan Wyszyński interesował się każdym przejawem życia społecznego i religijnego na Ziemiach Zachodnich. Znał je dobrze, również dzięki częstym wizytacjom na tych terenach. I był świadomy roli, którą ma do odegrania Kościół w misji ich scalenia z Ojczyzną.
Stefan kardynał Wyszyński – znaczenie dla Kościoła Powszechnego
Większość badaczy jest zgodna, że kard. Wyszyński to jedna z kluczowych postaci najnowszych dziejów Polski. Znaczenie jego działalności i dokonań wykracza jednak daleko poza granice naszego kraju. Był on z pewnością jednym z najważniejszych hierarchów Kościoła Powszechnego drugiej połowy XX wieku.
„Witojcie nom Ojce Święty, na Podholu dziś przyjęty”. Jan Paweł II w Nowym Targu
Po Mszy św. na nowotarskim lotnisku władze błyskawicznie zniszczyły papieski ołtarz. Nie były jednak w stanie usunąć tego, co trafiło do ludzkich serc i umysłów.
Komuniści na kolanach. O fałszywej pobożności elit władzy Polski „ludowej”
Obraz najwyższych dygnitarzy komunistycznych klęczących podczas nabożeństw to nie fikcja – takie przypadki miały miejsce jeszcze kilka lat po wojnie, przed podjęciem otwartej akcji antykościelnej.
„Chłopom polskim szczęść Boże!”
Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski wzbudziła wielkie zainteresowanie także w opozycyjnych środowiskach wiejskich.
Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1858–1941) – ofiara niemieckiego obozu Soldau
W roku 1941 męczeńską śmierć ponieśli abp Antoni Julian Nowowiejski i bp Leon Wetmański, zasłużeni płoccy duchowni i patroni miasta Działdowa. Nowowiejski jest jedynym polskim arcybiskupem, który dokonał swego żywota w niemieckim obozie śmierci.
Millenium Chrztu Polski
Dnia 3 maja 1966 roku na jasnogórskich błoniach tysiące Polaków ze wszystkich zakątków kraju modliło się przed cudownym obrazem Matki Bożej Częstochowskiej dziękując za tysiącletnią obecność chrześcijaństwa na naszych ziemiach i zawierzając Bogu Ojczyznę na kolejne Millenium.
Kresowy głos sumienia. Arcybiskup Józef Teodorowicz (1864–1938)
Arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego walczył w parlamencie wiedeńskim o odrodzenie Polski, a potem zabiegał o korzystny kształt jej granic. Nieokiełznany temperament polityczny łączył z troską o ubogich i z głębokim życiem duchowym.
Polacy w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec...: Rola Kościoła katolickiego w polskiej diasporze (panel I)
Apostoł Kazachstanu. Błogosławiony ksiądz Władysław Bukowiński
Polski kapłan katolicki, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego: magister prawa i absolwent szkoły nauk politycznych, tęskniący za Ojczyzną, wybitny humanista marzący o rozmowach o tomizmie i wcieleniu w życie idei jagiellońskiej pracował w Kazachstanie jako nocny stróż, pędząc tam życie domokrążcy.
Kryptonim „Pątnicy”. Służba Bezpieczeństwa wobec pieszych pielgrzymek na Jasną Górę w latach 1976–1988
„Polacy powrócą do domów z krzyżami na piersiach lub krzyże będą zatknięte na ich mogiłach”. Postawa bp. Włodzimierza Jasińskiego podczas II wojny światowej
W związku z mocno nacechowanym patriotyzmem apelem Episkopatu Polski z 26 kwietnia 1939 r., nawołującym do modlitwy o pokój w miesiącu maju, odezwę do wszystkich mieszkańców województwa łódzkiego za pośrednictwem radia wygłosił ordynariusz diecezji łódzkiej bp Włodzimierz Jasiński.
(Nieznane) Listy z KL Dachau Wiktora Jacewicza SDB
Rzecz o ks. Franciszku Blachnickim
Władze państwowe wobec przejmowania kościołów ewangelicko-augsburskich na terenie Łodzi w latach 1945–1956
Powszechnym stereotypem w rzeczywistości bezpośrednio powojennej była klisza „Polak katolik/Niemiec-ewangelik”. Była ona dla rodzimej ludności ewangelickiej krzywdząca, bo przekładała się na atmosferę panującą zwłaszcza na ziemiach, które w trakcie wojny były wcielone przez Trzecią Rzeszę.
Aleksander Falzmann (1887–1942) – bohaterski pastor
Przez blisko 20 międzywojennych lat żył w Zgierzu, nie tylko zapewniając mieszkańcom tego miasta posługę kapłańską, ale również aktywnie działając na rzecz lokalnej społeczności: organizując m.in. naukę dla młodzieży, koła zainteresowań dla parafian, chór, dom starców i dom dla sierot.
Kompromis w pewnych granicach. Porozumienie państwo – Kościół z 1950 roku
Episkopat Polski podpisał 14 kwietnia 1950 r. porozumienie z komunistycznym rządem. Ugoda od razu wzbudziła kontrowersje, jako zbyt daleko posunięte ustępstwo Kościoła wobec komunistów.
Milenium chrztu Polski. Krok na drodze do wolności
14 kwietnia 1966 roku – tysiąc lat od symbolicznej daty przyjęcia chrztu przez Mieszka I – rozpoczęły się obchody milenium chrztu Polski.
Polityczne konstruowanie „okrągłego stołu”
Zanim stolarze w Henrykowie zbudowali najsłynniejszy polski mebel, idea „okrągłego stołu” została skonstruowana politycznie.
Ks. Konstanty Budkiewicz. Prałat męczennik
3 kwietnia 1923 roku świat obiegła wiadomość o rozstrzelaniu w Moskwie ks. Konstantego Budkiewicza. Tego dnia bolszewicka „Prawda” ogłosiła: „Dnia 31 marca wykonano wyrok na prałacie Budkiewiczu, który został skazany na śmierć w procesie katolickich kontrrewolucjonistów”.
Dziedzictwo ks. Franciszka Blachnickiego: zapomniane czy zmarnowane? Pro memoria w 100-lecie urodzin Niezłomnego Kapłana
Historia „Szefa” – ks. Witold Andrzejewski
Ks. Franciszek Blachnicki – tarnogórzanin, który przepowiedział upadek komunizmu
Ks. Franciszek Blachnicki kojarzony jest na ogół z największym dziełem jego życia, jakim był – i nadal pozostaje – Ruch Światło–Życie (zwany też potocznie ruchem oazowym). To skojarzenie daleko jednak nie wyczerpuje wielowymiarowości tej postaci.
Przewodnik w czasach zniewolenia – ks. Franciszek Blachnicki
„Bardzo mało efektowny w przemówieniach, gdy idzie o ich zewnętrzną formę, przekonywał bez reszty ich treścią do tego stopnia, że szli za nim ludzie młodzi i starsi zdobyci siłą jego argumentów” – tak o ks. Blachnickim mówił bp Ignacy Jeż.
Twórca Ruchu Światło-Życie Ks. Franciszek Blachnicki
Pozostawił setki tysięcy uformowanych polskich sumień. Komuniści chcieli stworzyć „nowego człowieka” – na modłę marksistowską. On też kształtował „nowych ludzi”, ale w duchu Ewangelii. Ksiądz, który pociągnął za sobą młodych, rozbił monopol władzy na wychowanie.
Lata zapomnianego buntu. Konflikt Polaków z władzą komunistyczną na tle religijnym (1957-1963)
Zderzenie rozbudzonych po Październiku 1956 wolnościowych oczekiwań polskiego społeczeństwa z ponownym usztywnieniem pod rządami Gomułki polityki wyznaniowej PRL doprowadziło w latach 1957–1963 do licznych lokalnych konfliktów z komunistyczną władzą na tle religijnym.
Przeciw „buntownikom, odszczepieńcom i zdrajcom”
„Znany jest z wrogiego stosunku do władzy ludowej i negacji wszystkiego, co w Polsce postępowe” – pisał o biskupie Edmundzie Nowickim KW PZPR w Gdańsku. Jednym z pierwszych zadań hierarchy po objęciu diecezji gdańskiej było uporządkowanie kwestii księży „patriotów”.
O klerykach w wojsku w czasach PRL
Po tzw. odwilży 1956 r. polscy komuniści zaostrzyli kurs wobec Kościoła, realizując główny cel, jakim była ateizacja Polski. Jedną z pierwszych restrykcji było złamanie umowy między państwem a Kościołem z 14 kwietnia 1950 r. w sprawie poboru do wojska kleryków seminariów duchownych.
Władysława Gurgacza SJ Refleksje
Dęby i burzany. Ukraińskie organizacje i partie związane z biskupem stanisławowskim Grzegorzem Chomyszynem (1925–1939)
Msze Św. za Ojczyznę. Suchowola – Białystok (1984-1989)
Msze św. za Ojczyznę w Suchowoli były odprawiane od 11 listopada 1984 r., w drugą niedzielę każdego miesiąca, w kościele Św. Apostołów Piotra i Pawła w Suchowoli. Pierwsze nabożeństwo za duszę ks. Jerzego odprawił biskup białostocki ks. Edward Kisiel z udziałem tysięcy wiernych z całego kraju.
Arcybiskupa Walentego Dymka sposób na komunistów
Wraz z zaistnieniem w powojennej Polsce nowej rzeczywistości społeczno-politycznej przed duchowieństwem stanęło pytanie – jak się zachować wobec nowych władz? W przypadku archidiecezji poznańskiej odpowiedzieć na nie musiał przede wszystkim sprawujący swoją posługę od 1946 roku arcybiskup Walenty Dymek.
Kanonizacja Andrzeja Boboli i powrót jego relikwii do Polski w 1938 r.
W dniu 17 kwietnia 1938 r. w Rzymie papież Pius XI ogłosił świętym Andrzeja Bobolę, polskiego jezuitę. Było to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Kościoła polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Tajny biskup Jan Cieński (1905–1992)
Skromny kapłan ze Złoczowa, wyświęcony potajemnie na biskupa, służył na Ukrainie wiernym dwóch obrządków: rzymskokatolickiego i greckokatolickiego. Podczas wojny narażał życie, by ratować innych. Nie nosił biskupiego pierścienia. Jego insygniami były: tani łańcuch, wyglądający jak kupiony na targu, a na nim krzyżyk z różańca matki.
Patriota do końca. Franciszkanin o. Julian Mirochna (1903-1943)
Życie o. Juliana Mirochny było bardzo aktywne w wielu sferach jego działalności. W aspekcie religijnym, społecznym, politycznym, czy też najbardziej frapującym – konspiracyjnym w okresie II wojny światowej.
Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989). Tom II
„Niegodne ręce księdza”. Ksiądz Hilary Jastak, „Caritas” i księża „patrioci”
17 stycznia 2000 r. dobiegło kresu ziemskie życie księdza Hilarego Jastaka. Zaangażowanie duchownego podczas Grudnia ’70, a później w czasie Sierpnia ’80 i stanu wojennego jest dość szeroko opisywane i komentowane. Jednak mniej znanym aspektem życia kapłana jest z pewnością jego działalność w ramach kościelnego „Caritasu”, za którą spotkały go represje ze strony komunistycznych władz.
Rozmowy operacyjne SB z ks. Henrykiem Gulbinowiczem 1969-1985
Kardynał Bolesław Kominek – biskup, dyplomata, wizjoner (dyskusja wokół książki)
Urząd do Spraw Wyznań. Koordynator represji wobec Kościoła
19 kwietnia 1950 r. powołano Urząd do Spraw Wyznań, a wkrótce jego terenowe agendy. Oficjalnie miał usprawnić państwową administrację w sferze wyznaniowej, w istocie był narzędziem walki z Kościołem.
Z nauczycielami na Podolu
Pojechaliśmy. Zgodnie z pomysłem Prezesa IPN, żeby zorganizować studyjny wyjazd dla grupy nauczycieli na Kresy, najlepiej na te dalsze. Najpierw było letnie rozpoznanie terenu: gdzie można przenocować większą grupę ludzi, jak zorganizować sam pobyt, które miejsca odwiedzić, z kim się spotkać.
Żołnierz Kościoła. Ks. ppłk Józef Zator-Przytocki „Czeremosz” (1912–1978)
W czasie wojny był dziekanem Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej – po wojnie więźniem Mokotowa, Rawicza i Wronek.
Na rubieży i w salonach Belwederu. Ks. Marian Tokarzewski (1873–1941?)
Niezłomnie bronił zasad chrześcijańskich – i przed carskimi czynownikami odpłacającymi mu zsyłkami, i na ogarniętych pożogą lat 1917–1919 Kresach, gdzie codziennie patrzył w oczy śmierci, i jako kapelan marsz. Józefa Piłsudskiego, i wreszcie znów przed bolszewikami. Zamordowali go ci ostatni – prawdopodobnie w 1941 r.
Pogrudniowa kolęda w Trójmieście. Wizyty duszpasterskie 1970/1971
„Kolęda Wybrzeża” stworzona na melodię popularnej kolędy „Hej w dzień narodzenia” to przykład poezji ulicznej, która stała się wyrazem kumulujących się emocji po brutalnym stłumieniu strajków przez władze komunistyczne w Grudniu 1970 r.
Grudniowa kolęda. Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ‘70
„Cezar”-kolporter. Ksiądz Władysław Ciastoń SAC na celowniku gdańskiej bezpieki po Grudniu ’70
Mimo ogłoszonej w grudniu 1970 r. normalizacji stosunków między państwem a Kościołem komuniści nie zamierzali przerywać inwigilacji duchowieństwa. Przykładem jest sprawa ks. Władysława Ciastonia z domu zakonnego pallotynów w Gdańsku przy kościele św. Elżbiety – świadka i niemalże uczestnika walk pod Komitetem Wojewódzkim PZPR w Grudniu `70.
Żołnierz Chrystusowy. Wspomnienie o ks. prałacie Wacławie Karłowiczu
Był jednym ze 150 kapelanów Powstania Warszawskiego. To on wyniósł z płonącej katedry słynącą łaskami figurę Chrystusa. Po wojnie poszukiwany przez bezpiekę, błąkał się po mazowieckich parafiach.
„Dialog należy kontynuować…”. Rozmowy operacyjne Służby Bezpieczeństwa z ks. Henrykiem Gulbinowiczem...
Salezjanie w Powstaniu Warszawskim
Salezjanie i ich wychowankowie brali czynny udział w powstaniu. Księża i koadiutorzy starali się zdobywać potrzebną żywność, podnosić w tych trudnych dniach na duchu, zapewniać opiekę duszpasterską.
Dziewięć dni, które wstrząsnęły Peerelem
2 czerwca 1979 r. Jan Paweł II rozpoczął pierwszą pielgrzymkę do Polski, podczas której odwiedził Warszawę, Gniezno, Częstochowę, Kraków, Oświęcim, Kalwarię Zebrzydowską i Wadowice.
Jak żona sekretarza POP walczyła o krzyż w szkole
Po wprowadzeniu stanu wojennego władze PRL postanowiły – ponownie – usunąć krzyże z budynków publicznych, w tym szkół.
Ojciec Tomasz Rostworowski
Bez wątpienia należał do najwybitniejszych postaci w historii powojennej Łodzi. Warto, aby poznali go nie tylko łodzianie.
Zygmunt Zieliński, Powroty minionego czasu. Zagnieżdżone w pamięci
Zieja - na ekranie
Robert Gliński powrócił do historii w swojej najnowszej fabule, poświęconej biografii katolickiego kapłana i legendy opozycji antykomunistycznej (Komitetu Obrony Robotników - KOR) – ks. Jana Ziei. Ten niekonwencjonalny kapłan zawiera w sobie potężną dawkę nieoczywistych zachowań w czasie XX wiecznych zawieruch.
Bez światłocienia. Dom Popiełuszków
W jaki sposób Popiełuszkowie wychowali swego syna na wielkiego Polaka, kawalera Orderu Orła Białego i błogosławionego Kościoła katolickiego?
Zdawało się im, że go unicestwili…
"Dzień był pochmurny. Ulica, przy której stał budynek sądu – zamknięta dla ruchu. Wszędzie milicyjne wozy. Na wewnętrznym dziedzińcu sądu – pojazd z armatką wodną. Nad tym wszystkim krążył helikopter. I ta pustka dookoła…" O procesie toruńskim z ks. Antonim Ponińskim rozmawia Katarzyna Maniewska.
Ksiądz Jan Zieja w II RP i podczas II wojny światowej – kapłan ubogich i żołnierzy
Kapłan, społecznik, żołnierz i obrońca uciśnionych. W dwudziestoleciu międzywojennym ks. Zieja włączył się w działalność społeczną, a w czasie wojny związał się z Polskim Państwem Podziemnym i poświęcał się najbardziej prześladowanym przez okupantów.
Historia zapisana w murach poreformackiego klasztoru w Zarębach Kościelnych
Najazd ZSRS na Polskę 17 września 1939 r. skutkował m.in. zajęciem wschodniej części powiatu ostrowsko-mazowieckiego, a wraz z nią prawie całego obszaru gminy Zaręby Kościelne (z wyjątkiem wsi: Rostki Wielkie, Zawisty Nadbużne, Zawisty Dzikie i Zawisty Podleśne) przez okupanta sowieckiego.
„Po prostu bomba”. Reakcje społeczne w Polsce na wybór kard. Karola Wojtyły na papieża
Dzień po wyborze Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową w katedrze przemyskiej odbyło się uroczyste nabożeństwo w intencji Papieża. „Cała Polska […] popadła w jakieś niedowierzanie, potem zdumienie, a potem nastąpił wybuch jakiejś ogromnej radości” – mówił tamtejszy ordynariusz, bp Ignacy Tokarczuk.
Fatima a Rosja. Między mistyką a historią
13 maja 1917 r., a potem 13 każdego miesiąca aż do października, z wyjątkiem sierpnia (19 VIII), troje młodych pastuszków w portugalskiej miejscowości Cova da Iria koło Fatimy przeżywało objawienia NMP. Przekazała Ona trzy „tajemnice”, z których trzecia miała zostać ujawniona dopiero w 2000 r.
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
Warszawa, 15 sierpnia 1982 r. – Rocznica Cudu nad Wisłą. 15 sierpnia 1920 r. W święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wycofujące się od prawie miesiąca Wojsko Polskie ruszyło do przeciwnatarcia i pod Warszawą rozbiło butną watahę bolszewików, która jako „bękarta z Wersalu” zadeptała Polskę, prąc do Berlina po „błogosławieństwo” Róży Luksemburg, i być może nie zatrzymałaby się nawet aż do Atlantyku.
Prawda + Krzyż + Wyzwolenie. O ks. Franciszku Blachnickim
Obchody Milenium Chrztu Polski w diecezji łódzkiej
Rok 1966 w Polsce – rok Sacrum Poloniae Millenium – był czasem potężnego ożywienia narodowego. Ogniskami tego ożywienia stały się odbywane w całym kraju uroczystości kościelne, gromadzące tłumy Polaków dających świadectwo katolickiej wierze. Uroczystości takie odbyły się także w diecezji łódzkiej.
Ks. prof. Wincenty Granat. Rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, kandydat na ołtarze
Przyszły rektor KUL urodził się 1 kwietnia 1900 roku w Ćmielowie k. Ostrowca Świętokrzyskiego, jako syn Jana i Antoniny z d. Jedlickiej. Miał dwie siostry i dwóch braci. W późniejszych latach wpisywał w ankietach personalnych pochodzenie robotnicze (1952) lub robotnicze i drobnomieszczańskie (1954).
Losy łódzkiego Kościoła katolickiego podczas II wojny światowej
II wojna światowa miała ogromne przełożenie na strukturę narodowościową, wyznaniową oraz ludnościową Polski. Spowodowane było to polityką demograficzną Niemiec hitlerowskich opierającą się na różnorodnych działaniach zmierzających do eksterminacji ludności żydowskiej i germanizacji ziem polskich.
Pierwsza była Krajna. Męczeństwo polskiego duchowieństwa Wolnej Prałatury Pilskiej
W czasie II wojny światowej polscy duchowni byli poddawani planowej eksterminacji w ramach Intelligenzaktion i masowo deportowani do obozów koncentracyjnych.
Z Kaszuby Polak. Zarys biografii księdza Hilarego Jastaka
Specyfika Kaszub i Pomorza i ich historia ukształtowały jego poglądy i wpływały na życiowe wybory. Kolejne doświadczenia: wojna, okupacja, konspiracja, stalinizm i kapłaństwo w okresie programowej walki państwa z Kościołem wpłynęły na jego późniejsze postawy. Każdy, kto zna charakter i zwyczaje Kaszubów przyzna, że osoba, którą nazwali oni swoim królem, musiała być kimś niezwykłym.
Kardynał Stefan Wyszyński wobec Solidarności
„Jestem prymasem całej Polski, a nie tylko stoczniowców” – tłumaczył po sierpniu 1980 r. kard. Stefan Wyszyński. Zwierzchnik polskiego Kościoła popierał niezależne związki zawodowe. Jednocześnie – obawiając się, że może dojść do narodowego nieszczęścia – apelował o umiar.
Jasnogórskie Milenium
3 maja 1966 r. nastąpił kulminacyjny punkt centralnych, kościelnych, trzydniowych obchodów Milenium Chrztu Polski, którym była uroczysta suma pontyfikalna odprawiana na wałach klasztoru ojców paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie.
Ksiądz Roman Kotlarz. Śmierć ze znakiem zapytania...
Wciąż nie jest jasne, kto odpowiada za śmierć ks. Romana Kotlarza w sierpniu 1976 r. Ale dzięki ostatnim działaniom pionu śledczego IPN wiemy coraz więcej o tej sprawie, a tym samym o mechanizmach działania PRL-owskiego aparatu represji wobec duchowieństwa katolickiego.
Matka Boska Armii Krajowej
W czasie II wojny światowej, w tym podczas Powstania Warszawskiego, powstało wiele obrazów przedstawiających martyrologię narodu polskiego. Dzieje jednego z nich, obrazu Matka Boska Armii Krajowej Ireny Pokrzywnickiej, do dziś są znane nielicznym.
Polscy męczennicy za czerwonym kordonem
Kapłani przechodzili potajemnie przez granicę, by ratować chrześcijańską spuściznę i służyć wiernym na ziemiach włączonych w 1921 r. do Rosji Sowieckiej.
Zwycięstwo Kościoła. Prymas Tysiąclecia o pierwszej papieskiej pielgrzymce do Polski
„Czy to nie fenomen, żeby komuniści stawiali krzyż na Placu Zwycięstwa?” – pytał w czerwcu 1979 r. kard. Stefan Wyszyński, komentując wizytę Jana Pawła II w Ojczyźnie.
Sytuacja Kościoła katolickiego w Łodzi po II wojnie światowej
Zakończenie działań wojennych było chwilą długo przez Polaków wyczekiwaną. Zdecydowana większość z nich miała nadzieję na spokojne życie po latach okupacji, inni wiedzieli, że nastąpiła zamiana brunatnego okupanta na czerwonego i liczyli, że może dojść do kolejnej (trzeciej już) wojny światowej.
Kapelan Narodowej Organizacji Wojskowej Ksiądz Józef Lelito (1915–1978)
Na położonym na uboczu cmentarzu w Żarkach, u podnóża drewnianego krzyża, znajduje się niepozorny grób. Spoczywa w nim ks. Józef Lelito.
„Agentura Watykanu”. Parafia kapucynów we Wrocławiu w latach 1981–1989
„Czy ksiądz zdaje sobie sprawę, że możemy go aresztować? – To bardzo dobrze, będę mógł wtedy pomagać najbardziej potrzebującym”. To fragment przesłuchania o. Adama Białka we wrocławskim komisariacie przy ul. Jaworowej. On i inni kapucyni bardzo przysłużyli się opozycji w ostatniej dekadzie PRL.
Rodzina błogosławionego biskupa Leona Wetmańskiego
Arcybiskup Antoni Baraniak
"Kościół nigdy księdzu arcybiskupowi nie zapomni, że go bronił w najtrudniejszych czasach" – powiedział kardynał Karol Wojtyła w czasie odwiedzin chorego arcybiskupa Antoniego Baraniaka w 1977 r., niedługo przed jego śmiercią.
Nieuniknione starcie. Komunizm praktyczny w oczach Stolicy Apostolskiej i Kościoła w Polsce (1945–1989)
O nazizmie i bolszewizmie Stolica Apostolska miała zdanie wyrobione co najmniej od czasu, gdy w 1937 r. zdecydowała się na niemal równoległe wydanie dwóch encyklik potępiających pogańskie ideologie i praktyki rządów Rzeszy Niemieckiej i ZSRS. Okoliczności wybuchu wojny potwierdziły tylko tę opinię.
Czerwone mury krwawego Mokotowa
W więzieniu mokotowskim w okresie terroru stalinowskiego zamordowano na podstawie orzeczeń sądów wojskowych ok. 350–400 osób. Szacuje się, że blisko tysiąc innych zamęczono w trakcie śledztwa.
Patriarcha kapłanów Wileńszczyzny. Ksiądz prałat Józef Obrembski (1906–2011)
Był na Litwie niekwestionowanym autorytetem dla Polaków i wiernych innych narodowości. Nazywano go patriarchą kapłanów Wileńszczyzny i jeszcze za życia był otoczony legendą. Przeszedł do historii jako wychowawca kilku pokoleń naszych rodaków, którzy po 1945 r. pozostali na swojej ojcowiźnie.
„Na śmierć pójdę chętnie”. Ksiądz Władysław Gurgacz
Krakowski proces ks. Gurgacza i jego towarzyszy w 1949 r. miał charakter pokazowy. Władzy komunistycznej zależało na oskarżeniu Kościoła katolickiego o sprzyjanie zbrojnym „bandom”.
Święty Brat Albert. Powstaniec, artysta, zakonnik, opiekun ubogich
Adam Hilary Bernard Chmielowski herbu Jastrzębiec, pierworodny syn Wojciecha i Józefy z Borzysławskich, przyszedł na świat w Igołomi k. Krakowa 20 sierpnia 1845 r.
Imprezowe czwartki – działania władz komunistycznych wobec procesji Bożego Ciała w PRL na przykładzie województwa katowickiego
Przez 40 lat komuniści podejmowali różne próby ograniczenia skali procesji Bożego Ciała, uważanej za najbardziej masową, powszechną i tradycyjną formę „demonstracji ulicznej”. Jedną z metod ograniczania frekwencji na tych uroczystościach było organizowanie tego dnia atrakcyjnych imprez i wycieczek.
Ciepło rodzinnego gniazda. Wojtyłowie
Papież Jan Paweł II przez cały pontyfikat, przy różnych okazjach wyrażał publicznie wdzięczność swojej rodzinie, zachowywał ją w pamięci i w modlitwie.
Wolność jest na wyciągnięcie ręki. Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w ocenie KGB
Nie byłoby wolnej Polski bez trzech pielgrzymek papieża Jana Pawła II. Pierwsza zbudowała wspólnotę i obudziła nadzieję, druga nas umocniła i wymusiła zniesienie stanu wojennego, trzecia – w czerwcu 1987 r. – otwarła drogę do przełomu w roku 1989. Fakt ten dostrzegł także wywiad sowieckiego KGB.
Osaczony. Krąg zagrożeń wokół księdza Jerzego
19 października 1984 roku, został porwany ks. Jerzy Popiełuszko, duszpasterz ludzi pracy, organizator mszy za ojczyznę, jeden z kapelanów Solidarności. Przez ostatnie dwa lata pracy w kościele św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu musiał się zmagać z osaczającą go Służbą Bezpieczeństwa.
Rozmowy na Zawracie
Negocjacje między komunistycznymi władzami a kierownictwem „Solidarności” w Magdalence są jednym z najbardziej znanych epizodów w najnowszej historii Polski. Mało kto pamięta, że pierwsze rozmowy między Kiszczakiem a Wałęsą odbywały się na warszawskim Mokotowie, w willi na ulicy Zawrat.
System działania komunistów w czasie przygotowań do III pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny na przykładzie Krakowa
O trzeciej wizycie papieskiej rozmawiano od 23 grudnia 1985 r. W czasie posiedzenia Komisji Wspólnej z tego dnia kard. Macharski zaproponował, by III pielgrzymka Jana Pawła II do kraju odbyła się w 1987 w związku z Krajowym Kongresem Eucharystycznym, a centralnym punktem wizyty była Warszawa.
Prymas Wyszyński w perspektywie zmagań o niepodległość
W latach 1945–1948 istniał wśród polskich biskupów spór dotyczący kwestii: czy powielająca schematy i metody moskiewskie ekipa komunistyczna będzie obecna w naszym kraju przez dłuższy czas (40, 50, 80 lat), czy raczej będziemy się musieli z nią mierzyć tylko przez kilka lat?
Przyczyny, przebieg i skutki obrony Katolickiego Domu Społecznego w Zielonej Górze 30 maja 1960 r.
W 1945 r. Kościół katolicki w Zielonej Górze uzyskał zgodę Zarządu Państwowego na zajęcie zborów ewangelickich, które przekształcono w kościoły m.in. Matki Bożej Częstochowskiej i św. Jadwigi (dziś konkatedra). Przy tym ostatnim, w byłym ewangelickim Domu Społecznym, powstał Katolicki Dom Społeczny.
Prymas Stefan Wyszyński. Biografia - dyskusja wokół książki
Prymas Stefan Wyszyński wobec Grudnia 1970 r.
Kardynał Stefan Wyszyński odgrywał przez cały okres swojej prymasowskiej posługi istotną rolę w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski „ludowej”. Była ona szczególnie widoczna w okresie kolejnych kryzysów ustrojowych takich jak: październik 1956 r. czy marzec 1968 r.
Autokefaliczny Kościół Prawosławny w początkach rządów komunistów
Powojenna zmiana granic Polski oraz przejęcie władzy przez komunistów będące konsekwencją zakończenia II wojny światowej w istotny sposób wpłynęły na położenie Kościoła prawosławnego w Polsce.
Jan Paweł II. Pamięć, tożsamość, Solidarność. Refleksje o. Macieja Zięby SD
Zakonnice na wygnaniu
Antyklerykalne fobie włodarzy Polski Ludowej prowadziły do skrajności. Ich wyrazem było m.in. uwięzienie w sierpniu 1954 r. podejrzanych o proniemieckie sympatie zakonnic w zamkniętych obiektach – swoistych obozach pracy przymusowej.
Petycyjna histeria
W styczniu 1979 r. biskup katowicki Herbert Bednorz wystosował list do I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka. W imieniu swoich diecezjan prosił o zgodę na możliwość zorganizowania w ramach zapowiadanej na lato pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny spotkania z papieżem w Piekarach Śląskich.
Milenium Chrztu Polski w Piekarach Śląskich – Duchowej Stolicy Górnego Śląska
22 maja 1966 r. w Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich odbyły się uroczystości związane z Milenium Chrztu Polski, z udziałem przedstawicieli Episkopatu Polski na czele z prymasem kardynałem Stefanem Wyszyńskim.
Czy komunistyczne władze obawiały się Jana Pawła II?
Dlaczego Jana Pawła II nazywamy ojcem „Solidarności”?
Dlaczego pontyfikat Jana Pawła II był ważny dla Polaków?
Keston College - pamiętnik Michaela Bourdeaux
Posługa polskich księży w KL Dachau i jej upamiętnienie
W czasie II wojny światowej w Dachau przetrzymywano 2579 katolickich księży, w tym 1780 Polaków, spośród których Niemcy zamordowali 868. Dnia wyzwolenia, 29 kwietnia 1945 r., doczekało 33 tys. więźniów, w tym 830 polskich kapłanów.
"Karły" - dokument o obronie w 1960 r. przez mieszkańców Nowej Huty krzyża przed reżimem Gomułki
„Eksperyment” wyznaniowy w Bolesławiu
W 1957 r. w Bolesławiu k. Olkusza Kościół polskokatolicki przejął zbuntowanych wiernych Kościoła rzymskokatolickiego wraz z kościołem i mieniem parafialnym. Dało to początek nowemu etapowi polityki komunistów wobec Kościoła polskokatolickiego i nowej formie walki z Kościołem rzymskokatolickim.
Jak komuniści chcieli przejąć klasztor bernardynów w Radecznicy
Kardynał z katakumb Ján Chryzostom Korec (1924-2015)
W czasach komunistycznych bp Korec nie miał katedry, a świątynią były dla niego mieszkania w blokowiskach, piwnice i cele więzienne. Jak w czasach pierwszych chrześcijan, zbudował Kościół opierający się na małych wspólnotach domowych.
„Senator ludu pomorskiego”. Ksiądz Feliks Bolt (7 I 1864 – 7 IV 1940)
Upamiętnienie Feliksa Bolta to nie tylko zadanie Kościoła. To kwestia szeroko rozumianej polskiej pamięci narodowej. Kiedyś ksiądz senator wyłożył w pelplińskim „Pielgrzymie” przesłanie swojego życia: „Nie pracujemy ani dla jednostki, ani dla partii, ani dla nagrody, ani dla zaszczytów – lecz dla Narodu i Ojczyzny, według przykazań religii naszych przodków”.
„Wojny krzyżowe.” Katolicy świeccy w obronie krzyża i nauki religii
Manifestacje, okupacja szkół, tysiące listów protestacyjnych – to mało znany obraz walki katolików z laicyzacją szkolnictwa w „ludowej” Polsce.
KOP od święta
KOP jako formacja o szerokich zadaniach związanych z ochroną granicy stał się z czasem ważnym animatorem życia kulturalno-oświatowego na pograniczu. Żołnierze brali udział we wszystkich uroczystościach państwowych i kościelnych organizowanych w miasteczkach i wioskach kresowych, tym samym stopniowo zyskując sympatię miejscowej ludności.
Domokrążca z Karagandy. Ksiądz Władysław Bukowiński (1904-1974)
Polski kapłan-więzień sowieckich łagrów w roku 1955 nie skorzystał z możliwości powrotu do kraju. Został w Kazachstanie, dokąd zesłano go 10 lat wcześniej. Mimo szykan i prześladowań odbywał podróże misyjne po Azji Środkowej, potajemnie katechizując, udzielając sakramentów i odprawiając Msze Święte.
Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989)
Fałszywe dokumenty. Na ratunek Żydom
Ojciec Wojciech Szlenzak (1916-1997). Strażnik pamięci o Sandomierskich Kolumbach
Związki z Sandomierzem były ważnym elementem biografii o. Wojciecha. W latach 1937-1942 studiował w Wyższym Seminarium Duchownym w Sandomierzu, a od 1943 r. był wikarym w sandomierskiej parafii św. Józefa. W tym czasie nawiązał kontakty z żołnierzami AK.
Cień sprawy Katynia. O przyjaźni z ks. Stefanem Niedzielakiem i tajemnicy „depozytu katyńskiego”
W nocy z 20 na 21 stycznia 1989 roku – kilkanaście dni przed oficjalnym rozpoczęciem rozmów Okrągłego Stołu – zamordowano Księdza Stefana Niedzielaka. Przedstawiamy opracowany przez Justynę Błażejowską fragment wspomnień Jana Olszewskiego o księdzu Prałacie i okolicznościach jego śmierci.
Jak komuniści próbowali zdezintegrować Kościół katolicki
Ks. Hilary Jastak, kapelan Armii Krajowej i Solidarności, król Kaszubów
Przyszły duchowny urodził się w Kościerzynie jako jedno z szesnaściorga dzieci Jakuba i Marii Jastaków. Gimnazjum w Chełmnie ukończył w 1934 r. i trafił do Seminarium Duchownego w Pelplinie, które kształciło kapłanów diecezji chełmińskiej.
Prymas Wyszyński – prekursor Solidarności
Kardynał Stefan Wyszyński doczekał się bodaj pięciu biografii, z których rekordowa ma objętość dwudziestu tomów. Niewątpliwie był postacią wyjątkową, a przecież wciąż mamy trudności z interpretacją jego dokonań, także tych z lat 1980-1981. Dlaczego tak się dzieje?
(Nie)chciany Pielgrzym
Gdy dla milionów Polaków Jan Paweł II był najbardziej oczekiwanym gościem, dla władz PRL był nie lada kłopotem. Mamy do czynienia z najsławniejszym Polakiem na świecie i na nieszczęście mamy z nim do czynienia tu w Polsce – mówił w 1983 r. minister spraw wewnętrznych Czesław Kiszczak.
To miało być kolejne miasto bez Boga
Przeszło pół wieku temu w Kraśniku Fabrycznym na Lubelszczyźnie, doszło do sprowokowanych przez władze komunistyczne wydarzeń, w trakcie których mieszkańcy tego osiedla sprzeciwili się likwidacji miejsca kultu religijnego. Protest został brutalnie stłumiony, a kilkadziesiąt osób surowo ukaranych.
Jak Jan Paweł II wypowiedział wojnę PRL
Pielgrzymki Jana Pawła II do kraju były dla władz PRL poważnym problemem. Przyjmowały one papieża nie dlatego, że był mile widzianym przez nie w kraju rodakiem, lecz po prostu z braku innego wyjścia.
Ofiara Lakara
Ważnym punktem zaczepienia, dla wywiadowczej aktywności osławionego „Lakara” („Madery”), czyli Andrzeja Madejczyka na kierunku watykańskim, był krąg polskich duchownych w Niemczech.
Niepokorny Kardynał József Mindszenty (1892-1975)
Zdjęcie z procesu prymasa Węgier w 1949 r., kiedy z twarzą pełną gniewu i grozy spogląda na swoich oprawców, symbolizuje prześladowania chrześcijan w XX w. József Mindszenty – więziony przez komunistów, a wcześniej także nazistów – był wyjątkowym świadkiem zimnej wojny.
Polacy ratujący Żydów pod okupacją niemiecką
Talent dla Polski. Rodzina Lutosławskich
Witolda Lutosławskiego, słynnego kompozytora, zna cały świat. Nie wszyscy jednak wiedzą, że jest on tylko jednym z wybitnych przedstawicieli rodu, którego osiągnięcia i dramaty są niemal symboliczne dla losów polskich rodzin w XX w.
Jak ocalono żydowskiego chłopca
Jesienią 1942 r. piętnastoletni Arie Fajwiszys znalazł się w pociągu wiozącym do Treblinki setki Żydów z warszawskiego getta. Zdarzył się cud: chłopiec ocalał. Było to możliwe dzięki pomocy wielu osób, które napotkał na swej drodze. Tą najważniejszą był katolicki ksiądz – Stanisław Falkowski.
Ksiądz Józef Skorel
Losy kapłanów, którzy padli ofiarą zbrodni niemieckich, są na ogół dobrze udokumentowane. Ci zaś, którzy znaleźli się w rękach Sowietów, nadal czekają na wyjaśnienie ostatnich etapów swojej ziemskiej drogi.
Duszpasterstwo przy Karolkowej
W latach osiemdziesiątych XX w. warszawska Wola nie przypominała dzisiejszego centrum biurowego. Była przede wszystkim dzielnicą przemysłową. W tamtejszych dużych zakładach pracy – licznych fabrykach i zajezdni transportu miejskiego – istniały dość silne struktury podziemnej „Solidarności”.
Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski „ludowej” cz. II - panel I
Kościół ratujący Żydów
Wielu jakby dziś nie pamięta, że podczas wojny wszyscy obywatele Polski podlegali okupacyjnemu terrorowi. Pewnie stąd pytania, czy ówczesna pomoc Kościoła dla Żydów była wystarczająca. Dobrze jest więc przypominać o skali represji wobec Kościoła i o skali pomocy, jakiej mimo to udzielał on Żydom.
Miloš Doležal Jakby nam już dzisiaj przyszło umrzeć. Dramat życia, kapłaństwa i męczeńskiej śmierci czyhoskiego proboszcza ks. Josefa Toufara
Cud w Czychoszczy i męczeństwo księdza Toufara
11 grudnia 1949 r. we wsi Číhošť na pograniczu Czech i Moraw zdarzył się cud, który rozsławił to miejsce na cały kraj. A proboszcz tej wiejskiej parafii, 48-letni ks. Josef Toufar, mimowolnie wciągnięty w tryby wielkiej historii, w rezultacie poniósł męczeńską śmierć z rąk komunistycznych siepaczy.
Śląskie drogi Prymasa Wyszyńskiego
Omawiając związki Stefana Wyszyńskiego z Górnym Śląskiem i jego mieszkańcami, przede wszystkim należy zauważyć, że został on prymasem dzięki Ślązakowi – kard. Augustowi Hlondowi, który musiał dostrzec w nim potencjał i osobowość zdolną do kierowania polskim Kościołem w mrocznych czasach komunizmu.
Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim. Relacje państwo-Kościół w latach 1945-1956
Odradzający się po II wojnie światowej na Pomorzu Zachodnim Kościół katolicki stanął przed koniecznością realizacji wielu poważnych zadań. Jednak znane z wrogiej postawy wobec duchownych ówczesne władze komunistyczne, stanowiły poważną przeszkodę w wypełnianiu tej misji.
Wywiad PRL w Rzymie
Rezydentura Departamentu I MSW w Rzymie była uważana za jedno z czołowych przedstawicielstw wywiadu PRL za granicą. Głównym obiektem zainteresowania tej placówki była Stolica Apostolska. Zapotrzebowanie władz w Warszawie na informacje z Watykanu wyraźnie wzrosło w czasie pontyfikatu Jana Pawła II.
Sfingowany proces i wyrok na biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka
„Rząd polski uważa przeprowadzenie publicznego procesu sądowego grupy Kaczmarka za przedsięwzięcie całkowicie na czasie i uzasadnione” – zapewniał Bolesław Bierut ambasadora Związku Sowieckiego w Warszawie Arkadija Sobolewa.
Szarytki otworzyły drzwi Żydom
Nie sposób policzyć Żydów uratowanych pod niemiecką okupacją przez zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo, znane jako szarytki. Ze strzępów ocalałych świadectw wyłania się imponujący obraz udzielanej przez nie pomocy.
Kurierzy Bożego Słowa
Zainteresowani historią Polacy wiedzą o „taternikach” przemycających do PRL przez granicę polsko-czechosłowacką wydawnictwa paryskiej „Kultury”. Mało kto słyszał natomiast o działających na znacznie większą skalę „kurierach Bożego słowa” przerzucających z Polski na Słowację literaturę religijną.
Chrystus wśród strzelców alpejskich
Poruszające w formie i treści zapiski frontowe Błogosławionego, ks. Carlo Gnocchi – kapelana włoskich strzelców alpejskich uczestniczących w „krucjacie przeciwko bolszewizmowi” w czasie II wojny światowej wydane w kraju to świadectwo niezwykłej rangi.
Władze PRL wobec arcybiskupa poznańskiego Antoniego Baraniaka w latach 1957–1977
W trakcie pełnienia posługi arcybiskupa poznańskiego, ks. Antoni Baraniak doświadczył zarówno oficjalnych nacisków i szykan ze strony władz jak również inwigilacji i licznych prób dezorganizacji jego pracy duszpasterskiej przez Służbę Bezpieczeństwa.
Władze PRL wobec arcybiskupa poznańskiego Antoniego Baraniaka w latach 1957–1977
W trakcie pełnienia posługi arcybiskupa poznańskiego, ks. Antoni Baraniak doświadczył zarówno oficjalnych nacisków i szykan ze strony władz jak również inwigilacji i licznych prób dezorganizacji jego pracy duszpasterskiej przez Służbę Bezpieczeństwa.
Władze PRL wobec arcybiskupa poznańskiego Antoniego Baraniaka w latach 1957–1977
W trakcie pełnienia posługi arcybiskupa poznańskiego, ks. Antoni Baraniak doświadczył zarówno oficjalnych nacisków i szykan ze strony władz jak również inwigilacji i licznych prób dezorganizacji jego pracy duszpasterskiej przez Służbę Bezpieczeństwa.
Dwóch prymasów, dwie drogi. Stefan Wyszyński i József Mindszenty
Kościół w naszej części Europy w latach komunizmu miał dwóch niezłomnych prymasów: polskiego – Stefana Wyszyńskiego, i węgierskiego – Józsefa Mindszentyego. Obaj byli przywódcami duchowego oporu katolików wobec komunistycznego zniewolenia.
Zagłada syberyjskiego Białegostoku
Wieś na południu Syberii nosząca swojską nazwę Białystok (ros. Biełostok) oraz sąsiednie miejscowości założyli przybywający tu od końca XIX w. polscy osadnicy. Dorabiali się na ziemi wydartej tajdze, po 1917 r. opierali kolektywizacji i ateizacji, aż w latach 1937–1938, w „operacji polskiej” NKWD, prawie wszyscy mężczyźni zostali zgładzeni.
Rok więzienia za żłóbek. Historia niezwykłej szopki bożonarodzeniowej w kościele Jezuitów w Kaliszu
Wywrócony żłóbek, obok w zwojach drutu kolczastego figurka Dzieciątka Jezus przepasana czarnym kirem. Z lewej strony przewróconego żłóbka – biała płyta ze śladami gąsienic transportera. Tak w 1981 roku wyglądała szopka bożonarodzeniowa w kościele Jezuitów w Kaliszu.
Egzamin. Kościół a Grudzień ‘70
Aparat władzy PRL zdawał sobie sprawę, że zaplanowana na 13 grudnia 1970 r. podwyżka cen artykułów spożywczych wywoła negatywne reakcje. W ramach akcji „Jesień 1970” zmobilizowano SB do inwigilacji „niepewnych środowisk”, w tym także duchowieństwa.
Historia prześladowań i działalności ojca Serafina Kaszuby
Kontrwywiad wojskowy PRL wobec wizyty Jana Pawła II w kraju w 1979 r.
W związku z pierwszą wizytą Jana Pawła II do Polski, która odbyła się w dniach 2 do 10 czerwca 1979 r. jedną z podstawowych kwestii na jaką zwracała uwagę Wojskowa Służba Wewnętrzna, czyli kontrwywiad wojskowy było zabezpieczenie wojska i jego składu osobowego.
Ksiądz Józef Wrycza
Niewątpliwie to człowiek, dla którego Polska stanowiła najwyższą wartość. Wytrwale walczył o wolną ojczyznę, nie dał się złamać niewoli pruskiej, nie zląkł się grożącej mu ze strony okupanta niemieckiego kary wieloletniego więzienia, pięć lat poświęcił służbie wojskowej, ponadto nigdy nie zaakceptował systemu komunistycznego w PRL.
Kapelan sandomierskich Kolumbów. Ojciec Wojciech Szlenzak OSB
Dodatek historyczny Delegatury IPN w Kielcach do „Tygodnika eM”
Biuletyn IPN 10/2019 – Tacy są księża
Tacy są księża! – zdaje się wołać napis z okładki najnowszego „Biuletynu IPN”. Coraz częściej takie słowa padają tylko w negatywnych kontekstach. W październiku, kiedy przypada Narodowy Dzień Pamięci Duchownych Niezłomnych spoglądamy na niektórych z nich, by zapytać, jacy są.
Promocja książki "Wywiad PRL a Watykan"
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Ksiądz Witold Andrzejewski. Pielgrzym Niepodległości (1940–2015)
O księdzu Witoldzie Andrzejewskim można napisać wiele: artysta, gorliwy kapłan i mądry duszpasterz, patriota. Był doskonałym mówcą o nieprzeciętnym intelekcie. Odważnym i charyzmatycznym. Wyrazistym i jednoznacznym w poglądach autorytetem. Człowiekiem autoironicznym, z wielkim, niebanalnym poczuciem humoru. Oddanym Bogu, parafianom oraz swym wychowankom, z których wielu zasłużyło na miano jego przyjaciół.
Sobór watykański II w świetle dokumentów Departamentu I oraz polityki zagranicznej komunistów
„Bójcie się ludzi obojętnych…” Ojciec Honoriusz Kowalczyk (1935-1983)
Uczył młodych ludzi mądrego patriotyzmu. Stał się nieformalnym duszpasterzem solidarnościowej opozycji. Przedwczesna śmierć przerwała jego owocną posługę.
Prymas trzech epok. Kardynał August Hlond (1881–1948)
Kardynał August Hlond należy do najwybitniejszych postaci naszej historii w XX w. Był prymasem w Polsce odrodzonej i zniewolonej przez dwa totalitarne systemy.
Kościół dla Niepodległości
Katoliccy duchowni towarzyszyli Polakom w najtrudniejszych momentach walki o odzyskanie wolności, a później – o jej utrzymanie.
Arcybiskup Antoni Baraniak (1904–1977)
Nie nosił munduru, tylko sutannę, ale z pewnością zasługuje na miano żołnierza niezłomnego Kościoła
Matka Matylda Getter
To tylko cząstka działalności m. Matyldy Getter i Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, które w latach II wojny światowej, kierując się sumieniem i ewangelicznym wezwaniem do niesienia pomocy bliźnim, ratowały życie Żydom, ukrywając ich w swoich klasztorach, w domach dla dzieci, szpitalach i zakładach opiekuńczych, chociaż za to groziła śmierć. Tak czynili ofiarni Polacy. Ratował, kto tylko mógł.
Kardynał Franciszek Macharski (1927-2016)
W schyłkowym okresie PRL kard. Franciszek Macharski był jednym z najważniejszych hierarchów polskiego Kościoła. Odgrywał pierwszoplanową rolę jako bliski współpracownik Jana Pawła II, wiceprzewodniczący KEP i współprzewodniczący reaktywowanej we wrześniu 1980 r. kościelno-rządowej Komisji Wspólnej.
Operacja „Papież”
Po zamachu na Jana Pawła II służby komunistyczne fałszowały dokumenty i wysyłały pogróżki do włoskich śledczych, by skierować sprawę na ślepy tor – mówił w 2016 roku prokurator Michał Skwara, współautor książki „Agca nie był sam”, w rozmowie z Jakubem Gołębiewskim.
Ksiądz Stefan Niedzielak: ostatnia ofiara Katynia?
W piątek 20 stycznia 1989 roku późnym wieczorem ks. Stefan Niedzielak – siedemdziesięcioczteroletni proboszcz na warszawskich Powązkach – został brutalnie zamordowany w swoim mieszkaniu. Nieznani do dzisiaj sprawcy najpierw bestialsko go pobili, a potem dosłownie złamali mu kark.
Pierwsza „zorza” wolności
Podsumowujący przebiegająca w dniach 16–23 czerwca 1983 r., a więc jeszcze w czasie stanu wojennego, drugą pielgrzymkę papieża Jana Pawła II do ojczyzny, płk Zenon Płatek, dyrektor Departamentu IV MSW, zajmującego się rozpracowywaniem Kościoła katolickiego w Polsce wykazał się urzędowym optymizmem…
Nowohucka soczewka
„Trzeba powiedzieć, że zagadnienie budowy Nowej Huty przerastało moje siły i dlatego poszedłem po linii najmniejszego oporu i zacząłem komenderować nie tylko aparatem Komitetu i organizacjami partyjnymi, ale i administracją” – składał samokrytykę jeden z budowniczych socjalistycznego miasta.
90s historii: 24 marca 1945 r. w Krakowie ukazał się pierwszy numer Tygodnika Powszechnego
Obrona krzyża w Nowej Hucie – mieście mającym być wizytówką ateizmu PRL
90s. historii: 16 kwietnia 1895 r. urodził się Czesław Kaczmarek
Scripta manent - zawsze zostaje ślad
Był rok 1982, czyli najgorszy okres stanu wojennego, kiedy komunistyczna Służba Bezpieczeństwa zwerbowała agenta – księdza, który przyjął pseudonim „Kamil”. Nie był to odosobniony przypadek pozyskania do współpracy przez peerelowskie służby specjalne duchownego. „Kamil” był jednak wyjątkowy.
Jan Paweł II (1920–2005)
16 października 1978 r. w Watykanie, na Tronie Świętego Piotra, zasiadł syn naszej ziemi, dzisiaj już święty Jan Paweł II. Jego pontyfikat rozpoczęty słowami „Nie lękajcie się…” przyniósł nadzieję milionom, przyczynił się do powstania „Solidarności”, upadku komunizmu i Związku Sowieckiego.
Biuletyn IPN 10/2018 - Polski pontyfikat
W październikowym numerze „Biuletynu IPN” przypominamy radość związaną z wyborem Jana Pawła II na Stolicę Piotrową; nadzieje, jakie ten pontyfikat obudził w Polakach i innych narodach bloku wschodniego oraz obawy służb sowieckiego imperium. W rubryce „Ojcowie Niepodległości” – sylwetka Ignacego Daszyńskiego.
Ojciec Jan Siemiński. Jak niepokorny redemptorysta przetrwał dekadę szykan gliwickiej bezpieki
Gdy na początku 1981 r. ojciec Jan Siemiński po trzech latach spędzonych w Warszawie, w Zarządzie Prowincji zakonu Redemptorystów powrócił do Gliwic, by objąć zwierzchnictwo nad parafią przy kościele Podwyższenia Krzyża Świętego, musiał stawić czoła licznym problemom.
„Błogosławię moim wrogom” – ks. Antoni Korczok (1891–1941), ofiara KL Dachau
Jeden z jego przyjaciół wspominał: „nie udowodniono mu żadnej winy. Miał być rzekomo wypuszczony na wolność w poniedziałek… Cóż, kiedy w niedzielę zmarł”. Za posługę kapłańską dla Polaków płaciło się niekiedy najwyższą cenę.
Biuletyn IPN 7-8/2018
W podwójnym wakacyjnym numerze „Biuletynu IPN” ukazujemy starcie komunizmu z Kościołem. W 75 rocznicę przypominamy fakty związane z rzezią wołyńską. W rubryce „Ojcowie Niepodległości” – sylwetki: Wincentego Witosa i Wojciecha Korfantego.
„Wkład Kościoła w odbudowę Niepodległej” – debata belwederska
Wywiad PRL wobec Watykanu cz. 1 (odc. 28)
Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski (odc. 24)
Zabójstwo ks. Stefana Niedzielaka (odc. 22)
Zwalczanie Kościoła przez SB (odc. 14)
Część I - Sesja naukowa o arcybiskupie Antonim Baraniaku
Ks. Władysław Gurgacz SJ
14 września 2018 r. minęła 69. rocznica wykonania wyroku śmierci na ks. Władysławie Gurgaczu SJ, kapelanie oddziału „Żandarmeria” Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowców.
Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski (1987) - Trójmiasto... kamerą SB
„Z filmoteki bezpieki" odc. 71 - Zabójstwo ks. Jerzego Popiełuszki
Ksiądz Roman Kotlarz (1928–1976)
Kapłańska edukacja Romana Kotlarza odbywała się w czasie szczególnie trudnym dla Kościoła w Polsce. Komunistyczne państwo od końca lat czterdziestych ubiegłego wieku przeistaczało się w kopiowaną według wzorców sowieckich totalitarną machinę nastawioną na tworzenie „nowego człowieka”, wolnego od „przesądów” narodowych i religijnych.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 83 - Księża na celowniku bezpieki cz.2
Solidarność z błoń. Wokół nauczania społecznego Jana Pawła II
Błonia są szczególnym w swej prostocie miejscem w tradycji polskiej. Można by po prostu stwierdzić, że Błonia krakowskie czy szczecińskie Jasne Błonia, choć różnią się zasadniczo pod względem wielkości, są w istocie tym samym – dużą łąką położoną nieopodal centrum miasta.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 82 - Księża na celowniku bezpieki cz.1
„Oaza wolności”. Duszpasterstwa akademickie w latach siedemdziesiątych XX w.
Tradycja duszpasterstw akademickich sięga XIV w., kiedy w Krakowie powstał pierwszy uniwersytet. Ich rozwój nastąpił w dwudziestoleciu międzywojennym. 4 stycznia 1928 r. abp Aleksander Kakowski erygował Duszpasterstwo Akademickie w Warszawie przy kościele św. Anny.
Kardynał Adam Stefan Sapieha (1867-1951)
Wielkość kardynała uwydatniała się nade wszystko w czasach trudnych, w sytuacjach krańcowych. Miał wtedy duszę miłosiernego Samarytanina, a równocześnie odziedziczoną po całych pokoleniach świadomość, że „Bóg mu powierzył honor Polaków…”.
„Z filmoteki bezpieki", odc. 65 - Obchody milenijne / odc. 66 - Pogrzeb Rudyka
„Z filmoteki bezpieki" odc. 64 - Pielgrzymki na Jasną Górę
Kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Tysiąclecia (1901–1981)
„„Trzeba ratować Naród i w Narodzie Kościół. Nie da się uratować Narodu w oderwaniu od Kościoła, gdyż Naród musi mieć potężne argumenty obrony. Skąd je wziąć? Nie da się też uratować Kościoła bez pomocy Narodu, gdyż Kościół działa w Narodzie”.
KL Dachau - ŻYCIE CODZIENNE - relacja o. Hugolina Pieprzyka
KL Dachau - PRACA - relacja o. Hugolina Pieprzyka
KL Dachau - WYZWOLENIE - relacja ks. Kazimierza Majdańskiego
Jan Paweł II (1920–2005)
Pontyfikat papieża Polaka był jednym z najdłuższych w historii papiestwa. Trwał prawie 27 lat. W tym czasie Jan Paweł II odwiedził raz lub kilkakrotnie w sumie 132 państwa i ok. 900 miejscowości, wygłosił ponad 2400 przemówień. Pozostawił olbrzymią spuściznę, w tym 14 encyklik, 14 adhortacji, 11 konstytucji apostolskich, 43 listy apostolskie, adresowane do wybranych środowisk i do całej ludzkości.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 11. - „Prymas Stefan Wyszyński"
„Szpieg Watykanu”. Kapłan greckokatolicki ks. Bazyli Hrynyk (1896–1977)
Ks. Bazyli (w języku ukraińskim Wasyl) Hrynyk powszechnie uznawany jest za jedną z czołowych postaci Kościoła greckokatolickiego w okresie PRL . Przedwojenny proboszcz greckokatolickiej katedry w Przemyślu, wykładowca diecezjalnego Seminarium Duchownego i bliski współpracownik przemyskiego ordynariusza bp. Jozafata Kocyłowskiego już przed 1939 r. wyróżniał się zarówno wśród miejscowego duchowieństwa, jak i ukraińskiej społeczności miasta.
„Z filmoteki bezpieki” odc. 4 - „Pielgrzymka”
IPN TV - Konfrontacje Antoniego Dudka z Janem Żarynem" (26.03.2014)
Błogosławiony ksiądz Jerzy Popiełuszko (1947–1984)
Ks. Jerzy jako duszpasterz warszawskich hutników i pielęgniarek, a także medyków i młodych strażaków, ewangelizował ludzi dotkniętych niesprawiedliwością stanu wojennego.
Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945-1956 w województwie śląskim/katowickim
Lata 1945–1956 były dla Kościoła katolickiego w Polsce okresem bolesnego zderzenia z ideologią i władzą komunistyczną. Niniejsza praca jest próbą ukazania mechanizmów prowadzonej wobec niego polityki władz partyjno-państwowych na obszarze
województwa śląskiego/katowickiego.
nr 10/2011
„Biuletyn IPN” nr 10 (131) 2011 niemal w całości został poświęcony postaci Stefana kardynała Wyszyńskiego Prymasa Polski. Większość tekstów zamieszczonych w numerze to wystąpienia z międzynarodowej konferencji „Dorobek Prymasa Wyszyńskiego w perspektywie polskiej i uniwersalnej”.
Nadzorować, interweniować, karać. Nazistowski obóz władzy wobec Kościoła katolickiego w Zabrzu (1934–1944). Wybór dokumentów
Ruch nazistowski odnosił się wrogo do religii rzymskokatolickiej: do Kościoła jako instytucji, jak i do katolickich dogmatów.
nr 10/2008
Przesłanie wciąż aktualne – to tytuł rozmowy otwierającej numer „Biuletynu IPN”, wydany w trzydziestą rocznicę wyboru kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową.
Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956
Niniejsza praca ma na celu opisanie jednego z ciekawszych etapów polityki komunistycznego aparatu władzy wobec hierarchicznego Kościoła rzymskokatolickiego
w Polsce; obejmuje okres aresztowania i internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego ograniczony datami 25/26 września 1953 r.–28 października 1956 r.
Jan Paweł II w Szczecinie
W czerwcu 2007 r. minęło dwadzieścia lat od wizyty w Szczecinie Ojca Świętego Jana Pawła II. Jubileusz stał się okazją do wspomnień oraz przyczynkiem do tego, aby wydać materiały źródłowe nawiązujące do pamiętnych dla miasta wydarzeń.
nr 4/2007
Głównym tematem „Biuletynu IPN” nr 4 (75) 2007 są komunistyczne represje wobec Kościoła katolickiego w Polsce. Numer otwiera artykuł o tym, jak w pierwszych wiekach Kościoła traktowano wyrzeczenie się wiary pod presją prześladowań. W rozmowie przedstawiono likwidację odradzających się po wojnie stowarzyszeń katolickich; środowiska katolików, które w różny sposób próbowały działać w totalitarnym państwie; ruchy młodzieżowe i różne inicjatywy katolickie, które przełamały monopol komunistów w sferze organizowania życia społecznego; wspomniano także o werbowaniu współpracowników bezpieki. Artykuły ukazują różne oblicza zmagania Kościoła z komunizmem oraz – w rubryce „ABC komunizmu w Polsce” – niezrealizowany plan podporządkowania Kościoła państwu.
Fot. NAC
