Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Oficerowie wywiadu polskiego w międzywojennym Szczecinie 1918–1939
Przez niemal cały okres dwudziestolecia międzywojennego Szczecin był siedzibą agentów lub oficerów polskiego wywiadu wojskowego, których zadaniem było dostarczanie wiadomości o mieście i prowincji pomorskiej. Niektórych Niemcy aresztowali, inni musieli uciekać, aby uniknąć zatrzymania. Pozostałym udało się stworzyć efektywnie działające siatki informatorów.
Wpadka w Bejrucie. Polska broń dla ASALA
W latach zimnej wojny broń produkowana w PRL była eksportowana do wielu krajów tzw. Trzeciego Świata. Płaciły one za nią w dewizach, więc sprzedaż była bardziej opłacalna niż kontrakty z państwami RWPG, które realizowane były w rublach transferowych. Wśród najważniejszych państw kupujących polską broń była Libia, Irak, Syria, Indie oraz Organizacja Wyzwolenia Palestyny. Warto zauważyć, że poza Indiami wymienione podmioty zaangażowane były we wspieranie międzynarodowego terroryzmu.
Zamach na Placu Świętego Piotra
Było pogodne popołudnie, środa 13 maja 1981 r. Odkryty papamobile drugi raz okrążał Plac św. Piotra. Zatrzymał się, a Jan Paweł II nie potrafił odmówić sobie serdeczności wobec zgromadzonych.
Ścigany przez komunistyczny kontrwywiad (odc. 42 cyklu)
Niewdzięczni terroryści z OWP
Kraje tzw. demokracji ludowej, na czele ze Związkiem Sowieckim wspierały mniej lub bardziej otwarcie terrorystów arabskich. Nie zawsze jednak interesy państw socjalistycznych i ugrupowań terrorystycznych były ze sobą zbieżne.
Wywiad Sił Zbrojnych w Kraju
Wywiad ZWZ/AK dostarczał niezwykle cennych informacji brytyjskiej służbie wywiadowczej i przyczynił się do zwycięstwa aliantów w II wojnie światowej. Jego działalnością kierował Oddział II (Informacyjno-Wywiadowczy) Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej, przekształconego w lutym 1942 r. w Armię Krajową.
Wyniki pracy wywiadu naukowo-technicznego MSW PRL 1971–1989
Wyścig technologiczny i postęp cywilizacyjny społeczeństw zachodnich zmusił również władze PRL do stosowania mechanizmu wywiadu naukowo-technicznego. Wzorce dla organizacji tego typu struktur oraz metody pracy czerpała Warszawa z Moskwy.
Joachim Gauck. Nie tylko twórca Urzędu
Nazwisko Gaucka stało się synonimem rozliczeń z komunizmem, a stworzony przez niego urząd, zwany potocznie Urządem Gaucka – wzorem dla podobnych instytucji w Europie Środkowej.
Imperialistyczny szpieg?
Sojusz zawarty w czasie II wojny światowej między Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Związkiem Sowieckim był wyrazem politycznego pragmatyzmu. Kiedy ustała jego przyczyna – upadła III Rzesza Niemiecka – stosunki wzajemne szybko zaczęły się pogarszać.
Jak decydenci z Kremla pozbywali się swoich przeciwników politycznych? Czym były sowieckie „laboratoria śmierci”?
Kazimierz Leski – narodziny asa wywiadu
Kiedy w czerwcu 1912 r. w Warszawie na świat przyszedł Kazimierz Natanson-Leski, miasto to było uznawane za „trzecią stolicę” wielkiego Imperium Rosyjskiego, a każdy z jego szanujących się mieszkańców miał w domu złocisty samowar.
„Specjalista”, czyli bezpieka w oparach absurdu
W rzeczywistości PRL nawet cień podejrzenia mógł skutkować wieloletnią inwigilacją. Boleśnie przekonał się o tym Kazimierz Bednarski.
Początek pięknej przyjaźni
W 1989 roku - kiedy zaczęła się w Polsce transformacja - CIA nawiązała współpracę z polskim wywiadem. Przyjęte wtedy ustalenia na lata zdefiniowały kształt naszych służb specjalnych oraz geopolitycznych sojuszy.
Agencja Wywiadu: służba niepodległej RP czy kontynuacja Służby Bezpieczeństwa?
Czym wsławił się gen. Antoni Longin Baranowski? Dlaczego płk Ignacy Bukowski związał się z komunistycznym wywiadem? Kim był w Chinach płk Florian Siwicki?
Zimna wojna: analityka specsłużb obozu sowieckiego - akcje dezinformacyjne wywiadów zachodnich
Wybór Jana Pawła II i kontratak imperium
Wybór kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową był dla sowieckich służb specjalnych zaskoczeniem, ale szybko zrozumiały one istotę zagrożenia, jaką dla systemu stanowił pontyfikat papieża Polaka.
Nowe tropy w sprawie zamachu na Jana Pawła II
Czterdzieści lat po zamachu na życie polskiego papieża wciąż nie znamy odpowiedzi na wiele pytań dotyczących okoliczności przygotowań tego aktu terroru, a przede wszystkim zleceniodawców zbrodni, która miała zmienić bieg historii.
Donos i podsłuch. Narzędzia działań bezpieki
Agenci, podsłuchy, punkty obserwacyjne – aparat bezpieczeństwa gromadził wiedzę dzięki tzw. osobowym i rzeczowym źródłom informacji. Umiejętne wykorzystanie donosów, raportów z obserwacji i stenogramów podsłuchów pozwalało na krzyżową ich weryfikację oraz na skuteczniejsze działania przeciw środowiskom opozycyjnym.
SB kontra CIA. Służba Bezpieczeństwa wobec szpiegowskiej działalności Bogdana Walewskiego
Bogdan Zenon Walewski to jeden z najwyżej ulokowanych szpiegów USA, których zdemaskowano w PRL. Ten tłumacz, dyplomata i pracownik MSZ – postrzegany jako inteligentny i pracowity członek nomenklatury – pod maską sumiennego urzędnika skrzętnie ukrywał drugie oblicze agenta CIA i współpracownika SB.
Wedrzeć się do konsulatu USA
W grudniu 1986 r. funkcjonariusze kontrwywiadu PRL włamali się do konsulatu amerykańskiego w Krakowie. Złamali szyfry do sejfu, a całą operację udokumentowali fotograficznie.
Służby specjalne a decyzje polityczne
Afera Marszałkowa - czyja zemsta: WSI czy rosyjskich służb specjalnych?
Bronisław Eljaszewicz. Oficer wywiadu II RP w okowach SB
W Archiwum IPN znajduje się wiele akt służb bezpieczeństwa PRL dotyczących byłych oficerów wywiadu polskiego z okresu II Rzeczypospolitej. Jednym z nich był Bronisław Eljaszewicz, rozpracowywany przez SB w latach 1957-1973.
Jak powstał Zarząd Wywiadu UOP?
Więcej niż Enigma. Historia Antoniego Pallutha
Służby specjalne w systemie władzy
Wschodnioniemiecka Stasi wobec MSW. Przyjaźń z rozsądku?
Opinia publiczna – zarówno przed, jak i po 1989 roku – względnie rzadko dowiadywała się o działalności tajnych służb. Do wyjątków w tej kwestii należą przesilenia polityczne albo akcje w rodzaju ujawniania stosownych źródeł przez osoby wywodzące się ze wspomnianego środowiska.
Szpiedzy czy dyplomaci? Kontrwywiad PRL wobec zachodnich ambasad w Warszawie
Tropienie wywiadowczej działalności zachodnich placówek dyplomatycznych zaliczało się do podstawowych zadań PRL-owskich służb specjalnych. Szczególne zainteresowanie komunistycznego kontrwywiadu budziły bez wątpienia placówki amerykańska, brytyjska, zachodnioniemiecka i francuska.
Czy „Solidarność” była produktem KGB, a władza zawsze kłamie, czyli o co chodziło Golicynowi i inne teorie spiskowe
Poznański Czerwiec 1956 w dokumentach CIA
Spektakularny społeczny protest, który 28 czerwca 1956 r. wybuchł w Poznaniu nie miał precedensu w powojennych dziejach Polski. Na jego wyjątkowy obraz składały się: skala, oddolny charakter, antysystemowa wymowa oraz jednoznaczna reakcja komunistycznych władz pociągająca za sobą liczne ofiary.
Marian Rejewski - wielcy polscy wynalazcy
Międzynarodowa Komisja Nadzoru i Kontroli w Wietnamie i udział w niej PRL (1954–1973)
Operacja „Kapella”, czyli litewskie KGB przeciw Janowi Pawłowi II
Stasi wobec PRL w 1989 roku
Wschodnioniemieckie Stasi było uważane za jedną z najlepszych tajnych służb na świecie. Tymczasem nie tylko nie zapobiegło rewolucji 1989 r., ale nie zdołało też uratować NRD – państwa, które miało za zadanie utrzymywać przy życiu.
Szczecin w optyce CIA i dyplomacji amerykańskiej
Atak i obrona: rzecz o kondycji polskiego kontrwywiadu
Incydent na „Batorym”
W długiej historii kontaktów Polonii amerykańskiej ze starym krajem ogromną rolę odgrywały polskie statki pasażerskie kursujące na linii północnoatlantyckiej. Wśród nich największą popularnością cieszył się m/s „Batory”.
Wojna 1920: operacja ukrainna Wojska Polskiego, obrona Zamościa i radiowywiad Polaków
Wywiad antykomunistyczny Armii Krajowej: „Korweta" - referat 999 Oddziału II KG AK
Plany Armii Krajowej na Węgrzech na tle relacji polsko-węgierskich
Przegrana wojna obronna w 1939 r. spowodowała ewakuację na Węgry wielu żołnierzy i urzędników II Rzeczypospolitej. Władze emigracyjne i podziemne w kraju przewidywały dla nich ważną rolę w działaniach, które zmierzały do odzyskania przez Polskę niepodległości.
Cicha wojna o polskość Kresów - polski kontrwywiad wschodnich województw II RP
Akcje Special Operations Executive na terenie okupowanej Polski – zrzuty sprzętu i ludzi
Intensyfikacja walki podziemnej w kraju skłoniła polskie władze na uchodźctwie już w marcu 1940 r. do poszukiwania skutecznych metod dostarczania sprzętu i ludzi na teren okupowanej Polski. Do października 1940 r. rozpoznano i przygotowano 642 lokalizacje nadające się na miejsca odbioru zrzutów.
Amerykańskie depesze przechwycone przez kontrwywiad PRL
»Karnawał« po amerykańsku. Ambasada USA w Warszawie wobec wydarzeń w Polsce od sierpnia 1980 r. do grudnia 1981 r.
Polski kontrwywiad wojskowy na Polesiu w okresie dwudziestolecia międzywojennego
Pomimo wygranej wojny z bolszewicką Rosją, duża część Kresów Wschodnich należąca do Polski przed rozbiorami została utracona.
„Zdrada” Andrzeja Krzysztofa Wróblewskiego
W sierpniu 1968 r. Polacy, wbrew głoszonym do dzisiaj przez niektórych opiniom, nie poparli masowo inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Mało tego, to właśnie wówczas deklarowaną „bratnią przyjaźń” zastąpiła prawdziwa, przez nikogo niewymuszona solidarność polsko-czechosłowacka.
Raporty polskie Stasi 1981-1989. Tom 1. W przededniu stanu wojennego: czerwiec-grudzień 1981
Wolność jest na wyciągnięcie ręki. Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w ocenie KGB
Nie byłoby wolnej Polski bez trzech pielgrzymek papieża Jana Pawła II. Pierwsza zbudowała wspólnotę i obudziła nadzieję, druga nas umocniła i wymusiła zniesienie stanu wojennego, trzecia – w czerwcu 1987 r. – otwarła drogę do przełomu w roku 1989. Fakt ten dostrzegł także wywiad sowieckiego KGB.
Korea Północna pod koniec lat 80. XX wieku w raportach wywiadu wojskowego PRL
Od wielu lat, co kilka tygodni czasem miesięcy oczy całego świata zwracają się w stronę jednego z ostatnich bastionów współczesnego totalitaryzmu – Korei Północnej. Militarne aspiracje nieobliczalnego Kim Dzong Una spędzają sen z powiek przywódcom największych potęg współczesnego świata.
O aktach gestapo w Łodzi. Z Archiwum IPN
Sprawa Hermanna Fielda
W sierpniowy wieczór 1949 r. funkcjonariusze MBP uprowadzili z warszawskiego lotniska Okęcie amerykańskiego obywatela i wsadzili go na pięć i pół roku do piwnicy tajnego więzienia. Amerykańska ambasada i rząd otrzymały oficjalne noty od rządu Polski Ludowej, że poszukiwany nie przebywa nad Wisłą.
Wanda Węgierska - zgilotynowana przez Niemców bohaterka wywiadu Związku Jaszczurczego i ZWZ-AK
Arnošt Valenta
Rozpad Czecho-Słowacji w marcu 1939 roku zmusił wielu jego obywateli nie godzących się z zajęciem swojej ojczyzny przez III Rzeszę do podjęcia ryzykownej i często dramatycznej decyzji dotyczącej emigracji.
Terroryzm w Warszawie
Stolica Polski w okresie zimnej wojny była miejscem, które przyciągało wielu członków międzynarodowych organizacji terrorystycznych. Nad Wisłą czuli się bezpiecznie, nikt ich nie ścigał, a niekiedy nawet cieszyli się parasolem ochronnym aparatu bezpieczeństwa PRL.
Tajemnice gen. Włodzimierza Zagórskiego
Wywiad PRL w Rzymie
Rezydentura Departamentu I MSW w Rzymie była uważana za jedno z czołowych przedstawicielstw wywiadu PRL za granicą. Głównym obiektem zainteresowania tej placówki była Stolica Apostolska. Zapotrzebowanie władz w Warszawie na informacje z Watykanu wyraźnie wzrosło w czasie pontyfikatu Jana Pawła II.
Rozkaz – zniszczyć!
Masowa likwidacja akt Służby Bezpieczeństwa rozpoczęła się w drugiej połowie 1989 r. i trwała nieustannie do 31 stycznia 1990 r. Zniszczono w tym okresie znaczną część dokumentów dotyczących rozpracowywania Kościoła i opozycji.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych PRL
Niepodległościowe siatki wywiadowcze po II wojnie światowej
Wywiad II Rzeczypospolitej wobec wybuchu II wojny światowej (cz. II)
Małżeństwo Jolanta i Andrzej Gontarczykowie vel Lange - komunistyczni szpiedzy lat 80. XX wieku - studium przypadku
Promocja książki "Wywiad PRL a Watykan"
Pułkownik Ignacy Matuszewski powraca
Wywiad II Rzeczypospolitej wobec wybuchu II wojny światowej (cz. I)
Porwanie ludobójcy
11 maja 1960 r. Mosad porwał w Argentynie Adolfa Eichmanna. Jego proces w Izraelu odegrał niezwykle ważną rolę w demaskowaniu innych Niemców zaangażowanych w Zagładę Żydów oraz w zbrodnie na Polakach.
„Transformacja ustrojowa: geneza, mechanizmy i skutki” - panel „Służby polskie”
Operacja „Papież”
Po zamachu na Jana Pawła II służby komunistyczne fałszowały dokumenty i wysyłały pogróżki do włoskich śledczych, by skierować sprawę na ślepy tor – mówił w 2016 roku prokurator Michał Skwara, współautor książki „Agca nie był sam”, w rozmowie z Jakubem Gołębiewskim.
Lustracja, agenci (odc. 41)
Gdzie się ukrywa Rudolf Skowroński? Sylwetka poszukiwanego listem gończym biznesmena i agenta wywiadu
Kim Pan jest Panie Severski?
Niewidzialna wojna. Wywiad i kontrwywiad w walce o niepodległość
Wywiad PRL wobec Watykanu cz. 1 (odc. 28)
O działalności wywiadowczej i kontrwywiadowczej Armii Krajowej
Wywiad PRL wobec emigracji (odc. 26)
Marian Zacharski - szpieg i twórca książek
IPNtv - Dyskusja wokół książki Witolda Bagieńskiego „Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945-1961" - 8 lutego 2018
O działalności Biura Szyfrów i złamaniu Enigmy
Sprawa krypt "Żelazo" (odc. 3)
Dyskusja o pułkowniku Kuklińskim
ROPCiO 1977-2017. Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), a właściwie Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Polsce, bo tak brzmiała jego pełna nazwa, powstał 25 marca 1977 r., a więc kilka miesięcy po powołaniu do życia Komitetu Obrony Robotników (KOR). Była to kolejna próba tworzenia w Polsce jawnie działającej opozycji politycznej.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 87 - Proces Stanisława Dembowskiego
Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku
Pomysły publikowania prac zbiorowych podsumowujących bieżący stan i kierunki badań dowodzą zarówno dużej liczebności, jak i dojrzałości środowiska historyków zainteresowanych danym obszarem badawczym. Pod tym względem prace nad przeszłością wywiadu polskiego należy uznać za szczególnie intensywnie rozwijający się fragment historiografii. To cieszy, ale i skłania do refleksji nad przyczynami.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 74 - Działalność Wojskowych Służb Wewnętrznych
„Z filmoteki bezpieki" odc. 67 - Działalność CIA w PRL
„Z filmoteki bezpieki" odc. 63 - Działalność Zenona Celegrata, szpiega USA w armii PRL
„Z filmoteki bezpieki" odc. 50 - „Hans”/Laser (filmy szkoleniowe SB)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 34 - Proces szpiega - Jerzy Strawa
„Z filmoteki bezpieki" odc. 33 - Ślub kpt. Czechowicza
„Z filmoteki bezpieki" odc. 32 - Kryptonim „Kanonik” (Biuro B MSW - „obserwacja”)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 31 - I am american diplomat
„Z filmoteki bezpieki" odc. 29 - Kryptonim „Tramp”, o szpiegu USA (cz. 2)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 28 - Kryptonim „Tramp”, o szpiegu USA (cz. 1)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 18 - „Powrót kpt. Kaczmarka"
„Z filmoteki bezpieki” odc. 5 - „Poznałem go w Los Angeles”
„Z filmoteki bezpieki” odc. 3 - „Beatrice”
O Ryszardzie Kuklińskim mówią byli oficerowie CIA David Forden i Aris Pappas
Prowokacja „Zenona”. Geneza, przebieg i skutki operacji MBP o kryptonimie „C-1” przeciwko banderowskiej frakcji OUN i wywiadowi brytyjskiemu (1950-1954)
„Rano dnia 16 kwietnia 1954 r. wraz z »Zenonem« mieliśmy się udać na jedno z kolejnych spotkań do »Dona«. Idąc wraz z »Zenonem« pieszo od zabudowań [Jana] Dumki w kierunku Wydmin na dworzec kolejowy (było jeszcze szaro), na szosie stał samochód ciężarowy, a przy nim kilku cywili, coś przy samochodzie naprawiali. Przechodząc obok samochodu, od razu zostałem przewrócony na ziemię i odebrano mi pistolet, który posiadałem przy sobie wraz z trucizną.
"…a akta zniszczyć"
Po zakończeniu II wojny światowej granice państw w Europie uległy zmianie. Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia, Węgry, a także część Niemiec znalazły się pod polityczną i wojskową dominacją ZSRS. Władze sowieckie wraz z miejscowymi komunistami wprowadzały stopniowo system polityczny oparty na wzorze moskiewskim. Pod całkowitym nadzorem NKWD tworzone były organy bezpieczeństwa oparte na modelu sowieckim. Stanowiły one podstawowe narzędzie władzy sprawowanej przez partie komunistyczne w poszczególnych krajach bloku wschodniego.
Sprawa współpracy Wojciecha Jaruzelskiego z Informacją Wojskową. Rekonesans archiwalny.
W czerwcu 2006 roku stacja TVN ogłosiła odkrycie w zasobie archiwalnym IPN dokumentu wskazującego na agenturalne powiązania generała broni Wojciecha Jaruzelskiego z organami Informacji Wojskowej. W Instytucie Pamięci Narodowej podjęto wówczas decyzję o dogłębnym wyjaśnieniu tej sprawy. Poniższy tekst stanowi efekt dotychczasowych poszukiwań materiałów archiwalnych dotyczących owej współpracy.
Powstanie Warszawskie 1944 w dokumentach z archiwów służb specjalnych
Powstanie Warszawskie 1944 roku to moment szczególnie tragiczny w najnowszej historii Polski. Dramat, jaki rozegrał się w Warszawie pomiędzy 1 sierpnia a 5 października 1944 r. głęboko wyrył się w pamięci zbiorowej nie tylko warszawiaków, ale i całego narodu.
Kadr z filmu IPN „Niezwyciężeni. Czas próby”
