Obóz NKWD w Poznaniu w 1945 roku
Wydarzenia II wojny światowej wymusiły na Sowietach, posiadających rozbudowany system obozów pracy przymusowej, organizację ośrodków nowego typu, których zadaniem było „oczyszczanie” szeroko rozumianego zaplecza frontu z osób uznawanych z różnych względów za wrogie lub podejrzane. Zajęły one szczególne miejsce w sowieckim aparacie terroru na ziemiach polskich.
Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944–1945
Wraz z nadejściem Armii Czerwonej i podążających za nią służb sowieckich na ziemiach polskich rozpętały się represje i terror skierowane przeciwko społeczeństwu polskiemu. Trudno było dostrzec różnice pomiędzy jedną okupacyjną formą zniewolenia a drugą.
Czym różniła się okupacja sowiecka od niemieckiej? Kogo Sowieci zamykali w obozach i więzieniach? Ile ich było i co się stało z więźniami? Jaka była skala sowieckich represji w Polsce w latach 1944-1945?
Zbrodnia Katyńska to ludobójstwo
Nie ma wątpliwości, że Zbrodnia Katyńska stanowi zbrodnię ludobójstwa, której istota polega na podejmowaniu działań zmierzających do wyniszczenia grup ludności z powodu odrębności narodowej, etnicznej, politycznej, wyznaniowej lub światopoglądowej.
Kieleccy policjanci – weterani wojny polsko-bolszewickiej i ofiary Zbrodni Katyńskiej
Średnio co czwarty kielecki policjant zamordowany w 1940 r. w ramach Zbrodni Katyńskiej dwie dekady wcześniej bronił Polski przed bolszewikami. Wielu miało za sobą także doświadczenie udziału w powstaniach na Śląsku i Wielkopolsce.
Powojenne wywózki żołnierzy AK – studia przypadków
Los setek aresztowanych w lipcu 1945 r. w ramach Obławy Augustowskiej do dnia dzisiejszego pozostaje zagadką nie do końca rozwikłaną. Do grupy niewyjaśnionych spraw należy też dopisać zagadnienie nieznanej liczby osób, które, także w tajemniczych okolicznościach, po zakończeniu wojny wywiezione zostały w Sowiety i nierzadko przepadły jak kamień w wodę.
Pamięci ofiar deportacji z Kresów Wschodnich II RP (1940 – 1941)
Władze Związku Sowieckiego, po zajęciu Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej, podjęły szereg przedsięwzięć zmierzających do szybkiego ich scalenia z pozostałymi obszarami ZSRS. Miały one doprowadzić do szybkiej likwidacji polskiego systemu prawnego, transformacji gospodarki i struktur społecznych, w tym „unieszkodliwienia” grup uznanych za niebezpieczne.
„To bandy całą gęba były”. Armia Czerwona w pierwszych miesiącach 1945 r. na Pomorzu i Kujawach
Polacy w pomorskich i kujawskich miejscowościach w przytłaczającej większości negatywnie odnosili się do Armii Czerwonej. Halina Miler wspominała: „To bandy całą gębą były”. Sami żołnierze Polaków traktowali pogardliwie, nie szanowali ani ich życia, ani skromnego dobytku, który został im po wojnie.
Polowanie na mieszkańców. Sowieckie zbrodnie w Miechowicach
Kiedy wraz z początkiem 1945 roku ruszyła na zachód ofensywa Armii Czerwonej w ramach operacji sandomiersko-śląskiej, rozpoczęła się gehenna ludności cywilnej zamieszkującej przed II wojną światową tereny należące do Niemiec. Do najtragiczniejszych epizodów „wyzwolenia” Górnego Śląska należy zbrodnia dokonana między 25 a 28 stycznia przez żołnierzy sowieckich na mieszkańcach Miechowic.
Deportacje Górnoślązaków do ZSRS w 1945 roku
W pierwszych miesiącach 1945 r. tysiące Górnoślązaków, głównie mężczyzn, zostało przez władze sowieckie wezwanych do wykonania dwutygodniowych prac na zapleczu frontu. Byli przekonani, że będą udrażniać drogi, naprawiać wodociągi, usuwać szkody wojenne. Mylili się. Zostali potraktowani jako tzw. żywe reparacje.
Komisja Burdenki. Budowa kłamstwa katyńskiego
Wobec odkrycia masowych grobów w Katyniu, Sowieci przyjęli strategię przerzucania odpowiedzialności za zbrodnię na Niemców. W odpowiedzi na „niemieckie insynuacje” powołali 13 stycznia 1944 r. – dokładnie 8 miesięcy po odkryciu grobów – własną komisję śledczą pod przewodnictwem Nikołaja Burdenki. Jej raport stał się fundamentem kłamstwa katyńskiego.
Obozy pracy po II wojnie światowej w województwie śląsko-dąbrowskim
Po zakończeniu działań wojennych komuniści często wykorzystywali infrastrukturę dawnych obozów niemieckich, tworząc obozy pracy. Tak było na Śląsku. Do kopalń węgla kamiennego, gdzie brakowało rąk do pracy, kierowano przymusowo jeńców wojennych, volksdeutschów, osoby pochodzenia niemieckiego, żołnierzy podziemia antykomunistycznego (Polaków i Ukraińców) oraz przestępców kryminalnych.
Gehenna „wyzwolenia”. Zbrodnie sowieckie na Górnym Śląsku w 1945 roku
Po wkroczeniu Armii Czerwonej w styczniu 1945 r. na polską część Górnego Śląska rozpętało się piekło. Żołnierze mordowali masowo ludność cywilną – głównie kobiety, dzieci i starców. Gwałcili dziewczęta, sieroty z domów dziecka oraz zakonnice. Nie było komu ich chronić, bowiem na ziemiach wcielonych w 1939 r. do III Rzeszy mężczyźni zmuszeni zostali do służby w Wehrmachcie.
Przestępstwa Armii Czerwonej na Rzeszowszczyźnie
Morderstwa, gwałty, rabunki, kradzieże i obławy sowieckich żołnierzy na akowców, także załamanie się gospodarki, przymusowe wcielanie do wojska Michała Roli-Żymierskiego oraz służalcza postawa niekompetentnej administracji PKWN wobec Sowietów wykraczały ponad wszystko, z czym dotychczas Polacy mieli do czynienia. Także na zajętej przez Armię Czerwoną latem 1944 r. Rzeszowszczyźnie, która do stycznia 1945 r. stanowiła obszar przyfrontowy.
Specyfika baptyzmu, jego historia w Polsce, ateizacja i prześladowania religijne w Rosji sowieckiej (wykład w oparciu o przekaz czasopisma „Słowo Prawdy”, gdzie m.in. informowano o głodzie, terrorze i donosicielstwie w ZSRS oraz o reakcjach środowisk protestanckich Zachodu na prześladowania chrześcijan)
Krzywda wyrządzona przez okupantów niemieckich i sowieckich dzieciom i ich rodzicom to jedna z najstraszniejszych kart II wojny. Jak wyglądały sowietyzacja i germanizacja polskich dzieci? Jaki los Niemcy zgotowali „Dzieciom Zamojszczyzny” w ramach ludobójczej akcji wysiedleńczej w tej polskiej krainie?
W którym dokładnie miejscu w okolicach Rzeszowa mordowano Polaków po 1944 roku? Ile było ofiar? Kto stoi za tą zbrodnią? - konferencja prasowa Ministerstwa Sprawiedliwości i IPN
Śladami „wyzwoleńczego” marszu Armii Czerwonej jesienią 1939 r. Zbrodnia na rodzinie Boryczków
2 października 1939 r. do Kamionki wkroczyła grupa żołnierzy Armii Czerwonej. Na jej czele stał politruk Rodion Bierdnikow, który, najprawdopodobniej inspirowany przez miejscowych komunistów, postanowił rozstrzelać rodzinę Boryczków – jako „wrogów ludu”. Wedle polskich relacji napastnicy najpierw otoczyli dworek...
Sowiecka agresja na Polskę 17 września 1939 r.
W konsekwencji zawartego pomiędzy III Rzeszą a Związkiem Socjalistycznych Republik Sowieckich paktu Ribbentrop-Mołotow 17 września 1939 r. Armia Czerwona przekroczyła granice Polski, rozpoczynając tym samym prawie dwuletnią okupację wschodnich terenów Rzeczypospolitej.
Układ Sikorski – Majski. Sowiecka „amnestia” dla obywateli polskich z sierpnia 1941 roku
„Wieść niesłychana w syberyjskich obozach pracy: amnestia. Od czasu istnienia tych miejsc odosobnienia nie wydarzyło się nic podobnego” – wspominał w książce Diabeł w raju były więzień Gułagu Tadeusz Wittlin.
Obława Lipcowa
We wrześniu i październiku 1944 r. nasiliły się obławy i akcje pacyfikacyjne skierowane przeciwko Armii Krajowej i Narodowym Siłom Zbrojnym oraz wszystkim, którzy przeciwstawiali się polityce Józefa Stalina. Wraz z upływem czasu obejmowały kolejne grupy społeczeństwa.
Czas kompromisu
Wojna, która od 22 czerwca 1941 r. objęła wschodnie tereny II Rzeczypospolitej, nie była zaskoczeniem ani dla konspiracji wojskowej w kraju, ani dla polskiego rządu w Londynie.
Kiedy mocarstwa zachodnie wycofały poparcie dla władz Polski na uchodźstwie? Dlaczego nie reagowały na zbrodnie sowieckich „wyzwolicieli”? Czy Stanisław Mikołajczyk wierzył, że wybory będą wolne i uczciwe?
Sowieci w Małopolsce w świetle dokumentów urzędowych 1945-1946
Zbrodniarze spod czerwonej gwiazdy
Armia Czerwona, która przekroczyła granice II Rzeczypospolitej w styczniu 1944 r., zachowywała się jak na terenie podbitym. Nie miało dla niej specjalnego znaczenia, czy wkracza na Kresy, które Sowieci wkrótce zagarnęli, czy na terytorium Polski w granicach pojałtańskich, czy na ziemie niemieckie, które miały do Polski zostać przyłączone.
„Biuletyn IPN” nr 5/2022 – Zbrodnie spod czerwonej gwiazdy
Zbrodnie spod czerwonej gwiazdy – to główny temat majowego numeru „Biuletynu IPN”. Gdy dziś mówi się o mitologii wyzwolenia, o zbrodniach, gwałtach, grabieży czy deportacjach, to wszyscy mamy przed oczami obrazy z telewizyjnych relacji na temat inwazji armii rosyjskiej na Ukrainę.
Ravensbrück. Gwałciciele z Armii Czerwonej
Gdy czerwonoarmiści wkroczyli do niemieckiego kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, położonego niespełna sto kilometrów na północ od Berlina, przynieśli wolność i hańbę.
Wojska sowieckie w „wyzwolonym” Gdańsku
Dzieci: ofiary totalitaryzmu (debata w ramach 3. MFFoTEK)
Spisane czyny. Pamięć o sowieckich zbrodniach
Zbrodnia Katyńska, Obława Augustowska, masowe deportacje – lista sowieckich represji na Polakach z lat 1939–1945 jest zatrważająco długa. Zbrodnie sowieckie popełnione na obywatelach państwa polskiego po 17 września 1939 r. stanowią olbrzymi, nie do końca zresztą znany i zbadany, kompleks spraw.
Czy Rosja pamięta o Gułagu? (debata w ramach 3. MFFoTEK)
Stosunek współczesnych Rosjan do Zbrodni Katyńskiej
5 marca 1940 r. członkowie Biura Politycznego KC WKP(b) zdecydowali, że „nie rokujący poprawy element kontrrewolucyjny”: podoficerowie i oficerowie Wojska Polskiego, żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza, funkcjonariusze Policji Państwowej i straży więziennej oraz Polacy znajdujących się w więzieniach na terenie sowieckiej Białorusi i Ukrainy, zostaną rozstrzelani.
Nie płacz, mamo, niech nie widzą naszych łez. Barbary Piotrowskiej-Dubik wspomnienia z zesłania na Syberię
Brutalnie wyrwani ze snu mieli chwilę, żeby się spakować i opuścić dom. Przetransportowani na stację kolejową, zostali wepchnięci kolbami eskortujących czerwonoarmistów do ostatniego z sześćdziesięciu dwóch bydlęcych wagonów na stacji w Buczaczu.
Tragedia Lwowa w czerwcu 1941 r.
Sowiecka zbrodnia na kieleckich policjantach
W 1940 r. kaci z NKWD zamordowali ponad 2 350 osób z przedwojennego województwa kieleckiego. Największą grupę stanowili policjanci i funkcjonariusze Służby Więziennej.
Zapomniana Jałta
Konferencja przywódców mocarstw koalicji antyniemieckiej na Krymie w lutym 1945 r. przesądziła o powojennym kształcie Europy. Stalin, Churchill i Roosevelt uzgodnili działania wobec Niemiec, ustalili przebieg powojennych granic wielu państw, dokonali pomiędzy siebie podziału stref wpływów.
Złoczów 1939. Przykład sowieckiej zbrodni
Funkcjonariusze Oddziałów Specjalnych NKWD uznali, że w warunkach bojowych przejmują funkcję Czeka z okresu wojny domowej. Oznaczało to, że przyznawali sobie prawo nie tylko do aresztowania „wrogich elementów”, lecz także do ich eksterminacji.
Sowieckie zbrodnie i represje wobec obywateli polskich po 17 września 1939 roku
Kilkanaście dni po niemieckim ataku na Polskę z 1 września 1939 r. Związek Sowiecki wypełnił swoje zobowiązanie dotyczące Polski zawarte w tajnym protokole paktu Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia 1939 r.
Polacy i Wielki Terror we wspomnieniach i dokumentach
Wielki Terror, rozpętany w Związku Sowieckim w latach trzydziestych ubiegłego wieku, pochłonął miliony ofiar na długo przed wybuchem II wojny światowej. Szczególnie bezwzględne represje dotknęły naszych rodaków.
Karta z dziejów represji sowieckich wobec obywateli polskich: działalność Ławrentija Berii
Są zbrodniarze pozornie „lżejszego kalibru” – tzw. mordercy zza biurka. Rzadko kiedy sami zabijają, biją i torturują; najczęściej zostawiają to swoim podwładnym. Jednak to oni odgrywają kluczową rolę w każdym systemie władzy opartym na przemocy.
Jak doszło do „amnestii” dla obywateli polskich z sierpnia 1941 r.?
30 lipca 1941 r. w Londynie podpisany został polsko-sowiecki układ sojuszniczy skierowany przeciwko Niemcom (od nazwisk jego sygnatariuszy nazywany potocznie układem Sikorski-Majski).
Operacja augustowska
W lipcu 1945 r. na obszarze północnowschodniej Polski miała miejsce największa, do dziś nie wyjaśniona, sowiecka zbrodnia popełniona na Polakach po zakończeniu II wojny światowej.
Wyrok na szesnastu zapadł zanim rozpoczęła się rozprawa
W trwającym od 18 do 21 czerwca 1945 r. procesie w Moskwie na ławie oskarżonych posadzono szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Sowieci skazali Polaków za działalność sprzeczną z interesem czerwonego imperium.
Atak Hitlera na Stalina: zbrodnie ZSRS w Małopolsce Wschodniej i na Wołyniu – sprawa Polski na arenie świata – układ Sikorski-Majski
Mordy Niemców na polskiej inteligencji Lwowa. Preludium Holocaustu na Kresach RP. Zbrodnie sowietów na obywatelach polskich na północno-wschodnich Kresach Polski
Jak doszło do podpisania układu między III Rzeszą a Związkiem Sowieckim? Dlaczego sojusznicy nie ostrzegli polskiego rządu, choć znali treść tajnego protokołu? Czy wojna obronna mogła trwać dłużej?
Deportacje z Górnego Śląska do ZSRS w 1945 roku
Dlaczego Górnoślązacy zabrani na dwa tygodnie do pracy przy udrażnianiu dróg, naprawie wodociągów i usuwaniu szkód wojennych wrócili do swoich domów – jeśli w ogóle wrócili – dopiero po latach? Dlatego, że ich droga wiodła przez łagry i pracę przymusową w ZSRS. Potraktowano ich jako żywe reparacje.
Nowe dokumenty archiwalne do dziejów „Dzierżyńszczyzny”
Tragiczne dzieje polskiej mniejszości narodowej w Związku Sowieckim od początku lat 90. ubiegłego stulecia funkcjonują w obiegu historiograficznym głównie za sprawą pionierskiej rozprawy prof. Mikołaja Iwanowa Pierwszy naród ukarany. Polacy w Związku Radzieckim 1921–1939.
Małopolscy bohaterowie wojny 1920, ofiary zbrodni katyńskiej 1940
Małopolscy bohaterowie wojny 1920 r. – ofiary zbrodni katyńskiej 1940 r. to opowieść o wielkim polskim zwycięstwie i ogromie sowieckiego ludobójstwa za pośrednictwem osobistych przeżyć wybranych mieszkańców Małopolski.
Profil ofiar zbrodni katyńskiej
Zostali zamordowani, ponieważ w mundurach Wojska Polskiego bronili swej Ojczyzny – Polski. Spoczywają we wspólnych grobach.
Ks. Konstanty Budkiewicz. Prałat męczennik
3 kwietnia 1923 roku świat obiegła wiadomość o rozstrzelaniu w Moskwie ks. Konstantego Budkiewicza. Tego dnia bolszewicka „Prawda” ogłosiła: „Dnia 31 marca wykonano wyrok na prałacie Budkiewiczu, który został skazany na śmierć w procesie katolickich kontrrewolucjonistów”.
Sowiecki obóz w Miednikach Królewskich
17 lipca 1944 r. wojska NKWD rozpoczęły likwidację sił AK pod Wilnem. Podjęta przez Sowietów akcja rozbrojenia objęła około 8 tys. żołnierzy podziemia. Dla wielu pierwszym miejscem ich kaźni, dla niektórych i ostatnim, był obóz w Miednikach Królewskich.
Niemieckie i sowieckie obozy
To zadziwiające, że w XX w., który kojarzy się z obroną praw człowieka i wspaniałymi osiągnięciami naukowymi, powstało tak ponure zjawisko, jak system obozów pracy przymusowej, koncentracyjnych i śmierci, w których metodycznie eksterminowano miliony ludzi.
Represje sowieckie wobec biskupa stanisławowskiego Grzegorza Chomyszyna pod koniec i tuż po zakończeniu II wojny światowej
Biskup Grzegorz Chomyszyn zginął wskutek represji sowieckich oskarżony m.in. o nacjonalizm, który sam krytykował przez cały okres swojej kapłańskiej i biskupiej posługi.
„Gwałty, których skali i sadyzmu nie można sobie wyobrazić”. Gehenna górnośląskich kobiet w 1945 r.
Kiedy w połowie stycznia 1945 r. na froncie wschodnim ruszyła kolejna ofensywa Armii Czerwonej, losy wojny były już w zasadzie przesądzone. Pytaniem otwartym pozostawało jedynie, kiedy i kto jako pierwszy dotrze do Berlina i zawiesi sztandar zwycięstwa na gruzach stolicy Trzeciej Rzeszy.
Masakra w Miechowicach – rekonstrukcja zbrodni
Masakra, jakiej 25-28 stycznia 1945 r. dopuścili się w Miechowicach żołnierze Armii Czerwonej, to jeden z tragiczniejszych epizodów towarzyszących zajęciu górnośląskiego okręgu przemysłowego przez wojska sowieckie.
Poetka w łagrach. Beata Obertyńska (1898–1980)
Zaczęła pisać wiersze, gdy Polska powstawała do nowego życia, wyłaniała się z bitew i krwi wielu Polaków poległych podczas I wojny światowej oraz wojny obronnej 1920 r. Szczęśliwe lata spędzone w Niepodległej zostały gwałtownie przerwane przez wybuch II wojny światowej, najazd sowiecki na wschodnie tereny Rzeczypospolitej, aresztowanie we Lwowie i deportację do łagrów Workuty.
Zaułek Corvina 1956 - Powstanie Węgierskie 1956 we wspomnieniach Gergelya Pongrátza
Flotylla Pińska. Wrzesień 1939 - agresja Związku Sowieckiego na Polskę: mord sowietów na marynarzach Flotylli Pińskiej w Mokranach (odc. 11 cyklu)
Wasilij Ulrich
Czy można zostać sędzią bez wykształcenia prawniczego? Odpowiedź negatywna wydaje się bezsporna. Nie było to jednak oczywiste w Związku Sowieckim, szumnie mieniącym się „państwem nowego typu” (czyli takim, w którym obowiązują zasady inne niż dotychczas).
Ławrientij Pawłowicz Beria – morderca zza biurka
„To było prawdziwe zwierzę: chytre, zdradzieckie, brutalne” – wspominał Berię Nikołaj Bajbakow, w czasie II wojny światowej ludowy komisarz przemysłu naftowego ZSRS.
Hekatomba na Polesiu. Losy 4. kompanii Batalionu Fortecznego KOP „Sarny” i poszukiwania szczątków żołnierzy
Sowieckie uderzenie w 1939 r. przeżył co piąty żołnierz 4. kompanii Batalionu Fortecznego KOP „Sarny”. Dziś spadkobiercy tradycji Korpusu szukają szczątków zabitych w walce, zamordowanych przez Armię Czerwoną i zaginionych.
Zlikwidować czy wynarodowić? Niemiecki i sowiecki program walki z narodem polskim
Charakterystyka niemieckich i sowieckich zbrodni na Polakach obejmuje zagadnienia dotyczące celów, metod i skali realizacji antypolskiej polityki w latach II wojny światowej.
Niemi świadkowie wielkiej historii. Strażnice Batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza „Sejny”
Kiedyś ochraniały granice II Rzeczypospolitej, potem przechodziły w ręce sowieckie i niemieckie, a po II wojnie światowej służyły Wojskom Ochrony Pogranicza. Dziś wiele dawnych strażnic Batalionu KOP „Sejny” popada w ruinę.
Ludobójstwo przed wojenną zagładą. „Operacja polska” NKWD
W połowie lat 30. XX wieku zaczęły się deportacje ludności polskiej z ziem, które po traktacie ryskim znalazły się w granicach Sowdepii. Zaraz potem, w latach 1937–1938, przyszła „operacja polska”: za samo pochodzenie NKWD zamordowało – jako szpiegów lub wrogów ZSRS – co najmniej 111 tys. Polaków.
Polscy męczennicy za czerwonym kordonem
Kapłani przechodzili potajemnie przez granicę, by ratować chrześcijańską spuściznę i służyć wiernym na ziemiach włączonych w 1921 r. do Rosji Sowieckiej.
Światło na stepie
Sowieci, po napaści na Polskę we wrześniu 1939 r., w latach 1940–1941 czterokrotnie deportowali tysiące Polaków z okupowanych ziem II RP na północ europejskiej części Rosji, na Syberię i do Kazachstanu.
Obława Augustowska – zbrodnia bez przedawnienia
Wynikiem sowieckiej operacji wojskowej z lipca 1945 r., określanej dziś jako Obława Augustowska, była największa zbrodnia popełniona na Polakach po II wojnie światowej. Co najmniej 600 Polaków zostało zamordowanych w nieznanym miejscu a sprawcy pozostali bezkarni.
Zbrodniarze z NKWD przed sądem. Przypadek Żytomierza
Część funkcjonariuszy NKWD, którzy z wielkim zaangażowaniem brali udział w Wielkim Terrorze lat 1937–1938, niedługo później – w ramach tzw. Beriowskiej czystki – została oskarżona o to, że podczas represji dopuścili się „pogwałcenia socjalis- tycznej praworządności”.
Kresy Wschodnie 1940–1941. Branka do Armii Czerwonej
Sowieckie represje wobec obywateli polskich w latach 1939-1941 kojarzą się przede wszystkim ze Zbrodnią Katyńską, terrorem NKWD i masowymi deportacjami na Wschód. Przymusowe wcielenie blisko 100 tysięcy mężczyzn do Armii Czerwonej pozostaje w cieniu powyższych dramatów.
Karol Wędziagolski. Świadek dwóch rewolucji
Karol Wędziagolski, ziemianin z Litwy, jak wielu Polaków w czasach zaborów, wykształcenie zdobył w Rosji. Wziął udział w I wojnie światowej po stronie rosyjskiej i rozpoczął szybką karierę wojskową w armii carskiej.
Wyspy Sołowieckie – wzorzec systemu Gułag
Archipelag Wysp Sołowieckich znajduje się na północy Rosji, na Morzu Białym, ok. 150 km od koła podbiegunowego. To sześć większych wysp, z Wielką Sołowiecką i Anzerem na czele, oraz około stu niewielkich wysepek.
Wybrane obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944-1945
Niezakończone rozrachunki
Straty demograficzne i materialne poniesione przez Polskę w czasie II wojny światowej – w przeliczeniu na jednego mieszkańca – są największe na tle wszystkich państw biorących w niej udział. Obciążają one przede wszystkim Niemcy, niemniej jednak za znaczną ich część odpowiadają również Sowieci.
Wyzwalanie w sowieckim stylu. Armia Czerwona wobec radomskich prawników
Terror Armii Czerwonej i NKWD na ziemiach polskich w latach 1944-1945
Zwycięstwa Armii Czerwonej zakończyły niemiecką okupację w Polsce, która przyniosła miliony ofiar. Jednak ta sama Armia, w której strukturach znajdowały się policyjne formacje NKWD i Smiersz (kontrwywiad wojskowy), nie przywróciła utraconej niepodległości i nie zapewniła bezpieczeństwa mieszkańcom.
Biuletyn IPN 4/2020
Osiemdziesiąta rocznica zbrodni katyńskiej – to główny temat kwietniowego numeru „Biuletynu IPN”. Dwie główne cechy: służba państwu polskiemu i polski patriotyzm najmocniej określały profil ofiar zbrodni katyńskiej.
W białym piekle. Deportacje Polaków w 1940 roku
Przełom lat 1939/1940. Państwo polskie wymazane z mapy przez dwie będące w zmowie potęgi. Zrujnowane miasta i miasteczka, spalone wsie, dziesiątki tysięcy zabitych, rannych. Ludzie bez dachu nad głową, bez źródeł utrzymania. Osierocone rodziny – setki tysięcy mężczyzn poległo lub poszło do niewoli.
Zbrodnia Katyńska
W 1943 r. w lesie w Katyniu koło Smoleńska odkryto masowe groby z ciałami polskich oficerów więzionych w obozie jenieckim w Kozielsku. Zostali oni zamordowani przez NKWD. Pierwotnie mianem zbrodni katyńskiej określano to konkretne wydarzenie.
Ofiary Zbrodni Katyńskiej
5 marca 1940 r., władze polityczne Związku Sowieckiego – z Józefem Stalinem na czele – wydały polecenie rozstrzelania blisko 22 tysięcy uwięzionych Polaków. Byli to oficerowie wojska i funkcjonariusze policji - zgromadzeni w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz cywile przebywający w więzieniach sowieckiej Białorusi i Ukrainy.
Sowiecki obóz śmierci w Krzesimowie
Któregoś dnia łyżka koparki pracującej na budowie drogi łączącej Mełgiew z Łęczną wybrała z dołu ludzkie kości. Dzieci znalazły czaszkę, ułożyły ją starannie, otuliły polnymi kwiatkami, zapaliły świeczkę. Po 50 latach zapomniany, przywalony milczeniem obóz pracy w Krzesimowie został odkryty.
Orędownik sprawy katyńskiej. Profesor François Naville
François Naville – profesor, członek Międzynarodowej Komisji Lekarskiej w 1943 r. w Katyniu – stał się niestrudzonym orędownikiem prawdy o tragicznych losach polskich oficerów. Dzięki jego obecności jako przedstawiciela państwa neutralnego, wiarygodność prac tej komisji była trudna do podważenia.
Szukam prawdy o „podolskim Katyniu”
O pierwszym ujawnionym miejscu zbrodni „operacji polskiej” NKWD z Jerzym Wójcickim, redaktorem naczelnym „Słowa Polskiego” w Winnicy, rozmawia Anna Zechenter.
"Ojcu" (film dokumentalny; scenariusz i reżyseria: Liliana Komorowska, Diana Skaya; zdjęcia: Jan Belina Brzozowski; produkcja: QueenArt Films, 2014)
System więzienno-łagrowy w czasie Wielkiego Terroru
W latach trzydziestych XX w. sowiecki reżim komunistyczny rozbudował do monstrualnych rozmiarów system obozów i więzień, planując przeprowadzenie na ogromną skalę akcji terrorystycznej w celu ostatecznego wyeliminowania domniemanych wrogów.
Oni idą przez naszą pamięć
Katyń – symbol komunistycznego ludobójstwa, dokonanego przed 80 laty na prawie 22 tys. polskich oficerach i więźniach – porusza do dziś. Józef Czapski nazwał go „zbrodnią nad zbrodniami”, a przecież XX w. przyniósł bardziej masowe i okrutne mordy. Jednak Katyń pozostaje wyjątkowy w kilku wymiarach, Jarosław Szarek, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej.
Powrócić na Ojczyzny łono. Słów kilka o deportowanych rodzinach ofiar Katynia
Decyzje władz sowieckich podejmowane w marcu 1940 roku stanowiły o zbrodniczych działaniach w stosunku do obywateli polskich. I nie ograniczały się one tylko do mordu dokonanego, zgodnie z decyzją Biura Politycznego KC WKP(b) 5 marca 1940 r., ale miały znacznie szerszy zasięg.
Sny wstaną... Grypsy Łukasza Cieplińskiego z celi śmierci
Czuję się jak człowiek po dobrze wykonanych obowiązkach.
[ppłk Łukasz Ciepliński – w oczekiwaniu na śmierć, w 38 roku życia]
W kręgu tzw. wojny domowej
Jednym z najważniejszych aksjomatów związanych z historią powojennego podziemia, ukutą i utrwaloną przez komunistyczną propagandę był mit o tzw. wojnie domowej. Pozwalał on przedstawiać polskie siły komunistyczne jako równoprawnego konkurenta w walce o władze w powojennej Polsce.
Czerwona mapa Warszawy
Hekatomba Powstania, zniszczenie blisko 70% zabudowy lewobrzeżnej części stolicy, śmierć podczas wojny kilkuset tysięcy jej mieszkańców sprawiły, iż po 1945 r. warszawiakom trudno było sobie wyobrazić kolejne wielkie nieszczęścia, które mogły ich jeszcze dotknąć. Czas pokazał, że bardzo się mylili.
„A oni szli niepokonani” – 80. rocznica masowej deportacji Polaków na Sybir
10 lutego 2020 roku, w 80. rocznicę pierwszej (z czterech) masowych deportacji Polaków w głąb państwa sowieckiego, w „Naszym Dzienniku” ukazał się dodatek historyczny IPN „A oni szli niepokonani”.
Ferdynand Goetel – wyklęty za prawdę o Katyniu
Uznawany był przez Sowietów i komunistów znad Wisły za pomocnika III Rzeszy. Powód, dla którego przyczepiono mu łatkę kolaboranta, to udział w delegacji, która wiosną 1943, na wniosek Niemców, badała doły śmierci polskich oficerów w Lesie Katyńskim. Prawda o zbrodni miała nigdy nie wyjść na jaw.
Postawiłam krzyż na grobie dziadka
Wszystko, co piękne, szczęśliwe i wartościowe Tereska usłyszała w domu w języku polskim. A na ulicy i w szkole musiała mówić po ukraińsku lub rosyjsku. W tych językach często słyszała obelgi i wyzwiska.
„Urodziłam się w Jezupolu, koło Stanisławowa…”. Sowieckie deportacje Kresów oczami Dziecka
80 lat temu w milionach rodzin mieszkających na polskich Kresach dzieci nie czekały na ferie. Jeśli dane im było szczęście posiadania daru niewiedzy, czekały na powrót z wojny dziadków, ojców, braci… Wierząc, że żyją i wrócą.
„Wyzwolenie” gorsze niż potop
Rozważania na temat tego, czy rok 1945 przyniósł Polsce wyzwolenie, należy zacząć od określenia, o której Polsce mówimy. Jeśli o tej w granicach z 1939 roku, to dla ludności mieszkającej na Kresach nie ma mowy o jakimkolwiek wyzwoleniu.
„Nie mogę o tym pisać ani myśleć”
Pragnienie opisania dramatu niewinnych ofiar systemu komunistycznego – niewyobrażalnego doświadczenia ich samych oraz cierpień rodzin więzionych i traconych – stawało się jedyną pociechą w tych trudnych chwilach. Niosło nadzieję, że ich tragedia nie zostanie zapomniana, że „opisanie” i tym samym zachowanie pamięci nie tylko nada sens ich kaźni, ale również będzie wymierzeniem sprawiedliwości.
Czym była „Operacja Polska”?
Mordowano ich masowo – najpierw na podstawie list zatwierdzanych w Moskwie, potem brano ofiary jak popadło, byle ich nazwiska brzmiały z polska. Aby zaspokoić oczekiwania moskiewskiej centrali, NKWD wyszukiwał Polaków nawet w książkach telefonicznych.
Wileński i Nowogródzki Okręg AK w walce z władzą sowiecką 1944-1945
7 lipca 1944 r. oddziały Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego i Nowogródzkiego rozpoczęły operację „Ostra Brama” – akcję mającą na celu opanowanie Wilna. Po 6 dniach ciężkich zmagań, po włączeniu się do walki Armii Czerwonej, Wilno zostało zajęte.
Zagłada syberyjskiego Białegostoku
Wieś na południu Syberii nosząca swojską nazwę Białystok (ros. Biełostok) oraz sąsiednie miejscowości założyli przybywający tu od końca XIX w. polscy osadnicy. Dorabiali się na ziemi wydartej tajdze, po 1917 r. opierali kolektywizacji i ateizacji, aż w latach 1937–1938, w „operacji polskiej” NKWD, prawie wszyscy mężczyźni zostali zgładzeni.
Zbrodnia Katyńska. Spotkanie autorskie z dr. Aleksandrem Gurjanowem
Mord w Lesie Katyńskim. Przesłuchania przed amerykańską komisją Maddena w latach 1951–1952, tom 1 i 2
Wiosną 1940 r. NKWD ZSRS, na mocy decyzji Biura Politycznego WKP(b), wymordowało w Katyniu i innych miejscach ZSRS blisko 22 tysiące obywateli Rzeczypospolitej, w tym oficerów Wojska Polskiego. W 1951 r. Izba Reprezentantów Kongresu Stanów Zjednoczonych powołała do życia Specjalną Komisję Śledczą do Zbadania Faktów, Dowodów i Okoliczności Mordu w Lesie Katyńskim, od nazwiska przewodniczącego określaną jako komisja Maddena.
Tęsknota za Polską zwycięską. Relacja ks. Zdzisława Peszkowskiego
Atak Związku Sowieckiego z 17 września 1939 roku na broniącą się przed III Rzeszą Polskę zaważył na losach wielu polskich rodzin. Wyraźnie widać to na przykładzie oficerów pojmanych przez Sowietów i osadzonych w obozach jenieckich.
„Łupaszko” wychodzi w pole
Wśród licznych dowódców powojennej partyzantki antykomunistycznej jego postać wybija się jak symbol walki o Polskę „wolną i czystą jak łza”. Byli tacy, co mieli więcej podkomendnych, i tacy, co dłużej walczyli niż on, ale to przed nim „wiał czerwony cham” i to na jego imienia dźwięk drżeli ubecy.
Nie pozostał żaden ślad
Wypłakane oczy, wieloletnie poszukiwania, rozsyłanie listów, dobijanie się do urzędów i biur, czepianie się nadziei… I nic. Latem 1945 roku zaginął słuch o prawie sześciuset mieszkańcach Suwalszczyzny. Nie ma wątpliwości, że wszyscy zostali zgładzeni, ale wciąż nie znamy odpowiedzi na wiele pytań.
Wagony szły na Wschód . Rzecz o sowieckich deportacjach z lat 1940-1941
Dla mieszkańców wschodnich terenów Polski okres okupacji „pierwszego Sowieta” kojarzy się przede wszystkim z masowymi deportacjami w głąb Związku Sowieckiego. Ta brutalna forma zbiorowych represji ze strony bolszewickiego okupanta dotknęła setki tysięcy polskich obywateli.
Sowiecka polityka, nasza krew. Bitwa w której mieli zginąć Polacy
12–13 października 1943 roku. Lenino. Pół tysiąca zabitych Polaków. Przegrana bitwa. Krwawe wydarzenie bez militarnego uzasadnienia: na tym odcinku frontu wówczas w gruncie rzeczy nic się nie działo. A jednak Stalin był zadowolony: polityczny cel został osiągnięty. Innego przecież nie było.
Święto Niepodległości za drutami
O Święcie Niepodległości Polacy pamiętali także w skrajnie ciężkich warunkach niewoli jenieckiej w Związku Sowieckim. W 1939 roku 11 Listopada obchodzono m.in. w obozie w Starobielsku.
Szwajcar, czyli szpion
Był czwartek, 26 czerwca 1941 roku – piąty dzień wojny III Rzeszy ze Związkiem Radzieckim. Oddziały Wehrmachtu posuwały się szybko na wschód, ale sowiecka bezpieka nadal pracowała. W mieszkaniu Eugeniusza Bodo przy ulicy Kogonowskiej we Lwowie zjawiło się tego dnia dwóch enkawudzistów.
90s. historii: 25 lutego 1956r. Nikita Chruszow wygłosił referet "O kulcie jednostki..."
Sowieci zabijają polskiego premiera
90s. historii: 12 lipca 1945 roku rozpoczęła się Obława Augustowska
Głód w „spichlerzu Europy”. Prawdziwe intencje komunistów wobec Ukrainy
Po 80 latach od tragedii Wielkiego Głodu w rosyjskich mediach wciąż pojawiają się wątpliwości, czy został on celowo wywołany przez Moskwę. Po co – pyta część publicystów – Stalin miałby zagłodzić mieszkańców republiki cieszącej się sporą autonomią i jednym z najwyższych wskaźników uprzemysłowienia?
Operacja polska NKWD (1937-38)
Mijając Pomnik Poległymi Pomordowanym na Wschodzie, przy zbiegu ulic Muranowskiej i Andersa w Warszawie warto się przyjrzeć szczegółom. Monument otrzymał 11 sierpnia 2018 roku nowy element – tablicę pamiątkową w kształcie podkładu kolejowego, poświęconą ofiarom „Operacji polskiej” z lat 1937-1938.
Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938
„Operacja polska”, przeprowadzona przez NKWD w latach 1937–1938 w Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, to jedna z największych zbrodni ludobójstwa wymierzonych w naród polski w XX wieku. W wyniku realizacji rozkazu nr 00485 z 11 sierpnia 1937 r., wydanego przez ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRS Nikołaja Jeżowa, pod fałszywymi zarzutami represjonowano przynajmniej 139 835 osób, z czego zamordowano nie mniej niż 111 091. Dodatkowo, na podstawie kolejnego rozkazu Jeżowa, z 15 sierpnia 1937 r. (nr 00486), represjom poddano żony i dzieci skazanych „zdrajców ojczyzny”...
IPNtv - Anglojęzyczni świadkowie Katynia - Warszawa, 25 kwietnia 2018
IPNtv - Katyń. Historia wciąż żywa
IPNtv - Zbrodnia Katyńska (spot)
Biuletyn IPN nr 10/2017 - Bolszewicki przewrót
Główny temat numeru to przewrót bolszewicki dokonany w 1917 r. w Rosji, zwany niegdyś Wielką Rewolucją Październikową.
Operacja polska NKWD 1937–1938 - dodatek prasowy
Dodatek specjalny Oddziału IPN w Krakowie w 80. rocznicę rozpoczęcia „operacji polskiej” NKWD
When they come (Kiedy przyjdą podpalić dom)
Operacja polska NKWD
Dodatek specjalny do "Naszego Dziennika", 9 sierpnia 2017 r.
Operacja antypolska 1937-1938
Eksterminacja Polaków rozpoczęła się na mocy rozkazu Jeżowa z sierpnia 1937 r. Szef NKWD zadecydował o masowych aresztowaniach ludności polskiej, którą podzielił na dwie grupy. Do pierwszej miały należeć osoby do natychmiastowego rozstrzelania, a do drugiej ci, których czekało od pięciu do dziesięciu lat w łagrach.
Stefan Melak o upamiętnieniu ofiar Zbrodni Katyńskiej
Zbrodnie sowieckie i niemieckie na Kresach wschodnich II RP latem 1941 r. po ataku Niemiec na ZSRS
Polska pod reżimem komunistycznym. Sprawozdanie z sytuacji w kraju (1944–1949)
Ponowne wkroczenie Armii Czerwonej na ziemie polskie w styczniu 1944 r. stanowiło początek nowego rozdziału w dramatycznych losach Polski w okresie II wojny światowej. Miejsce wypartych Niemców zajął nowy okupant: Związek Sowiecki – tak rozwój sytuacji na froncie oceniało podziemie niepodległościowe w kraju, niezależnie od dzielących je różnic politycznych i programowych.
Dodatki do miesięcznika IPN Pamięć.pl
Obława Augustowska (Dodatek do miesięcznika IPN Pamięć.pl)
Obława Augustowska była największą powojenną sowiecką zbrodnią dokonaną na Polakach. W toku szeroko zakrojonej akcji pacyfikacyjnej aresztowano ponad 7 tys. osób, a los ok. 600 z nich pozostawał przez lata nieznany. Z czasem stało się jasne, że ludzie ci zostali zamordowani.
IPN TV - 70. rocznica aresztownia szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy… Obraz ofiar Zbrodni Katyńskiej w pracach plastycznych młodego pokolenia, tom I
Paryż, rok 1841, dziesiąty rok emigracji po powstaniu 1830 r. W szpitalu dla nędzarzy umiera kapitan Józef Meyzner. Ma być pochowany we wspólnym grobie. Ostatnią rzeczą, jaką mogą zrobić polscy tułacze
dla zmarłego, jest zapewnienie mu indywidualnego pochówku. I pewnie nikt nie pamiętałby tego wydarzenia i samego Meyznera, gdyby nie wiersz Słowackiego, który okazał się „trwalszym od spiżu” nośnikiem pamięci.
Zbrodnia Katyńska. W kręgu prawdy i kłamstwa
W pierwszym okresie II wojny światowej Związek Sowiecki wystąpił przeciwko Polsce jako sojusznik Niemiec hitlerowskich. Realizując zobowiązania paktu Ribbentrop–Mołotow (Hitler–Stalin) z 23 sierpnia 1939 r. armia sowiecka wsparła walczący od 1 września 1939 r. niemiecki Wehrmacht i 17 września uderzyła na Polskę. W wyniku tej agresji w ciągu niecałego miesiąca do niewoli sowieckiej dostało się około 250 tysięcy polskich żołnierzy różnych stopni. W zamęcie wojennym część szeregowych została przez jednostki Armii Czerwonej zwolniona, część jeńców zbiegła i w rezultacie w rękach NKWD, któremu czerwonoarmiści ostatecznie przekazali polskich jeńców, znalazło się ich około 125 tysięcy.
Wielki Terror: Operacja Polska 1937–1938
Szalejący w ZSRS w drugiej połowie lat trzydziestych Wielki Terror przyniósł ze sobą zagładę wielu istnień ludzkich. Rozpętana i kierowana przez Józefa Stalina fala represji dotknęła nie tylko „elementy kontrrewolucyjne”, „antysowieckie”, ale także członków partii komunistycznej, aparat bezpieczeństwa i wreszcie mniejszości narodowe Kraju Rad.
nr 4/2010
70. rocznica Zbrodni Katyńskiej to temat nowego „Biuletynu IPN” i dołączonego do niego filmu „Zbrodnia bez kary”.
Zagłada polskich elit. Akcja AB - Katyń
Wystawa „Zagłada polskich elit. Akcja AB – Katyń”, poza przedstawieniem przerażających zbrodni dokonanych przez dwa największe totalitaryzmy XX wieku na społeczeństwie polskim, stawia pytania o zakres wzajemnej współpracy niemieckich nazistów i sowieckich komunistów.
Zbrodnie przeszłości. Opracowania i materiały prokuratorów IPN, t. 2: Ludobójstwo
... Pośród kilku tysięcy zakończonych już postępowań, jak też prowadzonych obecnie około 1300 spraw, znajduje się grupa śledztw, których przedmiotem są tragiczne zdarzenia z przeszłości, zakwalifi kowane przez prokuratorów jako zbrodnie ludobójstwa. W zdecydowanej większości śledztwa te dotyczą zbrodni popełnionych w granicach Państwa Polskiego z dnia 17 września 1939 r. przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach polskich narodowości polskiej oraz zbrodni popełnionych na szkodę obywateli polskich narodowości ukraińskiej. Spraw tego rodzaju pozostaje „w biegu” ponad 50.
Wielki Głód na Ukrainie 1932–1933
Wielki Głód z lat 1932–1933 to wydarzenie w historii Ukrainy szczególne, a tragedia ta wywołuje do dzisiaj niezwykle żywe reakcje. Książka prezentuje materiały archiwalne polskich i sowieckich służb specjalnych dotyczące sytuacji na Ukrainie w tym dramatycznym okresie.
Kadr z filmu IPN „Niezwyciężeni”
