Uratować złoto
We wrześniu 1939 roku zapasy złota Banku Polskiego miały wartość 463 mln złotych. Władze polskie robiły wszystko, by nie dostało się ono w ręce żadnego z dwóch agresorów. Wywiezienie z ogarniętego wojennym chaosem kraju ładunku ważącego prawie 80 ton wydaje się niemożliwością. A jednak się udało…
Książę Redaktor
Jerzy Giedroyć – prawnik, urzędnik państwowy, wydawca, redaktor, żołnierz, polityk, mecenas, bibliofil, archiwista, epistolograf, menedżer, jeden z najwybitniejszych Polaków XX wieku.
Antoni Chruściel „Monter”
Wbrew powszechnemu i utrwalonemu przekonaniu, powstańczą walką w Warszawie kierował dowódca Okręgu AK Warszawa gen. Antoni Chruściel „Monter”, a nie gen. Tadeusz Komorowski „Bór”.
„Świetlista Dusza” Wandy Dynowskiej
Na przestrzeni ostatnich pięciu lat, w coraz liczniejszych publikacjach podnosi się kwestie dotyczące roli, jaką odegrały kobiety w życiu politycznym, kulturalnym czy społecznym.
Powojenne dylematy żołnierzy Andersa
W maju 1944 r. żołnierze 2. Korpusu po heroicznym boju zdobyli klasztor na wzgórzu Monte Cassino. Odwagi gratulowali im wszyscy sojusznicy. Po wojnie podziwiani bohaterowie stali się jednak dla państw zachodnich wielkim kłopotem; na emigracji żyli często w biedzie i zapomnieniu. Ci, którzy wrócili do kraju, byli represjonowani przez komunistów.
Marek Hłasko i aparat represji PRL
Aparat represji PRL zainteresował się Hłaską bardzo wcześnie, bo jeszcze na początku lat 50-tych, zanim dał się on poznać jako pisarz i zdobyć jakąkolwiek popularność. SB nie straciła zainteresowania nim aż do jego śmierci, a nawet dłużej – dokumentację rozpracowania go zamknięto kilka lat później.
Jest taki kraj… Jest taka biblioteka….
Od 1995 r. każdego 8 czerwca w Argentynie obchodzi się święto narodowe Día del Colono Polaco – Dzień Polskiego Osadnika.
W drodze na grób Tadeusza Kościuszki - wspólnego bohatera Polski i USA
Agent premierem
W sierpniu 1955 r. premierem Rządu RP na uchodźstwie został Hugon Hanke, od 3 lat agent Departamentu I MBP – „Ważny”. Miesiąc później na polecenie bezpieki wyjechał do kraju, gdzie wziął udział w kampanii szkalującej polski Londyn. Był to jeden z największych sukcesów komunistów w walce z emigracją.
Wkład Polonii francuskiej w odbudowę Wojska Polskiego (1939-1940)
Porażka II RP we wrześniu 1939 r. była szokiem dla Polaków nie tylko w kraju, ale i na świecie. Skonfrontowana z dwoma totalitarnymi sąsiadami, przy bierności sojuszników, nasza armia nie była w stanie powstrzymać agresorów. W początkach października walki ustały, a kraj znalazł się pod okupacją.
Jakie znaczenie dla polskiej emigracji politycznej miał gen. W. Anders?
Bagnetem i piórem. Życie kulturalne 2. Korpusu
Agresja niemiecko-sowiecka na Polskę otworzyła kolejny rozdział w historii uchodźstwa polskiego. W powstałych diasporach – czy to w Paryżu, Londynie, Buzułuku, Bagdadzie, Jerozolimie, Kairze czy Rzymie – rozwijało się życie kulturalne.
Portret emigranta
Biografistyka emigracyjna wzbogaciła się o ważną pozycję. Zygmunt Szadkowski, bohater książki Marka Wierzbickiego, nie jest postacią tak powszechnie znaną jak gen. Władysław Anders czy ostatni prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski. Należał jednak do elity politycznej „polskiego” Londynu.
Księgozbiór przedostatniego Prezydenta RP na uchodźstwie Kazimierza Sabbata
We wrześniu 1946 r. komunistyczny Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej pozbawił polskiego obywatelstwa generała Władysława Andersa, dowódcę wojsk polskich spod Monte Cassino oraz 76 oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Poeta tragiczny. Jan Lechoń (1899–1956)
Piekielnie zdolny młodzieniec, natchniony skamandryta, wreszcie emigrant nieprzejednany wobec komunistów. Bogata twórczość Lechonia to klucz do poznania zarówno życia poety, jak i całego pokolenia Polaków budujących II RP, a później doświadczonych przez wojnę i wygnanie.
Zachód a Katyń
Stosunek Zachodu do Zbrodni Katyńskiej od początku był moralnie dwuznaczny, a postawa polityczna rządów USA i państw zachodnioeuropejskich zmieniała się zależnie od ich ideowego nastawienia i sytuacji międzynarodowej.
Polska niepodległościowa emigracja polityczna po 1945 r.
Ofiara Lakara
Ważnym punktem zaczepienia, dla wywiadowczej aktywności osławionego „Lakara” („Madery”), czyli Andrzeja Madejczyka na kierunku watykańskim, był krąg polskich duchownych w Niemczech.
Gustaw Herling-Grudziński (1919-2000) – Pielgrzym Wolności
Gustaw Herling-Grudziński – pisarz, więzień Gułagu, żołnierz gen. Andersa – urodził się w Kielcach, w spolonizowanej, ale wyznającej judaizm rodzinie żydowskiej, jako Gecel (vel Gustaw) Herling (vel Grudziński), syn Doroty (Dobrysi) z Bryczkowskich i Jakuba (Joska) Herlinga vel Grudzińskiego.
Śmierć Henryka Giedroycia. Koniec Księstwa Giedroyciów w Maisons-Laffitte
Był najmłodszym bratem Jerzego Giedroycia, twórcy paryskiej „Kultury”. Urodził się 12 stycznia 1922 roku w wolnej Polsce. W niespełna cztery lata po przeniesieniu rodziny Giedroyciów z Mińska Litewskiego do Warszawy.
Józef Haller – uchodźca polityczny
Pozostając na emigracji gen. Haller miał 72 lata i był najstarszym z ponad stu polskich generałów, który dokonali takiego wyboru. Zapewne ze względu na wiek nie został zaangażowany do utworzonego latem 1946 r. Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, ale otrzymywał nadal pobory wojskowe.
O Józefie Mackiewiczu w 35. rocznicę śmierci pisarza
Antypolityczny antykomunista
Umieszczenie sylwetki Józefa Mackiewicza wśród polityków powojennej emigracji polskiej mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka oczywiste. W potocznej opinii czytelników – a także w pracach krytyków literackich – Józef Mackiewicz uważany jest bowiem przede wszystkim za pisarza politycznego.
50 lat temu zmarł Mieczysław Grydzewski
Każdy kto go znał, wspominał, że unikał fotografów. Niewiele jego zdjęć się zachowało, a te które znamy, wydają się albo przypadkowe, albo wymuszone. Może więc na koniec uznano, że nie warto go o nie prosić.
„Nie będę już grał w Berlinie”
Jedną z głównych postaci, dzięki którym możemy celebrować narodziny II Rzeczypospolitej, był Ignacy Jan Paderewski, wielki Polak i obywatel świata. Jego droga z kresów dawnej Rzeczypospolitej na salony możnych tego świata była długa, ale bardzo interesująca.
Mistrz tonów i gorący patriota polski
Choć większą część swego życia spędził z dala od stron, to sprawie polskiej służył do końca swoich dni. Dwa lata przed śmiercią sędziwy i schorowany Paderewski przewodniczył tworzonej od grudnia 1939 r. Radzie Narodowej i pełnił funkcję ambasadora sprawy polskiej na kontynencie amerykańskim.
W drodze do Ojczyzny. Polskie oddziały wojskowe w Chinach 1918-1920
Pod koniec I wojny światowej otworzyły się przed Polakami nowe możliwości realizacji marzenia o odbudowie własnego państwa. Z nadarzającej się szansy skorzystali Polacy rozsiani na całym świecie. Polskie oddziały wojskowe pojawiły się nawet w dalekich Chinach.
Radio Wolna Europa (odc. 61)
Dwie tony polskiej historii przypłyną do Ojczyzny
Czy można określić wagę polskiej historii? Okazuje się, że w przypadku Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce można, jako masę całkowitą wpisaną do dokumentacji transportowej „Shipping Instructions” – wynosi ona 2 tony.
Nielegalna rzeczywistość po Okrągłym Stole: Konstytucja Kwietniowa po 1989 stanowiła jedyny legalny punkt odniesienia dla porządku prawnego w Polsce. Podsumowanie
Prezentacja książki: „Listy amerykańskie 1953–1983 Stefana Korbońskiego”
Henryk Sławik
Kim był przed 1939 r. w Polsce i czego w następnych latach dokonał na Węgrzech, skoro jego polscy i żydowscy podopieczni zwracali się doń „Kochany Panie Prezesie”, „Wujku Henryku”? Zapytani po wojnie o swego opiekuna i wybawcę, mówili o nim: „Anioł”, „Posłaniec Boży”, „święta postać”, „polski Wallenberg”. Dlaczego więc po zakończeniu wojny został wykreślony z polskiej pamięci zbiorowej?
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Marian Chodacki 1898–1975
Marian Stanisław Chodacki – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, dyplomata, Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku (1936-1939), dyrektor wykonawczy Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (1949–1951).
Ewakuacja złota Banku Polskiego
Prezentacja książki "Leksykon działaczy Zjednoczenia Polskich Uchodźców w Republice Federalnej Niemiec (1951–1993)"
Przez Morze Czerwone - Rzeczpospolita Polska na Uchodźstwie 1945 - 1990
Polonica emigracyjne. Ze zbiorów instytucji członkowskich Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie
Przedstawione w katalogu wystawy eksponaty pochodzą ze zbiorów instytucji szczególnie ważnych dla narodu polskiego. Ośrodki te, ulokowane w 9 krajach na 4 kontynentach, są ostoją polskiej kultury, ogniskami polonijnymi podtrzymującymi tradycje i historię narodu polskiego. Organizacją zrzeszającą te instytucje jest funkcjonująca od 1979 r. Stała Konferencja Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie (MABPZ).
Orędownik sprawy polskiej Ignacy Jan Paderewski (1860–1941)
Ignacy Jan Paderewski był wybitnym pianistą i kompozytorem, gorącym patriotą i mężem stanu, filantropem i działaczem społecznym. Jego zaangażowanie w polską sprawę było absolutnie bezinteresowne. Na trwałe wpisał się w poczet osób najbardziej zasłużonych dla odzyskania przez Polskę niepodległości.
Utworzenie Komitetu Narodowego Polskiego
Najważniejsze cele, któreśmy sobie na Zachodzie w swej akcji podczas wojny postawili, zostały urzeczywistnione. (...) Komitet Narodowy miał pod swą władzą armię polską, uznaną za sprzymierzoną i wojującą. Mieliśmy tym samym zapewniony udział w konferencji pokojowej, jako jedno z państw sprzymierzonych - oceniał działalność KNP Roman Dmowski.
Wojciech Korfanty – emigracja i powrót do kraju
Mimo wybitnej roli Korfantego, odegranej w okresie kształtowania granic Rzeczypospolitej w latach 1918–1922, w dobie rządów sanacji jego zasługi były marginalizowane. W 1938 r. wyemigrował do Czechosłowacji. Powrócił w kwietniu 1939 r. i został aresztowany. Zmarł tuż po zwolnieniu z więzienia.
Ignacy Daszyński w Stanach Zjednoczonych
Zbiorowość Polaków emigrujących dla chleba za wielką wodę, stanowiła podatny grunt dla haseł niesionych na sztandarach ruchów socjalistycznych. Wyrazem zainteresowania ich potrzebami i możliwościami organizacyjnymi był dwumiesięczny pobyt Ignacego Daszyńskiego w Ameryce.
90s historii: 18 lutego 1966 roku zmarł Stanisław Mackiewicz „Cat”
90s. historii: 23 kwietnia 1989 r. zmarł Stefan Korboński
90s. historii: 9 kwietnia 1968 r. zmarła Zofia Kossak-Szczucka
90s historii: 1 kwietnia 1982 r. Zdzisław Najder został dyrektorem Sekcji Polskiej RWE
90s. historii: 22 maja 1964 r. zmarł gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz
„Monter”: dowódca Powstania Warszawskiego
Wielu odwiedzających Muzeum Powstania Warszawskiego jest przekonanych, że siłami polskimi w powstaniu dowodził gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, dowódca Armii Krajowej. Jest to przeświadczenie błędne. Dowódcą Powstania Warszawskiego był gen. Antoni Chruściel „Monter”, komendant Okręgu Warszawa AK.
Edmund Bałuka. Prawdziwy socjalista w socjalizmie realnym
Postać zmarłego Edmunda Bałuki – antysowieckiego działacza niepodległościowego i robotniczego – powinna być pamiętana. Jego biografia jest przykładem nie tylko wielkiej determinacji w walce o wolność, ale także metod, jakimi SB operacyjnie „wygaszała” niebezpiecznych liderów społecznego buntu.
Prof. Andrzej S. Ehrenkreutz (1921-2008) i jego Studium Spraw Polskich
Jego działalność w Stanach Zjednoczonych była nadzieją dla opozycji w PRL, a solą w oku komunistów. SB nie mogła przeboleć, że w USA działa niezależny polski ośrodek intelektualny, sprawnie krytykujący władze w Warszawie. Prof. Ehrenkreutz pozostał niezależny do końca swoich dni.
Wycieczka Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce do Ojczyzny w 1927 r.
Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP) jest najstarszą polską organizacją kombatancką działającą na świecie, istniejącą nieprzerwanie od 1921 roku. Jej geneza wiąże się z ochotniczą służbą przedstawicieli amerykańskiej Polonii w Armii Polskiej we Francji w czasie I wojny światowej. „Błękitna Armia" - nazywana tak od koloru mundurów - powstała w 1917 roku za sprawą gen. Józefa Hallera, a w jej szeregi weszło ok. 20 tys. ochotników z USA i Kanady.
Nina Taylor Terlecka - Londyn Niepodległościowy: inspiracja i idea
Piotr Kardela – Idea wolności pośród Polaków w Stanach Zjednoczonych po II wojnie światowej
Jurg Stadelmann - Między nostalgią a selektywnie-wygodnym postrzeganiem. Postępowanie z pamięcią o polskich żołnierzach internowanych w Szwajcarii 1940–1945
Peter Collmer – Szwajcaria jako kraj azylu dla uchodźców politycznych do I wojny światowej
Wywiad PRL wobec emigracji (odc. 26)
Pułkownik Ignacy Matuszewski 1891-1946
…A jeśliby który padł, niechby jak kamień zarósł i wiecznie trwał, ostrolicy, niezłomny, Civis Romanus, głaz na granicy…
Kazimierz Wierzyński, Via Appia
Sprawa krypt "Żelazo" (odc. 3)
Z dziejów Biblioteki „Kultury” 1946–1966
Pośród licznych instytucji, stowarzyszeń i środowisk powojennego uchodźstwa polskiego paryski Instytut Literacki wyróżniał się siłą oraz zasięgiem oddziaływania na życie kulturalne i polityczne rodaków zarówno na obczyźnie, jak i w kraju. Powstał z inicjatywy Jerzego Giedroycia wiosną 1946 r. w Rzymie przy 2. Korpusie Polskim pod nazwą Casa Editrice „Lettere”.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 25 - Maissons Laffitte (paryska Kultura)
Jerzy Giedroyc (1906–2000)
Redaktor. Tak mówiono i pisano o Jerzym Giedroyciu najczęściej. Był znany jako twórca i redaktor wydawanego od 1947 r. miesięcznika „Kultura” oraz założyciel Instytutu Literackiego. Podparyskie Maisons-Laffitte, gdzie mieściła się siedziba zarówno redakcji, jak i Instytutu, stało się symbolem polskiej kultury na emigracji po II wojnie światowej.
Karolina Lanckorońska (1898–2002)
Karolina Lanckorońska to jedna z tych osób, które nie wahały się położyć wszystkiego na jednej szali i poświęcić życia dla ojczyzny. Nie przelewała za nią krwi, ale całym swym życiem dawała świadectwo, co to znaczy patriotyzm. Potrafiła poświęcić wszystko, a równocześnie w swej skromności uważała to za rzecz zupełnie naturalną i nie wartą wspominania. „Czy oddanie wszystkich sił temu, co się najbardziej kocha jest zasługą? – mówiła. – Myślę, że nie. Moją ziemską boginią jest nauka polska, przyszło mi jej służyć w sposób różnorodny, zależny od zmiennych losów ojczyzny”.
Polska pod reżimem komunistycznym. Sprawozdanie z sytuacji w kraju (1944–1949)
Ponowne wkroczenie Armii Czerwonej na ziemie polskie w styczniu 1944 r. stanowiło początek nowego rozdziału w dramatycznych losach Polski w okresie II wojny światowej. Miejsce wypartych Niemców zajął nowy okupant: Związek Sowiecki – tak rozwój sytuacji na froncie oceniało podziemie niepodległościowe w kraju, niezależnie od dzielących je różnic politycznych i programowych.
Ryszard Kaczorowski (1919-2010)
Ryszard Kaczorowski, harcerz, członek Szarych Szeregów, więzień NKWD, żołnierz II Korpusu Polskiego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, działacz emigracyjny, przewodniczący Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami
Kraju, członek Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej, ostatni prezydent RP na uchodźstwie 22 grudnia 1990 r. przekazał insygnia władzy prezydenckiej Lechowi Wałęsie. Jako harcerz wyznawał wartości: Bóg, honor, ojczyzna. Jako
mąż, ojciec i przyjaciel był troskliwy i wyrozumiały. Zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu Tu-154 w Smoleńsku w drodze na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej. Jego śmierć stała się symbolicznym zwieńczeniem życia,
które poświęcił służbie Polsce.
„Z filmoteki bezpieki” odc. 3 - „Beatrice”
IPN TV - Świadkowie historii Anna de Tusch-Lec
Generał Władysław Anders (1892–1970)
Władysław Anders był zdolnym, ambitnym, dzielnym i sprawnym dowódcą - taktycznego bardziej niż operacyjnego szczebla dowodzenia. Jakkolwiek cechował go typowy dla kawalerzy- sty temperament, który nie zawsze sprzyjał trafnej ocenie sytuacji – czy to wojskowej pod względem operacyjnym czy politycznej – nie podlega dyskusji, że był szczerym i gorącym patriotą, symbolem niezłomnej walki o wolność Polski.
Solidarność, "Zachód" i "Węże". Służba Bezpieczeństwa wobec emigracyjnych struktur Solidarności 1981–1989
Znaczna część działaczy Solidarności, których stan wojenny zaskoczył za granicą w różnych krajach, nie pozostała bierna ani nie pogodziła się z losem. Po 13 grudnia w wielu miejscach na świecie zaczęły powstawać – przy współpracy z lokalnymi związkami zawodowymi – komitety i stowarzyszenia, a także inicjatywy wydawnicze lub kulturalne mające na celu wspieranie solidarnościowego ruchu za granicą, jak też podziemnej opozycji w kraju.
Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989
PRL powstała jako państwo zamknięte, otoczone tysiącami kilometrów drutu kolczastego. Na wyjazdy zagraniczne władze zezwalały tylko w drodze wyjątku, np. w 1952 r. paszport na prywatny wyjazd na Zachód dostało około 50 osób.
Fot. NAC
