Jaką rolę w oporze przeciwko władzy komunistycznej odegrała polska wieś? Jak doszło do powstania „Zielonej” Solidarności? O co walczył ruch ludowy i jakie były jego główne postulaty?
„Mleczna” solidarność
8 października 1982 r. Sejm PRL uchwalił nową ustawę o związkach zawodowych, delegalizującą NSZZ „Solidarność”. Choć przywódcy (skupieni w podziemnym kierownictwie związku – Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej) spodziewali się takiej decyzji władz, to termin, w którym została podjęta, ich zaskoczył.
Jakie były korzenie niezależnego ruchu chłopskiego oraz jak wyglądała droga rolników od „Solidarności” do niepodległości? Jaki był udział NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” w przełomie 1989 r.?
Zdzisław Maćkowski
Zdzisław Maćkowski (1895–1941), pułkownik Wojska Polskiego, jest postacią mało znaną, wręcz zapomnianą, chociaż jego zasługi dla Polski zarówno w służbie wojskowej, jak i cywilnej zasługują na pamięć potomnych.
Adam Bień. Jeden z szesnastu
Adam Bień był człowiekiem wyjątkowym – politykiem i działaczem niepodległościowego ruchu ludowego, jednym z szesnastu skazanych w moskiewskim procesie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, a także prawnikiem i pisarzem.
Sąd nad niepodległą Polską
Po 1944 r. komuniści dokończyli dzieła zaczętego przez okupanta niemieckiego i sowieckiego: władze Polski pojałtańskiej systematycznie likwidowały patriotyczną elitę II Rzeczypospolitej. Lata 1947–1948 były „sądem” nad pozostałościami podziemia, który miał przez fizyczną likwidację ludzi uniemożliwić odrodzenie niepodległej Polski.
Jaka była droga polityczna Wincentego Witosa? Jaką rolę odegrał w 1920 roku? Jak miała wyglądać wymarzona przez niego Polska naprawdę ludowa? Witos bohaterem komiksu?
Narodziny Niepodległej w pamiętniku wójta Słomki
Proces dochodzenia Polski do niepodległości w 1918 r. był długi i skomplikowany. Z perspektywy lokalnej znakomicie pokazał go Jan Słomka (1842–1932).
„Element niepewny”. Ludowcy w Milicji Obywatelskiej (1944/45–1946)
Po zakończeniu II wojny światowej w wielu polskich instytucjach odczuwalny był dotkliwy brak wykwalifikowanej kadry. Kłopoty z doborem ludzi z odpowiednim przygotowaniem pojawiały się nie tylko w administracji, szkolnictwie, organizacjach społecznych i gospodarczych, ale także w strukturach porządkowych. Tak było również w przypadku Milicji Obywatelskiej.
Ludowiec w Zrzeszeniu WiN. Karol Chmiel (1911–1951)
Karol Chmiel, działacz Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, bliski współpracownik Łukasza Cieplińskiego, referent do zadań specjalnych. Podczas procesu przed Wojskowym Sądem Rejonowym określany był mianem teoretyka WiN. Skazany i zamordowany strzałem katyńskim. Jego życie i działalność są przykładem poświęcenia sprawie niepodległej Polski.
Dziedzictwo „Żywii” – konspiracyjnego mięsięcznika Ludowego Związku Kobiet
Ludowy Związek Kobiet w czasie okupacji i po zakończeniu wojny podkreślał swą autonomię organizacyjną, przy jednoczesnym powiązaniu z ruchem ludowym. W grudniu 1944 r. odbyła się pod przewodnictwem Marii Szczawińskiej konferencja LZK, na której wytyczono plan działania na pierwsze miesiące powojenne.
Kim byli „Chłopi z Marszałkowskiej”? Jak PSL starało się zaistnieć w Warszawie rządzonej przez komunistów?
Dzieje ruchu ludowego w obrazach (projekt IPN „Archiwum Pełne Pamięci”)
Zaczęło się na Gimnastycznej
W maju roku 1980, po stoczeniu długiej walki w władzą komunistyczną, rolnikom polskim udało się osiągnąć wielki sukces – w PRL zarejestrowany został Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność”.
Rola ludowców w przejmowaniu władzy na Kielecczyźnie
Skonsolidowany w czasie II wojny światowej ruch ludowy funkcjonował pod nazwą Stronnictwo Ludowe „Roch”. Jego zbrojną organizacją były Bataliony Chłopskie, druga co do wielkości formacja działającą w czasie okupacji niemieckiej.
Jan Kozłowski – niepokorny rolnik
Jan Kozłowski był jednym z trzech więźniów politycznych wymienionych z imienia i nazwiska (obok Marka Kozłowskiego i Edmunda Zadrożyńskiego), o których uwolnienie upomnieli się strajkujący w sierpniu 1980 r. w Gdańsku. Żądanie to zapisano w czwartym punkcie historycznych postulatów sierpniowych.
Prymas wobec rolniczej „Solidarności”
Zaangażowanie kard. Stefana Wyszyńskiego na rzecz powstających po sierpniu 1980 r. związków zawodowych rolników indywidualnych prof. Andrzej Stelmachowski nazwał „ostatnią wielką akcją społeczną Prymasa Tysiąclecia”.
„Pod przykrywką” Kościoła. Duszpasterstwo Rolników w diecezji przemyskiej
Polska południowo-wschodnia zajmuje ważne miejsce na mapie oporu społecznego kraju. Szczególnie istotną rolę odegrał na tym terenie niezależny ruch chłopski.
„Chłopom polskim szczęść Boże!”
Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski wzbudziła wielkie zainteresowanie także w opozycyjnych środowiskach wiejskich.
Opór: polska wieś wobec opresji komunistycznego reżimu
Polska wieś pod obcą władzą: polityka PPR/PZPR wobec polskich chłopów
„Solidarność” polskich rolników: „Zielona Rewolucja” – nowość w serwisie „Twarze Solidarności”
Wydawnictwo IPN przedstawia... (20) Po stronie dobra - dedykowane Z. i Z. Romaszewskim. Reżim Jaruzelskiego i polscy chłopi o wolną Polskę oraz...
Jan Antoł – gazda z pięćdziesiątego województwa
Jak to się stało, że Jan Antoł – związany ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, organizacją satelicką wobec Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – został regionalnym i ogólnopolskim liderem niezależnych solidarnościowych związków rolniczych?
Bydgoski Marzec '81 - 40. rocznica rolniczego protestu: O wieś polską wolną, niezależną, samorządną. Od PSL do NSZZ RI „Solidarność” (1944–1989)
40. rocznica podpisania Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich
Dodatek prasowy IPN – 40. rocznica strajków i porozumień w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie
Działacze NSZZ „Solidarność” i tworzącej się „Solidarności” Rolników walczyli o swoje prawa, organizując strajki w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie. Akcje strajkowe były jednymi z najważniejszych w procesie tworzenia przestrzeni wolności w Polsce rządzonej przez monopolistyczną władzę komunistyczną.
Spór o kształt ustrojowy II RP
Ze zmagań militarnych, toczonych nieprzerwanie od listopada 1918 r., II Rzeczpospolita wyłoniła się jako państwo rozległe, liczące 388.600 km², ale mało zwarte, jego granice wynosiły bowiem ponad 5,5 tys. km. Pod względem powierzchni zajmowała szóste miejsce w Europie; zamieszkiwało ją, według danych spisowych z 1921 r., 27 milionów mieszkańców.
Zielona „Solidarność”: nowa opozycja na wsi czy nawiązanie do PSL?
O wieś polską wolną, niezależną, samorządną. Od PSL do NSZZ RI „Solidarność” (1944–1989)
Dzieje rolniczej „Solidarności” to historia nie tylko walki i oporu, lecz także dyskryminowania, represjonowania i prześladowania jej członków oraz ich rodzin przez aparat państwowy – organa władzy partyjnej i terenowej oraz aparat bezpieczeństwa PRL. Służba Bezpieczeństwa inwigilowała środowisko działaczy ruchu chłopskiego w całym kraju w ramach spraw operacyjnych i obiektowych
Papiery nie giną. Akta z „Domu Chłopa”
Ocalona 13 grudnia 1981 r. dokumentacja Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego NSZZ RI „Solidarność”, choć niekompletna, ma dużą wartość historyczną. Jest dziś bowiem podstawowym źródłem do badania dziejów ruchu solidarnościowego na wsi w 1981 r.
Lider ludowców Wincenty Witos (1874–1945)
Zalicza się go do grona ojców Niepodległości, ale jego zasługi pozostają mniej znane od dokonań innych polityków zaangażowanych w odbudowę państwa polskiego.
Nieheroiczny państwowiec. Błażej Stolarski (1880–1939)
Błażej Stolarski należy do tych bohaterów niepodległości, których dokonań nie mierzy się udziałem w walce z bronią w ręku. Imponujące były jego osiągnięcia w pracy na rzecz budowy życia społecznego, politycznego i gospodarczego w tworzącym się po przeszło stuletniej niewoli organizmie państwowym.
Stronnictwa ludowe między niepodległością a kapitulacją
Henryk Bąk
Walkę polskich chłopów z ustrojem totalitarnym po wojnie można podzielić na kilka etapów: działalność w PSL i wsparcie partii Stanisława Mikołajczyka; udział wielu młodych ludzi w konspiracji zbrojnej; czynny opór wobec kolektywizacji na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych; tworzenie zorganizowanej opozycji demokratycznej w latach siedemdziesiątych; i wreszcie – w latach osiemdziesiątych – powołanie własnego związku zawodowego tworzącego wielki ruch społeczny „Solidarność”. We wszystkie te inicjatywy zaangażowany był Henryk Bąk.
Kto sfałszował referendum ludowe w czerwcu 1946 r.?
„Kto ma czyste sumienie nie idzie za parawan!”. Referendum 30 czerwca 1946 r.
W połowie 1946 r. komuniści sfałszowali wyniki głosowania ludowego, które pokazywały niechęć społeczeństwa do ich metod rządzenia krajem. Działacze PSL zebrali dowody dokonanego oszustwa, ale ich protesty nie przyniosły żadnych rezultatów.
Nieznane instrukcje, wytyczne, okólniki Departamentu V Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego dotyczące ruchu ludowego i niezależnych działaczy ludowych w latach 1945–1954
Walka komunistów z PSL na przykładzie Kielecczyzny
„W stronnictwie legalnym PSL znajdują przytułek wszelkie elementy wrogo ustosunkowane do obecnego ustroju tak, że PSL jest w opozycji do obecnej rzeczywistości, skupiając wokół siebie reakcję spod różnych znaków…”.
Niepodległość Polski w prasie Stronnictwa Ludowego w latach trzydziestych XX wieku
Prasa partyjna odgrywała istotną rolę w życiu publicznym II RP. Pełniła nie tylko funkcje informacyjne, ale przede wszystkim miała służyć do promowania konkretnych programów politycznych. Znaleźć w niej można odniesienia do ważnych kwestii, w tym również niepodległości Polski.
Nic o nas bez nas! Początki niezależnego ruchu chłopskiego w PRL
Czterdzieści lat temu w rządzonej przez komunistów Polsce zaczął się odradzać niezależny ruch chłopski. Współdziałanie działaczy chłopskich z KSS KOR i ROPCiO oraz wsparcie dla samoorganizowania się wsi ze strony niektórych księży sprawiły, że w kraju zaczęły się mnożyć Komitety Samoobrony rolników.
Demokracja na sowiecką modłę – wybory do Sejmu z 19 stycznia 1947 roku
Zwycięstwo w powszechnym głosowaniu do Sejmu miało zapewnić komunistom pełnię władzy – tak też się stało, ale za cenę fałszerstwa wyborczego oraz represji, jakie dotknęły tysięcy Polaków, głównie działaczy opozycji.
Rolnicza „Solidarność” (odc. 57)
Wincenty Witos i Stanisław Mierzwa. Ludowcy w służbie Rzeczypospolitej
Małopolska od końca XIX wieku była bastionem ruchu ludowego. Partie ludowe cieszyły się tu dużym zaufaniem nie tylko wśród chłopów. Najwybitniejszymi ich działaczami byli Wincenty Witos i Stanisław Mierzwa. Obaj, działając w niekorzystnych dla nich czasach, nie mogli wprowadzić swych idei w życie.
Wieś i chłopi w Polskim Państwie Podziemnym
Wrzesień 1939 r. rozpoczął najtragiczniejszy i najtrudniejszy okres dla Polaków – walka o przetrwanie już nie tylko narodowe, kulturalne, ale i biologiczne. Walka ta toczyła się niemal od pierwszych dni okupacji. Początkowo nieskoordynowana, żywiołowa, przynosiła wiele ofiar.
Polacy głosują PPR decyduje
Wolne wybory z powszechnym, tajnym głosowaniem – takie zobowiązanie w sprawie przyszłości Polski przyjęli w Jałcie przywódcy ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii. Kandydatów miały wystawić „wszystkie partie demokratyczne i antynazistowskie”. Rzeczywistość okazała się zupełnie inna.
90s historii: 26 lutego 1940r. utworzono Polityczny Komitet Porozumiewawczy
90s. historii: 21 marca 1943r. powstała Krajowa Reprezentacja Polityczna
90s. historii: 23 kwietnia 1989 r. zmarł Stefan Korboński
90s. historii: 19 czerwca 1943 r. Niemcy zamordowali Jana Piekałkiewicza
Pod czerwonym pręgierzem. Proces krakowski WiN i PSL w 1947 roku
Wycofanie się Niemców z okupowanych terenów Polski nie przyniosło Polakom oczekiwanej wolności. Totalitaryzm niemiecki zastąpiony został przez totalitaryzm sowiecki. Narzucona Polsce przez Kreml komunistyczna administracja dbała wyraźnieo interesy imperialne Związku Sowieckiego.
Wincenty Witos (1874–1945)
Wincenty Witos, „wójt z Wierzchosławic”, urodzony w podtarnowskiej wsi w rodzinie chłopskiej, dzięki samozaparciu i pracowitości doszedł do najwyższych godności w państwie. Był wieloletnim przywódcą ruchu ludowego, jednym z głównych budowniczych II Rzeczypospolitej i trzykrotnym jej premierem.
Relacja z pogrzebu Zofii i Stefana Korbońskich
nr 10-11/2009
W najnowszym, podwójnym numerze „Biuletynu IPN” przedstawiono dzieje ruchu ludowego w okresie dwudziestolecia międzywojennego, podczas wojny i okupacji, w latach powojennych, aż do narodzin „Solidarności” na wsi. Obok rozmowy i syntetycznych szkiców ukazujących poszczególne etapy historii ludowców, na uwagę zasługują artykuły o ucieczce Stanisława Mikołajczyka (a ściślej o tym, czy i co bezpieka o niej wiedziała) oraz o wybranych postaciach związanych z ruchem ludowym: Stefanie Korbońskim, Janie Cieluchu, Jerzym Mara-Meÿerze i Zygmuncie Maciejcu.
Fot. NAC
