Polskie dzieci z Pahiatui
31 października 1944 r. – gdy w kraju minął miesiąc od upadku Powstania Warszawskiego, a armia sowiecka kontynuowała zwycięski marsz w kierunku Berlina, na drugim końcu świata do portu w Wellingtonie w Nowej Zelandii przybił statek, na którego pokładzie było 733 polskich dzieci i ich 105 opiekunów.
Macierzyństwo na Szlaku nadziei. Polskie matki w materiałach Koła Polaków z Indii
Matki, nauczycielki, wychowawczynie – rzesze Polek dokonywały cudów, aby dzieciom dotkniętym traumą pobytu na „nieludzkiej ziemi” zapewnić choć trochę normalnego dzieciństwa. W materiałach Koła Polaków z Indii znaleźć można wiele śladów zarówno ich działalności, jak i głębokiej wdzięczności ich podopiecznych.
Jaki los Niemcy zgotowali Dzieciom Zamojszczyzny? Dlaczego doszło do wysiedleń na Zamojszczyźnie? Co działo się z ludnością po wysiedleniach?
Jak wojna oddziałuje na psychikę dziecka Czy historia mówiona pomaga nam to zrozumieć? W jaki sposób pacyfikacja wsi, czy gwałtowna śmierć bliskich wpływają na ludzi i na ich życie?
Ciężarne robotnice przymusowe w obozie przejściowym w Pile (Durchgangslager Schneidemühl) w latach 1943-1945
Obóz przejściowy w Pile (Durchgangslager Schneidemühl) funkcjonował w latach 1942-1945. Był przeznaczony dla Polaków i Rosjan, wywożonych następnie w głąb III Rzeszy. Po upadku Powstania Warszawskiego do obozu trafiła ponadto grupa wypędzonych mieszkańców stolicy.
W jaki sposób Irena Sendlerowa i Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi ratowały żydowskie dzieci z warszawskiego getta? Czym był niemiecki obóz koncentracyjny dla polskich dzieci w przemianowanej na Litzmannstadt i wcielonej do III Rzeszy Łodzi?
Z krzyżem harcerskim na tułaczych szlakach
W czasie II wojny światowej poza granicami kraju znalazła się polska młodzież, w tym młodzież harcerska, oraz mnóstwo dzieci, które należało objąć opieką wychowawczą.
Jak dzieci postrzegały wojenną rzeczywistość? Czy wojna zakończyła się dla dzieci w 1945 r.? Jak zbrodnie, śmierć, przemoc i strach wpłynęły na życie dzieci?
Działalność domu dla niemowląt i starców im. św. Józefa w Wąsoszu w latach 1943-1945
Zakład w Wąsoszu utworzono w czerwcu 1943 r. Umieszczano w nim m.in. dzieci polskich robotnic przymusowych oraz wysiedlone z Warszawy w sierpniu 1944 r. Z ogólnej liczby co najmniej 489 dzieci, które przeszły przez placówkę w Wąsoszu, końca wojny doczekało najprawdopodobniej zaledwie 39 z nich.
Indyjski szlak nadziei
Ewakuacja u boku Armii Polskiej była dla polskich cywilów szansą na wyrwanie się z sowieckiego piekła. Nie stanowiła jednak ostatniego etapu w ich walce o przetrwanie. Wyczerpane i wyniszczone organizmy uciekinierów, zwłaszcza najmłodszych z nich, wymagały długiej rekonwalescencji. Jednym z miejsc, w których Polacy znaleźli tak potrzebne wsparcie, były Indie.
Kto ty jesteś? Repatriacja dzieci polskich po II wojnie światowej
W wyniku II wojny światowej ok. 1,5 miliona polskich dzieci zostało sierotami lub półsierotami. Zapewnienie im opieki nie było jedynym problemem po 1945 r. Ważnym wyzwaniem było też wyszukiwanie polskich dzieci wywiezionych na tereny III Rzeszy i umożliwianie im powrotu do rodzinnego kraju.
Wojenne dzieciństwo. Martyrologia dzieci polskich pod okupacją niemiecką
Ofiarami były nie tylko dzieci poddane eksterminacji i wycieńczającej pracy, wysiedlane, ale także ci małoletni Polacy, których umieszczono w niemieckich rodzinach z zamiarem germanizacji.
Eksterminacja dzieci polskich robotnic przymusowych w Spital am Pyhrn
Problem ciężarnych robotnic przymusowych stanowił szczególne wyzwanie dla niemieckiego systemu pracy niewolniczej. Jedną z metod jego rozwiązania była organizacja placówek, w których umieszczać miano odebrane im dzieci. „Żłobek dla niemowląt i małych dzieci robotnic wschodnich w Spital am Pyhrn” był najprawdopodobniej pierwszą tego typu instytucją.
Jaką drogą ewakuowano dorosłych i dzieci z „nieludzkiej ziemi”? W jaki sposób polskie dzieci znalazły się w Indiach? Kim był maharadża Jam Saheb i skąd się wzięła jego sympatia do Polski?
Dzieci polskie w Afryce 1944-1948
W 1942 roku w związku z nieprzychylną postawą władz sowieckich wobec tworzącej się w ZSRS armii gen. Andersa, podjęto decyzję o ewakuacji Polaków do Iranu. Szacuje się, że opuściło wówczas Związek Sowiecki ponad 115 tys. obywateli polskich. Wśród nich było około 40 tys. cywili, w tym prawie 15 tys. dzieci.
„Jeśli echo ich głosów umilknie – zginiemy” – działalność domu dziecka w Velpke
Na początku 1944 r. lokalni urzędnicy zwrócili uwagę na wysoką liczbę urodzeń dzieci polskich i rosyjskich robotnic przymusowych w powiecie Helmstedt. W celu maksymalizacji zysków z niewolniczej pracy władze powołały specjalny „dom dziecka”, który w ciągu kilkumiesięcznej działalności doprowadził do śmierci niemal wszystkich przekazanych mu niemowląt.
Opowieść o s. Matyldzie Getter, heroicznie ratującej żydowskie dzieci podczas Holocaustu. Kierowane przez nią Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi ocaliło ich ponad 500. [Fabularyzowany dokument w 80. rocznicę powołania Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj „Żegota”]
Urodzona w Auschwitz
Stefania Wernik z d. Piekarz jest jedną z bohaterek filmu Położna w reżyserii Marii Stachurskiej. Urodziła się w obozie zagłady KL Auschwitz II Birkenau. Była w tej nielicznej grupie dzieci, którym udało się przeżyć.
Krzywda wyrządzona przez okupantów niemieckich i sowieckich dzieciom i ich rodzicom to jedna z najstraszniejszych kart II wojny. Jak wyglądały sowietyzacja i germanizacja polskich dzieci? Jaki los Niemcy zgotowali „Dzieciom Zamojszczyzny” w ramach ludobójczej akcji wysiedleńczej w tej polskiej krainie?
Sonderaktion Krakau – perspektywa żon i dzieci
Policyjna akcja uwięzienia krakowskich profesorów, nazywana popularnie Sonderaktion Krakau (w niemieckich dokumentach określana jako Aktion gegen Universitätsprofessoren – Akcja przeciwko profesorom uniwersyteckim), była częścią planowej likwidacji polskich warstw przywódczych i opiniotwórczych przez niemieckiego okupanta.
Obóz przy Przemysłowej w Łodzi – piekło dla najmłodszych
Obóz przy ulicy Przemysłowej w Łodzi – pod taką nazwą przeszło do historii jedyne w swoim rodzaju miejsce, w którym w czasie II wojny światowej Niemcy ulokowali wyłącznie polskie dzieci.
Kulturowa partyzantka. Tajne nauczanie na północnym Mazowszu
Obok uderzeń w rozwój demograficzny społeczeństwa polskiego, fizycznej eksterminacji Żydów, eliminacji całych grup społecznych, dotkliwych ograniczeń polityczno-społecznych i gospodarczych, obejmowała ona także pełną dyskryminację kulturalną. Jednym z jej przejawów była likwidacja polskiego szkolnictwa.
Jaki obraz zdobytej we wrześniu 1939 r. Warszawy tkwi w pamięci małego dziecka? Jaki był los ludności cywilnej w czasie okupacji i po wybuchu Powstania Warszawskiego? Co się z nią działo po upadku Powstania?
Jak powstały wystawa i album „Ukradzione dzieciństwo”? Jakie były losy dzieci w czasie okupacji niemieckiej i sowieckiej oraz po ich zakończeniu? Jaką wartość mają świadectwa tych dzieci? Czy ich problemy były dostrzegane w historiografii, psychologii, literaturze?
Gimnazjalny patriotyzm
Harcerstwo odegrało poważną rolę w kształtowaniu pokolenia, które miało odegrać niepoślednią rolę w drugowojennym dramacie walki o wolną Polskę. Nierzadko jego członkowie służbę ojczyźnie musieli pełnić z bronią w ręku. Nie inaczej było z członkami tzw. „harcerskiego plutonu” 3. Wileńskiej Brygady AK.
„I małe, i duże dzieci musieliśmy w kolejce stać, żeby ten chleb dostać. Problem z tym, że ludzie byli bardzo wycieńczeni. I wtedy najwięcej śmierci widziałam”
Placówka dla Dzieci Ulicy
W sytuacji wojennego i okupacyjnego zagrożenia szczególne niebezpieczeństwo czyha na dzieci. Wojna odbiera im prawo do dzieciństwa, destrukcyjnie wpływa na ich kondycję - fizyczną, psychiczną, moralną, społeczną.
Sierociniec w Vácu
Jesienią 1939 r. schronienie na Węgrzech znalazło kilkadziesiąt tysięcy polskich uchodźców, w tym kilka tysięcy Żydów. Exodus nasilił się w drugiej połowie 1941 r., po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, a w latach 1942–1943 do Budapesztu i innych węgierskich miejscowości przybyło kolejnych kilka tysięcy osób.
Oczami dziecka – Wołyń 1943: świadectwa Niezwyciężonych [2/6]
Kim był maharadża Jam Saheb Digvijay Sinhji? Co łączy go z naszym krajem? Dlaczego pomagał polskim dzieciom, które wraz z Armią Andersa wydostały się ze Związku Sowieckiego?
Losy uratowanych dzieci żydowskich. Cztery bardzo smutne historie
W polskich rodzinach przechowały się setki, tysiące żydowskich dzieci. Po wojnie każde z nich było na wagę złota dla odradzającej się społeczności żydowskiej. Były one jednak bezcenne także dla wielu spośród przybranych rodziców. Fakt ten musiał zrodzić konflikt.
Bo tak go wychowano... Historia o Romku Lenczewskim, siedmioletniej ofierze niemieckich zbrodniarzy
Zbliżające się niemieckie ciężarówki nie wróżyły niczego dobrego. Niespełna siedmioletni Romek Lenczewski natychmiast przerwał zabawę przed domem. Popędził, ile sił w nogach, do pracujących w polu rodziców, by ostrzec ich przed obławą. Gdy biegł, dosięgły go kule.
Dzieci: ofiary totalitaryzmu (debata w ramach 3. MFFoTEK)
Jak ocalono żydowskiego chłopca
Jesienią 1942 r. piętnastoletni Arie Fajwiszys znalazł się w pociągu wiozącym do Treblinki setki Żydów z warszawskiego getta. Zdarzył się cud: chłopiec ocalał. Było to możliwe dzięki pomocy wielu osób, które napotkał na swej drodze. Tą najważniejszą był katolicki ksiądz – Stanisław Falkowski.
Ocalona dziewczynka – OCALENI i SPRAWIEDLIWI: świadectwa Niezwyciężonych [3/3]
Matka i córka - zamordowane za pomoc Żydowi
W okresie okupacji niemieckiej na placu koło młyna w Sosnowicy zostały zamordowane przez Niemców dwie kobiety, Stanisława Kamińska i jej córka Halina. Była to kara za pomoc, również wówczas zabitemu, nieznanemu z nazwiska Żydowi.
Zosia – Lusia – Naomi. O żydowskiej dziewczynce ukrywanej w Konarzewie k. Poznania
Sprawiedliwa wśród Narodów Świata Maria Suszczewicz z domu Potrawiak urodziła się 26 listopada 1910 r. w Essen. Jej rodzice – Ignacy i Walentyna – prowadzili gospodarstwo rolne w podpoznańskiej miejscowości Konarzewo.
Ocalenie oczami dziecka – SZLAKI NADZIEI: świadectwa Niezwyciężonych [3/4]
Dlaczego i w jaki sposób polskie dzieci znalazły się podczas wojny w Isfahanie w Iranie? Kto się nimi zajął? Jakie były ich dalsze losy po zakończeniu wojny?
Akta funkcjonariuszy i pracowników niemieckiego obozu dla dzieci i młodzieży przy ul. Przemysłowej w Łodzi (1942-1945). Rekonesans archiwalny
W grudniu 1942 r. zaczął funkcjonować Polenjugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt (Prewencyjny Obóz Policji Bezpieczeństwa dla Młodzieży Polskiej w Łodzi). Zespół akt Geheime Staatspolizei Staatspolizeistelle Litzmannstadt zawiera źródła rzucające światło na jego działalność.
Tajemnica dziecięcego notesu
W szufladzie biurka przez pół wieku leżały niezwykle interesujące listy i zeszyt, w którym kilkunastoletni chłopiec opisał tragiczne chwile swoich najbliższych – aresztowanie rodziców wraz z ich dowódcą, Witoldem Pileckim. Publikujemy fragmenty tych cennych dokumentów.
„Aktion Zamosc”, czyli niemiecka akcja wysiedlenia Polaków z Zamojszczyzny w świetle dokumentów przechowywanych w Archiwum IPN. Ta zbrodnia objęła łącznie 100–110 tys. wysiedlonych Polaków, w tym 30 tys. dzieci
Żydowskie świeckie domy dziecka w województwie śląskim po II wojnie światowej
Według danych powstałego w listopadzie 1944 r. Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, dla którego opieka nad dziećmi była priorytetem, w połowie 1945 roku w komitetach żydowskich w całym kraju zarejestrowanych było od 3,7 tys. do 5 tys. dzieci ocalałych na ziemiach polskich okupowanych przez Niemcy.
Trzeba to było tak zorganizować, żeby porwać chociaż niektóre dzieci
Irena Śmiałowska w 1935 r. wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Pniewach. Dwa lata później przybrała zakonne imię Magdalena i pod nim znana była wszystkim dzieciom, którymi się zajmowała i uratowała.
Spór polsko-ukraiński o szkolnictwo w II Rzeczypospolitej. Akcja plebiscytowa i antyszkolna
Miejscem, które jak w soczewce skupiało problemy narodowościowe w II Rzeczypospolitej, była szkoła. Konflikt polsko-ukraiński na tym tle wybuchł, kiedy w życie weszła ustawa wprowadzająca szkoły utrakwistyczne (dwujęzyczne).
Szkoła zawierzenia. Rodzice i brat Karola Wojtyły
Od dnia narodzin Karola – Lolka, jak nań mówiono w domu – życie rodziny Wojtyłów naznaczone było chorobą matki. Po jej śmierci domem zajmował się ojciec, Karol senior. Wielkim ciosem dla Lolka była śmierć starszego brata, Edmunda.
Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt: piekło polskich dzieci
Sieroty żydowskie należą do społeczeństwa żydowskiego. Syjonistyczne domy dziecka w województwie śląskim po 1945 r.
Jednym z najważniejszych zadań, które postawiła sobie ocalała z Zagłady społeczność żydowska tuż po zakończeniu wojny była troska o powrót dzieci do realiów życia i zapewnienie im równowagi zwłaszcza emocjonalnej.
Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi
Szacuje się, że na ziemiach polskich w okresie okupacji niemieckiej, w dzieło pomocy ludności żydowskiej zaangażowanych było od 30 tys. do 300 tys. Polaków. Tylko niewielka część z nich została uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Przywrócić „skradzione dzieciństwo”. Polskie szkoły dla dzieci-uchodźców
Wybuch II wojny światowej stał się nie tylko początkiem zbrojnego konfliktu, ale również początkiem tragedii milionów cywilów, dla których każdy dzień był walką o życie!
Podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli obóz koncentracyjny dla polskich dzieci w wieku od 2 do 16 lat! Podwójnie odcięty od świata zewnętrznego, zamknięty w granicach getta łódzkiego stał się miejscem gehenny dzieci, które wyrwano z rodzinnych domów, odebrano rodzicom i bliskim
Dramatyczna sytuacja wiejskich dzieci po wojnie. Przykłady z woj. kieleckiego
Choroby, niedożywienie, tragiczne warunki sanitarne i bytowe, wysoka śmiertelność wśród najmłodszych – taka sytuacja zapanowała m.in. na terenach Kielecczyzny, zniszczonych w czasie wojny.
Wyjątkowa historia złamanych życiorysów dzieci i młodzieży, którym wybuch II wojny światowej odebrał normalne życie, rodziny i przyszłość. Swój nowy dom bohaterowie filmu znaleźli na ziemi szczecińskiej i są zaangażowani w pielęgnowanie pamięci o Armii Krajowej
Głos dzieci Wołynia
„Mama […] Ona wciąż się boi. Szukałaby pretekstu, aby się z wami nie spotkać. Dlatego nic jej nie powiedziałam” – mówi autorom książki Kres. Wołyń – historie dzieci ocalonych z pogromu, Anna z Pustkowa Żurawskiego.
Waleczny Tadzio
Tadeusz Jeziorowski był przedstawicielem pokolenia, które z bronią w ręku, często za cenę życia, musiało walczyć o niepodległość Rzeczypospolitej. „Waleczny Tadzio” zapisał się w historii jako bohaterski obrońca Płocka w wojnie polsko-bolszewickiej, najmłodszy odznaczony Krzyżem Walecznych, oraz pilot poległy w Ksawerowie pod Łodzią w walce z Luftwaffe podczas Kampanii Polskiej 1939 roku.
„Miesiąc Dziecka” w getcie krakowskim
W listopadzie 1941 r. w getcie krakowskim działacze społeczni zorganizowali różne wydarzenia, z których dochód przeznaczony został na dofinansowanie instytucji zajmujących się opieką nad dziećmi. Było to szczególnie ważne wobec zbliżającej się zimy. Przeprowadzono je pod szyldem „Miesiąc Dziecka”.
Niemcy kradli w Polsce wszystko, włącznie z dziećmi
15 maja 1940 r. Reichsführer SS i szef policji niemieckiej Heinrich Himmler, jako komisarz Rzeszy ds. Umacniania Niemczyzny, opracował wstępne założenia rabunku i germanizacji polskich dzieci. W dokumencie zatytułowanym „Kilka myśli o traktowaniu obcoplemieńców na Wschodzie” zawarł plan wyniszczenia narodu polskiego i przekształcenia go w niewykształconą siłę roboczą dla III Rzeszy.
„Urodziłam się w Jezupolu, koło Stanisławowa…”. Sowieckie deportacje Kresów oczami Dziecka
80 lat temu w milionach rodzin mieszkających na polskich Kresach dzieci nie czekały na ferie. Jeśli dane im było szczęście posiadania daru niewiedzy, czekały na powrót z wojny dziadków, ojców, braci… Wierząc, że żyją i wrócą.
O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Dzieciństwo"
Dzieci z Przemysłowej – niemiecki obóz w Łodzi
„Czym dłużej tu byliśmy, tym bardziej dyscyplina się zaostrzała, tym łatwiej było spostrzec, że wszystko zmierza do udręczenia, umęczenia nas” – wspominał Stefan Marczewski, jeden z nastoletnich więźniów. Przez obóz sąsiadujący z łódzkim gettem przeszło od 2 do ponad 3 tys. polskich dzieci.
„Ukradzione Dzieciństwo” dyskusja poświęcona losom dzieci podczas wojny i okupacji
Matka Matylda Getter
To tylko cząstka działalności m. Matyldy Getter i Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, które w latach II wojny światowej, kierując się sumieniem i ewangelicznym wezwaniem do niesienia pomocy bliźnim, ratowały życie Żydom, ukrywając ich w swoich klasztorach, w domach dla dzieci, szpitalach i zakładach opiekuńczych, chociaż za to groziła śmierć. Tak czynili ofiarni Polacy. Ratował, kto tylko mógł.
Wojna i okupacja w oczach dzieci 1939–1945 - panel I
Niemcy przeciw polskim dzieciom: obóz pracy na Przemysłowej w Litzmannstadt (a ponadto...)
Janusz Korczak (1878 [1879]-1942)
„Jestem mistrzem ekonomii wysiłku…” – napisał o sobie Janusz Korczak w styczniu 1942 r. Zdanie to, wplecione w oficjalny tekst kierowany do władz, może być streszczeniem życia człowieka, którego bogatą biografię dałoby się podzielić na kilka niezależnych ludzkich historii.
Irena Sendlerowa (1910–2008)
Irena Sendlerowa nie lubiła, gdy nazywano ją bohaterką. Gdy pytano, czy się bała, odpowiadała szczerze, że tak, ale że nienawiść do oprawców była silniejsza niż strach. Wiele lat milczała na temat swojej działalności w czasie wojny.
Dzieci podczas półkolonii letnich w Parku Jordana w Krakowie, 1938 r. Fot. NAC
![Janusz Korczak (1878 [1879]-1942)](/dokumenty/zalaczniki/166/mini/166-74209_m1-d11313.jpg)
