Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Dzieci podczas półkolonii letnich w Parku Jordana w Krakowie, 1938 r. Fot. NAC

Dzieci

Działalność domu dla niemowląt i starców im. św. Józefa w Wąsoszu w latach 1943-1945
Artykuł

Działalność domu dla niemowląt i starców im. św. Józefa w Wąsoszu w latach 1943-1945

Zakład w Wąsoszu utworzono w czerwcu 1943 r. Umieszczano w nim m.in. dzieci polskich robotnic przymusowych oraz wysiedlone z Warszawy w sierpniu 1944 r. Z ogólnej liczby co najmniej 489 dzieci, które przeszły przez placówkę w Wąsoszu, końca wojny doczekało najprawdopodobniej zaledwie 39 z nich.

Audio/Video

Ilu Żydów ocalało z Zagłady? Kto podjął się opieki nad żydowskimi dziećmi po wojnie? Gdzie lokowano sieroty żydowskie? Jaki program wobec dzieci żydowskich mieli polscy syjoniści?

Działalność obozu położniczego i aborcyjnego w Waltrop-Holthausen w latach 1943-1945
Artykuł

Działalność obozu położniczego i aborcyjnego w Waltrop-Holthausen w latach 1943-1945

„Kiedy urodziłam dziecko, pielęgniarka zawinęła je w łachmany i zaniosła do innej sali z nowo narodzonymi dziećmi. Musiałam natychmiast wstać i dołączyć do kobiet, które urodziły. Nie otrzymałyśmy niczego, żadnej bawełny i nic więcej, żadnych lekarstw” - wspominała jedna z polskich pracownic przymusowych.

Zbrodnicza działalność „przytułku dla polskich dzieci” w Cluvenhagen
Artykuł

Zbrodnicza działalność „przytułku dla polskich dzieci” w Cluvenhagen

Dzieci uznane przez Niemców za „bezwartościowe rasowo” były umieszczane w „zakładach opiekuńczych dla dzieci cudzoziemskich” (Ausländerkinder–Pflegestätte). Na terenie III Rzeszy w latach 1943-1945 istniało ich około 400. Z powodu celowego braku opieki lekarskiej oraz położniczej, dramatycznych warunków sanitarnych oraz systematycznego głodzenia niemowląt, stały się ośrodkami masowej śmierci.

Dzieci w bydlęcych wagonach
Artykuł

Dzieci w bydlęcych wagonach

Na początku 1943 r. do Dystryktu Warszawskiego Generalnej Guberni skierowano szereg transportów z wysiedleńcami z Zamojszczyzny. Widok wycieńczonych i konających rodaków, a zwłaszcza dzieci, był szokiem dla ludności na trasie ich przejazdu.

„Zatroszczymy się, by jak najmniej dzieci dorosło”. „Zakłady opieki nad dziećmi cudzoziemskimi” przy fabryce Volkswagena
Artykuł

„Zatroszczymy się, by jak najmniej dzieci dorosło”. „Zakłady opieki nad dziećmi cudzoziemskimi” przy fabryce Volkswagena

Z punktu widzenia niemieckiego zbyt duża ilość ciężarnych i posiadających dzieci robotnic przymusowych miała negatywny wpływ na wydajność pracy. Z tego względu urodzone przez nie potomstwo umieszczano w „zakładach opieki nad dziećmi cudzoziemskimi”, które w istocie były miejscami planowego wyniszczania nowonarodzonych „podludzi”.

Zbrodnie popełnione na dzieciach polskich robotnic przymusowych osadzonych w obozie w Słupsku i w Gogolewku
Artykuł

Zbrodnie popełnione na dzieciach polskich robotnic przymusowych osadzonych w obozie w Słupsku i w Gogolewku

Według niemieckich pracodawców zbyt duża ilość ciężarnych robotnic przymusowych miała negatywny wpływ na wydajność pracy. Z tego względu zadecydowali o organizacji placówek, w których miano umieszczać odebrane im dzieci. Z powodu braku opieki lekarskiej oraz położniczej, dramatycznych warunków sanitarnych oraz systematycznego głodzenia niemowląt, stały się one ośrodkami masowej śmierci.

Wyrwane z rodzinnych domów
Artykuł

Wyrwane z rodzinnych domów

Niewolnicza praca na rzecz okupanta stanowiła jeden z podstawowych sposobów eksploatacji ludności Polski przez III Rzeszę. Przymus pracy obejmował jednak nie tylko dorosłych, ale również dzieci powyżej 14 roku życia. W 1942 roku dolną granicę obniżono na rozkaz namiestnika Kraju Warty do 12 roku życia. W ten sposób nawet najmłodsi zostali włączeni w gospodarczą machinę Rzeszy.

Audio/Video

Kim były „Dzieci z zielonego autobusu”? Jaki los spotkał je w obozie stworzonym przez Niemców wyłącznie dla dzieci do lat 16? Dlaczego po wojnie utrzymywały kontakt ze swoimi katami?

Lebensborn. Zatrute źródło
Artykuł

Lebensborn. Zatrute źródło

12 grudnia 1935 r. powstała organizacja Lebensborn, która w czasie II wojny światowej odegrała kluczową rolę w praktykowanym przez III Rzeszę procederze porywania i germanizacji dzieci z Polski i innych krajów okupowanych.

Obóz Polskich Dzieci w Pahiatua
Artykuł

Obóz Polskich Dzieci w Pahiatua

Dzięki szczególnemu zaangażowaniu Marii Wodzickiej, żony polskiego konsula, Nowa Zelandia czynnie zaangażowała się w pomoc polskim dzieciom, które przeżyły piekło „nieludzkiej ziemi”. Wiele z nich znalazło schronienie w udostępnionym Polakom obozie w Pahiatua.

Pacyfikacja Zamojszczyzny
Artykuł

Pacyfikacja Zamojszczyzny

W nocy z 27 na 28 listopada 1942 r. rozpoczęła się akcja wysiedlania ludności Zamojszczyzny z jej domów i gospodarstw w ramach niemieckiego Generalnego Planu Wschodniego.

Wywiezienie do III Rzeszy i repatriacja Józefa Niedbały
Artykuł

Wywiezienie do III Rzeszy i repatriacja Józefa Niedbały

W lecie 1944 r. dwunastoletni Józef został odebrany matce za „niewłaściwe zachowanie” i umieszczony w niemieckiej placówce. W 1945 r., wobec zbliżania się frontu, Józef został przymusowo „ewakuowany” w głąb Niemiec. Do rodziny udało mu się powrócić dopiero w 1948 r.

Audio/Video

Jaki był los dzieci okupacyjnych, które pozostawili po sobie na ziemiach polskich żołnierze Wehrmachtu i Armii Czerwonej. Rozmowa z autorem książki "Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny".

Polskie dzieci tułacze
Artykuł

Polskie dzieci tułacze

W związku z pogarszającą się sytuacją bytową Polaków i nieprzychylną postawą władz sowieckich wobec armii gen. Andersa, podjęto decyzję o ewakuacji z terytorium ZSRS. Razem z żołnierzami na Bliski Wschód wyprowadzono tysiące cywilów. Wśród nich były dzieci, w tym wiele sierot. Jedną z nich była Maria Bonikowska.

Obóz przy Przemysłowej w Łodzi – piekło dla najmłodszych
Artykuł

Obóz przy Przemysłowej w Łodzi – piekło dla najmłodszych

Obóz przy ulicy Przemysłowej w Łodzi – pod taką nazwą przeszło do historii jedyne w swoim rodzaju miejsce, w którym w czasie II wojny światowej Niemcy ulokowali wyłącznie polskie dzieci.

Kulturowa partyzantka. Tajne nauczanie na północnym Mazowszu
Artykuł

Kulturowa partyzantka. Tajne nauczanie na północnym Mazowszu

Obok uderzeń w rozwój demograficzny społeczeństwa polskiego, fizycznej eksterminacji Żydów, eliminacji całych grup społecznych, dotkliwych ograniczeń polityczno-społecznych i gospodarczych, obejmowała ona także pełną dyskryminację kulturalną. Jednym z jej przejawów była likwidacja polskiego szkolnictwa.

Z „nieludzkiej ziemi” do Indii. Tadeusz Lisiecki (1906–1978) – organizator ewakuacji polskich dzieci
Biogram / Biografia

Z „nieludzkiej ziemi” do Indii. Tadeusz Lisiecki (1906–1978) – organizator ewakuacji polskich dzieci

Wiele jest jeszcze postaci w historii Polski, które nie zajęły w panteonie narodowym należnego im miejsca mimo zasług dla Ojczyzny i rodaków. Jedną z nich jest wicekonsul polskiego konsulatu w Bombaju dr Tadeusz Lisiecki. Warto skreślić kilka słów na temat jego dokonań i przybliżyć sylwetkę tego nieco zapomnianego bohatera.

Audio/Video

Przez niemiecki obóz przy ul. Przemysłowej w Łodzi przeszło ok. 2-3 tys. polskich dzieci, a liczba jego ofiar sięga ok. 200 osób. Małoletni więźniowie obozu umierali z głodu, chorób i wycieńczenia.

Ulmowie – Błogosławieni z Markowej
Artykuł

Ulmowie – Błogosławieni z Markowej

Na Podkarpaciu, niedaleko Łańcuta, leży Markowa, gdzie w czasach II wojny światowej, tak jak w wielu innych polskich wsiach, ludzie musieli zmierzyć się z okrutną rzeczywistością okupacji niemieckiej. W 1942 r. w domu Ulmów – rodziców wówczas szóstki dzieci – ukrywało się ośmioro Żydów.

Błogosławieni Sprawiedliwi. Życiorys Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich rodziny
Artykuł

Błogosławieni Sprawiedliwi. Życiorys Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich rodziny

Dlaczego, ryzykując życie, zdecydowali się na tak heroiczny krok? Historykowi trudno jest odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ – co zrozumiałe – nie dzielili się niepotrzebnie swoimi motywacjami. Pewne światło rzucają na to zakreślone w należącej do Ulmów Ewangelii przypowieści o Miłosiernym Samarytaninie oraz inny fragment o miłości bliźniego.

Przywrócone dzieciństwo. Polskie osiedle Tengeru w Tanganice
Artykuł

Przywrócone dzieciństwo. Polskie osiedle Tengeru w Tanganice

Do portu Tanga w Tanganice (dziś Tanzania) 8 października 1942 r. przypłynął statek „Malaja”. Na jego pokładzie znajdowali się Polacy, którzy jako pierwsi mieli zamieszkać w nowo powstałym osiedlu Tengeru.

Zostałam Uzbeczką. Historia daleka i bliska
Artykuł

Zostałam Uzbeczką. Historia daleka i bliska

Wola życia pomogła części dzieci, które znalazły się w Uzbekistanie w latach 1940 – 1942, pokonać cierpienie wywołane utratą rodziców i przetrwać w nieznanym środowisku. Niektóre z nich do dzisiaj szukają odpowiedzi na pytanie: kim jestem?

Tragiczne losy polskich robotnic przymusowych i ich dzieci. Działalność zakładu położniczego w Brunszwiku w latach 1943-1945
Artykuł

Tragiczne losy polskich robotnic przymusowych i ich dzieci. Działalność zakładu położniczego w Brunszwiku w latach 1943-1945

W czasie II wojny światowej gros polskich robotników przymusowych skupiono w Brunszwiku w Dolnej Saksonii. W sierpniu 1941 r. pracowały tam 1633 Polki. Zatrudniano je m. in. w takich zakładach przetwórczych jak: Albert Daubert czy też C. Th. Lampe, a także w przemyśle zbrojeniowym – m. in. w Niedersächen Motorenwerke G.m.b.H. Wiele z nich pracowało także w okolicznych gospodarstwach rolnych.

Audio/Video

Kim była Czesia Wierzbińska? Czy Chmielów był rajem? Co wydarzyło się 10 lutego 1940r. w Chmielowie? Jakie były losy polskich dzieci poza chmielowskim rajem?

Nie płacz, mamo, niech nie widzą naszych łez. Barbary Piotrowskiej-Dubik wspomnienia z zesłania na Syberię
Artykuł

Nie płacz, mamo, niech nie widzą naszych łez. Barbary Piotrowskiej-Dubik wspomnienia z zesłania na Syberię

Brutalnie wyrwani ze snu mieli chwilę, żeby się spakować i opuścić dom. Przetransportowani na stację kolejową, zostali wepchnięci kolbami eskortujących czerwonoarmistów do ostatniego z sześćdziesięciu dwóch bydlęcych wagonów na stacji w Buczaczu.

Polskie dzieci z Pahiatui
Artykuł

Polskie dzieci z Pahiatui

31 października 1944 r. – gdy w kraju minął miesiąc od upadku Powstania Warszawskiego, a armia sowiecka kontynuowała zwycięski marsz w kierunku Berlina, na drugim końcu świata do portu w Wellingtonie w Nowej Zelandii przybił statek, na którego pokładzie było 733 polskich dzieci i ich 105 opiekunów.

Macierzyństwo na Szlaku nadziei. Polskie matki w materiałach Koła Polaków z Indii
Artykuł

Macierzyństwo na Szlaku nadziei. Polskie matki w materiałach Koła Polaków z Indii

Matki, nauczycielki, wychowawczynie – rzesze Polek dokonywały cudów, aby dzieciom dotkniętym traumą pobytu na „nieludzkiej ziemi” zapewnić choć trochę normalnego dzieciństwa. W materiałach Koła Polaków z Indii znaleźć można wiele śladów zarówno ich działalności, jak i głębokiej wdzięczności ich podopiecznych.

Audio/Video

Jaki los Niemcy zgotowali Dzieciom Zamojszczyzny? Dlaczego doszło do wysiedleń na Zamojszczyźnie? Co działo się z ludnością po wysiedleniach?

Audio/Video

Jak wojna oddziałuje na psychikę dziecka Czy historia mówiona pomaga nam to zrozumieć? W jaki sposób pacyfikacja wsi, czy gwałtowna śmierć bliskich wpływają na ludzi i na ich życie?

Ciężarne robotnice przymusowe w obozie przejściowym w Pile (Durchgangslager Schneidemühl) w latach 1943-1945
Artykuł

Ciężarne robotnice przymusowe w obozie przejściowym w Pile (Durchgangslager Schneidemühl) w latach 1943-1945

Obóz przejściowy w Pile (Durchgangslager Schneidemühl) funkcjonował w latach 1942-1945. Był przeznaczony dla Polaków i Rosjan, wywożonych następnie w głąb III Rzeszy. Po upadku Powstania Warszawskiego do obozu trafiła ponadto grupa wypędzonych mieszkańców stolicy.

Audio/Video

W jaki sposób Irena Sendlerowa i Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi ratowały żydowskie dzieci z warszawskiego getta? Czym był niemiecki obóz koncentracyjny dla polskich dzieci w przemianowanej na Litzmannstadt i wcielonej do III Rzeszy Łodzi?

Z krzyżem harcerskim na tułaczych szlakach
Artykuł

Z krzyżem harcerskim na tułaczych szlakach

W czasie II wojny światowej poza granicami kraju znalazła się polska młodzież, w tym młodzież harcerska, oraz mnóstwo dzieci, które należało objąć opieką wychowawczą.

Audio/Video

Jak dzieci postrzegały wojenną rzeczywistość? Czy wojna zakończyła się dla dzieci w 1945 r.? Jak zbrodnie, śmierć, przemoc i strach wpłynęły na życie dzieci?

Indyjski szlak nadziei
Artykuł

Indyjski szlak nadziei

Ewakuacja u boku Armii Polskiej była dla polskich cywilów szansą na wyrwanie się z sowieckiego piekła. Nie stanowiła jednak ostatniego etapu w ich walce o przetrwanie. Wyczerpane i wyniszczone organizmy uciekinierów, zwłaszcza najmłodszych z nich, wymagały długiej rekonwalescencji. Jednym z miejsc, w których Polacy znaleźli tak potrzebne wsparcie, były Indie.

Kto ty jesteś? Repatriacja dzieci polskich po II wojnie światowej
Artykuł

Kto ty jesteś? Repatriacja dzieci polskich po II wojnie światowej

W wyniku II wojny światowej ok. 1,5 miliona polskich dzieci zostało sierotami lub półsierotami. Zapewnienie im opieki nie było jedynym problemem po 1945 r. Ważnym wyzwaniem było też wyszukiwanie polskich dzieci wywiezionych na tereny III Rzeszy i umożliwianie im powrotu do rodzinnego kraju.

Wojenne dzieciństwo. Martyrologia dzieci polskich pod okupacją niemiecką
Dodatki do prasy

Wojenne dzieciństwo. Martyrologia dzieci polskich pod okupacją niemiecką

Ofiarami były nie tylko dzieci poddane eksterminacji i wycieńczającej pracy, wysiedlane, ale także ci małoletni Polacy, których umieszczono w niemieckich rodzinach z zamiarem germanizacji.

Eksterminacja dzieci polskich robotnic przymusowych w Spital am Pyhrn
Artykuł

Eksterminacja dzieci polskich robotnic przymusowych w Spital am Pyhrn

Problem ciężarnych robotnic przymusowych stanowił szczególne wyzwanie dla niemieckiego systemu pracy niewolniczej. Jedną z metod jego rozwiązania była organizacja placówek, w których umieszczać miano odebrane im dzieci. „Żłobek dla niemowląt i małych dzieci robotnic wschodnich w Spital am Pyhrn” był najprawdopodobniej pierwszą tego typu instytucją.

Audio/Video

Jaką drogą ewakuowano dorosłych i dzieci z „nieludzkiej ziemi”? W jaki sposób polskie dzieci znalazły się w Indiach? Kim był maharadża Jam Saheb i skąd się wzięła jego sympatia do Polski?

Dzieci polskie w Afryce 1944-1948
Artykuł

Dzieci polskie w Afryce 1944-1948

W 1942 roku w związku z nieprzychylną postawą władz sowieckich wobec tworzącej się w ZSRS armii gen. Andersa, podjęto decyzję o ewakuacji Polaków do Iranu. Szacuje się, że opuściło wówczas Związek Sowiecki ponad 115 tys. obywateli polskich. Wśród nich było około 40 tys. cywili, w tym prawie 15 tys. dzieci.

„Jeśli echo ich głosów umilknie – zginiemy” – działalność domu dziecka w Velpke
Artykuł

„Jeśli echo ich głosów umilknie – zginiemy” – działalność domu dziecka w Velpke

Na początku 1944 r. lokalni urzędnicy zwrócili uwagę na wysoką liczbę urodzeń dzieci polskich i rosyjskich robotnic przymusowych w powiecie Helmstedt. W celu maksymalizacji zysków z niewolniczej pracy władze powołały specjalny „dom dziecka”, który w ciągu kilkumiesięcznej działalności doprowadził do śmierci niemal wszystkich przekazanych mu niemowląt.

Audio/Video

Opowieść o s. Matyldzie Getter, heroicznie ratującej żydowskie dzieci podczas Holocaustu. Kierowane przez nią Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi ocaliło ich ponad 500. [Fabularyzowany dokument w 80. rocznicę powołania Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj „Żegota”]

Urodzona w Auschwitz
Artykuł

Urodzona w Auschwitz

Stefania Wernik z d. Piekarz jest jedną z bohaterek filmu Położna w reżyserii Marii Stachurskiej. Urodziła się w obozie zagłady KL Auschwitz II Birkenau. Była w tej nielicznej grupie dzieci, którym udało się przeżyć.

Audio/Video

Krzywda wyrządzona przez okupantów niemieckich i sowieckich dzieciom i ich rodzicom to jedna z najstraszniejszych kart II wojny. Jak wyglądały sowietyzacja i germanizacja polskich dzieci? Jaki los Niemcy zgotowali „Dzieciom Zamojszczyzny” w ramach ludobójczej akcji wysiedleńczej w tej polskiej krainie?

<i>Sonderaktion Krakau</i> – perspektywa żon i dzieci
Artykuł

Sonderaktion Krakau – perspektywa żon i dzieci

Policyjna akcja uwięzienia krakowskich profesorów, nazywana popularnie Sonderaktion Krakau (w niemieckich dokumentach określana jako Aktion gegen UniversitätsprofessorenAkcja przeciwko profesorom uniwersyteckim), była częścią planowej likwidacji polskich warstw przywódczych i opiniotwórczych przez niemieckiego okupanta.

Audio/Video

Jaki obraz zdobytej we wrześniu 1939 r. Warszawy tkwi w pamięci małego dziecka? Jaki był los ludności cywilnej w czasie okupacji i po wybuchu Powstania Warszawskiego? Co się z nią działo po upadku Powstania?

Audio/Video

Jak powstały wystawa i album „Ukradzione dzieciństwo”? Jakie były losy dzieci w czasie okupacji niemieckiej i sowieckiej oraz po ich zakończeniu? Jaką wartość mają świadectwa tych dzieci? Czy ich problemy były dostrzegane w historiografii, psychologii, literaturze?

Gimnazjalny patriotyzm
Artykuł

Gimnazjalny patriotyzm

Harcerstwo odegrało poważną rolę w kształtowaniu pokolenia, które miało odegrać niepoślednią rolę w drugowojennym dramacie walki o wolną Polskę. Nierzadko jego członkowie służbę ojczyźnie musieli pełnić z bronią w ręku. Nie inaczej było z członkami tzw. „harcerskiego plutonu” 3. Wileńskiej Brygady AK.

Audio/Video

„I małe, i duże dzieci musieliśmy w kolejce stać, żeby ten chleb dostać. Problem z tym, że ludzie byli bardzo wycieńczeni. I wtedy najwięcej śmierci widziałam”

Placówka dla Dzieci Ulicy
Artykuł

Placówka dla Dzieci Ulicy

W sytuacji wojennego i okupacyjnego zagrożenia szczególne niebezpieczeństwo czyha na dzieci. Wojna odbiera im prawo do dzieciństwa, destrukcyjnie wpływa na ich kondycję - fizyczną, psychiczną, moralną, społeczną.

Sierociniec w Vácu
Artykuł

Sierociniec w Vácu

Jesienią 1939 r. schronienie na Węgrzech znalazło kilkadziesiąt tysięcy polskich uchodźców, w tym kilka tysięcy Żydów. Exodus nasilił się w drugiej połowie 1941 r., po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, a w latach 1942–1943 do Budapesztu i innych węgierskich miejscowości przybyło kolejnych kilka tysięcy osób.

Audio/Video

Oczami dziecka – Wołyń 1943: świadectwa Niezwyciężonych [2/6]

Audio/Video

Kim był maharadża Jam Saheb Digvijay Sinhji? Co łączy go z naszym krajem? Dlaczego pomagał polskim dzieciom, które wraz z Armią Andersa wydostały się ze Związku Sowieckiego?

Losy uratowanych dzieci żydowskich. Cztery bardzo smutne historie
Artykuł

Losy uratowanych dzieci żydowskich. Cztery bardzo smutne historie

W polskich rodzinach przechowały się setki, tysiące żydowskich dzieci. Po wojnie każde z nich było na wagę złota dla odradzającej się społeczności żydowskiej. Były one jednak bezcenne także dla wielu spośród przybranych rodziców. Fakt ten musiał zrodzić konflikt.

Bo tak go wychowano... Historia o Romku Lenczewskim, siedmioletniej ofierze niemieckich zbrodniarzy
Publikacje

Bo tak go wychowano... Historia o Romku Lenczewskim, siedmioletniej ofierze niemieckich zbrodniarzy

Zbliżające się niemieckie ciężarówki nie wróżyły niczego dobrego. Niespełna siedmioletni Romek Lenczewski natychmiast przerwał zabawę przed domem. Popędził, ile sił w nogach, do pracujących w polu rodziców, by ostrzec ich przed obławą. Gdy biegł, dosięgły go kule.

Audio/Video

Dzieci: ofiary totalitaryzmu (debata w ramach 3. MFFoTEK)

Jak ocalono żydowskiego chłopca
Artykuł

Jak ocalono żydowskiego chłopca

Jesienią 1942 r. piętnastoletni Arie Fajwiszys znalazł się w pociągu wiozącym do Treblinki setki Żydów z warszawskiego getta. Zdarzył się cud: chłopiec ocalał. Było to możliwe dzięki pomocy wielu osób, które napotkał na swej drodze. Tą najważniejszą był katolicki ksiądz – Stanisław Falkowski.

Audio/Video

Ocalona dziewczynka – OCALENI i SPRAWIEDLIWI: świadectwa Niezwyciężonych [3/3]

Matka i córka - zamordowane za pomoc Żydowi
Artykuł

Matka i córka - zamordowane za pomoc Żydowi

W okresie okupacji niemieckiej na placu koło młyna w Sosnowicy zostały zamordowane przez Niemców dwie kobiety, Stanisława Kamińska i jej córka Halina. Była to kara za pomoc, również wówczas zabitemu, nieznanemu z nazwiska Żydowi.

Zosia – Lusia – Naomi. O żydowskiej dziewczynce ukrywanej w Konarzewie k. Poznania
Artykuł

Zosia – Lusia – Naomi. O żydowskiej dziewczynce ukrywanej w Konarzewie k. Poznania

Sprawiedliwa wśród Narodów Świata Maria Suszczewicz z domu Potrawiak urodziła się 26 listopada 1910 r. w Essen. Jej rodzice – Ignacy i Walentyna – prowadzili gospodarstwo rolne w podpoznańskiej miejscowości Konarzewo.

Audio/Video

Ocalenie oczami dziecka – SZLAKI NADZIEI: świadectwa Niezwyciężonych [3/4]

Audio/Video

Dlaczego i w jaki sposób polskie dzieci znalazły się podczas wojny w Isfahanie w Iranie? Kto się nimi zajął? Jakie były ich dalsze losy po zakończeniu wojny?

Akta funkcjonariuszy i pracowników niemieckiego obozu dla dzieci i młodzieży przy ul. Przemysłowej w Łodzi (1942-1945). Rekonesans archiwalny
Źródło historyczne

Akta funkcjonariuszy i pracowników niemieckiego obozu dla dzieci i młodzieży przy ul. Przemysłowej w Łodzi (1942-1945). Rekonesans archiwalny

W grudniu 1942 r. zaczął funkcjonować Polenjugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt (Prewencyjny Obóz Policji Bezpieczeństwa dla Młodzieży Polskiej w Łodzi). Zespół akt Geheime Staatspolizei Staatspolizeistelle Litzmannstadt zawiera źródła rzucające światło na jego działalność.

Tajemnica dziecięcego notesu
Artykuł

Tajemnica dziecięcego notesu

W szufladzie biurka przez pół wieku leżały niezwykle interesujące listy i zeszyt, w którym kilkunastoletni chłopiec opisał tragiczne chwile swoich najbliższych – aresztowanie rodziców wraz z ich dowódcą, Witoldem Pileckim. Publikujemy fragmenty tych cennych dokumentów.

Audio/Video

„Aktion Zamosc”, czyli niemiecka akcja wysiedlenia Polaków z Zamojszczyzny w świetle dokumentów przechowywanych w Archiwum IPN. Ta zbrodnia objęła łącznie 100–110 tys. wysiedlonych Polaków, w tym 30 tys. dzieci

Żydowskie świeckie domy dziecka w województwie śląskim po II wojnie światowej
Artykuł

Żydowskie świeckie domy dziecka w województwie śląskim po II wojnie światowej

Według danych powstałego w listopadzie 1944 r. Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, dla którego opieka nad dziećmi była priorytetem, w połowie 1945 roku w komitetach żydowskich w całym kraju zarejestrowanych było od 3,7 tys. do 5 tys. dzieci ocalałych na ziemiach polskich okupowanych przez Niemcy.

Trzeba to było tak zorganizować, żeby porwać chociaż niektóre dzieci
Artykuł

Trzeba to było tak zorganizować, żeby porwać chociaż niektóre dzieci

Irena Śmiałowska w 1935 r. wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Pniewach. Dwa lata później przybrała zakonne imię Magdalena i pod nim znana była wszystkim dzieciom, którymi się zajmowała i uratowała.

Spór polsko-ukraiński o szkolnictwo w II Rzeczypospolitej. Akcja plebiscytowa i antyszkolna
Artykuł

Spór polsko-ukraiński o szkolnictwo w II Rzeczypospolitej. Akcja plebiscytowa i antyszkolna

Miejscem, które jak w soczewce skupiało problemy narodowościowe w II Rzeczypospolitej, była szkoła. Konflikt polsko-ukraiński na tym tle wybuchł, kiedy w życie weszła ustawa wprowadzająca szkoły utrakwistyczne (dwujęzyczne).

Szkoła zawierzenia. Rodzice i brat Karola Wojtyły
Biogram / Biografia

Szkoła zawierzenia. Rodzice i brat Karola Wojtyły

Od dnia narodzin Karola – Lolka, jak nań mówiono w domu – życie rodziny Wojtyłów naznaczone było chorobą matki. Po jej śmierci domem zajmował się ojciec, Karol senior. Wielkim ciosem dla Lolka była śmierć starszego brata, Edmunda.

Audio/Video

Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt: piekło polskich dzieci

Sieroty żydowskie należą do społeczeństwa żydowskiego. Syjonistyczne domy dziecka w województwie śląskim po 1945 r.
Artykuł

Sieroty żydowskie należą do społeczeństwa żydowskiego. Syjonistyczne domy dziecka w województwie śląskim po 1945 r.

Jednym z najważniejszych zadań, które postawiła sobie ocalała z Zagłady społeczność żydowska tuż po zakończeniu wojny była troska o powrót dzieci do realiów życia i zapewnienie im równowagi zwłaszcza emocjonalnej.

Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi
Artykuł

Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi

Szacuje się, że na ziemiach polskich w okresie okupacji niemieckiej, w dzieło pomocy ludności żydowskiej zaangażowanych było od 30 tys. do 300 tys. Polaków. Tylko niewielka część z nich została uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Przywrócić „skradzione dzieciństwo”. Polskie szkoły dla dzieci-uchodźców
Artykuł

Przywrócić „skradzione dzieciństwo”. Polskie szkoły dla dzieci-uchodźców

Wybuch II wojny światowej stał się nie tylko początkiem zbrojnego konfliktu, ale również początkiem tragedii milionów cywilów, dla których każdy dzień był walką o życie!

Audio/Video

Podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli obóz koncentracyjny dla polskich dzieci w wieku od 2 do 16 lat! Podwójnie odcięty od świata zewnętrznego, zamknięty w granicach getta łódzkiego stał się miejscem gehenny dzieci, które wyrwano z rodzinnych domów, odebrano rodzicom i bliskim

Dramatyczna sytuacja wiejskich dzieci po wojnie. Przykłady z woj. kieleckiego
Artykuł

Dramatyczna sytuacja wiejskich dzieci po wojnie. Przykłady z woj. kieleckiego

Choroby, niedożywienie, tragiczne warunki sanitarne i bytowe, wysoka śmiertelność wśród najmłodszych – taka sytuacja zapanowała m.in. na terenach Kielecczyzny, zniszczonych w czasie wojny.

Audio/Video

Wyjątkowa historia złamanych życiorysów dzieci i młodzieży, którym wybuch II wojny światowej odebrał normalne życie, rodziny i przyszłość. Swój nowy dom bohaterowie filmu znaleźli na ziemi szczecińskiej i są zaangażowani w pielęgnowanie pamięci o Armii Krajowej

Głos dzieci Wołynia
Artykuł

Głos dzieci Wołynia

„Mama […] Ona wciąż się boi. Szukałaby pretekstu, aby się z wami nie spotkać. Dlatego nic jej nie powiedziałam” – mówi autorom książki Kres. Wołyń – historie dzieci ocalonych z pogromu, Anna z Pustkowa Żurawskiego.

Waleczny Tadzio

Waleczny Tadzio

Tadeusz Jeziorowski był przedstawicielem pokolenia, które z bronią w ręku, często za cenę życia, musiało walczyć o niepodległość Rzeczypospolitej. „Waleczny Tadzio” zapisał się w historii jako bohaterski obrońca Płocka w wojnie polsko-bolszewickiej, najmłodszy odznaczony Krzyżem Walecznych, oraz pilot poległy w Ksawerowie pod Łodzią w walce z Luftwaffe podczas Kampanii Polskiej 1939 roku.

„Miesiąc Dziecka” w getcie krakowskim
Artykuł

„Miesiąc Dziecka” w getcie krakowskim

W listopadzie 1941 r. w getcie krakowskim działacze społeczni zorganizowali różne wydarzenia, z których dochód przeznaczony został na dofinansowanie instytucji zajmujących się opieką nad dziećmi. Było to szczególnie ważne wobec zbliżającej się zimy. Przeprowadzono je pod szyldem „Miesiąc Dziecka”.

Niemcy kradli w Polsce wszystko, włącznie z dziećmi
Artykuł

Niemcy kradli w Polsce wszystko, włącznie z dziećmi

15 maja 1940 r. Reichsführer SS i szef policji niemieckiej Heinrich Himmler, jako komisarz Rzeszy ds. Umacniania Niemczyzny, opracował wstępne założenia rabunku i germanizacji polskich dzieci. W dokumencie zatytułowanym „Kilka myśli o traktowaniu obcoplemieńców na Wschodzie” zawarł plan wyniszczenia narodu polskiego i przekształcenia go w niewykształconą siłę roboczą dla III Rzeszy.

„Urodziłam się w Jezupolu, koło Stanisławowa…”. Sowieckie deportacje Kresów oczami Dziecka
Wspomnienie

„Urodziłam się w Jezupolu, koło Stanisławowa…”. Sowieckie deportacje Kresów oczami Dziecka

80 lat temu w milionach rodzin mieszkających na polskich Kresach dzieci nie czekały na ferie. Jeśli dane im było szczęście posiadania daru niewiedzy, czekały na powrót z wojny dziadków, ojców, braci… Wierząc, że żyją i wrócą.

Audio/Video

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Dzieciństwo"

Dzieci z Przemysłowej – niemiecki obóz w Łodzi
Artykuł

Dzieci z Przemysłowej – niemiecki obóz w Łodzi

„Czym dłużej tu byliśmy, tym bardziej dyscyplina się zaostrzała, tym łatwiej było spostrzec, że wszystko zmierza do udręczenia, umęczenia nas” – wspominał Stefan Marczewski, jeden z nastoletnich więźniów. Przez obóz sąsiadujący z łódzkim gettem przeszło od 2 do ponad 3 tys. polskich dzieci.

Audio/Video

„Ukradzione Dzieciństwo” dyskusja poświęcona losom dzieci podczas wojny i okupacji

Matka Matylda Getter
Bohaterowie Niepodległej

Matka Matylda Getter

To tylko cząstka działalności m. Matyldy Getter i Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, które w latach II wojny światowej, kierując się sumieniem i ewangelicznym wezwaniem do niesienia pomocy bliźnim, ratowały życie Żydom, ukrywając ich w swoich klasztorach, w domach dla dzieci, szpitalach i zakładach opiekuńczych, chociaż za to groziła śmierć. Tak czynili ofiarni Polacy. Ratował, kto tylko mógł.

Audio/Video

Wojna i okupacja w oczach dzieci 1939–1945 - panel I

Audio/Video

Niemcy przeciw polskim dzieciom: obóz pracy na Przemysłowej w Litzmannstadt (a ponadto...)

Janusz Korczak (1878 [1879]-1942)
Patroni naszych ulic

Janusz Korczak (1878 [1879]-1942)

„Jestem mistrzem ekonomii wysiłku…” – napisał o sobie Ja­nusz Korczak w styczniu 1942 r. Zdanie to, wplecione w oficjalny tekst kierowany do władz, może być streszczeniem życia czło­wieka, którego bogatą biografię dałoby się podzielić na kilka nie­zależnych ludzkich historii.

Irena Sendlerowa (1910–2008)
Patroni naszych ulic

Irena Sendlerowa (1910–2008)

Irena Sendlerowa nie lubiła, gdy nazywano ją bohaterką. Gdy pytano, czy się bała, odpowiadała szczerze, że tak, ale że nienawiść do oprawców była silniejsza niż strach. Wiele lat milczała na temat swojej działalności w czasie wojny.

Działalność domu dla niemowląt i starców im. św. Józefa w Wąsoszu w latach 1943-1945
Artykuł

Działalność domu dla niemowląt i starców im. św. Józefa w Wąsoszu w latach 1943-1945

Zakład w Wąsoszu utworzono w czerwcu 1943 r. Umieszczano w nim m.in. dzieci polskich robotnic przymusowych oraz wysiedlone z Warszawy w sierpniu 1944 r. Z ogólnej liczby co najmniej 489 dzieci, które przeszły przez placówkę w Wąsoszu, końca wojny doczekało najprawdopodobniej zaledwie 39 z nich.

Audio/Video

Ilu Żydów ocalało z Zagłady? Kto podjął się opieki nad żydowskimi dziećmi po wojnie? Gdzie lokowano sieroty żydowskie? Jaki program wobec dzieci żydowskich mieli polscy syjoniści?

Działalność obozu położniczego i aborcyjnego w Waltrop-Holthausen w latach 1943-1945
Artykuł

Działalność obozu położniczego i aborcyjnego w Waltrop-Holthausen w latach 1943-1945

„Kiedy urodziłam dziecko, pielęgniarka zawinęła je w łachmany i zaniosła do innej sali z nowo narodzonymi dziećmi. Musiałam natychmiast wstać i dołączyć do kobiet, które urodziły. Nie otrzymałyśmy niczego, żadnej bawełny i nic więcej, żadnych lekarstw” - wspominała jedna z polskich pracownic przymusowych.

Zbrodnicza działalność „przytułku dla polskich dzieci” w Cluvenhagen
Artykuł

Zbrodnicza działalność „przytułku dla polskich dzieci” w Cluvenhagen

Dzieci uznane przez Niemców za „bezwartościowe rasowo” były umieszczane w „zakładach opiekuńczych dla dzieci cudzoziemskich” (Ausländerkinder–Pflegestätte). Na terenie III Rzeszy w latach 1943-1945 istniało ich około 400. Z powodu celowego braku opieki lekarskiej oraz położniczej, dramatycznych warunków sanitarnych oraz systematycznego głodzenia niemowląt, stały się ośrodkami masowej śmierci.

Dzieci w bydlęcych wagonach
Artykuł

Dzieci w bydlęcych wagonach

Na początku 1943 r. do Dystryktu Warszawskiego Generalnej Guberni skierowano szereg transportów z wysiedleńcami z Zamojszczyzny. Widok wycieńczonych i konających rodaków, a zwłaszcza dzieci, był szokiem dla ludności na trasie ich przejazdu.

„Zatroszczymy się, by jak najmniej dzieci dorosło”. „Zakłady opieki nad dziećmi cudzoziemskimi” przy fabryce Volkswagena
Artykuł

„Zatroszczymy się, by jak najmniej dzieci dorosło”. „Zakłady opieki nad dziećmi cudzoziemskimi” przy fabryce Volkswagena

Z punktu widzenia niemieckiego zbyt duża ilość ciężarnych i posiadających dzieci robotnic przymusowych miała negatywny wpływ na wydajność pracy. Z tego względu urodzone przez nie potomstwo umieszczano w „zakładach opieki nad dziećmi cudzoziemskimi”, które w istocie były miejscami planowego wyniszczania nowonarodzonych „podludzi”.

Zbrodnie popełnione na dzieciach polskich robotnic przymusowych osadzonych w obozie w Słupsku i w Gogolewku
Artykuł

Zbrodnie popełnione na dzieciach polskich robotnic przymusowych osadzonych w obozie w Słupsku i w Gogolewku

Według niemieckich pracodawców zbyt duża ilość ciężarnych robotnic przymusowych miała negatywny wpływ na wydajność pracy. Z tego względu zadecydowali o organizacji placówek, w których miano umieszczać odebrane im dzieci. Z powodu braku opieki lekarskiej oraz położniczej, dramatycznych warunków sanitarnych oraz systematycznego głodzenia niemowląt, stały się one ośrodkami masowej śmierci.

Wyrwane z rodzinnych domów
Artykuł

Wyrwane z rodzinnych domów

Niewolnicza praca na rzecz okupanta stanowiła jeden z podstawowych sposobów eksploatacji ludności Polski przez III Rzeszę. Przymus pracy obejmował jednak nie tylko dorosłych, ale również dzieci powyżej 14 roku życia. W 1942 roku dolną granicę obniżono na rozkaz namiestnika Kraju Warty do 12 roku życia. W ten sposób nawet najmłodsi zostali włączeni w gospodarczą machinę Rzeszy.

Audio/Video

Kim były „Dzieci z zielonego autobusu”? Jaki los spotkał je w obozie stworzonym przez Niemców wyłącznie dla dzieci do lat 16? Dlaczego po wojnie utrzymywały kontakt ze swoimi katami?

Lebensborn. Zatrute źródło
Artykuł

Lebensborn. Zatrute źródło

12 grudnia 1935 r. powstała organizacja Lebensborn, która w czasie II wojny światowej odegrała kluczową rolę w praktykowanym przez III Rzeszę procederze porywania i germanizacji dzieci z Polski i innych krajów okupowanych.

Obóz Polskich Dzieci w Pahiatua
Artykuł

Obóz Polskich Dzieci w Pahiatua

Dzięki szczególnemu zaangażowaniu Marii Wodzickiej, żony polskiego konsula, Nowa Zelandia czynnie zaangażowała się w pomoc polskim dzieciom, które przeżyły piekło „nieludzkiej ziemi”. Wiele z nich znalazło schronienie w udostępnionym Polakom obozie w Pahiatua.

Więcej