„Rzecz o obronie czynnej…”
W ostatnich dekadach dziewiętnastego wieku w polskim społeczeństwie zaczęły rozwijać się nowe nurty polityczne. Jednym z nich był ruch narodowy, wywodzący się z emigracyjnej Ligi Polskiej. W przyszłości miał wydać jedne z najważniejszych formacji na krajowej scenie politycznej.
Okres II RP to czas odbudowy po ponad wieku nieobecności na mapach. Polki zaangażowały się w ten proces na wiele sposobów - zarówno politycznie, ale również dbając o rozwój oświaty i poprawę jakości życia
Żadna nie cofnie się przed czasem. Zofia Lipowicz-Nowosielska
Po raz pierwszy próbowała zaciągnąć się do wojska w wieku czternastu lat. Choć członkowie komisji wojskowej nie dali się oszukać rezolutnej nastolatce, to już wkrótce podjęła służbę kurierki w Polskiej Organizacji Wojskowej. W listopadzie 1918 r., podczas obrony Lwowa, po raz pierwszy chwyciła za broń.
Symbol narodowej wolności
W zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej przechowywana jest cenna pamiątka z czasu I wojny światowej: biało-czerwona kokarda, która była noszona 3 maja 1916 r. podczas wielkiej demonstracji narodowej w Warszawie.
Niepodległa Sokółka – 28 kwietnia 1919 r.
Chociaż 11 listopada 1918 r. Polska odzyskała niepodległość, to na dołączenie do Rzeczypospolitej Sokółka musiała poczekać jeszcze kilka miesięcy. Nastąpiło to dopiero w kwietniu 1919 r. Podobnie jak w Białymstoku, który znalazł się ostatecznie w granicach państwa polskiego w lutym 1919 r., i tu trzeba było poczekać na ostateczne wycofanie się wojsk niemieckich.
Polski Biały Krzyż
Polski Biały Krzyż jest stowarzyszeniem zapomnianym. Większość osób zapytanych o organizację społeczną, która w II RP zajmowała się udzielaniem pomocy humanitarnej w czasie klęsk i wojen, wskazuje na Polski Czerwony Krzyż…
Polki walczyły o niepodległość w okresie rozbiorów, podczas II wojny światowej, i w czasie komunizmu angażując się w walkę na różne sposoby. Niektóre pomagając, inne walcząc z bronią w ręku
W ramach wojny polsko-bolszewickiej polska ofensywa na wschód nie byłaby możliwa bez zdobycia Wilna. Działania rozpoczęte w 16 kwietnia 1919 r. miały na celu zajęcie przede wszystkim Wilna, ale również wyzwolenie z rąk Rosji bolszewickiej Lidy, Nowogrodu i Baranowicz
Bohdan, Jerzy, Witold i Wacław Hulewiczowie
„Nie sposób oprzeć się wrażeniu, że wkład wojenny i patriotyczny wielkopolskiej rodziny Hulewiczów przerósł jej poczynania na polu wydawnictw i literatury”. Tak Stanisław Helsztyński opisuje losy braci Hulewiczów: Bohdana, Jerzego, Witolda i Wacława oraz ich udział w odzyskaniu niepodległości Polski.
Bracia Popławscy
Broszura przedstawia losy sześciu braci Popławskich: Jana (1901–1924), Czesława (1903–1945), Adolfa (1907–1982), Ignacego (1909–1939), Juliusza (1913–1940) i Stanisława (1916–2007). Rodzina Popławskich to typowe środowisko polskie, kresowe i niepodległościowe, które sprawy ojczyzny ceniło ponad wszystko, a uczciwość i praca były dla niego oczywistością.
Polski czas Wiosny Ludów
W Europie zbliżał się czas szczególny, czas „wiosny ludów”. Jej polskim prologiem stały się wydarzenia 1846 r. We Francji za szybkim sygnałem do powstania opowiadał się typowany na jego wodza Ludwik Mierosławski. W kraju zaś Dembowski, po przeniesieniu się z kolei do Galicji, wiązał nici spiskowe.
Rozmowa o albumie, który powstanie wielkopolskie przedstawia w szerokiej perspektywie, jego genezę lokując w wydarzeniach i procesach poprzedniego stulecia, a skutki w dziesięcioleciach po jego zwycięstwie
Alfred Chłapowski, ziemianin, dyplomata, minister rolnictwa i ambasador II RP we Francji. Jaki był jego wkład w budowę polskiej dyplomacji? Jaki los spotkał go w czasie II wojny światowej?
Czwarte powstanie czy pierwsza rewolucja?
W lutym 1904 r., po ataku japońskich torpedowców na zakotwiczoną w Port Arturze rosyjską flotę, rozpoczęła się wojna pomiędzy imperium carskim a przyszłą dalekowschodnią potęgą. Wojna, która wkrótce pokazała światu, iż Rosja nie jest niczym więcej, jak biblijnym kolosem na glinianych nogach. Na dodatek niepowodzeniom na polach bitew towarzyszyło rosnące zniecierpliwienie poddanych Mikołaja II.
Niepodległy Białystok Tadeusza Kossaka
Nazwisko Kossak kojarzy się z wybitnym rodem malarzy i należącą do niego słynną powieściopisarką Zofią Kossak-Szatkowską (primo voto Szczucką). Dobrze stałoby się, gdyby wiązane było też z inną postacią z tego rodu – a mianowicie z majorem Tadeuszem Kossakiem. Ten brat bliźniak wybitnego artysty Wojciecha odegrał bowiem istotną rolę w odzyskaniu wyzwoleniu Białegostoku w lutym 1919 roku.
Rozejm w Trewirze. Wielkie zwycięstwo sprawy polskiej
Z punktu widzenia prawa międzynarodowego Powstanie Wielkopolskie mogło być postrzegane jako sprawa wewnętrzna Niemiec. Zmieniły to dopiero ustalenia rozejmu podpisanego 16 lutego 1919 r. w Trewirze. Jego zapisy stanowiły wielki sukces w dążeniu do ustalenia korzystnej dla Polski granicy zachodniej.
W jakich warunkach powstała polska Policja? Kto zakładał pierwsze polskie formacje porządkowe? Kto w nich służył? Z jakimi przestępstwami mieli do czynienia stróże prawa z początku XX wieku?
Nieustraszona bojowniczka o niepodległość, Pani Marszałkowa, Matka dzieci Józefa Piłsudskiego... Kim była, a kim być chciała Aleksandra Piłsudska?
Czy wiesz, że o niepodległość Polski walczono nawet pędzlem? „Malujcie tak, aby Polska zmartwychwstała” – miał mówić do swoich uczniów Jacek Malczewski. Na czym polegał fenomen polskiego malarstwa narodowego?
O Zofii Moraczewskiej, wybitnej działaczce kobiecej i socjalistycznej przełomu XIX i XX w. oraz parlamentarzystce II RP. Moraczewska udzielała się na polu pracy niepodległościowej, w emancypacyjnych stowarzyszeniach kobiecych oraz na scenie politycznej II RP
Patrioci. Żołnierze. Żydzi. Katalog wystawy
Wystawa multimedialna „Patrioci. Żołnierze. Żydzi. Żydzi – bohaterowie zmagań o niepodległość i granice odrodzonej Rzeczypospolitej 1914–1921” została stworzona w oparciu o nowoczesne rozwiązania w zakresie nauczania historii. W swojej treści prezentuje dzieje Żydów bijących się o polską niepodległość.
Sztuka i architektura Niepodległej
Kiedy Polska odzyskiwała niepodległość, historia sztuki formowała się jako dyscyplina akademicka oparta na heglowskiej tezie o manifestowaniu się w historii „ducha dziejów”, który przejawiając się w dojrzałej postaci jako „duch narodowy”, przybiera formy charakterystyczne dla danej społeczności.
Niech żyje wolny polski lud! Demonstracja na Placu Grzybowskim w Warszawie 13 listopada 1904 roku
Wiosną 1904 r. powstała Organizacja Bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej, której zadaniem była ochrona organizowanych przez to ugrupowanie robotniczych demonstracji, a w dalszej perspektywie – stanowić miała zalążek siły zbrojnej zdolnej przeciwstawić się rosyjskiemu zaborcy.
Krakowskie obchody 11 listopada w międzywojniu
Święto Niepodległości ma już długą tradycję. Celebrujemy je od 1920 r. Główne obchody odbywają się zawsze w stolicy państwa. Warto jednak spojrzeć także na uroczystości organizowane w innych miastach.
Misja sędziego Straszewicza
Budowa niepodległego państwa polskiego to nie tylko historia walk o jego granice. To także historia tworzenia w niełatwych warunkach aparatu władzy – administracji rządowej, samorządu, wymiaru sprawiedliwości.
Narodziny Niepodległej w pamiętniku wójta Słomki
Proces dochodzenia Polski do niepodległości w 1918 r. był długi i skomplikowany. Z perspektywy lokalnej znakomicie pokazał go Jan Słomka (1842–1932).
Wiek niewoli
Proces przezwyciężania kryzysu politycznego Rzeczypospolitej w XVIII w., zapoczątkowany reformami Sejmu Czteroletniego i zwieńczony Konstytucją 3 maja, został przekreślony w 1792 r. Polscy przeciwnicy reform zawiązali konfederację w Targowicy i wezwali carycę Rosji Katarzynę II, by obaliła konstytucję uchwaloną przez suwerenne władze polskie.
Bramy do Polski 1922
Uroczystości powitania Wojska Polskiego, przygotowane z wielkim rozmachem we wszystkich obejmowanych miastach i miejscowościach górnośląskich, odbyły się od 20 czerwca do 4 lipca 1922 roku. Symbolem tych wydarzeń były bramy powitalne, wznoszone na wzór łuków triumfalnych, których zbudowano ponad dwieście dwadzieścia.
Pamiętaj, że nosisz mundur. Policja Województwa Śląskiego w stulecie utworzenia
Utworzona w 1922 r. Policja Województwa Śląskiego powszechnie uważana była za formację wyrastającą wprost z szeregów powstańców śląskich i bojowników o polskość Śląska Cieszyńskiego. Wierni policyjnej przysiędze i powstańczej tradycji funkcjonariusze jako pierwsi stanęli w obronie kraju we wrześniu 1939 r.
Ostatnie lata niepodległości
12 maja 1935 r. w Warszawie zmarł Józef Piłsudski. Jego śmierć była wstrząsem dla społeczeństwa, tym bardziej że informacje o chorobie Marszałka utrzymywano w tajemnicy. W kraju ogłoszono sześciotygodniową żałobę narodową.
Ślązak i Polak Wojciech Korfanty (1873–1939)
Wojciech Korfanty stał się znany od pierwszych chwil swej publicznej aktywności w początkach XX w. Jednak to walka o Górny Śląsk, toczona w latach 1919–1921 metodami pokojowymi i zbrojnymi, uczyniła z niego żywą legendę.
Polska czy Prusy Wschodnie? Przegrany plebiscyt
„Sto pięćdziesiąt lat rządu pruskiego i kilka ostatnich miesięcy gwałtów i fałszów zrobiły swoje” – tak porażkę opcji polskiej na Warmii, Mazurach i Powiślu komentował ks. Antoni Ludwiczak.
Sprawa polska – od nieistnienia do warunku pokoju europejskiego
Kiedy wybuchła I wojna światowa, Michał Sokolnicki, jeden ze współpracowników Józefa Piłsudskiego, zapisał: „Nikt na całym świecie Polski nie chce”.
Powrót. 100-lecie przyłączenia części Górnego Śląska do Polski
W 1922 roku, po niespełna 600 latach, część Górnego Śląska, znajdującego się kolejno w granicach Królestwa Czech, monarchii Habsburgów i Królestwa Prus, a od 1871 roku Cesarstwa Niemieckiego, ponownie znalazła się w granicach państwa polskiego.
Koniec i początek. Lato 1922 roku na Górnym Śląsku. Jak podzielono Górny Śląsk? Co Polska zyskała wraz z województwem śląskim? Jak mieszkańcy zareagowali na podział?
Droga do niepodległej Polski. Niepokorni
W latach dziewięćdziesiątych XIX w. na ziemiach polskich zaczęły kształtować się nowoczesne ruchy ideowe, które z czasem stały się fundamentem polskiego życia politycznego: ruch socjalistyczny, narodowy, ludowy oraz chrześcijańsko-demokratyczny.
W jakim wieku byli obrońcy Lwowa? Ile "Orląt Lwowskich" poległo podczas obrony miasta? Dlaczego powinniśmy pamiętać o bitwie pod Zadwórzem? Kto projektował architekturę Cemntarza Orląt Lwowskich?
Utrata niepodległości
Po zakończeniu konferencji teherańskiej Brytyjczycy nieustannie naciskali na rząd RP, żeby uznał linię Curzona za wschodnią granicę Polski.
Józef Mackiewicz na progu niepodległości
Należał do najmłodszego pokolenia Polaków, którzy bronili zdobytej w 1918 r. niepodległości przed najazdem sowieckim. Nie miał jeszcze osiemnastu lat, gdy jako ochotnik poszedł na wojnę polsko-bolszewicką.
Osiągnięcia i niepowodzenia II Rzeczypospolitej
Odbudowa państwa polskiego po przeszło wieku niewoli była procesem długotrwałym i żmudnym. II Rzeczpospolita powstawała na obszarach w znacznej części zniszczonych, w warunkach wojny trwającej dłużej niż w innych państwach europejskich.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Karpaty Wschodnie 1914–1915
Historia II Brygady Legionów Polskich, zwanej też Żelazną, łączy się nierozerwalnie ze szlakiem bojowym dwóch legionowych oddziałów w Karpatach Wschodnich na przełomie 1914 i1915 r. Mowa o 2 i 3 Pułku Piechoty Legionów.
Starania Polaków z Wileńszczyzny o włączenie ich ziem do Polski w 1919 roku
Jednym z czynników, które przesądziły o porażce koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego – próby odbudowania Rzeczypospolitej w formule wieloetnicznej – stało się dążenie Polaków b. Wielkiego Księstwa Litewskiego do włączenia swoich małych ojczyzn do odradzającego się państwa etnicznie polskiego.
Wróg Niemiec, przyjaciel Polaków
Bez przesady można stwierdzić, że Ferdynand Foch odegrał kluczową rolę w zwycięstwie strony alianckiej na froncie zachodnim I wojny światowej.
Poszli nasi w bój bez broni…
Wiosna Ludów zachwiała dwoma zaborczymi tronami, rozerwała łańcuch „świętego przymierza”, nie osłabiła jednak potęgi Rosji, nadal pozostającej więzieniem dla podbitych narodów. Carat, o czym świadczyła chociażby interwencja na rzecz Austrii w tłumieniu powstania węgierskiego, wziął na siebie, i to z powodzeniem, rolę żandarma Europy.
Monarchiści II RP
Monarchizm w XX wieku, był ideologią przebrzmiałą, mającą epigonów w krajach, gdzie monarchia urosła do rangi symbolu oporu wobec rewolucji. W II Rzeczypospolitej znalazła się jednak grupa polityków i publicystów, której zasady monarchizmu przypadły do gustu.
Bajończycy
Wśród polskich formacji zbrojnych czasu I wojny światowej niewielki, około dwustuosobowy oddział ochotników, którego żołnierzy nazywano bajończykami, odegrał rolę wyjątko-wą. Powstał w kręgu emigrantów polskich we Francji, bił się z Niemcami od jesieni 1914 do wiosny 1915 r. w Szampanii, najcięższe boje stoczył pod Arras i Souchez.
Orientacyjny spór
W roku 1907, a zatem w momencie, gdy po fali rewolucyjnej w zaborze rosyjskim pozostały już tylko nieznaczne zawirowania, w Europie doszło do ostatecznego wykrystalizowania się dwóch bloków polityczno-militarnych.
Grudniowa wiktoria
„Ideał bohaterstwa polskiego przyoblókł się znowu w kształty widome. On daje nam niespożytą moc i wiarę w przyszłość. Dlatego zawsze żywą i świętą będzie pamięć 27. grudnia” – pisał w 1919 r. „Kurier Poznański”.
Fotografowie Powstania Wielkopolskiego
Wydarzenia w Wielkopolsce, zapoczątkowane 27 grudnia 1918 r. wybuchem Powstania Wielkopolskiego, mają bogatą dokumentację ikonograficzną. Dziejącą się historię utrwalili na kliszach liczni fotografowie cywilni i wojskowi.
Autograf przodka w hołdzie dla narodu amerykańskiego
W 1926 r. USA świętowały 150-lecie niepodległości. Z tej okazji naród polski złożył narodowi amerykańskiemu oryginalny prezent – życzenia, pod którymi podpisała się jedna piąta (5,5 mln) Polaków.
Czym była dla Polaków rewolucja listopadowa 1918 r. w Niemczech? Kto chciał powstania w Wielkopolsce, a kto przyłączenia jej do Polski pokojowo? Jak jesienią 1918 r. powstały polskie oddziały? Co znaczył przyjazd Paderewskiego do Poznania?
Na Belweder!
Schyłek lat dwudziestych XIX w. nie zapowiadał wybuchu powstania narodowego. Sytuacja wewnętrzna w Królestwie normowała się. Mikołaj I w 1829 r. przywdział polską koronę. Sejm 1830 r. przebiegał w spokojnej, a nawet nieco sennej atmosferze.
„Jęliśmy się oręża w duchu jedności z Królestwem Polskim”. Powstanie Listopadowe na Litwie
Wschodnie tereny Rzeczypospolitej, w wyniku rozbiorów wcielone do Imperium Rosyjskiego, określane jako Ziemie Zabrane, brały udział w kolejnych polskich powstaniach narodowych. Tak było i w czasie Powstania Listopadowego w latach 1830-31, kiedy to szczególne znaczenie miały działania na Litwie.
Ostatni spór o Herberta
Zbigniew Herbert, urodzony we Lwowie w 1924 r., niemal rówieśnik „wojennego pokolenia” poetów, Baczyńskiego, Gajcego, Trzebińskiego. Po wojnie wybrał milczenie i emigrację wewnętrzną. Przebywając na Zachodzie popadł w konflikt ideowy z Czesławem Miłoszem.
Życie polityczne w Polsce pierwszych lat niepodległości
Jeden z nielicznych elementów życia społecznego, których nie trzeba było budować w Polsce od podstaw, stanowił system partyjny. Poszczególne nurty ideowe tworzyły wcześniej swoje ugrupowania polityczne we wszystkich trzech zaborach.
Okoliczności odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 - zmiana rozkładu sił militarnych po I Wojnie - wydarzenia polityczne wpływające na ukształtowanie Polski po 1918
Niepodległość i prawa wyborcze dla Polek
„Równość ludzi i poczucie sprawiedliwości wymagają równouprawnienia kobiet. Ci, co tego nie rozumieją, potrzebują wychowania, nie dowodów” – mówił polski prawnik Leon Petrażycki w Dumie Rosyjskiej w 1906 r. Trzeba było jeszcze 12 lat, by kobiety polskie, już w Niepodległej, uzyskały prawa wyborcze.
Dłużnik legionowej przeszłości. Jan Paweł II i żołnierze niepodległości
W okresie powojennym legioniści Józefa Piłsudskiego byli grupą „wyklętą” i – jako żywy nośnik idei niepodległościowej – skazaną na zapomnienie. Byli poddawani represjom, szykanowani, a pamięć o ich czynie zbrojnym z lat 1914–1921 zakłamywano. Zawsze jednak mogli liczyć na kard. Karola Wojtyłę.
Zapomniany mecenas odrodzonej Rzeczypospolitej Maurycy Zamoyski (1871–1939)
Maurycy Ignacy Teodor Klemens Zamoyski, XV ordynat ordynacji Zamoyskich, członek Narodowej Demokracji i Ligi Narodowej, poseł I Dumy Rosyjskiej, współtwórca Macierzy Polskiej miał jedno marzenie – aby Polska stała się krajem niepodległym.
Niepodległość i piłka nożna
Pierwszy mecz oficjalnych rozgrywek piłkarskich w niepodległej Rzeczpospolitej odbył się 18 kwietnia 1920 r. w Krakowie. Wawel przegrał z rezerwami Cracovii na jej stadionie 1:3. Zespoły występowały w osłabionych składach, bo większość graczy była w tym czasie na froncie wojny polsko-bolszewickiej.
Zakazane święto reakcji
„Dzień 11 listopada, jako rocznica odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięskiego Wodza Naczelnego w walkach o wolność Ojczyzny – jest uroczystym Świętem Niepodległości” – głosiła ustawa z 1937 r.
Listopadowy przełom
Początek istnienia II Rzeczypospolitej przywykło się sytuować w listopadzie 1918 r. Przełom listopadowy, święcony obchodami rocznicowymi, utrwalony w tradycji, podniesiony do godności święta narodowego, nie rozpoczął jednak, ani tym bardziej zakończył, procesu formowania się państwa polskiego.
Odrodzenie Niepodległej
Rok 1918 – ostatni rok Wielkiej Wojny – okazać się miał rokiem odrodzenia niepodległego państwa polskiego. Droga do osiągnięcia tego upragnionego przez pokolenia Polaków celu nie była jednak ani prosta, ani łatwa. Wymagała ogromnego wysiłku zbrojnego i organizacyjnego ze strony narodu i jego elit.
11 listopada. Narodowe Święto Niepodległości
Instytut Pamięci Narodowej podejmuje liczne działania, aby przybliżyć okoliczności odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Popularyzacja i upamiętnienie – w ten sposób chcemy uczcić najważniejsze polskie święto. Służyć ma temu także i ten dodatek do „Gazety Polskiej”. Patriotyzm, który nadaje sens naszemu poczuciu wspólnoty, to również zobowiązanie i wdzięczność. Mam nadzieję, że te dwa pojęcia towarzyszyć będą Państwu podczas lektury zamieszczonych tutaj artykułów, które historycy z IPN przygotowali z okazji Narodowego Święta Niepodległości.
Wyzwolenie Krakowa, Galicji i Śląska Cieszyńskiego
Z inicjatywy polityków socjalistycznych, ludowych i narodowych 28 października 1918 r. powołało w Krakowie Polską Komisję Likwidacyjną. Postawiła sobie za cel przejęcie z rąk austriackich władzy w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim.
Lubelski premier
Przez kilka listopadowych dni na ulicach i placach Lublina tworzyła się wolna Polska. Był to czas pełen napięć i groźby wybuchu walk, gdyż w mieście stacjonowały wojska austriackie, oddziały ukraińskie i Polska Siła Zbrojna (Polnische Wehrmacht) – jednostka wierna Radzie Regencyjnej. Ujawniały się też grupy żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej, organizowała się milicja robotnicza i milicja licznej w Lublinie ludności żydowskiej.
Młodzież w walce o granice odrodzonej Polski
W pierwszych latach II RP młodzi ludzie brali udział w obronie Lwowa i walkach o Przemyśl, w Powstaniu Wielkopolskim, trzech Powstaniach Śląskich i walkach o Śląsk Cieszyński, w wojnie polsko-bolszewickiej i plebiscytach prowadzonych na spornych terenach.
„Wierna służba”. Kobiety dla Niepodległości 1910–1918
Prolog niepodległości
Jesienią 1917 r. niemieckie i austro-węgierskie władze okupacyjne postanowiły wreszcie przekazać część atrybutów władzy państwowej w polskie ręce. Stało się to 12 września, kiedy ogłoszony został specjalny patent powołujący do życia Radę Regencyjną.
Antoni Stawarz (1889-1955) – organizator oswobodzenia Krakowa spod władzy austriackiej
Urodził się 4 stycznia 1889 r. w Tuchowie pod Tarnowem w rodzinie dróżnika kolejowego Tadeusza Stawarza. Miał ośmioro rodzeństwa. Według rodzinnych przekazów Stawarzowie wywodzili się z osiedlonych w rejonie Wierzchosławic Tatarów.
Bunt generała Żeligowskiego. Harcerskie oddziały bojowe w wyprawie na Wilno
W walkach o Wilno w 1920 r. dużą rolę odegrali harcerze, mający już cenne doświadczenie z wojny polsko-bolszewickiej.
Wojna o Małopolskę (Galicję) Wschodnią w 1920 roku
Przegrana 5 czerwca 1920 r. bitwa pod Samhorodkiem, Ozierną i Śnieżną przesądziła o niepowodzeniu tzw. operacji kijowskiej, której celem było stworzenie nad Dnieprem państwa ukraińskiego.
Kadrówka rusza w bój
6 sierpnia 1914 r. Pierwsza Kompania Kadrowa wyruszyła z krakowskich Oleandrów do zaboru rosyjskiego. O godz. 9.45 strzelcy obalili słupy graniczne pod Michałowicami.
Deklaracja wersalska z 3 czerwca 1918 roku – zapomniany akt założycielski II RP
W powodzi rocznicowych uroczystości związanych z mijającym stuleciem wydarzeń związanych z odzyskaniem przez Polskę niepodległości zupełnie zagubiło się niestety jedno z najważniejszych.
Polska i Gruzja w 1920 roku
Na początku 1920 r. cała uwaga społeczeństwa polskiego była skupiona na wojnie z bolszewikami oraz na walce o granice na zachodzie i południu kraju. W tym samym czasie w Ministerstwie Spraw Zagranicznych trwały przygotowania do wysłania na Kaukaz specjalnej misji.
„Polacy w walkach o niepodległość i granice państwa polskiego 1914-1922” – inauguracja projektu badawczo-wydawniczego IPN
Tworzenie państwa: rok pierwszy
Wśród prac prof. Andrzeja Chwalby opisujących proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę, książka 1919. Pierwszy rok wolności jest pozycją wyjątkową.
Na czym polegała autonomia województwa śląskiego? Dlaczego ją ustanowiono? Czy polityka władz IIRP względem Śląska zmieniła się po przewrocie majowym?
Powstania śląskie i plebiscyt w obiektywie. „Rysowanie za pomocą światła” a sprawa Śląska
Lata 1919-1921 to szczególny okres w dziejach Górnego Śląska przede wszystkim ze względu na ówczesne polityczne, propagandowe i wojskowe zmagania o państwową przynależność tego regionu.
Ku nowoczesności! Kresy Niepodległe 1919-1939
Polskie drogi do niepodległości 1914–1918
Wybór źródeł dla szkół z zakresu historii społecznej, gospodarczej i politycznej ziem polskich w latach I wojny światowej.
Spór o kształt ustrojowy II RP
Ze zmagań militarnych, toczonych nieprzerwanie od listopada 1918 r., II Rzeczpospolita wyłoniła się jako państwo rozległe, liczące 388.600 km², ale mało zwarte, jego granice wynosiły bowiem ponad 5,5 tys. km. Pod względem powierzchni zajmowała szóste miejsce w Europie; zamieszkiwało ją, według danych spisowych z 1921 r., 27 milionów mieszkańców.
Kanonizacja Andrzeja Boboli i powrót jego relikwii do Polski w 1938 r.
W dniu 17 kwietnia 1938 r. w Rzymie papież Pius XI ogłosił świętym Andrzeja Bobolę, polskiego jezuitę. Było to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Kościoła polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Noc popowstaniowa…
Lata, które nadeszły po 1864 r., na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej włączonych do Rosji charakteryzowały się niespotykaną dotąd falą terroru, przyniosły również cały szereg ustaw wymierzonych przeciwko społeczeństwu polskiemu.
Bobrujsk – „stolica nadberezyńskiej Polski” (1919–1920)
18 marca 1921 r. w Rydze podpisano traktat kończący wojnę polsko-bolszewicką. Znaczne obszary wschodniej części przedrozbiorowej Rzeczypospolitej znalazły się poza granicami odrodzonego państwa polskiego. Na niektórych władza polska zaistniała po raz ostatni w latach 1919–1920.
O Józefie Piłsudskim i współtwórcach niepodległej Polski
Sto lat temu Polacy dysponowali grupą wybitnych polityków, którzy z determinacją dążyli do niepodległości i potrafili wyzwolić w społeczeństwie polskim niezbędną energię. Postacią pierwszoplanową był w tym gronie Piłsudski.
Piłsudskiego projekt wschodni
Józef Piłsudski był przekonany, że gnębieni przez moskiewski imperializm Polacy, Litwini i Rusini mogą razem tworzyć ogromną siłę – mówi prof. Andrzej Nowak w rozmowie z Anną Zechenter.
O zachodnią granicę II Rzeczypospolitej. Walki z Niemcami i komunistami w Zagłębiu Dąbrowskim
Do 1914 r. w Zagłębiu Dąbrowskim zbiegały się granice wszystkich zaborów Polski – obszar ten nazywano Trójkątem Trzech Cesarzy. Po wybuchu I wojny światowej Rosjanie zostali wyparci z Zagłębia, a jego obszar podzielono na strefy okupacyjne: niemiecką i austriacką.
Traktat, który nie zadowalał żadnej ze stron
Umowa podpisana w marcu 1921 r. w Rydze kończyła formalnie wojnę polsko-bolszewicką i ustalała granicę między Polską a Rosją Sowiecką.
Wojciech Józef Gromczyński
Wojciech Gromczyński urodził się 22 kwietnia 1861 r. w Warszawie, a jego chrzest odbył się 21 czerwca 1863 r. Ceremonię zorganizowano w warszawskiej Parafii Rzymskokatolickiej św. Andrzeja Apostoła (obecnie ulica Chłodna 9). Ochrzczony został razem z siostrą Pelagią, urodzoną 28 maja 1863 r., która zmarła w niemowlęctwie (16 grudnia 1863 r.). Na chrzcie świętym otrzymał imiona: Wojciech Józef. Jego rodzicami byli Maksymilian i Barbara.
Ład versus chaos. Spór o porządek wersalski
Wileńszczyzna. Inkorporacja zamiast federacji
Mało kto dziś pamięta, że istniało kiedyś państwo Litwa Środkowa, które zakończyło swój krótkotrwały żywot w roku 1922.
Nie było Jej, a jest…
Dwa wydarzenia z przełomu XVIII i XIX stulecia wstrząsnęły Europą – z konsekwencjami do dziś. Pierwsze to ludobójcza w istocie rewolucja we Francji, która bardzo głęboko przeorała mentalność europejską. Drugim natomiast jest upadek Rzeczypospolitej, mocarstwa o – wydawało się – trwałym miejscu w życiu społeczności międzynarodowej.
Drogi do Niepodległości
Nie powinniśmy przeciwstawiać pracy organicznej powstaniom, a wysiłków dyplomatycznych walce zbrojnej Legionów. Te różne formy starań o niepodległość Polski znakomicie się uzupełniały – mówi prof. Andrzej Nowak w rozmowie z dr. Filipem Gańczakiem
Polacy w walce o niepodległość 1914-1918
Dla Polski i Polaków I wojna światowa przyniosła skutki dwojakiego rodzaju. Z jednej strony walki toczyły się na ziemiach polskich przynosząc ogromne straty materialne, porównywalne ze stratami z okresu II wojny światowej. W armiach państw zaborczych służyło przymusowo w sumie ponad 3 mln Polaków, którzy często musieli walczyć przeciwko sobie. Co szósty z nich zginął.
Polacy a Święto Niepodległości
11 listopada jest datą symboliczną, to tego dnia w 1918 roku Józef Piłsudski objął naczelne dowództwo nad wojskami polskimi. Rocznicę tego wydarzenia obchodzimy jako narodowe święto, przywołując odzyskanie niepodległości po 123 latach zaborów.
Dlaczego Piłsudskiego nie witały tłumy? Zajścia na ulicach Warszawy 10 listopada 1918 roku
Znane zdjęcie, pokazujące tłumne powitanie komendanta Józefa Piłsudskiego na dworcu w Warszawie, nie ilustruje wydarzeń z listopada 1918 roku. Rzeczywistość tamtych dni była jeszcze bardziej burzliwa.
Wkład Romana Dmowskiego w odzyskanie niepodległości
Dmowski miał pełne prawo uważać Polskę Odrodzoną – państwo, którego kształt precyzyjnie określił i do którego stworzenia wytrwale dążył – za własne dzieło.
Z dziejów nieistniejącej (już) elity: ziemianie na rzecz Niepodległej - Rzeczypospolitej
Czy rozbiory były legalne? Rzeczpospolita 1918-1919 – państwo utworzone czy odrodzone?
Miłe miasto zdobyte
Dnia 19 kwietnia roku 1919 oddziały polskie – w „najśmielszej z naszych operacji wojennych” – wyparły z Wilna oddziały sowieckie, przywracając Rzeczypospolitej stolicę Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Półtora wieku Muzeum Polskiego w Rapperswilu – „Magna Res Libertas”
W dziejach Polski, w dążeniu Polaków do odzyskania niepodległości zarówno w XIX, jak i XX wieku szczególną rolę odegrało Muzeum Polskie w Rapperswilu nad Jeziorem Zuryskim, które zostało otwarte dla publiczności 23 października 1870 roku.
Gdynia: złapać morski oddech
W szczerym polu, na niezagospodarowanym wybrzeżu w ciągu zaledwie kilkunastu lat powstał największy, najnowocześniejszy port przeładunkowy na Bałtyku.
Nikodem Hryckiewicz – jeden z ojców niepodległości Ziemi Sokólskiej
W listopadzie 1918 r. Polacy żyjący na wschodnich terenach przedrozbiorowej Polski nie mogli cieszyć się jak mieszkańcy Królestwa Polskiego. Na niepodległość przyszło im czekać. Tam, gdzie się to udało, niewątpliwie zawdzięczano oddanej pracy wielu lokalnych patriotów.
Walenty Wójcik
Wierny Wójcik, król żandarmów belwederskich, ulubiony przez Józefa Piłsudskiego wachmistrz z ochrony Belwederu – chorąży Walenty Wójcik doczekał się wielu określeń wynikających z pełnienia obowiązków u najważniejszej osoby międzywojennej Polski. Od wczesnych lat angażował się w działalność niepodległościową, walczył w Legionach Polskich. Po odrodzeniu Rzeczypospolitej wciąż służył Ojczyźnie. W 1922 r. został przydzielony do ochrony Józefa Piłsudskiego i przez 12 lat był jego przybocznym i zaufanym towarzyszem podczas wielu oficjalnych i prywatnych spotkań.
Dodatek prasowy „II Powstanie Śląskie 1920 roku”
Dodatek poświęcony jest wydarzeniom 1920 r. na Górnym Śląsku, a zwłaszcza zwycięskiemu II Powstaniu Śląskiemu. Na dodatek składa się dziesięć artykułów opisujących różne aspekty tych wydarzeń oraz przewodnik powstańczy i kalendarium. Autorami tekstów są pracownicy katowickiego oddziału IPN oraz badacze z innych ośrodków zajmujący się tematyką górnośląską.
Roger Moorhouse: Znaczenie Bitwy Warszawskiej 1920 dla losów świata
Czy Piłsudski mógł w 1920 roku powstrzymać bolszewizm?
Spektakularne zwycięstwa nad Armią Czerwoną pod Warszawą i nad Niemnem, osiągnięte dzięki geniuszowi Naczelnego Wodza Wojska Polskiego Józefa Piłsudskiego i męstwu polskich żołnierzy, przesądziły o sukcesie w wojnie z bolszewicką Rosją – pierwszej i jedynej wygranej wojnie Polski od czasów odsieczy wiedeńskiej (1683) i pokoju w Karłowicach (1699).
Dlaczego Bitwa Warszawska w 1920 r. zdecydowała o losach świata?
Cel – niepodległość Polski
Być może o Andrzeju Kołodzieju wielu dotąd nie słyszało, bo on sam nigdy nie dbał o rozgłos, a środowisko Lecha Wałęsy, koła rządzące III RP i media zadbały, by o jego czynach społeczeństwo się nie dowiedziało. A przecież to głównie Kołodziejowi zawdzięczamy, że doszło do powstania Solidarności.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Na granicy czuwa Straż. Straż Graniczna 1928-1939
Po utworzeniu w 1928 r. SG przejęła po Straży Celnej ochronę 63 proc. całej długości granic II Rzeczypospolitej, tj. z czterema sąsiednimi państwami: Niemcami, Czechosłowacją , Rumunią i Wolnym Miastem Gdańskiem oraz granicę morską. W 1937 r. doszedł odcinek granicy z Rumunią, a 1938 r. zmienił się jej przebieg na Zaolziu.
Józef Piłsudski – patron na każde czasy
12 maja 1935 r. na wieczna wartę odszedł Pierwszy Marszałek Polski Józef Piłsudski. Niedługo po jego śmierci wiele instytucji i budynków użyteczności publicznej przyjęło dobrowolnie imię Zmarłego. Wiele z nich nosi je do dziś, ale są też takie, które nie powróciły do przedwojennej tradycji.
Małaczewski – Na wszystkich frontach niepodległości
Krótkie, lecz niezwykle bogate w doświadczenia życie Eugeniusza Małaczewskiego było wypełnione burzliwymi i przełomowymi wydarzeniami polskich dziejów: I wojny światowej, odzyskania niepodległości i jej obrony w wojnie polsko-bolszewickiej.
Jakie znaczenie dla polskiej emigracji politycznej miał gen. W. Anders?
Wyprawa kijowska 1920 r. Nowa hipoteza na temat znaczenia sojuszu Piłsudski-Petlura
„Fenomen polskości” - dokument Aliny Czerniakowskiej
3 maja 1916 r. w Warszawie
Warszawa w latach 1915-1918 znajdowała się pod niemiecką okupacją. Reżim okupacyjny drenował zdobyte ziemie ze wszelkich dóbr przydatnych do produkcji wojennej. Z drugiej strony poczynił szereg ustępstw dotyczących oświaty i kultury narodowej.
„Wojsko niepodległości” PPS-u
Niemal od początku istnienia Legionów kłębiły się wokół nich sprzeczne interesy, ambicje i koncepcje. W sporach tych Ignacy Daszyński stał konsekwentnie po stronie Piłsudskiego, któremu zależało na jak największej autonomii Legionów i oszczędzaniu polskiej krwi na przyszłą rozgrywkę o Polskę wolną, ale nie z łaski jednego czy drugiego cesarza, ale z woli narodu polskiego.
Kopiec Józefa Piłsudskiego w Krakowie
Budowa kopca Piłsudskiego to wyraz szacunku dla człowieka, który przywrócił Polsce niepodległość. Ten największy z polskich kopców ma długą, niezwykle ciekawą historię, zdeterminowaną przez trudne i zmienne koleje XX w.
KOP od święta
KOP jako formacja o szerokich zadaniach związanych z ochroną granicy stał się z czasem ważnym animatorem życia kulturalno-oświatowego na pograniczu. Żołnierze brali udział we wszystkich uroczystościach państwowych i kościelnych organizowanych w miasteczkach i wioskach kresowych, tym samym stopniowo zyskując sympatię miejscowej ludności.
Powstanie sejneńskie 1919
Na tablicach warszawskiego Grobu Nieznanego Żołnierza upamiętniających chwałę oręża polskiego i momenty narodowych dramatów znajduje się hasło: „Sejny (2–10 i 22 IX 1920)”.
Polsko-czechosłowacki konflikt w 1919 r.
Walka o granice odrodzonej Rzeczypospolitej to nie tylko zbrojne zmagania z Niemcami, bolszewikami i Ukraińcami. Z bronią w ręku Polacy musieli stanąć do boju przeciw Czechom, odpierając agresję przeprowadzoną w styczniu 1919 r.
Wolność – fundament polskiej tożsamości
Utrata niepodległości przez Polskę w 1795 r. rozpoczęła trwające ponad wiek starania o jej przywrócenie. Przyjmując, że pokolenie rodzi się co trzydzieści lat, pod zaborami żyły cztery pokolenia naszych przodków… A mimo to polska tożsamość, nasza tradycja i kultura przetrwały.
„Geneza wyprawy kijowskiej” - debata belwederska
Politechnika Lwowska. Kuźnia kadr II Rzeczypospolitej
Co łączy premierów Jędrzeja Moraczewskiego, Władysława Sikorskiego i Kazimierza Bartla oraz ministra spraw wojskowych Kazimierza Sosnkowskiego? Wszyscy ci wybitni politycy II RP byli wychowankami Politechniki Lwowskiej.
Małopolscy bohaterowie niepodległości 1918
Dwanaście sylwetek żołnierzy, polityków i działaczy społecznych. Każdy z nich odegrał istotną rolę w burzliwych latach 1914-1918. Poprzez ich życiorysy możemy dostrzec wielowymiarowość procesu, który zaczął się wraz z trzecim zaborem, a zakończył nawet nie w 1918 r., lecz trzy lata później, gdy w 1921 r. nasi przodkowie ostatecznie ukształtowali granice II RP.
Bracia Okrzejowie – zapomniani bohaterowie Niepodległości
„Stefan Okrzeja pierwszy spośród nowych żołnierzy niepodległości zawisł na szubienicy” – napisał w swojej pracy o dziejach porozbiorowych gen. Marian Kukiel. Pamięć o patriotycznym charakterze jego czynu była czymś oczywistym przed wojną. Nowym pokoleniom komuniści zaserwowali inną interpretację.
Powrót Pomorza do Polski – ogromny sukces Niepodległej u progu roku 1920
Dwa niewielkie, niezwykle urocze i z przebogatą historią pomorskie miasta, Puck i Golub (w 1951 roku powiększony o Dobrzyń i znany dziś pod nazwą: Golub-Dobrzyń), pięknie symbolizują wielkie zwycięstwo polityczne odradzającej się Polski.
Marynarze Niepodległej
Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 r. wiąże się nie tylko z czynem legionowym i działaniami Armii Polskiej we Francji, lecz także ze służbą polskich marynarzy
„Należy stworzyć niepodległe państwo polskie (…) z wolnym dostępem do morza". Powrót Pomorza i Kujaw do Polski 1918-1920
Album to jedna z inicjatyw podjętych przez pracowników pionu edukacyjnego Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy i Gdańsku, mających upamiętnić setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz powrotu Pomorza i Kujaw do Macierzy. Odzyskanie niepodległości na Pomorzu i Kujawach stanowiło proces złożony i wieloetapowy. Wynikało to niewątpliwie z faktu, iż do 1914 r. wchodziły one w skład dwóch państw zaborczych...
Pomorscy Ojcowie Niepodległości. Historia i pamięć
Wśród bohaterów polskiej niepodległości nie zabrakło mieszkańców Pomorza, które wyjątkowo długo czekało na niepodległość, gdyż (poza Gdańskiem i Toruniem) zostało odłączone od Rzeczypospolitej już podczas pierwszego rozbioru Polski w 1772 r.
Bohater nie bierze się znikąd. Zanim Henryk Sławik ratował Żydów w czasie wojny
Henryk Sławik, jeden z największych Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, skazany był na zapomnienie – na tyle skutecznie, że jego nazwisko jeszcze kilka lat temu niewiele mówiło nawet na Górnym Śląsku, regionie, w którym żył i pracował przez cały okres międzywojenny.
„Rzeczpospolita Bobrujska” – mała Polska
Opanowany przez polskie oddziały w lutym 1918 r. Bobrujsk stał się prawdziwą stolicą polskiego państewka na dalekich kresach I Rzeczypospolitej. Była to pierwsza enklawa wyzwolonej i zupełnie niezależnej od któregokolwiek z zaborców Polski.
Derusyfikacja w Warszawie 1915–1926
I wojna światowa położyła kres długoletniemu panowaniu Rosjan w Warszawie. W mieście energicznie przystąpiono do usuwania rosyjskojęzycznych napisów, zmiany nazw ulic, burzenia pomników i cerkwi wzniesionych przez zaborcę.
Błękitny Generał w wojnach o granice
Rozpoczął i prowadził wielką akcję ochotniczą. Nie tylko, że potrafił on zorganizować doskonały aparat, składający się z ludzi oddanych i ofiarnych, z poświęceniem pracujących, ale sam świecił najlepszym przykładem - wspominał o gen. Hallerze Wincenty Witos. Tak pozytywnej opinii o nim nie miał już jednak Józef Piłsudski.
Konferencja pokojowa w Paryżu
Zawieszenie broni 11 listopada 1918 r. zastało Romana Dmowskiego w Waszyngtonie. W Paryżu zaś, dzięki staraniom Erazma Piltza, który skutecznie podtrzymywał zainteresowanie sprawą polską nad Sekwaną, 13 grudnia 1918 r. Francja de facto uznała KNP za rząd.
Początki relacji Polski i Czechosłowacji w 1918 r.
Najistotniejszą przyczyną konfliktu między Polską i Czechosłowacją w pierwszych latach po odzyskaniu przez Rzeczpospolitą niepodległości był spór graniczny o Śląsk Cieszyński, Spisz i Orawę. Kwestia ta negatywnie wpłynęła na relacje między obu krajami także w późniejszych latach.
Orędzie Wilsona. Plan dla świata, nadzieja dla Polski
Wygłoszone przed amerykańskim Kongresem orędzie prezydenta Woodrowa Wilsona, zawierające program pokojowy w związku z trwającą od ponad trzech lat wojną światową, było propozycją pod wieloma względami przełomową.
Stanisław Długosz „Tetera”
Historia krótkiego życia Stanisława Długosza „Tetery” – młodego poety legionisty, podporucznika I Brygady Legionów Polskich.
Wilhelm Wyrwiński „Wilk”, Zygmunt Wiktor Bobrowski „Zdzisław”
Wilhelm Wyrwiński „Wilk” urodził się 30 grudnia 1882 r. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1908 r. wstąpił do Związku Walki Czynnej, a trzy lata później zaczął działać w Związku Strzeleckim.
Zygmunt Wiktor Bobrowski „Zdzisław” przyszedł na świat 17 października 1885 r. Ukończył Szkołę Mechaniczno-Techniczną Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda. W 1904 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. 19 czerwca 1906 r. za udział w ruchu socjalistycznym został aresztowany przez Rosjan, uwięziony na Pawiaku, a następnie zesłany w 1907 r. na dwa lata do guberni wiackiej, skąd zbiegł.
Edward Franciszek Herbert
Był zdolnym oficerem i krewnym jednego z najsłynniejszych polskich poetów – Zbigniewa Herberta. Wstąpił do Wojska Polskiego niemal natychmiast po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Brał udział w wojnach o granice Rzeczypospolitej w latach 1918–1920.
Zygmunt Radoński „Żarski”
Zygmunt Radoński „Żarski” urodził się 30 stycznia 1896 r. w Rzeżewie w powiecie włocławskim. Kształcił się w Szkole Handlowej w Kaliszu, Szkole Handlowej we Włocławku i w Cesarsko-Królewskiej II Wyższej Szkole Realnej w Krakowie.
Z Boga ordynansu Konfederacja Barska (1768-1772)
Była pierwszym zrywem niepodległościowym i patriotycznym o szczególnie religijnym i narodowym charakterze. W PRL określano ją jako „wsteczny ruch szlachty polskiej, który doprowadził do I rozbioru Polski”. Po rozpadzie sowieckiego komunizmu warto w jej świetle spojrzeć na naszą nowożytną historię.
W drodze do Ojczyzny. Polskie oddziały wojskowe w Chinach 1918-1920
Pod koniec I wojny światowej otworzyły się przed Polakami nowe możliwości realizacji marzenia o odbudowie własnego państwa. Z nadarzającej się szansy skorzystali Polacy rozsiani na całym świecie. Polskie oddziały wojskowe pojawiły się nawet w dalekich Chinach.
Józef Piłsudski – twórca Niepodległej
W całych dziejach Polski, tak przedrozbiorowej, jak i okresu zaborów, niewiele było postaci o podobnej skali dokonań. Co więcej, Piłsudski już za życia stał się symbolem.
Niewiadomski: dlaczego zabił prezydenta?
W sali wystawowej Zachęty, tuż po godzinie dwunastej dnia 16 grudnia 1922 roku, malarz, radykał i outsider Eligiusz Niewiadomski trzykrotnie strzelił ze swego browninga w plecy prezydenta Gabriela Narutowicza, wybranego zaledwie kilka dni wcześniej przez Zgromadzenie Narodowe.
"Wykuwanie niepodległości 1914–1921" - z cyklu „Polska geopolityka wczoraj, dziś i jutro”
Ustrój Rzeczypospolitej w świetle konstytucji kwietniowej
Zręby Niepodległej
Wznosiliśmy naszą państwowość jeszcze w czasie Wojny, co najmniej od lata 1915 roku. W jej ostatnim roku w polskie ręce definitywnie przeszło sądownictwo i szkolnictwo. Przygotowywano do pracy kadrę urzędniczą dla wszystkich działów administracji. Dzięki temu w listopadzie 1918 roku byliśmy gotowi.
Drogi do Niepodległości
W numerze "Rzeczpospolitej" z 2–3 listopada 2019 r. ukazał się dodatek historyczny IPN "Drogi do Niepodległości", przyczynek o trudnym, ale własnym, polskim wyrąbywaniu naszej państwowości po ponad stuleciu zaborów.
Gustaw Orlicz-Dreszer
Generał był jednym z prominentnych działaczy obozu piłsudczykowskiego po Maju 1926 r., w pełni świadomych tego stanu rzeczy, w tym skali zagrożeń dla odrodzonego w 1918 r. państwa, które narastały w latach trzydziestych. Potrafił aktywnie szukać środków zaradczych, zarówno w dziedzinie wojskowości, jak i w polityce.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Formacje graniczne 1918–1939. Na granicach II Rzeczypospolitej
Zakończenie wojny światowej, rozpad wielkich mocarstw i odzyskanie przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 r. rozpoczęło proces tworzenia się polskich władz i struktur państwowych. Odradzała się Rzeczpospolita Polska, która nie miała w tym czasie jednoznacznie określonego terytorium i granic.
Promocja albumu Na szlaku Kadrówek 1981-1989
Niepodległa i niepokonani
Jaki był ten czas, gdy nasi przodkowie wybijali się przed stu laty na niepodległość? Pozostały wspomnienia, stare gazety, fotografie – to one pozwalają zobaczyć dziś obraz owych pamiętnych dni.
Odzyskana Niepodległość (1918) – odbudowa zabytków, pamięci, wspólnoty
Mit Okrzei w Polsce Niepodległej
Legenda Stefana Okrzei (1886–1905) zrodziła się na długo przed powstaniem PRL. Początkowo kult młodego bojowca pielęgnowano głównie w środowiskach pepeesowskich. Z czasem jego imię nadano jednej z dywizji AK.
Obrona Lwowa w 1918 roku
Obrona Lwowa przed Ukraińcami w listopadzie 1918 r. jest jedną z najpiękniejszych kart w historii Polski. Poświęcenie i męstwo bohaterskiej ludności Miasta, a zwłaszcza młodzieży, pozostaje do dziś niedoścignionym wzorem polskiego patriotyzmu.
Powstania Śląskie
Powstania Śląskie z lat 1919-1921 zajmują w dziejach polskich insurekcji miejsce osobne. Bo i osobne jest usytuowanie Górnego Śląska w polskiej historii.
Agnieszka Wisła
„Zrozpaczona nieczynnością, kiedy cały świat walczył o wolność, wstąpiła[m] do specjalnego Oddziału Kobiet, jaki zorganizowała p. Helena Paderewska, i po krótkim przeszkoleniu [zostałam] wysłana do Francji jako Polish White Cross, a po przybyciu do Francji przydzielona do Francuskiego Czerwonego Krzyża, do zajęcia się polskimi żołnierzami walczącymi obok aliantów, ochotnikami z Ameryki” – napisała w swoim życiorysie polonijna społeczniczka z Ameryki Agnieszka Wisła.
Józef Piłsudski
"Piłsudski głosił wciąż te same prawdy honoru, poświęcenia, miłości ojczyzny – tylko że nie były one dla niego, jak dla wielu Polaków, pustym dźwiękiem, ale rzeczywistością, za którą stało całe jego życie."
Jan Lechoń, Portrety ludzi i zdarzeń, Warszawa 1999
Stanisław Kaszubski „Król”
Stanisław Kaszubski, którego biografia rozpoczyna „Bohaterów Niepodległej”, cieszył się „opinią bardzo dzielnego oficera – odznaczał się zawsze wybitnymi zaletami charakteru, jak również nadzwyczajną prawością, nieugiętą ideowością, przykładem odwagi i męstwa świecił zawsze i wszędzie wśród otoczenia” – pisano we wniosku o nadanie Kaszubskiemu, podporucznikowi 1. pułku piechoty I Brygady Legionów Polskich, najwyższego polskiego odznaczenia wojskowego – Krzyża Virtuti Militari.
Orędownik sprawy polskiej Ignacy Jan Paderewski (1860–1941)
Ignacy Jan Paderewski był wybitnym pianistą i kompozytorem, gorącym patriotą i mężem stanu, filantropem i działaczem społecznym. Jego zaangażowanie w polską sprawę było absolutnie bezinteresowne. Na trwałe wpisał się w poczet osób najbardziej zasłużonych dla odzyskania przez Polskę niepodległości.
Akt 5 listopada – przełom w czasie wielkiej wojny
5 listopada 1916 roku to data przełomu. Wydana tego dnia odezwa była ważnym punktem na polskiej drodze do niepodległości. Po ponad wieku kończyła się zmowa mocarstw zaborczych, a sprawa polska stawała się – przynajmniej w deklaracjach – jednym z celów wojny.
„Walka o granice 1918 - 1919” (cz. 1) - debata belwederska
„Kształtowanie się ośrodków władzy - listopad 1918 - luty 1919” – debata belwederska
Niezwyciężeni. Czas próby
Powstańcy śląscy
Liczba powstańców śląskich poległych w czasie zmagań z lat 1919–1921 wciąż jest trudna do ustalenia. Szacunkowo ocenia się, że w trakcie walk podczas I powstania poległo po stronie polskiej 500 osób. Ofiar niemieckich represji po zdławieniu powstania, także wśród ludności cywilnej, było jednak znacznie więcej. Łącznie ocenia się, że w 1919 r. straciło życie około 2500 Polaków.
Dowboria – kresowa epopeja I Korpusu Polskiego
Podkomendni gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego byli pierwszymi polskimi żołnierzami, którzy stanęli do walki z bolszewizmem i zwyciężyli. Na odległych Kresach wyzwolili pierwszy skrawek Polski.
Socjalista, premier, marszałek Sejmu RP Ignacy Daszyński (1866-1936)
Nie wiadomo, kogo na przełomie XIX i XX wieku konserwatyści bali się bardziej: diabłów czy socjalistów. Dla wielu zresztą nie było tu różnicy. Tymczasem prawdziwi socjaliści widzieli niesprawiedliwość świata i chcieli z nią walczyć. Taki był Ignacy Daszyński – uczciwy socjalista i polski patriota.
Kościół dla Niepodległości
Katoliccy duchowni towarzyszyli Polakom w najtrudniejszych momentach walki o odzyskanie wolności, a później – o jej utrzymanie.
Wojciech Korfanty – W Poznaniu, Warszawie, na Górnym Śląsku (1918-1919)
Prawdopodobnie 11 listopada 1918 r. Korfanty wraz z rodziną opuścił Berlin, gdy w Compiègne podpisano zawieszenie broni, kończące walki I wojny światowej. Znów był aktywnym graczem, jak kilka lat wcześniej.
Walki o Lwów i w Galicji Wschodniej
Konflikt polsko-ukraiński o Galicję Wschodnią rozpoczął się w mglisty poranek 1 listopada 1918 r., gdy polskich mieszkańców Lwowa zaskoczył widok błękitno-żółtej flagi zatkniętej na wieży ratusza oraz ukraińskich patroli wojskowych przemierzających ulice miasta.
Najpotężniejszy szaniec wolności
Na gruncie galicyjskim w gronie socjalistów, którzy zmierzali do restytucji Polski jako suwerennej republiki demokratycznej, znalazł się Ignacy Daszyński. Jego zasługi na tym polu sprawiły, że decyzją Sejmu Rzeczypospolitej został uznany za jednego z Ojców Niepodległości.
Orły weteranów Powstania Styczniowego
Starsi, siwi ludzie, pochyleni wiekiem, w granatowych rogatywkach z oficerskimi gwiazdkami. Pozdrawiani na ulicach przez dzieci, salutowani przez wojskowych wszystkich stopni, zapraszani do szkół i na uroczystości państwowe. Żywe pomniki. Na ich czapkach i naramiennikach cyfry: „1863”.
Endecja – cenne dziedzictwo
Dziedzictwo ruchu narodowego bywa dziś skazywane na niepamięć, choć powinno służyć kolejnym pokoleniom Polaków. Należy z niego czerpać wszystko to, co pozytywne – a jest tego bardzo dużo – odrzucając jednocześnie to, co z dzisiejszej perspektywy nie wydaje się warte naśladowania.
„Sto lat z tysiąclecia. Drogi do Niepodległej” – debata belwederska
Gdy gra toczy się o wszystko... o Niepodległość Polski
Odzyskanie niepodległości przez Polskę
Pakiet zawiera m.in. zdjęcia, pisma i ulotki dotyczące działalności zbrojnej w latach 1914–1918 zmierzającej do odzyskania przez Polskę niepodległości.
Biuletyn IPN 11/2018 - Niepodległa i niepokonani
Dziesięciolecie Odzyskania Niepodległości uczczono wydaniem monumentalnej, bogato ilustrowanej księgi. Na setną rocznicę powinniśmy oddać w Państwa ręce całą serię takich ksiąg. Tymczasem proponujemy 160 stron „Biuletynu IPN” i film o polskich wynalazkach z przełomu wieków. Mamy nadzieję, że po przeczytaniu artykułów i obejrzeniu dołączonego filmu nie będą Państwo rozczarowani.
Andrzej Nowak - Niepodległość: warstwy doświadczenia i horyzonty oczekiwań w polskiej myśli politycznej XIX wieku
Warszawiacy wobec niepodległości - część I
„Wkład Kościoła w odbudowę Niepodległej” – debata belwederska
Niezależne obchody odzyskania niepodległości w PRL (odc. 27)
"Wznoszenie zrębów państwa" - debata belwederska
Gloria Victis, czyli o etosie powstań w historii i kulturze polskiej
Powstanie Wielkopolskie. Zwycięstwo: Zdobycie pojazdu pancernego
Pierwsza szkoła oficerska w Stróży lipiec - sierpień 1913. Szkoła niepodległej Polski
Lipiec 1913, rok do wybuchu wielkiej wojny. Stróża, mała wioska zagubiona w Beskidzie Wyspowym, niedaleko od Dobrej. Tu niewielki dwór. We dworze i pobliskiej stodole kilkudziesięciu mężczyzn.
IPNtv - Wywalczona. Niepodległa. Polska. (spot)
Powstanie Wielkopolskie. Zwycięstwo: Zdobycie Ławicy
Powstanie Wielkopolskie. Zwycięstwo: Powstaniec - artysta (Leon Prauziński)
Dwie drogi do niepodległości - Józef Piłsudski - Roman Dmowski
„Akt 5 listopada 1916 roku. Prolog Niepodległości?" - debata belwederska
„Przede wszystkim Legiony… Czyn zbrojny 1914 - 1918" (cz. I) - debata belwederska
Biuletyn IPN nr 11/2017 - Powstań, Polsko!
Polskie powstania narodowe to główny temat listopadowego numeru. Zbliżając się do setnej rocznicy Odzyskania Niepodległości, chcemy przez rok w każdym numerze przypominać drogi wiodące do Niepodległości. Zaczynamy od przedstawienia niezłomnego ducha polskiego, który sprawiał, że biliśmy się o wolność nawet na zesłaniu.
Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski (1987) - Trójmiasto... kamerą SB
„Nie tylko Dmowski i Paderewski (polska akcja dyplomatyczna 1914 - 1918)" - debata belwederska
Polska pojałtańska - polska czy „polska”?
Drogi do Niepodległej – kontekst międzynarodowy (debata belwederska)
IPN TV Konferencja - akcja społeczna „Dziękujemy za wolność"
Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Wiek XX należał do najtrudniejszych w dziejach państwa i narodu polskiego. Niełatwo ten okres opisać, tym bardziej w syntetycznym skrócie. Naszym zamierzeniem było przedstawienie najnowszej historii Polski takiej, jaka była...
nr 11-12/2008
„Biuletyn IPN”, wydany w 90. rocznicę odzyskania Niepodległości, otwiera rozmowa wybitnych historyków Krzysztofa Kawalca, Włodzimierza Sulei i Pawła Wieczorkiewicza z Markiem Gałęzowskim o tym, jak najwybitniejsi polscy politycy i wojskowi zmierzali różnymi drogami do Niepodległości.
nr 5-6/2008
W rozszerzonym „Biuletynie IPN” (maj–czerwiec, nr 88–89) znajdą Państwo wiele ciekawych informacji o Naczelniku Państwa i Marszałku, czyli o Józefie Piłsudskim, a także o jego uczniach, współpracownikach i kontynuatorach idei niepodległościowej. Hasłem przewodnim najnowszego numeru są więc PIŁSUDCZYCY.
Fot. NAC
