Autorami artykułów, drukowanych pierwotnie na łamach „Gazety Krakowskiej” przez cały rok 2018, są pracownicy krakowskiego oddziału IPN. Nasi bohaterowie to: Marian Bomba, Antoni Gryzina-Lasek, Józef Herzog, Władysław Leopold Jaworski, Alojzy Kaczmarczyk, Juliusz Leo, ks. Ferdynand Machay, Olga Małkowska, Józef Ostafin, Antoni Stawarz, Henryk Wereszycki, Zofia Zawiszanka.
Każda z przedstawionych osób wybrała nieco inną drogę do niepodległości. Każda zapewne nosiła w sercu własny obraz tej wymarzonej, utęsknionej wolnej Polski. Ludzi tych połączyła idea niepodleg łości i determinacja w dążeniu do jej urzeczywistnienia. To tylko dwanaście postaci z setek tysięcy walczących o Rzeczpospolitą. Jednak poprzez te życiorysy, odmienne, na swój sposób wyjątkowe, możemy dostrzec głębię i wielowymiarowość procesu, który zaczął się wraz z trzecim zaborem, a zakończył nawet nie w 1918 r., lecz trzy lata później, gdy w 1921 r. nasi dziadowie ostatecznie ukształtowali granice II Rzeczypospolitej. Widzimy walkę zbrojną, działalność polityczną i dyplomatyczną, ale także społeczną. Odsłaniają się przed nami zróżnicowane koncepcje mające prowadzić do odrodzenia Polski. Możemy również poczuć świat wartości tych postaci. Świat, w którym obowiązki były ważniejsze niż dążenie do przywilejów, a dobro Ojczyzny stawiano ponad własne ambicje. Tacy ludzie tworzyli elitę II Rzeczypospolitej. Elitę, która niestety została nam odebrana w konsekwencji terroru II wojny światowej, a potem komunistycznych represji i procesu tzw. inżynierii społecznej. Tych dwanaście postaci przypomina nam, jaka była kiedyś nasza wspólnota, a ich życiorysy tłumaczą, dlaczego długi marsz do odzyskania wolności musiał skończyć się sukcesem.
