Czym Grupy Oporu „Solidarni” różniły się od innych struktur opozycyjnych? Ile wiedziała o nich Służba Bezpieczeństwa? Co wydarzyło się w Magdalence w 1986 r.?
Solidarny. Jan Paweł II wobec Solidarności w latach 1980–1981
Dla papieża Jana Pawła II powstanie NSZZ „Solidarność” było nie tylko czynnikiem zmieniającym sytuację w Polsce i całym bloku wschodnim, lecz także inspiracją do refleksji o roli związków zawodowych we współczesnym świecie i o relacjach między kapitałem a pracą.
Duszpasterstwo Ludzi Pracy przy kościele św. Stanisława Kostki w Szczecinie w latach 80. XX wieku
Szczecińskie środowisko Duszpasterstwa Ludzi Pracy gromadziło między innymi osoby związane z regionalną „Solidarnością”. Kluczowe spośród podejmowanych przez nie haseł dotyczyły wartości i etyki pracy oraz roli, jaką praca odgrywa w życiu każdego człowieka. Poszukiwaniom odpowiedzi na pytania o to jak żyć i kim być w dobie gospodarczego kryzysu PRL lat osiemdziesiątych służyć miały cyklicznie odprawiane Msze św. i spotkania robocze.
Znaczki pocztowe „Solidarności”
W latach 80., w okresie walki z reżimem komunistycznym, w tzw. drugim obiegu pojawiły się znaczki pocztowe wydawane przez NSZZ „Solidarność”. Znaczki podziemnej „Solidarności” stały się symbolem oporu wobec władzy i oznaką istnienia wolnego, niepodległego państwa podziemnego.
„Przedsierpniowa” opozycja studencka w Białymstoku
Wystąpienia studentów z marca 1968 r., wynikające z niezadowalającej sytuacji w kulturze, zapoczątkowały szerszy opór społeczny. Wynikał on z narastającego rozczarowania systemem sprawowania władzy. W latach 70. studenci organizowali się m.in. wokół Kościoła katolickiego, co miało stanowić bazę ich dalszej działalności społecznej.
„Biuletyn IPN” nr 4/2022 – Opozycja przedsierpniowa. Pamięć o Katyniu
Opozycja przedsierpniowa i pamięć o Katyniu to dwa główne tematy kwietniowego numeru „Biuletynu IPN”. Przedstawiamy w nim sylwetki bohaterów, ale także ciekawe mniej znane wydarzenia związane z opozycją lat siedemdziesiątych.
Sowieccy dysydenci i Solidarność
Wprowadzenie w PRL stanu wojennego miało bezpośredni wpływ na politykę wewnętrzną w ZSRS, gdzie zaostrzono represje wobec dysydentów. Więzienia, zsyłki i wyrzucanie z kraju to elementy wspólnej strategii komunistów sowieckich i polskich, przeczuwających niechybny kryzys systemu i poszukujących skutecznych metod ratowania totalitarnego ustroju.
Rozbicie organizacji „Ruch” w przeddzień planowanego podpalenia muzeum Lenina w Poroninie
20 czerwca 1970 r. rozpoczęły się aresztowania osób związanych z organizacją „Ruch”, co doprowadziło do jej rozbicia w przeddzień planowanej akcji podpalenia muzeum Lenina w Poroninie na Podhalu.
„Chcemy Polski wolnej i niepodległej…”. Symbolika niezależnych demonstracji w PRL
Demonstracje uliczne były jednym z bardziej widocznych przejawów oporu Polaków przeciw rządom komunistycznym w całym okresie PRL. Dochodziło do nich podczas wybuchów społecznego niezadowolenia, wynikających z pogarszającej się sytuacji społeczno-gospodarczej i politycznej w kraju.
„Tysol” Tadeusza Mazowieckiego. Próba szybkiej lektury
Podpisanie porozumień sierpniowych rozpoczęło okres wyjątkowy, gęsty od ważnych wydarzeń, głośnych tekstów, sporów, napięć społecznych i momentów przełomowych. Odbiciem tego jest 37 numerów redagowanego przez Tadeusza Mazowieckiego pisma.
Okrągły Stół oczami Czesława Miłosza
Wydarzenia w PRL były bacznie obserwowane za granicą, szczególnie przez polską emigrację. Nie inaczej było również pod koniec lat osiemdziesiątych. Jednym z budzących zainteresowanie zdarzeń roku 1988 były planowane rozmowy części opozycji, tej uznanej przez rządzących za konstruktywną, z władzami PRL w postaci Okrągłego Stołu.
Akcja społecznie użyteczna. Pierwszy publiczny protest głodowy w PRL
24 maja 1977 r. w kościele pw. św. Marcina w Warszawie rozpoczął się pierwszy publiczny protest głodowy, zorganizowany przez członków Komitetu Obrony Robotników.
Operacja „Mewa”
Był 12 grudnia 1981. Wśród kończących właśnie obrady członków Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” rozeszła się pogłoska, że nie działają teleksy i telefony. Jednak Lech Wałęsa i Andrzej Krupiński spokojnie zamknęli posiedzenie. Opuszczający salę działacze nie wiedzieli, że zaczyna się stan wojenny.
Niepodległy. Wierny Kościołowi i Polsce Janusz Krupski (1951–2010)
Urodzony w połowie XX w. historyk, założyciel i redaktor naczelny podziemnego pisma „Spotkania”, działacz opozycji niepodległościowej. Był człowiekiem głębokiej wiary i kryształowego sumienia, co zgodnie zaświadczają osoby znające go od dzieciństwa i młodości oraz świadkowie jego późniejszego życia.
Papież Solidarności
Wraz z wyborem na Stolicę Apostolską Polaka zaczął się zmieniać świat. Pierwsza wizyta Jana Pawła II w Ojczyźnie stała się wydarzeniem, w którego trakcie papież niejako zaprezentował program swojego pontyfikatu. Niezmiernie ważna okazała się też trzecia papieska pielgrzymka do Polski w roku 1987.
„Ekspertyza. Teczka TW »Bolka«”
Jak Andrzej Rozpłochowski wspominał swoją działalność opozycyjną i internowanie? Dlaczego komuniści uważali go za jednego z najbardziej radykalnych liderów „Solidarności”? Jakie było znaczenie Porozumienia Katowickiego?
Poznaj dorobek Niezależnej Oficyny Wydawniczej lat 1982-1989. Na czym polegała trudność prowadzenia drugoobiegowej działalności wydawniczej w tych latach?
Represje stanu wojennego oraz... Obrachunek z dekadą Jaruzelskiego... (cz. 5 konferencji naukowej)
Komitet Obrony Robotników i narodziny jawnej opozycji – nowa rzeczywistość w PRL?
Prymas Tysiąclecia – o roli kardynała Stefana Wyszyńskiego w kształtowaniu opozycji niepodległościowej
Jan Kozłowski – niepokorny rolnik
Jan Kozłowski był jednym z trzech więźniów politycznych wymienionych z imienia i nazwiska (obok Marka Kozłowskiego i Edmunda Zadrożyńskiego), o których uwolnienie upomnieli się strajkujący w sierpniu 1980 r. w Gdańsku. Żądanie to zapisano w czwartym punkcie historycznych postulatów sierpniowych.
O Katalogu Osób Rozpracowywanych i działalności opozycyjnej w PRL
Solidarność – relacja międzyosobowa
Solidarność z początku lat osiemdziesiątych była w swej najgłębszej warstwie międzyosobową relacją łączącą większość ówczesnego polskiego społeczeństwa, przejawiającą się w ludzkich postawach, decyzjach, działaniach i dziełach.
Od Związku Walki i Sabotażu do Ciemnogrodu - z Wojciechem Cejrowskim o historii
Poświęcili życie dla Niepodległej – bohaterowie Solidarności
Działalność opozycji antykomunistycznej w PRL zakończyła się zwycięstwem. Upadł komunizm, mamy wolny, niepodległy kraj, demokratycznie wybierane rządy. Zwycięstwo zostało jednak okupione wielkimi wyrzeczeniami i ciężką pracą, a nawet cierpieniami działaczy i ich rodzin.
Rola białostockich duszpasterstw w aktywizacji podziemnej „Solidarności”
Zaangażowanie się niektórych księży w działalność podziemną, a także brak innych działań opozycji solidarnościowej spowodowały, że w początkach 1985 r. wśród społeczności Białegostoku intensywnie rozwijały się duszpasterstwa. Były one swoistym antidotum na trudną sytuację białostockiego podziemia.
Koncepcje oporu społecznego w okresie stanu wojennego 1981-1983
Po wprowadzeniu stanu wojennego ocalali z aresztowań członkowie Komisji Krajowej zawiązali Krajowy Komitet Strajkowy NSZZ „Solidarność”. Wykonując uchwałę KK z 12 XII 1981 r. KKS wezwał do strajku generalnego, który zakończyłby się po uwolnieniu wszystkich aresztowanych i odwołaniu stanu wojennego.
Średnia opozycja w średniej wielkości mieście? Przypadek Gorzowa Wielkopolskiego (cz. 2)
Czerwiec ’76 na Dolnym Śląsku
Wydarzenia Czerwca 1976 r. kojarzą się przede wszystkim z wystąpieniami robotniczymi przeciwko drastycznym podwyżkom cen żywności. Do największych i najbardziej znanych protestów doszło 25 czerwca w Radomiu, Ursusie i Płocku.
Średnia opozycja w średniej wielkości mieście? Przypadek Gorzowa Wielkopolskiego (cz. 1)
Gracze, szulerzy i wiatr zmian. O negocjacjach przy „okrągłym stole”
„Okrągły stół” nawiązywał do legendy o królu Arturze. Tyle, że stół z mitu miał uniemożliwić rycerzom spory o pierwszeństwo, a przy meblu z Sali Kolumnowej Pałacu Namiestnikowskiego hierarchia była ściśle ustalona. Główny negocjator strony partyjno-rządowej też wcale nie przypominał króla Artura.
„Chłopom polskim szczęść Boże!”
Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski wzbudziła wielkie zainteresowanie także w opozycyjnych środowiskach wiejskich.
Wybory kontraktowe ’89
Mówiąc o wyborach kontraktowych sprzed trzydziestu lat, zazwyczaj ma się na myśli 4 czerwca 1989 r. Głosowanie to odbyło się jednak w dwóch turach, między którymi rozegrały się wydarzenia bardzo istotne z punktu widzenia dalszego rozwoju sytuacji politycznej.
Klęska komuny i triumf „Solidarności”
Polacy tłumnie ruszyli do urn wyborczych. Wynik pierwszej tury głosowania z 4 czerwca 1989 r. pokazał, że chcą zmiany ustroju. Strona opozycyjna nie sięgnęła jednak po władzę. Honorowała kontrakt zawarty przy okrągłym stole.
Opricznicy PRL: Służba Bezpieczeństwa (1975-1990). Przeciw kobietom i drugiemu obiegowi. Specgrupa w Poznaniu
Banknoty polskiego podziemia
Demiurg czy Demon? Adam Michnik w dokumentach SB
List wrocławskich naukowców w obronie KOR
W maju 1977 r. olbrzymim wstrząsem dla wszystkich środowisk opozycyjnych była śmierć studenta V roku filologii polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, współpracownika KOR Stanisława Pyjasa. Jego ciało znaleziono w bramie przy ul. Szewskiej w Krakowie.
Opór: polska wieś wobec opresji komunistycznego reżimu
Adam Michnik, czyli Demiurg, czyli jak opowiadać o żyjącym świadku epoki
Święto 3 maja w czasach Polski „ludowej”
Rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja uchodziła w PRL za święto przeciwników systemu. Władza robiła wszystko, by utrudnić niezależne, patriotyczne manifestacje.
Marsz po prawdę. 1 maja 1971 r. w Szczecinie i Gdańsku
„Solidarność” Rolników Indywidualnych na Podhalu, Spiszu i Orawie w latach 1980–1981
Komuniści, po zdławieniu niezależności Polskiego Stronnictwa Ludowego, poddali wieś polską próbie kolektywizacji. Traumatyczne przeżycia zaowocowały spadkiem aktywności społecznej jej mieszkańców na wiele lat.
Bydgoski Marzec ‘81. Dodatek prasowy w 40. rocznicę rolniczego protestu
W 40. rocznicę Bydgoskiego Marca 1981 r. Delegatura IPN w Bydgoszczy przygotowała dodatek prasowy, który ukazał się 16 marca w „Gazecie Pomorskiej”, „Expressie Pomorskim” oraz w „Nowościach: Dzienniku Toruńskim”. Zapraszamy do pobrania!
Katyń w działalności opozycji w Krakowie
Środowiska opozycyjne upominały się o prawdę o Katyniu przez cały okres PRL. Bardzo uroczyście obchodziły zwłaszcza czterdziestą rocznicę zbrodni katyńskiej. Rada Koordynacyjna Polonii Wolnego Świata, powołana w 1979 r. na I Zjeździe Polonii w Toronto, ogłosiła rok 1980 – Rokiem Katyńskim.
Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski - wspomina Kornel Morawiecki
Polityczne konstruowanie „okrągłego stołu”
Zanim stolarze w Henrykowie zbudowali najsłynniejszy polski mebel, idea „okrągłego stołu” została skonstruowana politycznie.
Historia „Szefa” – ks. Witold Andrzejewski
NSZZ "Solidarność" Region Zielona Góra - wybrane aspekty działalności w latach 1980 - 1981
W lipcu roku 1980 wydarzenia w województwie zielonogórskim przebiegały spokojnie. Niezadowolenie w zakładach pracy nasiliło się dopiero w sierpniu 1980 r. Coraz częściej wyrażano krytyczne opinie wobec dyrekcji zakładów pracy, władz terenowych i centralnych.
Częstochowy droga do Solidarności
Zwycięskie strajki Sierpnia ’80 doprowadziły do powstania NSZZ „Solidarność” jako głównej siły opozycyjnej wobec komunistycznej władzy – siły zorganizowanej, mającej nakreślone cele działania i poczucie własnej mocy. Tymczasem w wielu ośrodkach kraju droga do „Solidarności” dopiero się zaczynała.
Karnawał Solidarności w Elblągu
Lato 1980 roku stanowiło punkt zwrotny w historii PRL. Preludium do największego kryzysu tzw. władzy ludowej w Polsce stanowiła wprowadzona 1 lipca przez rząd Edwarda Babiucha podwyżka cen na mięso.
Początki niezależnego ruchu związkowego w Gorlicach
Gorlice w wyniku reformy administracyjnej z maja 1975 r. znalazły się w nowo utworzonym województwie nowosądeckim. Liczba mieszkańców w 1980 r. wynosiła niespełna 30 tys. Miasto było lokalnym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym we wschodniej części województwa.
Narodziny wałbrzyskiej „Solidarności”
Spojrzenie na „Solidarność” z perspektywy regionalnej wiele wnosi do poznania jej historii. Punkt widzenia „małej ojczyzny” pokazuje odrębność tego ruchu w małych ośrodkach, jednocześnie ilustrując pewien uniwersalizm jego rozwoju i genezy, postaw i zachowań ludzi, którzy go tworzyli.
Powstanie „Solidarności” w Jarosławiu
W roku 1980 głównym skupiskiem zakładów przemysłowych na terenie województwa przemyskiego był Jarosław. 24 sierpnia tego roku pracownicy Huty Szkła „Jarosław” wysunęli postulaty płacowe i ogłosili swoją solidarność ze strajkującymi robotnikami Wybrzeża.
Początki NSZZ „Solidarność” w Augustowie
Na przełomie sierpnia i września 1980 roku napięta atmosfera odczuwalna dotąd w bardziej zindustrializowanych regionach Polski dotarła do województwa suwalskiego.
W cieniu Czerwca 1976. Początki NSZZ „Solidarność” w województwie płockim
Powstałe w wyniku gierkowskiej reformy administracyjnej w 1975 r. województwo płockie ze swoim dominującym charakterem rolniczym nie wyróżniało się wówczas na tle pozostałych czterdziestu ośmiu.
Wydawnictwo IPN przedstawia... (12) Szczecin ostatnich dekad PRL
Arystokrata w opozycji
W wielobarwnym i zróżnicowanym nurcie opozycji znalazło się również miejsce dla przedstawiciela jednego z najbardziej znanych polskich szlacheckich rodów, który wierzył w egalitarne lewicowe ideały.
Jan Olszewski 1930–2019
Jan Olszewski urodził się 20 sierpnia 1930 r. w rodzinie kolejarskiej. Mieszkał na warszawskim Bródnie. Jego dom rodzinny był związany z polską tradycją niepodległościową.
Gierek w Szczecinie i Gdańsku 24-25 stycznia 1971 r.
W 10. rocznicę śmierci Restytuta Staniewicza
Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989). Tom II
Ideały Panny „S”
Powstanie „Solidarności” w 1980 roku było wyrazem sprzeciwu wobec rzeczywistości PRL, jednak wizja obalenia komunizmu, odzyskania niepodległości i wprowadzenia demokratycznego porządku znajdowała się poza horyzontem wyobraźni jej działaczy i członków. Godność i samorządność – te słowa wydają się lepiej oddawać ówczesne emocje i motywacje.
Zamach grudniowy
Pierwszym sygnałem była wiadomość o przedłużeniu służby żołnierzom ostatniego rocznika. Władze Związku nie reagowały – jedynie Zarząd Regionu Dolny Śląsk przyjął 19 października przygotowany przez Kornela Morawieckiego tekst apelu do żołnierzy Wojska Polskiego.
Kontrwywiad SB vs. Grupy Oporu „Solidarni”
„Solidarność” – między ewolucją a rewolucją
Grupy Oporu „Solidarni”: historia pewnego porwania
Szczecińska droga do „Solidarności”
Wprowadzenie 1 lipca 1980 przez rząd podwyżek cen wędlin i mięsa wywołało protesty społeczne, które władza początkowo starała się łagodzić wprowadzeniem wzrostu wynagrodzeń w niektórych zakładach pracy.
Papiery nie giną. Akta z „Domu Chłopa”
Ocalona 13 grudnia 1981 r. dokumentacja Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego NSZZ RI „Solidarność”, choć niekompletna, ma dużą wartość historyczną. Jest dziś bowiem podstawowym źródłem do badania dziejów ruchu solidarnościowego na wsi w 1981 r.
Jan Walc. Biografia opozycjonisty
"Był taki ktoś...” – film dokumentalny Aliny Czerniakowskiej o Wojciechu Ziembińskim
Spawacz antysocjalistyczny
Maciej Miatkowski – wieloletni pracownik Stoczni Gdańskiej, uczestnik protestów w grudniu 1970 r., działacz Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża i Solidarności, przyjaciel Anny Walentynowicz i Lecha Kaczyńskiego – nie doczekał czterdziestej rocznicy powstania WZZ. Zmarł w grudniu 2017 r.
Powołanie Komitetu Obrony Robotników
22-23 września 1976 roku powstał Komitet Obrony Robotników. 22 września zdecydowano o powstaniu Komitetu, a 23 września opublikowano sygnowany przez grupę inicjatywną „Apel do społeczeństwa i władz PRL”.
Spotkania do ponownego odczytania
Drugi obieg wydawniczy w Polsce w latach 1976–1989 od dawna jest jednym z tematów częściej podejmowanych przez badaczy tego okresu. Na szczególną uwagę w tym kontekście zasługuje monumentalna, opracowana przez Macieja Sobieraja, publikacja Spotkania. Niezależne Pismo Młodych Katolików.
Maryla Płońska
Maryla Płońska współtworzyła Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża, była redaktorką „Robotnika Wybrzeża”, w sierpniu 1980 r. uczestniczyła w strajku w Stoczni Gdańskiej i brała udział w redagowaniu 21 postulatów. Swoją aktywnością przyczyniła się do sukcesu Sierpnia ’80 i powstania Solidarności.
Henryk Bąk
Walkę polskich chłopów z ustrojem totalitarnym po wojnie można podzielić na kilka etapów: działalność w PSL i wsparcie partii Stanisława Mikołajczyka; udział wielu młodych ludzi w konspiracji zbrojnej; czynny opór wobec kolektywizacji na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych; tworzenie zorganizowanej opozycji demokratycznej w latach siedemdziesiątych; i wreszcie – w latach osiemdziesiątych – powołanie własnego związku zawodowego tworzącego wielki ruch społeczny „Solidarność”. We wszystkie te inicjatywy zaangażowany był Henryk Bąk.
Młoda „Solidarność”
Niezależne Zrzeszenie Studentów, powstałe na polskich uczelniach jesienią 1980, stanowiło część wielkiego ruchu społecznego. Od siostrzanej „Solidarności” było jednak dużo bardziej radykalne. Wielu robotników i intelektualistów liczyło na to, że system można naprawić. Studenci chcieli go obalić.
Czy wiesz, że dopiero to porozumienie umożliwiło tworzenie niezależnego i jednego ruchu związkowego w całej Polsce? Dowiedz więcej w jaki sposób strajkujący robotnicy zmusili władze komunistyczne do ustępstw!
Szczeciński Sierpień 1980
Przeciwko stanowi wojennemu. 31 sierpnia 1982 r. w Gorzowie Wielkopolskim [dyskusja]
Alina Pienkowska-Borusewicz
Strajki w 1988 r., choć znacznie słabsze niż te sprzed ośmiu laty, dały jednak impuls do zmian społecznych i politycznych w Polsce, do zbliżenia władz państwowych i środowiska opozycyjnego. Szczegóły omówiono przy Okrągłym Stole, przy którym Alina Pienkowska nie chciała usiąść – pomimo że zgadzała się z jego przesłaniem: „skład delegacji [solidarnościowej] był ustalany przez kolegów z Warszawy. Uważam, że to nie w porządku wobec ludzi, którzy przez cały stan wojenny pracowali na rzecz zmian”. Więcej ciekawych wątków z życia jednej z bohaterek Solidarności w broszurze z serii "Bohaterowie Niepodległej".
„Tak powstawała Solidarność w Wielkopolsce” – spotkanie historyków i świadków historii (cz. 2)
„Tak powstawała Solidarność w Wielkopolsce” – spotkanie historyków i świadków historii (cz. 1)
Tu rodziła się "Solidarność". Szczeciński Sierpień 1980 (dyskusja)
Myśl społeczno-polityczna "Solidarności". Cz. 3: lata 1986-1989
40 lat "Solidarności" - promocja wydawnictw IPN
Od kolegiów po działania specjalne SB, czyli represje wobec działaczy opozycji w latach 80.
W drugiej połowie lat 70. władze PRL postawiły nie na masowe aresztowania, a na nękanie działaczy opozycji. Nie znaczy to jednak, że opozycjoniści nie trafiali do więzień.
Żyrardowskie strajki w lipcu 1980 roku
Największym centrum strajkowym w lipcu 1980 r. – oprócz Lublina, czy szerzej Lubelszczyzny – był Żyrardów, liczący niespełna 40 tys. mieszkańców. Jednak dziś już prawie nikt nie pamięta o robotniczych protestach w tym mieście.
Myśl społeczno-polityczna "Solidarności". Cz. 2: lata 1981-1986
Pamięć o Sierpniu 1980: "Twarze Solidarności" (nowy portal), nieznane dokumenty sowieckie i dodatek prasowy
Lech Bądkowski
Lech Bądkowski był bez wątpienia jedną z najwybitniejszych postaci w dziejach Gdańska i Pomorza w XX w. Ów wychowanek II Rzeczypospolitej podczas II wojny światowej z bronią w ręku walczył o wolność Polski i Pomorza, a następnie przez wiele lat jako pisarz i działacz społeczny starał się o uzyskanie swobody działania w jak najszerszym zakresie możliwym w realiach PRL.
Nie dać im spokoju. Jerzego Kanikuły boje z komuną
W Trójmieście Solidarność Walcząca działała już od 1982 r. Jej aktywność zwiększyła się, kiedy inicjatywę przejęli Ewa Kubasiewicz i Andrzej Kołodziej. U ich boku działał dwudziestolatek, Jurek Kanikuła, któremu niekiedy brakowało doświadczenia, ale nigdy odwagi.
Piosenki zakazane, bo prawdziwe
I Ogólnopolski Przegląd Piosenki Prawdziwej “Zakazane piosenki” rozpoczął się 20 sierpnia 1981 r. Przez trzy kolejne dni prezentowano programy artystyczne w pięciogodzinnych blokach na scenie w hali widowiskowo-sportowej Olivia w Gdańsku. Imprezę podzielono na dwie części: konkursową i artystyczną.
Cel – niepodległość Polski
Być może o Andrzeju Kołodzieju wielu dotąd nie słyszało, bo on sam nigdy nie dbał o rozgłos, a środowisko Lecha Wałęsy, koła rządzące III RP i media zadbały, by o jego czynach społeczeństwo się nie dowiedziało. A przecież to głównie Kołodziejowi zawdzięczamy, że doszło do powstania Solidarności.
Trasa W-Z: niemy świadek Warszawy pod rządami komunistów. Materiały SB z Archiwum IPN
Zagadka Zdzisława Szpakowskiego, czyli pewna tajemnica strajków lipca 1980 r. w Lublinie
Powszechnie uważa się, że ponadzakładowe struktury strajkowe w 1980 r. były tworzone dopiero w drugiej połowie sierpnia 1980 r. – najpierw w Gdańsku, a potem w Szczecinie – podczas, gdy wcześniejsze protesty miały charakter nieskoordynowany.
Niezrealizowane postulaty. Strajkowe lato 1988 roku w województwie katowickim
Rzeczywistość drugiej połowy lat osiemdziesiątych w uprzemysłowionej części Górnego Śląska daleko odbiegała od obrazów szczęśliwych, nowoczesnych i opływających w dostatki górnośląskich miast i osiedli, którymi do znudzenia epatowano w czasach „propagandy sukcesu”.
„Agentura Watykanu”. Parafia kapucynów we Wrocławiu w latach 1981–1989
„Czy ksiądz zdaje sobie sprawę, że możemy go aresztować? – To bardzo dobrze, będę mógł wtedy pomagać najbardziej potrzebującym”. To fragment przesłuchania o. Adama Białka we wrocławskim komisariacie przy ul. Jaworowej. On i inni kapucyni bardzo przysłużyli się opozycji w ostatniej dekadzie PRL.
Warszawski salon Pana X
Dramat wielu żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, którym dane było przeżyć krwawe boje o wolną Polską, by na koniec nie móc powrócić do kraju, rozgrywał się po cichu. Skomunizowany kraj wielu z tych co powrócili powitał więzieniami i torturami.
Solidarność na ulicach
O Piotrze Rzewuskim słyszało niewielu, a przecież jest to z pewnością jeden z najbardziej wytrwałych i bezkompromisowych opozycjonistów lat osiemdziesiątych.
Pamięć opozycji – opozycja w pamięci
Jednym z istotnych zadań IPN jest przypominanie o kolejnych rocznicach społecznych buntów w okresie PRL.
Gdzie był lud polski? Prof. Wojciech Roszkowski o 1918 i o 1989
Rozmowy na Zawracie
Negocjacje między komunistycznymi władzami a kierownictwem „Solidarności” w Magdalence są jednym z najbardziej znanych epizodów w najnowszej historii Polski. Mało kto pamięta, że pierwsze rozmowy między Kiszczakiem a Wałęsą odbywały się na warszawskim Mokotowie, w willi na ulicy Zawrat.
Łabędzi śpiew polskiego komunizmu
W styczniu 1947 r. w Polsce przeprowadzono pierwsze powojenne wybory do Sejmu. Chociaż jednym z jego uczestników był Blok Demokratyczny – składający się m.in. z Polskiej Partii Robotniczej – stanowiły one absolutną antytezę demokracji.
Życiorys bez kompromisów
Kornel Morawiecki przyszedł na świat 3 maja 1941 r. jako syn Michała Morawieckiego, wówczas żołnierza ZWZ (następnie AK) i Jadwigi z domu Szumańskiej. Miejscem jego urodzenia była Warszawa, a ściślej – ta część Pragi, która zwana jest Kamionkiem.
Wybory czerwcowe 1989 roku w Łodzi
W trakcie obrad „okrągłego stołu” zapadła przełomowa w dziejach PRL decyzja o przeprowadzeniu wyborów parlamentarnych z udziałem opozycji. W Łodzi, tak jak w całej Polsce, komunistyczne władze poniosły w nich spektakularną klęskę.
„Daleko od szosy” – wybory 1989 na polskiej prowincji
Każda rocznica wyborów kontraktowych staje się pretekstem do rozmowy o wydarzeniach rozgrywających się w świetle jupiterów czy w centralnych punktach dużych polskich miast. Tymczasem sukces strony solidarnościowej z czerwca 1989 nie byłby możliwy bez wyborców z terenów słabo zurbanizowanych.
Głodówka KOR w obronie robotników Czerwca 1976
Oddział Poznański "Solidarności Walczącej" 1983-1990
"Luźne kartki". Nowe źródła do dziejów Poznańskiego Czerwca 1956
3 maja 1988 r. - początek strajku w Stoczni Gdańskiej
Stanisław Pyjas i Studencki Komitet Solidarności
WZZ Wybrzeża, czyli ludzie muszą się bronić ...
Czterdzieści dwa lata temu powstał Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Działania zrzeszonych w WZZ-tach kilkudziesięciu osób – pochodzących z różnych środowisk i o odmiennych poglądach – przesądziły o sukcesie Sierpnia ‘80 i doprowadziły do narodzin Solidarności.
Tomasz Wojdakowski o WZZ Wybrzeża
Joanna Duda-Gwiazda i Andrzej Gwiazda. O życiu konspiratora w PRL, o WZZ, o opozycji antykomunistycznej... o Polsce
„Arka” wolności
Po wprowadzeniu stanu wojennego w drugim obiegu wydawniczym, oprócz gazetek i biuletynów o treści informacyjnej, ukazywały się pisma literackie i społeczno-kulturalne. Jednym z nich było krakowskie pismo „Arka”, które powstało w połowie 1983 r.
Nowohucki bunt
Krakowskie organizacje młodzieżowe, a w szczególności ciesząca się ogromnym poparciem wśród nowohuckiej młodzieży, Federacja Młodzieży Walczącej, były krytycznie nastawione wobec przebiegu obrad Okrągłego Stołu i ich ostatecznych ustaleń z uzgodnieniami szczegółów wyborów kontraktowych.
Nielegalna rzeczywistość po Okrągłym Stole: Konstytucja Kwietniowa w 1989 stanowiła jedyny legalny punkt odniesienia dla porządku prawnego w Polsce (podsumowanie konferencji)
Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża – spojrzenie po latach
Wolne Związki Zawodowe zajmują miejsce szczególne wśród organizacji opozycyjnych w PRL. Już sama ich nazwa niepokoiła komunistów, gdyż podważała uzurpowaną przez nich władzę nad robotnikami, a zarazem kompromitowała oficjalne struktury związkowe skupione w CRZZ.
Gliwiccy artyści wysokogórscy
W nocy z 23 na 24 lipca 1982 r. na dachu wieżowca przy Alei Majowej w Gliwicach pojawiło się trzech ludzi. Mieli ze sobą pasy, farbę, pędzel, kubełek, linę i niedużą deskę. Jeden z nich przywiązał się do wywietrznika kominowego, drugi opuścił sznurek, po chwili na krawędzi dachu ukazał się trzeci.
"Fanatycy" i inni. Opór Wielkopolan wobec władz komunistycznych w latach 1956-1970. Zagadnienia wybrane
"Gdyby nie Ursus, gdyby nie Radom, to byście jedli chleb z marmoladą"
Pierwsi w kraju. Komitet Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach
W roku 1978 do środowisk i nurtów opozycji demokratycznej w PRL dołączyły m.in. dwa komitety założycielskie Wolnych Związków Zawodowych: w Katowicach i Trójmieście. Rok później powstał trzeci – Komitet Założycielski WZZ Pomorza Zachodniego.
Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989)
Niezależny wydawca, legenda "drugiego obiegu"
Wśród 96 ofiar katastrofy z 10 kwietnia 2010 roku jest Janusz Krupski – kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, wcześniej wiceprezes IPN, jeden z twórców niezależnego ruchu wydawniczego w PRL.
Prymas Wyszyński – prekursor Solidarności
Kardynał Stefan Wyszyński doczekał się bodaj pięciu biografii, z których rekordowa ma objętość dwudziestu tomów. Niewątpliwie był postacią wyjątkową, a przecież wciąż mamy trudności z interpretacją jego dokonań, także tych z lat 1980-1981. Dlaczego tak się dzieje?
W obronie praw człowieka
Wraz z ogłoszeniem 25 marca 1977 r. Apelu do społeczeństwa polskiego, zainaugurował działalność Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Był on drugą po Komitecie Obrony Robotników największą organizacją opozycyjną w Polsce przedsierpniowej.
Duszpasterstwo przy Karolkowej
W latach osiemdziesiątych XX w. warszawska Wola nie przypominała dzisiejszego centrum biurowego. Była przede wszystkim dzielnicą przemysłową. W tamtejszych dużych zakładach pracy – licznych fabrykach i zajezdni transportu miejskiego – istniały dość silne struktury podziemnej „Solidarności”.
Początki
Decydujący wpływ na powstanie w połowie 1982 r. Solidarności Walczącej, na jej charakter i radykalny program miały realia stanu wojennego. Wokół Kornela Morawieckiego skupiła się wówczas grupa działaczy o poglądach zdecydowanie antykomunistycznych.
„Bolek i Lolek” przeciwko komunie
„Bolek i Lolek” to tytuł jednej z najpopularniejszych bajek dla dzieci w okresie PRL. Taką samą nazwę otrzymał jeden z nadajników wykorzystywanych od 1984 r. przez warszawskie Radio „Solidarność”. Był to nadajnik specyficzny: umożliwiał podziemnym radiowcom wejście z napisami na wizję TVP.
Rzeszowskie gry operacyjne
Inicjatywom Solidarności Walczącej w Rzeszowie ton nadawali tacy zasłużeni działacze, jak Antoni Kopaczewski, Andrzej Kucharski i Janusz Szkutnik. Służbie Bezpieczeństwa udało się jednak umieścić swoją agenturę w ścisłym kierownictwie organizacji.
Długie trwanie Polskiego Państwa Podziemnego
18 grudnia 2013 r., w Garbatce-Letnisko, pracownicy Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej wydobyli powielacz, który w latach 80. XX wieku był w dyspozycji osób tworzących struktury Tymczasowej Komisji Terenowej Ruchu Oporu NSZZ „Solidarność” w Pionkach.
Podziemne pismo inne niż wszystkie
W listopadzie 1984 r. zaczęło ukazywać się wyjątkowe pismo podziemne. „Przegląd Wiadomości Agencyjnych” spośród kilku tysięcy wydawanych w PRL poza cenzurą wyróżniał się nieszablonowymi treściami i świetną jakością druku.
„Solidarność Walcząca 1982–1990”
Reżim Jaruzelskiego deportuje z PRL Kornela Morawieckiego - film SB
Gdy komunistyczny reżim Jaruzelskiego przygotowywał się z wolna do podjęcia rozmów z tzw. konstruktywną opozycją, ludziom Moskwy w Warszawie niezbędne wydało się pozbycie się człowieka, który odrzucał jakiekolwiek rozmowy z komunistami. Ten film SB pokazuje wyrzucenie z PRL Kornela Morawieckiego, przywódcy "Solidarności Walczącej", 4 maja 1988 r.
Sylwester inny niż wszystkie
Osadzeni na Rakowieckiej działacze opozycji usłyszeli 31 grudnia 1982 r. przed 23.00 okolicznościową audycję radiową nadaną przy wykorzystaniu tzw. gadały – w tym przypadku zestawu składającego się z dwóch akumulatorów samochodowych, magnetofonu, wzmacniacza oraz ośmiu głośników.
Pierwszy ze Śląska (dokument o Kazimierzu Świtoniu)
"Zanim wybuchł sierpień" (film dokumentalny o antykomunistycznych Wolnych Związkach Zawodowych)
Komitet Obrony Robotników cz. 2 (odc. 43)
Komitet Obrony Robotników cz. 1 (odc. 42)
Sprawa dwóch milionów
Zdążyła już obrosnąć legendą sprawa 80 milionów złotych dolnośląskiej „Solidarności”, na których komuniści po wprowadzeniu stanu wojennego nie zdołali położyć łapy. Mało kto dziś pamięta, że warmińsko-mazurska „Solidarność” również miała swoją sprawę… w tym wypadku 2 milionów. Niestety sprawa pieniędzy olsztyńskiego Zarządu Regionu miała bardziej dramatyczny przebieg i do dziś budzi wiele pytań, na które z trudem przychodzą odpowiedzi.
Za waszą i naszą wolność. Solidarność Walcząca - panel dyskusyjny 1
„Nie oddałam tego walkowerem…”. O Annie Walentynowicz (1929-2010)
„Byłam kroplą, która przepełniła kielich goryczy” – tak w lipcu 1981 r. odpowiedziała Anna Walentynowicz na pytanie dotyczące genezy Sierpnia ’80. Od razu jednak dodała: „Ale nie tylko ja nią byłam, moje bohaterstwo polegało na tym, że po prostu wytrzymałam, nie oddałam tego walkowerem. A mogłam znieść to wszystko tylko dzięki temu, że powstały Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża i grupa ludzi pomogła mi przetrwać”.
Wojskowe Obozy Internowania 1982-1984 r.
Przeprowadzone przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku śledztwo o sygnaturze S85.2008.Zk obaliło domniemanie legalności działań wobec osób umieszczonych w Wojskowych Obozach Internowania dalej zwanych WOI.
Kardynał Stefan Wyszyński a opozycja polityczna
Sprzeciw wobec ugody przy „okrągłym stole”
Likwidacji komunizmu, całkowicie wolnych wyborów i uwłaszczenia społeczeństwa domagali się w 1989 r. opozycjoniści skupieni wokół Kornela Morawieckiego. Były to postulaty idące znacznie dalej, niż chciała grupa Lecha Wałęsy.
Partnerzy z Solidarności mieli być „ubabrani”. Jan Olszewski o strategii komunistów dojścia do ugody
Tamta strona rozumowała na zasadzie: wybrani działacze „S” zgodzili się na rozmowy, porozumienie zostało właściwie tak czy inaczej zdecydowane. Zrobimy więc rzecz, nad którą przejdzie się w tych warunkach do porządku dziennego. Rzecz straszną, rzutującą na sumienia (jeżeli tak podniośle można to powiedzieć…) naszych partnerów. Dzięki temu siadając do oficjalnych rozmów, będą już „ubabrani” – twierdził Jan Olszewski w przytoczonym wspomnieniu.
„Dosyć paktów z czerwonymi!”. Niezależne organizacje młodzieżowe wobec „okrągłego stołu”
Liderzy Solidarności wielokrotnie przyznawali, że powtórną rejestrację związku u schyłku lat osiemdziesiątych de facto wywalczyli młodzi ludzie. Jednak ze słowami uznania nie szły w parze decyzje włączenia przedstawicieli nowego pokolenia w kierownicze kręgi NSZZ „Solidarność”.
Promocja albumu Na szlaku Kadrówek 1981-1989
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
31 sierpnia 1982 r. w Gorzowie Wielkopolskim
Wprowadzenie stanu wojennego 12/13 grudnia 1981 r. oznaczało likwidację NSZZ „Solidarność”, a tym samym stłumienie aspiracji wolnościowych społeczeństwa. Wywołało to wprawdzie opór w postaci strajków, te jednak nie były silne i władzom udało się je szybko wygasić za pomocą negocjacji lub użycia siły.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Wolne Związki Zawodowe Pomorza Zachodniego
Druga połowa lat siedemdziesiątych XX w. to czas, kiedy robotnicy nie mieli już złudzeń co do tego, że partia, mająca w nazwie określenie „robotnicza”, nie tylko daleka jest od ich codziennych problemów, ale wręcz jest gotowa użyć wobec nich pałek, jeśli uzna, że pracownicze oczekiwania idą zbyt daleko.
Jan Antoł – gazda z pięćdziesiątego województwa
Jak to się stało, że Jan Antoł – związany ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, organizacją satelicką wobec Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – został regionalnym i ogólnopolskim liderem niezależnych solidarnościowych związków rolniczych?
„36 x TAK. Postulaty Szczecińskie 1980” dyskusja
Wolne Związki Zawodowe Pomorza Zachodniego
Historia szczecińsko-gryfińskich WZZ ma raczej słodko-gorzkie zakończenie. Choć pod koniec lat siedemdziesiątych środowisko to wiele zrobiło dla wzrostu świadomości robotników w regionie, to w sierpniu 1980 r. działacze WZZ nie zostali dopuszczeni do udziału w strajku w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego.
Konfederacja Polski Niepodległej 1979-1989
W roku 2009 minęło trzydzieści lat od chwili utworzenia Konfederacji Polski Niepodległej, pierwszej od czasów rozbicia PSL niezależnej partii politycznej w peerelu i zarazem jedynej organizacji opozycyjnej powstałej przed Sierpniem 1980, która wprowadziła swoich kandydatów do Sejmu III RP.
Prymas wobec rolniczej „Solidarności”
Zaangażowanie kard. Stefana Wyszyńskiego na rzecz powstających po sierpniu 1980 r. związków zawodowych rolników indywidualnych prof. Andrzej Stelmachowski nazwał „ostatnią wielką akcją społeczną Prymasa Tysiąclecia”.
Sierpień ’80 w Gdańsku
O wybuchu strajku w Gdańsku przesądziło to, że na pięć miesięcy przed przejściem na emeryturę, 7 sierpnia 1980 r., zwolniono z pracy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina Annę Walentynowicz, zasłużoną i uczciwą pracownicę, odznaczoną wcześniej Brązowym, Srebrnym, a w 1979 r. Złotym Krzyżem Zasługi.
Polska Partia Niepodległościowa
Oficjalnie Polska Partia Niepodległościowa ogłosiła swoje powstanie 22 stycznia 1985 r., lecz jej początki sięgają kilka lat wstecz. Już w założonej w 1979 r. Konfederacji Polski Niepodległej istniało środowisko o orientacji narodowej i niepodległościowej.
IPNtv: Promocja książki "Podziemne dziennikarstwo. Funkcjonowanie głównych pism informacyjnych..."
IPNtv: Od Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża do Solidarności. Dyskusja bez cenzury
Komunistyczny wywiad wojskowy kontra Solidarność Walcząca
IPNtv: Obrońca wartości - spotkanie wspomnieniowe o premierze Janie Olszewskim
Kardynał Stefan Wyszyński wobec Solidarności
„Jestem prymasem całej Polski, a nie tylko stoczniowców” – tłumaczył po sierpniu 1980 r. kard. Stefan Wyszyński. Zwierzchnik polskiego Kościoła popierał niezależne związki zawodowe. Jednocześnie – obawiając się, że może dojść do narodowego nieszczęścia – apelował o umiar.
Kardynał Franciszek Macharski (1927-2016)
W schyłkowym okresie PRL kard. Franciszek Macharski był jednym z najważniejszych hierarchów polskiego Kościoła. Odgrywał pierwszoplanową rolę jako bliski współpracownik Jana Pawła II, wiceprzewodniczący KEP i współprzewodniczący reaktywowanej we wrześniu 1980 r. kościelno-rządowej Komisji Wspólnej.
90 sekund historii: 13 stycznia 1982 r. powstał Ogólnopolski Komitet Oporu
90s. historii: 29 lutego 1958 r. ukazał się pierwszy numer "Więzi"
90s. historii: 23 lutego 1982r. rozpoczął się pierwszy proces przywódców KPN
90s historii: 20 lutego 2003 r. zmarł Jan Józef Szczepański
Komuniści zarejestrowali Niezależne Zrzeszenie Studentów
90s historii: 25 marca 1977 r. powstał Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela
90s historii: 23 marca 1981 r. w Bydgoszczy rozpoczęło się spotkanie NSZZ "Solidarność"
90s. historii: 21 marca 1979 r. do mieszkania Jacka Kuronia wtargnęła socjalistyczna bojówka
Komuniści biją „Solidarność” w Bydgoszczy: początek „kryzysu bydgoskiego”
Początek procesu Anny Walentynowicz
90s. historii: 13 lipca 2008 roku zginął Bronisław Geremek
Powstają Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża
25 kwietnia 1988 r. w Polsce wybuchła nowa fala strajków
90s. historii: 22 kwietna 1982r. powstała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna
90s. historii: 21 kwietnia 1983 r. przyznano Nagrody Kulturalne "Solidarności"
90s historii: 14 kwietnia 1935 r. urodził się Andrzej Gwiazda
90s. historii: 3 kwietnia 1981 r. ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Solidaność"
90s historii: 24 maja 1982 r. ukazał się tygodnik CDN-Głos Wolnego Robotnika
PZPR "czyta" Okrągły Stół: jak sędziowie PRL niszczyli NZS przed "wyborami czerwcowymi" 1989
90s. historii: 17 maja 1981 roku odbył się Kiermasz Wydawnictw Niezależnych
90s historii: 3 maja 1941 r. urodził się Kornel Morawiecki
90s. historii: 1 maja 1983 r. w całej Polsce odbyły się "nielegalne" pochody 1 maja
90s. historii: 30 czerwca 1988 r. został pobity Jan Strzelecki
90s. historii: 28 czerwca 1956 r. w Poznaniu wybuchł pierwszy w PRL strajk generalny
90s. historii: 22 czerwca 1989 r. zmarła Halina Mikołajska
90s. historii: 17 czerwca 2004 r. zmarł Jacek Kuroń
90s historii: 17 czerwca 1983 r. w niewyjaśnionych okolicznościach zginął Andrzej Gąsiewski
IPN TV - Narodziny Solidarności - 14 sierpnia
„Z filmoteki bezpieki" odc. 12. - „Marzec 1968"
„Z filmoteki bezpieki" odc.13 - „ROPCIO"
„Z filmoteki bezpieki" odc.16 - „Grudzień 70"
„Z filmoteki bezpieki" odc. 39 - Strajk w Stoczni Gdańskiej 1988
„Z filmoteki bezpieki" odc. 43 - Radio Solidarność
„Z filmoteki bezpieki" odc. 45 - Bracia Kowalczykowie
„Z filmoteki bezpieki" odc. 46 - Ruch „Wolność i Pokój”
„Z filmoteki bezpieki" odc. 48 - Czarne Juwenalia
„Z filmoteki bezpieki" odc. 49 - „Opozycja”
"Z filmoteki bezpieki" odc. 53 - Pomarańczowa alternatywa
„Z filmoteki bezpieki" odc. 54 - Solidarność Walcząca
„Z filmoteki bezpieki" odc. 60 - Ruch
„Z filmoteki bezpieki" odc. 68 - Porwania toruńskie
„Z filmoteki bezpieki" odc. 70 - Niezależne Zrzeszenie Studentów
„Z filmoteki bezpieki" odc. 75 - Drugi obieg (nielegalne drukarnie)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 77 - Strajk w Nowej Hucie (maj 1988)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 79 - Konfederacja Polski Niepodległej
„Z filmoteki bezpieki" odc. 84 - Anarchiści w PRL
„Z filmoteki bezpieki" odc. 85 - Obchody rocznicowe Grudnia 1970
„Z filmoteki bezpieki" odc. 86 - Wybory czerwcowe
„Z filmoteki bezpieki" odc. 89 - Głodówka w Kościele Św. Marcina
„Z filmoteki bezpieki" odc. 92 - Marsze głodowe
„Z filmoteki bezpieki" odc. 94 - Obchody rocznicy powstania „Solidarności"
„Z filmoteki bezpieki" odc. 95 - I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność"
Propaganda antysolidarnościowa (odc. 2)
Działania bezpieki wobec legalnej „Solidarności” (odc. 4)
Niezależne obchody odzyskania niepodległości w PRL (odc. 27)
Służba Bezpieczeństwa vs. Tajny Zarząd NZS Uniwersytetu Warszawskiego
Kryzys Bydgoski - Konferencja prasowa
IPN TV - „Jak opisywać historię KPN?" - debata w Biurze Edukacji Publicznej IPN
IPN TV - Film Dokumentalny: Próba generalna. Rozdział 5. Pacyfikacja
Promocja albumu „Anna Walentynowicz 1929–2010" – Warszawa, 26 września 2017
IPNtv Szczecin: Zapowiedź konferencji o Solidarności Walczącej
nr 5-6/2007
Głównym tematem „Biuletynu IPN” nr 5–6 (76–77) maj–czerwiec 2007 jest opozycja lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Czytelnik znajdzie w tym numerze artykuły nie tylko o znanych, ale także o zapomnianych środowiskach, które sprzeciwiały się dyktaturze komunistycznej. Niektóre teksty i archiwalne zdjęcia mogą być zaskakujące, podważają bowiem mity kształtowane po roku 1989.
nr 3/2008
Głównym tematem numeru jest Marzec '68. Temu tematowi poświęcona jest rozmowa oraz kilka artykułów ukazujących mniej znane zagadnienia związane z Marcem: zdecydowane stanowisko Episkopatu Polski, echa warszawskich wydarzeń w innych miastach i regionach, dokument komisji dyscyplinarnej dla studentów UW z 1965 r., a także zerwanie przez TW współpracy z bezpieką spowodowane antysemicką kampanią. Franciszek Dąbrowski przedstawił sylwetkę znanego propagandzisty z tamtych lat – Ryszarda Gontarza. Marcową problematykę uzupełniają wspomnieniowe refleksje Antoniego Zambrowskiego oraz artykuł Tadeusza Pawła Rutkowskiego o peerelowskich historykach doby gomułkowskiej.
nr 4/2008
Kiedy większości wydawało się, że jedynym pracodawcą musi być komunistyczne państwo, a jedyny możliwy związek zawodowy musi być w czerwonym CRZZ, kilku ludzi w Polsce wbrew wszelkim nadziejom zaczęło tworzyć Wolne Związki Zawodowe. Bohaterami kwietniowego numeru „Biuletynu IPN” są ci właśnie ludzie, którzy przed trzydziestu laty rzucili wyzwanie systemowi komunistycznemu. Z dzisiejszej perspektywy może się wydawać, że niewiele udało im się zdziałać. A jednak, kiedy weźmie się pod uwagę, że tę garstkę zapaleńców tropiły setki funkcjonariuszy i agentów bezpieki, to ta reakcja wroga uwidacznia, jak groźny był wyłom dokonany przez twórców WZZ.
nr 12/2010
Głównym tematem „Biuletynu IPN” 12 (121) 2010 jest rewolta grudniowa z 1970 r. W „Biuletynie” przedstawiono przebieg strajków i manifestacji w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie oraz ich echa na południu Polski.
nr 1-2/2011
Głównym tematem „Biuletynu IPN” 1–2 (122–123) 2011 jest opór społeczny wobec stanu wojennego. Rozmowa i większość artykułów ukazuje sztukę niezależną rozwijającą się w tamtym okresie przy kościołach. Ta sztuka podnosiła na duchu, nie pozwalała umrzeć nadziei na zwycięstwo. Wśród wspomnień zwraca uwagę tekst Jana Karandzieja, którego stan wojenny zastał drukującego na powielaczu umieszczonym na… barce.
nr 4/2011
„Biuletyn IPN” 4 (125) 2011 jest niemal w całości poświęcony protestom z 25 czerwca 1976 r. To ważna data na mapie „polskich miesięcy”. Wtedy bowiem, pierwszy raz od lat powojennych, zaistniała w komunistycznej Polsce jawna opozycja. Nie wszyscy ówcześni opozycjoniści zdawali sobie sprawę, że u kresu drogi, którą obrali, będzie Niepodległa. Niektórzy sądzili, że może uda się tylko zreformować komunizm…
Opór społeczny a władza w Polsce południowo-wschodniej 1980–1989
Niniejsza praca jest wynikiem badań, których celem było ukazanie w ujęciu regionalnym historycznego procesu akcji i reakcji między próbującym wyemancypować się społeczeństwem a broniącą swej uprzywilejowanej pozycji władzą.
Zmierzch dyktatury. Polska lat 1986–1989 w świetle dokumentów, t. 2 (czerwiec–grudzień 1989)
Wyniki pierwszej tury wyborów parlamentarnych 4 czerwca 1989 r. okazały się zaskoczeniem zarówno dla PZPR, jak i Solidarności. W obozie rządzącym opracowano wiele analiz przyczyn klęski wyborczej (dok. nr 103, 108), ale znacznie istotniejsze były napływające do MSW i KC PZPR informacje świadczące o tym, że proces ewolucyjnej zmiany ustroju, zaplanowany przy okrągłym stole na kilka lat, nabierze tempa (dok. nr 90–94, 96, 98–99). O ile przed wyborami wydawało się, że zarówno stanowisko prezydenta, jak i misja tworzenia nowego rządu będą zarezerwowane dla ludzi z PZPR, o tyle po 4 czerwca nie było to już takie pewne.
Kryptonim „Wasale”. Służba Bezpieczeństwa wobec Studenckich Komitetów Solidarności 1977–1980
Środowisko studenckie wielokrotnie wyrażało swój sprzeciw wobec komunistycznej dyktatury. Już w grudniu 1945 r. doszło w Łodzi do masowych protestów związanych z zabójstwem studentki tamtejszego uniwersytetu, Marii Tyrankiewicz. W maju kolejnego roku po masowych demonstracjach w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja fala strajków ogarnęła większość uczelni. W styczniu 1947 r., tuż przed wyborami do Sejmu, strajk objął oba lubelskie uniwersytety (KUL i UMCS), przez kilka dni trwały uliczne manifestacje uczniów i studentów.
Kryptonim „Pegaz”. Służba Bezpieczeństwa wobec Towarzystwa Kursów Naukowych 1978–1980
Tajne nauczanie, tworzenie kółek samokształceniowych i niezależnych grup dyskusyjnych, to trwały dorobek wielu pokoleń polskiej inteligencji, podejmującej już od czasów zaborów walkę o zachowanie tradycji i kultury narodowej.
Sprawy gospodarcze w dokumentach pierwszej Solidarności, tom I: 16 sierpnia 1980–30 czerwca 1981
Zagadnienia gospodarcze – problemy socjalne, polityka antykryzysowai reforma systemowa – składały się na jedną z najważniejszych sfer zainteresowań NSZZ „Solidarność”. Jednakże w latach 1980–1981, podobnie zresztą jak i później, to nie gospodarka określała w sensie engelsowskiej ostatniej instancji strategię i taktykę Związku. Gdyby tak było, Solidarność nie musiałaby wykraczać poza tradycyjną rolę związku zawodowego i nazywać się „ruchem społecznym” czy „samoograniczającą się rewolucją”.
Środowiska opozycyjne na Lubelszczyźnie 1975–1980
Postawy Polaków wobec systemu politycznego ukształtowanego po 1944 r. są coraz szerzej badane przez historyków. Spośród całego spektrum zachowań: od pełnego poparcia dla władzy komunistycznej, aż po próby jej zniesienia, właśnie przejawy oporu są najczęściej przedmiotem naukowego zainteresowania. W wypadku Lubelszczyzny poza okresem tużpowojennym oraz wydarzeniami związanymi z kolejnymi kryzysami społeczno-politycznymi: Marcem 1968 r., Lipcem 1980 r. oraz, w mniejszym stopniu, stanem wojennym, postawy społeczne, w tym działalność opozycyjna, są w niedostatecznym stopniu rozpoznane.
Solidarność, "Zachód" i "Węże". Służba Bezpieczeństwa wobec emigracyjnych struktur Solidarności 1981–1989
Znaczna część działaczy Solidarności, których stan wojenny zaskoczył za granicą w różnych krajach, nie pozostała bierna ani nie pogodziła się z losem. Po 13 grudnia w wielu miejscach na świecie zaczęły powstawać – przy współpracy z lokalnymi związkami zawodowymi – komitety i stowarzyszenia, a także inicjatywy wydawnicze lub kulturalne mające na celu wspieranie solidarnościowego ruchu za granicą, jak też podziemnej opozycji w kraju.
Działania Służby Bezpieczeństwa wobec organizacji „Ruch”
Konspiracja niepodległościowa okresu środkowej PRL (lata 1956–1980) należy do najsłabiej zbadanych fragmentów historii opozycji. Część badaczy całe zjawisko wydaje
się bagatelizować.
Dokumenty władz NSZZ „Solidarność” 1981–1989
Wraz z wprowadzeniem stanu wojennego rozpoczął się nowy rozdział w historii NSZZ „Solidarność”. Decyzja władz z grudnia 1981 r. dla większości działaczy związku stanowiła ogromne zaskoczenie. Wielu z nich zostało internowanych w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r.
Studencki Komitet Solidarności we Wrocławiu 1977–1980
Studenckie Komitety Solidarności powstały w pięciu ośrodkach akademickich na przełomie 1977 i 1978 r. Impulsem do ich organizowania było zamordowanie Stanisława Pyjasa, krakowskiego studenta i współpracownika Komitetu Obrony Robotników.
Krajowa Komisja Porozumiewawcza NSZZ Solidarność. Posiedzenie 10–12 sierpnia 1981
Rok 1981 przyniósł Polsce kolejne politycznie gorące lato. W połowie lipca rozpoczęły się obrady IX Nadzwyczajnego Zjazdu PZPR. Jednym z głównych tematów poruszanych na zjeździe była polityka władz wobec Solidarności.
Przesilenie. Szczecińskie społeczeństwo i władza w styczniu i lutym 1971
W końcu grudnia 1970 r. rządzący byli przekonani, że kryzys polityczny, który wstrząsnął Polską w ostatnich dniach, zbliża się ku końcowi. Wskazywały na to wypowiedzi przedstawicieli władz centralnych, w których usilnie dopominano się o zachowanie spokoju i odsunięcie od siebie niedobrych emocji.
SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii
Niniejsza książka nie jest biografią Lecha Wałęsy. Jest natomiast naukową próbą wyjaśnienia złożonej kwestii relacji i związków L. Wałęsy ze Służbą Bezpieczeństwa oraz związanych z tym konsekwencji. Stąd też wyłącznie przez pryzmat tak postawionego problemu badawczego śledziliśmy polityczne losy L. Wałęsy.
Regionalny wymiar „Solidarności” 1980 – 1981. Szczecin na tle kraju
Publikacja jest pokłosiem konferencji „Regionalny wymiar »Solidarności« 1980–1981. NSZZ »Solidarność« Regionu Pomorze Zachodnie na tle ogólnopolskim", którą zorganizował szczeciński oddział IPN w czerwcu 2011 r.
Dziennik z internowania: Goleniów – Wierzchowo Pomorskie – Strzebielinek (1981–1982)
Dziennik jest zapisem dni spędzonych przez Tadeusza Dziechciowskie go w ośrodkach odosobnienia w Goleniowie, Wierzchowie Pomorskim i Strzebielinku. Pierwsze sporządzone przez niego notatki są fragmentaryczne i chaotyczne. Autor rozpoczął je, jak sam twierdzi, dość późno (7 stycznia 1982 r.), ponieważ wcześniej nie miał na czym pisać.
Czerwiec 1976. Geneza, przebieg, konsekwencje
Robotniczy protest, określany symbolicznie jako Czerwiec 1976, to „polski miesiąc” cieszący się do tej pory stosunkowo najmniejszym zainteresowaniem badaczy. Znajduje to odzwierciedlenie zarówno w liczbie publikacji, jak i w tym, że z reguły skupiały się one na poszczególnych zagadnieniach i wątkach ówczesnego kryzysu lub umieszczały go w szerszym kontekście. Do tej pory, mimo upływu trzydziestu lat, nie powstało natomiast żadne całościowe opracowanie. Pisaniu niniejszej książki towarzyszył zamysł stworzenia takiej monografii.
Oddychać swobodnie. Studencki Komitet Solidarności w Krakowie (1977-1980)
Pisząc o zakazanym myśleniu, Szymborska trafiła w sedno dążeń i aspiracji młodych ludzi, krakowskich studentów, którymi w połowie lat siedemdziesiątych XX wieku po raz pierwszy zajęła się komunistyczna policja polityczna, dlatego właśnie, że ośmielili się samodzielnie poszukiwać prawdy i popłynąć pod prąd w rzece propagandowego kłamstwa.
Zbrodnie stanu wojennego – aspekty prawne
W ubiegłym roku minęło 35 lat od wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Rocznica ta dała asumpt do refleksji naukowej nad tym wydarzeniem, które wielu Polaków wciąż uważa za rodzaj „mniejszego zła”, nie dostrzegając ogromu cierpień i niegodziwości, jakie przyniosło.
Marzec 1968 w dokumentach MSW, t. 2: Kronika wydarzeń, cz. 2
Tom drugi edycji „Marzec 1968 w dokumentach MSW” jest kroniką wydarzeń, mających miejsce w Warszawie od końca stycznia do początku lipca 1968 r., zestawioną z informacji, meldunków i notatek opracowanych w Komendzie MO m.st. Warszawy i w MSW.
Tarnogórska Solidarność 1980–1981
„Materiał zamieszczony w albumie »Tarnogórska Solidarność 1980–1981« to dokumentacja życia codziennego w Tarnowskich Górach oraz aktywności tarnogórskiej „Solidarności” w walce o wolność w latach 1980–1981.
"Solidarność" śląsko-dąbrowska 1980 - 1981
We wrześniu br. mija 38 rocznica podpisania przez załogi śląsko-zagłębiowskie dwóch ważnych porozumień, które obok porozumienia szczecińskiego z 30 sierpnia 1980 r. i porozumienia gdańskiego z 31 sierpnia 1980 r. tworzyły umowę społeczną z 1980 r.
Zbuntowani. Niezależne Zrzeszenie Studentów w województwie katowickim 1980-1981
22 września 1980 r. odbyło się w Warszawie pierwsze zebranie reprezentantów kilkunastu środowisk akademickich z całego kraju, podczas którego studenci podjęli decyzję o powołaniu niezależnej od władz komunistycznych organizacji studenckiej.
Biuletyn IPN 5/2017 - Solidarność Walcząca
W 35 rocznicę powstania Solidarności Walczącej jej działalność stała się głównym tematem „Biuletynu IPN”. Ugrupowanie to jest szczególnie związane z osobą założyciela i przywódcy – Kornela Morawieckiego, dlatego numer otwiera jego „Życiorys bez kompromisów”, który jest zarazem krótkim przedstawieniem losów SW.
Biuletyn IPN nr 4/2018 - Wolne Związki Zawodowe
Kwietniowy numer „Biuletynu IPN” nawiązuje do 40. rocznicy powołania Wolnych Związków Zawodowych.
Dodatki do miesięcznika IPN Pamięć.pl
Poznański Czerwiec '56 (Dodatek do miesięcznika IPN Pamięć.pl)
Poznański Czerwiec ’56 należy do tych wydarzeń w najnowszej historii Polski, które znalazły się na pierwszych stronach gazet na całym świecie. Kolejny, po wcześniejszym o trzy lata buncie wschodnich Niemców, zryw wolnościowy w bloku wschodnim budził nadzieję na zmiany. Analizowano jego możliwe skutki, zwłaszcza w kontekście destalinizacyjnego charakteru XX zjazdu sowieckiej partii komunistycznej.
Anna Walentynowicz (1929-2010)
„Nawet ci, którzy nie mieli okazji poznać jej z bliska, nazywają ją Panią Anią. Po sierpniu dziesiątki komitetów zakładowych proponowały jej honorowe członkostwo. Stała się symbolem robotniczej walki o sprawiedliwość. Jej bezkompromisowa uczciwość, nieustępliwa walka z kłamstwem i nieprawością zawsze budziły nienawiść i chęć odwetu komunistycznej władzy”.
Ksiądz Roman Kotlarz (1928–1976)
Kapłańska edukacja Romana Kotlarza odbywała się w czasie szczególnie trudnym dla Kościoła w Polsce. Komunistyczne państwo od końca lat czterdziestych ubiegłego wieku przeistaczało się w kopiowaną według wzorców sowieckich totalitarną machinę nastawioną na tworzenie „nowego człowieka”, wolnego od „przesądów” narodowych i religijnych.
ROPCiO 1977-2017. Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), a właściwie Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Polsce, bo tak brzmiała jego pełna nazwa, powstał 25 marca 1977 r., a więc kilka miesięcy po powołaniu do życia Komitetu Obrony Robotników (KOR). Była to kolejna próba tworzenia w Polsce jawnie działającej opozycji politycznej.
Ksiądz Stefan Niedzielak: ostatnia ofiara Katynia?
W piątek 20 stycznia 1989 roku późnym wieczorem ks. Stefan Niedzielak – siedemdziesięcioczteroletni proboszcz na warszawskich Powązkach – został brutalnie zamordowany w swoim mieszkaniu. Nieznani do dzisiaj sprawcy najpierw bestialsko go pobili, a potem dosłownie złamali mu kark.
Emil Barchański: ostatnia ofiara Dzierżyńskiego?
10 lutego 1982 roku doszło do jednej z najbardziej spektakularnych akcji „małego sabotażu” w całym stanie wojennym. Przeprowadzili ją nie doświadczeni opozycjoniści, lecz nastolatkowie. Podpalili pomnik Feliksa Dzierżyńskiego w Warszawie.
Od niego zaczął się WiP
Dwudziestoośmioletni student matematyki ze szczecińskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w decydujący sposób przyczynił się do powołania ogólnopolskiego Ruchu „Wolność i Pokój” – jednej z najważniejszych inicjatyw opozycyjnych w Polsce w drugiej połowie lat osiemdziesiątych.
Akcja „Poronin”. Jak członkowie tajnej organizacji „Ruch” postanowili wysadzić pomnik i podpalić muzeum Lenina
Kiedy państwa komunistyczne obchodziły setną rocznicę urodzin Włodzimierza Lenina, członkowie tajnej organizacji „Ruch” postanowili wysadzić pomnik i podpalić muzeum twórcy „ojczyzny proletariatu”.
Wykłady, które przyciągały antykomunistów. Opozycyjne akcenty Tygodnia Kultury Chrześcijańskiej we Wrocławiu w 1979 roku
W drugiej połowie lat 70. jedną z ważniejszych form działalności opozycyjnej stała się organizacja wykładów niezależnych od władz i od cenzury, podczas których poruszano pomijane i zafałszowane tematy. Nazwiska wykładowców, np. Bartoszewskiego czy Kisielewskiego, przyciągały tłumy.
Edmund Bałuka. Prawdziwy socjalista w socjalizmie realnym
Postać zmarłego Edmunda Bałuki – antysowieckiego działacza niepodległościowego i robotniczego – powinna być pamiętana. Jego biografia jest przykładem nie tylko wielkiej determinacji w walce o wolność, ale także metod, jakimi SB operacyjnie „wygaszała” niebezpiecznych liderów społecznego buntu.
Co opozycja demokratyczna myślała o II RP? O przedwojennej Polsce poza cenzurą
Tematyka historyczna w PRL bardzo często pojawiała się w wydawanych poza cenzurą książkach i czasopismach. Wśród tematów budzących żywe emocje pojawiała się historia dwudziestolecia międzywojennego.
Archiwum osobiste Romana Peski (1933-2003) – historyka regionalisty, społecznika, działacza NSZZ „Solidarność”
W dniu 11 kwietnia 2018 r. w Pabianicach Pan Michał Peska przekazał ok. 5,26 metrów bieżących wyselekcjonowanych materiałów archiwalnych składających się na archiwum osobiste swojego ojca Romana Peski (1933-2003).
Radio Olsztyn a wybory parlamentarne w 1989 roku
Przed wyborami do sejmu kontraktowego w czerwcu 1989 r. ważne dla władzy, jak i opozycji na Warmii i Mazurach, były w kampanii wyborczej bloki wyborcze emitowane w Radiu Olsztyn. Po ośmiu latach nieobecności w eterze pojawili się zwolnieni w stanie wojennym dziennikarze związani z „Solidarnością”.
Z toporkiem na Dzierżyńskiego
Pomnik Dzierżyńskiego w Warszawie był kilkukrotnie obiektem ataków. Najbardziej znany był ten ze stanu wojennego, ale nie mniej brawurowa próba miała miejsce ponad dekadę wcześniej. Nomen omen w rocznicę „rewolucji październikowej”.
Władze PRL wobec arcybiskupa poznańskiego Antoniego Baraniaka w latach 1957–1977
W trakcie pełnienia posługi arcybiskupa poznańskiego, ks. Antoni Baraniak doświadczył zarówno oficjalnych nacisków i szykan ze strony władz jak również inwigilacji i licznych prób dezorganizacji jego pracy duszpasterskiej przez Służbę Bezpieczeństwa.
141 godzin głodówki
Jesienią 1980 roku w świetlicy wrocławskiej Lokomotywowni 34 kolejarzy z „Solidarności” podjęło głodówkę w proteście przeciw polityce władz. Było to ważne wydarzenie nie tylko dla pracowników PKP, ale również dla członków „Solidarności” w całym kraju.
Lubelski Lipiec 1980
Latem 1980 r. przetoczyła się przez Polskę fala strajków pracowniczych, których pierwszą odsłoną były lipcowe wydarzenia w Lublinie i na Lubelszczyźnie, określane mianem „Lubelski Lipiec 1980”.
Nic o nas bez nas! Początki niezależnego ruchu chłopskiego w PRL
Czterdzieści lat temu w rządzonej przez komunistów Polsce zaczął się odradzać niezależny ruch chłopski. Współdziałanie działaczy chłopskich z KSS KOR i ROPCiO oraz wsparcie dla samoorganizowania się wsi ze strony niektórych księży sprawiły, że w kraju zaczęły się mnożyć Komitety Samoobrony rolników.
Dzielni harcerze z Krobi – AK „Zawisza”
Harcerze z Krobi reaktywowali drużynę w 1945 r. nawiązując do patriotycznych tradycji II RP. Wiedli normalne życie skautowe: zbiórki, gawędy, ogniska, obozy letnie, udział w uroczystościach. Wkrótce władze zabroniły im nawet tego.
Akademicki Ruch Oporu w Szczecinie na celowniku Służby Bezpieczeństwa
Akademicki Ruch Oporu w Szczecinie był niewielką studencką grupą opozycyjną, powołaną na przełomie lutego i marca 1982 r. Szczecińska Służba Bezpieczeństwa do jej rozbicia zastosowała nadzwyczaj szeroki wachlarz środków.
Odmieniony region – robotnicy województwa katowickiego buntują się przeciw systemowi
Latem 1980 r. kiedy kolejne strajkowe fale rozlewały się po kraju, górnośląskie i zagłębiowskie załogi przedstawiane były w mediach jako ludzie dobrej roboty, wręcz idealnie wykonujący kolejne plany i zadania produkcyjne zlecane przez władze, środowiska zawsze gotowe poprzeć partię i rząd.
Zamknąć Hutę Siechnice
W drugiej połowie lat 80. XX wieku, przede wszystkim za sprawą Ruchu „Wolność i Pokój” środowiska opozycyjne w PRL zaczęły zwracać uwagę na problemy związane z ochroną środowiska. Dezaprobata wobec działań niszczących środowisko była zarazem sprzeciwem wobec systemu.
Kadr z filmu IPN „Niezwyciężeni”
![Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, wydanie II rozszerzone [fragment]](/dokumenty/zalaczniki/166/mini/166-72499_m1-d7210.jpg)
