Zmarnowana dekada
Przejęcie władzy przez ekipę Gierka nie kończyło walk frakcyjnych w kręgu partyjnych elit, ale raczej je nasilało. Z krwawo stłumionego protestu robotników Wybrzeża nie wyciągano bowiem wniosków zmierzających do usprawnienia mechanizmów rządzenia, zamiast tego sięgając po doraźne, koteryjne korzyści.
Jakim człowiekiem był Edward Gierek? Jak historycy oceniają politykę i skutki decyzji podjętych przez niego? Dlaczego wiele osób wciąż wspomina dekadę Gierka z nostalgią?
Kulisy gierkowego „Pomożecie?”
25 stycznia 1971 roku Edward Gierek niespodziewanie przyleciał do Gdańska. Przybył tu, aby prosić robotników o wsparcie dla nowej ekipy rządzącej. „No więc jak – pomożecie?” – zapytał. Robotnicy spontanicznie odkrzyknęli: „Pomożemy!”. Tyle mówi legenda. A jak było naprawdę?
„Pomożecie?” Edward Gierek w Szczecinie i Gdańsku (24/25 stycznia 1971 roku)
Po tragedii Grudnia ’70 napięcie społeczne nie opadało i przez Polskę przetaczały się kolejne protesty. Skłoniło to nowe kierownictwo partii do bezprecedensowych wizyt w stoczniach Wybrzeża.
Kozły ofiarne Jaruzelskiego. Internowanie Gierka i Jaroszewicza w stanie wojennym
Dwóch najbardziej znanych i najważniejszych ludzi władzy lat siedemdziesiątych znalazło się 13 grudnia 1981 r. w przymusowym odosobnieniu. Byli to: Edward Gierek – niedawny szef Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i faktyczny przywódca państwa, oraz Piotr Jaroszewicz – były premier.
„Nie możemy już bardziej się zadłużać”. Raporty ekspertów dla Edwarda Gierka 1976–1980
Od czasu upadku ekipy Edwarda Gierka w 1980 r. wiele osób w Polsce zadawało sobie pytanie, czy ówczesny I sekretarz KC PZPR miał świadomość pogarszającej się sytuacji w kraju. Dziś wiadomo, że Gierkowi i jego ekipie przedstawiano obszerne raporty o stanie gospodarki i nastrojach społeczeństwa.
Exodus z Polski Gierka
Lata siedemdziesiąte prezentuje się czasem jako okres względnej prosperity w szarzyźnie PRL. Tym bardziej zaskakuje, że właśnie w dekadzie rządów Edwarda Gierka kraj zdecydowało się opuścić ponad 200 tys. osób.
„Ekspertyza. Śmierć Stanisława Pyjasa”
Zmiany w konstytucji PRL
Ekipa Edwarda Gierka obawiała się utraty zaufania Kremla. Poddańcze zapisy konstytucyjne o „nierozerwalnej” więzi ze Związkiem Sowieckim miały uspokoić Moskwę.
Strajki w mieście włókniarek w lutym 1971 roku
Wizerunek Łodzi po 1945 r. zdominowały obrazy komunistycznego feminizmu: bojowniczki Władysławy Bytomskiej (zm. w 1938 r.), przodowniczki pracy Wandy Gościmińskiej i rządzącej miastem włókniarki Michaliny Tatarkówny-Majkowskiej. Jednocześnie wyparto z pamięci bunt łódzkich kobiet, które odegrały decydującą rolę w strajkach lokalnych fabryk w lutym 1971 r.
Gierek w Szczecinie i Gdańsku 24-25 stycznia 1971 r.
Idy wrześniowe
Polityczny upadek Gierka był błyskawiczny. We wrześniu 1980 r. stracił stanowisko I Sekretarza, rok później nie był już nawet członkiem PZPR. On sam przekonywał, że jego karierę zakończył partyjny spisek.
Czyn partyjny (albo społeczny)
Wśród wielu wzorców przeniesionych do powojennej Polski ze Związku Sowieckiego był też tzw. czyn społeczny (lub, w zależności od oficjalnego organizatora, np. czyn partyjny pod egidą organizacji PZPR albo związków zawodowych – wtedy była to „sztafeta czynów produkcyjnych”).
Szczecin. Miasto, którego nie było. Dyplomacja RFN i polskie przełomy 1970–1989
Petycyjna histeria
W styczniu 1979 r. biskup katowicki Herbert Bednorz wystosował list do I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka. W imieniu swoich diecezjan prosił o zgodę na możliwość zorganizowania w ramach zapowiadanej na lato pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny spotkania z papieżem w Piekarach Śląskich.
Stanisław Pyjas i Studencki Komitet Solidarności
"Gdyby nie Ursus, gdyby nie Radom, to byście jedli chleb z marmoladą"
W poszukiwaniu lepszego życia. Katowickie w PRL – obszar migracji
„Niecka przemysłowa”, która rozciągała się od Dąbrowy Górniczej po Gliwice, stanowiła tuż po wojnie obszar największej koncentracji produkcji przemysłowej. Komunistyczna władza wciąż ją rozbudowywała, co pociągało za sobą niedobór rąk do pracy, potęgowany kolejnymi falami emigracji do Niemiec.
90 sekund historii: 20 stycznia 1971 r. Zapadła decyzja o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie
Mściwe oblicze „Ojca Narodu”, czyli mało znana twarz Edwarda Gierka
W Radomiu spośród 654 zatrzymanych tzw. sądowym trybem postępowania objęto 255 osób, czyli ok. 40 proc. ogółu, a jeśli uwzględnić także 212 ukaranych przez kolegium ds. wykroczeń, to okaże się, że przez tryby peerelowskiego „wymiaru sprawiedliwości” przewinęło się wówczas 80 proc. spośród nich.
Protektorzy i koledzy. Mieczysław F. Rakowski i KC PZPR (1958-1981)
Polityczną historię komunizmu w Polsce opisuje się na ogół na podstawie archiwaliów. Nie całą jednak historię Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej da się napisać bazując na dokumentach bezpieki z zasobu Instytutu Pamięci Narodowej czy partyjnych z zasobu archiwów państwowych.
Rozliczenia z ekipą Gierka 1980–1984
Czerwiec 1976. Geneza, przebieg, konsekwencje
Robotniczy protest, określany symbolicznie jako Czerwiec 1976, to „polski miesiąc” cieszący się do tej pory stosunkowo najmniejszym zainteresowaniem badaczy. Znajduje to odzwierciedlenie zarówno w liczbie publikacji, jak i w tym, że z reguły skupiały się one na poszczególnych zagadnieniach i wątkach ówczesnego kryzysu lub umieszczały go w szerszym kontekście. Do tej pory, mimo upływu trzydziestu lat, nie powstało natomiast żadne całościowe opracowanie. Pisaniu niniejszej książki towarzyszył zamysł stworzenia takiej monografii.
nr 3/2010
W sklepach coraz częściej można spotkać wyroby nazwane jak na ironię „kiełbasa jak za Gierka”, „szynka jak za Gierka”. Upływ czasu zaciera widać wspomnienie kolejek, w których stało się przed pustym sklepem mięsnym w nadziei, że może coś „rzucą”. Postanowiliśmy więc przypomnieć, jak było naprawdę, kiedy Polską rządził „wielki przyjaciel KPZR i Związku Radzieckiego” (tak określał Edwarda Gierka Leonid Breżniew). Obok rozmowy i artykułów o latach siedemdziesiątych zamieściliśmy też studium źródłoznawcze o współpracy z organami Informacji Wojskowej innego komunistycznego dygnitarza – Wojciecha Jaruzelskiego (w świetle materiałów wschodnioniemieckiej Stasi).
Fot. NAC
