Badania nad historią kobiet stają się coraz bardziej popularne, ale jednocześnie często niedoceniane i w dalszym ciągu nastręczająca wiele trudności oraz wywołują emocje. Jakie tematy w dalszym ciągu wymagają opracowania?
Sowiecka polityka, nasza krew. Bitwa w której mieli zginąć Polacy
12–13 października 1943 roku. Lenino. Pół tysiąca zabitych Polaków. Przegrana bitwa. Krwawe wydarzenie bez militarnego uzasadnienia: na tym odcinku frontu wówczas w gruncie rzeczy nic się nie działo. A jednak Stalin był zadowolony: polityczny cel został osiągnięty. Innego przecież nie było.
Jak przekazywać młodzieży, zajętej często lekką rozrywką znalezioną w sieci, wiedzę historyczną? Które kanały mediów społecznościowych mają największy potencjał jako narzędzie edukacji?
Jakie mieliśmy i mamy mody historyczne? Co zrobić z zalewem internetowych historyków? Czy historyk ma powinności moralne? Kto czyta naukowe książki historyczne?
Jakie jest znaczenie i wpływ dobrze prowadzonej polityki historycznej? Jak prowadzona jest polityka historyczna Niemiec, Rosji i Polski? Jakie są cele, różnice i podobieństwa działań tych krajów w tym zakresie?
Jak wyglądała współpraca między polskimi i ukraińskimi historykami dotycząca spraw spornych i trudnych? Kto faktycznie odpowiada za miejsca pamięci na Ukrainie? Co dalej z ekshumacjami Polaków zamordowanych przez OUN-UPA na Ukrainie?
Jak wyglądała niemiecka polityka wobec Europy Środkowej i Wschodniej? Jakie były jej korzenie? Jakie Kto stworzył politykę trwałej ekspansji na Wschód? Jak wygląda stosunek Niemiec do nowożytnej historii?
Powstanie Warszawskie w niemieckiej (nie)pamięci
Po roku 1990 między Polską a Republiką Federalną Niemiec dynamicznie rozwijały się stosunki polityczne i gospodarcze. Niestety, nie przełożyło się to na zbliżenie elit i społeczeństw obu państw na płaszczyźnie pamięci historycznej.
Polskie zbiory archiwum Instytutu Hoovera
W archiwum Instytutu Hoovera na Uniwersytecie Stanforda w Dolinie Krzemowej w stanie Kalifornia znajduje się niezwykle cenny korpus źródeł dotyczący dwudziestowiecznej Polski, a przede wszystkim okresu II wojny światowej.
Czym jest polityka pamięci historycznej? Czy w PRL chciano świadomie promować pewną wizję przeszłości? Jaką rolę w tej kwestii odgrywało Ludowe Wojsko Polskie? W jaki sposób decydenci z Głównego Zarządu Politycznego WP traktowali kwestie historyczne? Jak działała wojskowa propaganda?
Czy komunistom udało się przeinterpretować symbolikę historycznych miejsc Warszawy? Czy nadano tym miejscom nową symbolikę w świetle obowiązujących ideologicznych dogmatów i historycznych ocen? Czy komuniści narzucili obywatelom swoją interpretację tych miejsc?
Masowe, ludowe i antyniemieckie. Pamięć Powstania Wielkopolskiego w latach 1956–1989
Rewizja definicji Powstania Wielkopolskiego pozostawała w ścisłym związku ze zmianami, jakie przyniosła polityczna odwilż, której ważkim elementem był Poznański Czerwiec. Gomułka wyraźnie szukał sposobów na rzecz pozyskania przychylności zbuntowanego miasta. Jednym z elementów tej polityki było docenienie historycznej roli Powstania Wielkopolskiego i otwarcie się na środowisko jego weteranów.
Ustanowienie Krzyża Armii Krajowej
Krzyż Armii Krajowej pierwotnie miał charakter odznaki pamiątkowej nadawanej w Londynie dla upamiętnienia wysiłków żołnierzy Polski Podziemnej. Nigdy nie został przyjęty do hierarchii odznaczeń PRL, której władze wrogo odnosiły się do polskiej tradycji niepodległościowej. Dopiero w 1992 r. został uznany za polskie państwowe odznaczenie wojskowe nadawane przez Prezydenta RP.
Miejsca Pamięci o Kresach na terenie Ziemi Lubuskiej
Ludność polska na Kresach została szczególnie ciężko doświadczona przez tragiczne wydarzenia II wojny światowej. Terror sowiecki i niemiecki, deportacje, zbrodnie ukraińskich nacjonalistów – wszystko to wiązało się dla wielu z ocalałych z koniecznością porzucenia swoich domów i poszukiwania nowego życia w pojałtańskich granicach zniewolonej Polski.
Muzeum X Pawilonu Cytadeli. Szlakiem konfliktu polsko-czechosłowackiego 1918–1920. Miejsca pamięci a tożsamość narodowa - masowe zbrodnie na obywatelach polskich II RP. Konspiratorzy, zbrodniarze, ubecy - nieprosta historia Aresztu Wewnętrznego MBP/KdsBP. Implementowane miejsce pamięci - „Zawołani po imieniu”
Od „buntu niewolników” po „przystanek Niepodległość”. Janusz Kurtyka (1960–2010)
Dzieło ludzi wybitnych trwa dłużej niż ich życie. Janusz Kurtyka był człowiekiem wybitnym. Rozumiał ducha Instytutu Pamięci Narodowej i wiedział, jak wykorzystać jego potencjał. Przede wszystkim jednak miał precyzyjną wizję tego, jak po półwieczu totalitaryzmów odbudować polską tożsamość.
Ekshumacje żołnierzy Armii Ochotniczej i upamiętnienie jej bohaterów
Pamięć o wojnie polsko-bolszewickiej jest silnie obecna w działaniach Instytutu Pamięci Narodowej - w tym Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa. Prowadzone są ekshumacje i pochówki żołnierzy, odnawiane ich groby oraz pomniki im poświęcone, powstają także nowe upamiętnienia.
O cmentarzu zniszczonym przez dyktatora… Historia partyzanckich mogił w Mikuliszkach
Reżim Łukaszenki w imię doraźnego interesu politycznego wypowiedział wojnę poległym i zniszczył cmentarz, który nie dzielił Białorusinów i Polaków, a wręcz przeciwnie – był symbolem wspólnej walki przeciwko krwawym dyktaturom ubiegłego wieku.
Poznański Czerwiec 1956. Miejsca pamięci
Rocznica Poznańskiego Czerwca 1956 jest okazją do bliższego przyjrzenia się Czerwcowym miejscom pamięci, rozumianym jednak dość szeroko: począwszy od pomników i pamiątkowych tablic, poprzez spuściznę naukową i literacką, na miejskim nazewnictwie skończywszy.
Jak zmieniało się polskie społeczeństwo w XX wieku? Jakie znaczenie dla naszej zbiorowej tożsamości miały lata wojny i komunizmu? Czy w latach 1939–1956 w Polsce dokonała się rewolucja społeczna?
Jak zrobić film historyczny na światowym poziomie? (debata w ramach 3. MFFoTEK)
Joachim Gauck. Nie tylko twórca Urzędu
Nazwisko Gaucka stało się synonimem rozliczeń z komunizmem, a stworzony przez niego urząd, zwany potocznie Urządem Gaucka – wzorem dla podobnych instytucji w Europie Środkowej.
Rozliczyć reżim. Podejście argentyńskie
Rozliczenie z reżimem nie jest jedynie polską specyfiką. Z lustracją i rozliczeniami z przeszłością borykają się wszystkie kraje, które zostały dotknięte różnego rodzaju reżimami. Jednym z takich krajów jest Argentyna.
Stosunek współczesnych Rosjan do Zbrodni Katyńskiej
5 marca 1940 r. członkowie Biura Politycznego KC WKP(b) zdecydowali, że „nie rokujący poprawy element kontrrewolucyjny”: podoficerowie i oficerowie Wojska Polskiego, żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza, funkcjonariusze Policji Państwowej i straży więziennej oraz Polacy znajdujących się w więzieniach na terenie sowieckiej Białorusi i Ukrainy, zostaną rozstrzelani.
Między symboliką niepodległościową a cieniem totalitaryzmu
29 grudnia 1989 r. sejm „kontraktowy” znowelizował Konstytucję PRL – nazwę państwa zmieniono na Rzeczpospolitą Polską, orłu przywrócono koronę, wprowadzono zapisy ustrojowe o zasadzie demokratycznego państwa prawa.
Miejsca pamięci Powstania Wielkopolskiego
Wyjątkowy i zapomniany Pomnik Wolności w Poznaniu miał być centralnym monumentem upamiętniającym Powstanie Wielkopolskie w II RP. Pomysł jego budowy w obrębie Placu Wolności Rada Miasta Poznania zatwierdziła już w 1919 r., ale konkurs na jego projekt rozstrzygnięto dopiero w listopadzie roku 1927.
Czerwone mury krwawego Mokotowa
W więzieniu mokotowskim w okresie terroru stalinowskiego zamordowano na podstawie orzeczeń sądów wojskowych ok. 350–400 osób. Szacuje się, że blisko tysiąc innych zamęczono w trakcie śledztwa.
Podbój zwany wyzwoleniem
Im szybciej zdamy sobie sprawę z tego, że w sferze narracji historycznej tkwimy wciąż w pozycji państwa i społeczeństwa posttotalitarnego, tym szybciej będziemy zdolni do budowy opowieści historycznej z perspektywy wolnościowej.
Rosja ofiarą i wyzwolicielką? Putinowska polityka historyczna względem Polski
W kwietniu 2018 r. na terenie Memoriału Katyńskiego – w obecności ówczesnego ministra kultury Federacji Rosyjskiej Władimira Miedinskiego oraz przewodniczącej izby wyższej parlamentu Rosji Walentiny Matwijenko – otwarto kontrowersyjną wystawę zatytułowaną „Rosja i Polska. XX wiek. Karty historii”.
Jak ciekawie opowiadać o historii?
Wigura, Łuczewski, Matyja: stan wojenny w opiniach socjologów i politologów. Obrachunek z dekadą Jaruzelskiego... (cz. 9 konferencji - dyskusja)
Czym jest dyplomacja historyczna i czemu służy? Jaką rolę w tej dyplomacji powinien odgrywać IPN? Co obywatele innych krajów wiedzą o dziejach Polski i naszych bohaterach narodowych?
Zakazane święto reakcji
„Dzień 11 listopada, jako rocznica odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięskiego Wodza Naczelnego w walkach o wolność Ojczyzny – jest uroczystym Świętem Niepodległości” – głosiła ustawa z 1937 r.
Fotografie i filmy to ważny budulec narracji w ekspozycjach muzealnych. Mogą służyć zarówno do opowiedzenia o dziejach narodu, jak i samego medium. Jak robią to Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku i Muzeum Fotografii w Krakowie?
Chłopcy z Pesztu
W sześćdziesiątą rocznicę Rewolucji Węgierskiej, z inicjatywy posła Zgromadzenia Narodowego Węgier Szilárda Németha, zostały odsłonięte bliźniacze pomniki „Chłopca z Pesztu” autorstwa Richárda Juhy. Uroczystości odbyły się w Budapeszcie i… Szczecinie.
Jak prowadzić skuteczną politykę historyczną?
II wojna światowa a kapitał moralny
Mimo tego, że od zakończenia II wojny światowej minęło wiele lat, jest ona wciąż wydarzeniem, wokół którego ogniskuje się publiczna dyskusja na arenie międzynarodowej. Niekoniecznie ta, którą widzimy codziennie w programach informacyjnych, ale ta, która jest ważnym elementem dyplomacji historycznej.
Obchody pierwszej rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego w Kielcach, 1 sierpnia 1945 roku
Obchody pierwszej rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego w Kielcach to jedno z ciekawszych wydarzeń w historii regionu świętokrzyskiego. Stanowiły element ogólnopolskich obchodów rocznicowych, organizowanych w większych miastach, m.in. w Częstochowie.
Rzeź Wołyńska – ludobójstwo zapomniane?
11 lipca 1943 roku ukraińscy nacjonaliści zaatakowali Polaków w 99 miejscowościach przedwojennego województwa wołyńskiego na Kresach – wtedy zajętych już przez niemiecką III Rzeszę. Dla upamiętnienia tego dnia, nazywanego Krwawą Niedzielą, co roku obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów.
Pamięć o Wołyniu i Małopolsce Wschodniej
Mój ulubiony poeta pozostawił nam, kolejnym pokoleniom, pewnego rodzaju przesłanie. Jest to niemal prośba serdeczna i błagalna o zachowanie w pamięci drogich nam Ojcowizn. W tym miejscu rodzi się zasadnicze pytanie: w imię czego i dlaczego mamy zachować tę pamięć? W mojej ocenie, przy obecnych relacjach polsko-ukraińskich, jest to, niestety, pamięć coraz trudniejsza.
Warsztat pracy historyka i jego rola w społeczeństwie
Wspólna droga do prawdy o Holokauście?
Mauthausen – Gusen: niemieckie piekła na austriackiej ziemi... Polenlager, gorszy niż... A dziś? Dlaczego to tak wygląda?...
Znaczenie agresji III Rzeszy na Związek Sowiecki dla rosyjskiej propagandy historycznej
Żołnierze Wyklęci w świetle źródeł historycznych
Wielka i mała historia w perspektywie socjologicznej
Kresy są wszędzie
Czy dzisiaj zrozumiemy siebie bez dziedzictwa, które kształtowało nas przez wieki, bez pamięci o miejscach leżących daleko od obecnej granicy Rzeczypospolitej? Zachowanie historycznego dziedzictwa Kresów to jeden z zasadniczych kierunków pracy nad przywracaniem narodowej pamięci.
Koniec wojny, ale nie zniewolenia
II wojna światowa jest dla Polaków wciąż tematem ważkim. Nie mniej istotne z punktu widzenia naszej historycznej świadomości są kwestie związane z zakończeniem tego zbrojnego konfliktu.
Wokół symboli narodowych i Święta Trzeciego Maja
Początek maja przynosi aż trzy święta państwowe – Święto Pracy, formalnie – Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy i znacznie ważniejsze z perspektywy tradycji niepodległościowej – Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, a także Święto Narodowe Trzeciego Maja.
Czy z polskiego patriotyzmu zostało już tylko rozmawianie o nim? #MFFoTEK
„Fort” - spotkanie z twórcami filmu o miejscu gorszym niż kacety #MFFoTEK
Współczesne kino historyczne w Polsce a trendy światowe #MFFoTEK
Katyń – pamiętamy!
Walkę o ujawnienie prawdy o zbrodni katyńskiej prowadzono już od momentu odkrycia grobów polskich jeńców w ZSRS. W opanowanej przez komunistów Polsce ta batalia była prowadzona z determinacją i została okupiona dotkliwymi represjami.
Gdzie w Polsce znajdują się groby żołnierzy Armii Czerwonej? Jak nasze prawo traktuje nekropolie obcych armii? Dlaczego strona rosyjska nie interesowała się cmentarzami jenieckimi?
Kłamstwo, które w Rosji staje się polityką (wokół pracy Jeńcy 1920)
„Tworzymy dla siebie wygodne pozycje, których nie można osiągnąć przy zielonych stołach”. Rzecz o Romanie Szuchewyczu
Ponosi odpowiedzialność za zbrodnię ludobójstwa popełnionego na Polakach na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. A jednak dla wielu na Ukrainie pozostaje dziś narodowym bohaterem.
Pomnik „Ponurego” w Wąchocku
Na przestrzeni lat kombatanckie Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt” zrealizowało kilkadziesiąt akcji upamiętnienia swoich towarzyszy broni. Były to tablice w kruchtach kościołów lub skromne pomniki.
Żołnierze Wyklęci – zapomniany fenomen
Żołnierze Wyklęci są jednym z tych zjawisk historycznych, wokół których w ostatnich latach toczy się społeczna dyskusja. Dotyczy ona nie tylko postawy zbrojnego oporu jako metody walki z narzuconym reżimem, ale często konkretnych działań oddziałów czy decyzji ich dowódców.
Sprzeczne narracje… Z historii powojennej Polski 1944–1989
Memiks - co to znów za twór? Czyli jak można opowiadać historię dzieciom. (A może i dorosłym?...)
Misja: Niepodległość. Zarys historii Gryf Publications
W czerwcu 1946 r. rozpoczęła się ewakuacja 2. Korpusu z Włoch do Wielkiej Brytanii, a potem demobilizacja tysięcy żołnierzy za pośrednictwem Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Wiązał się z nią problem zabezpieczenia na Wyspach majątku (maszyny drukarskie, bezcenny wówczas papier) i kontynuowania dorobku Oddziału Kultury i Prasy 2. Korpusu w warunkach emigracji.
Z nauczycielami na Podolu
Pojechaliśmy. Zgodnie z pomysłem Prezesa IPN, żeby zorganizować studyjny wyjazd dla grupy nauczycieli na Kresy, najlepiej na te dalsze. Najpierw było letnie rozpoznanie terenu: gdzie można przenocować większą grupę ludzi, jak zorganizować sam pobyt, które miejsca odwiedzić, z kim się spotkać.
Żołnierz Chrystusowy. Wspomnienie o ks. prałacie Wacławie Karłowiczu
Był jednym ze 150 kapelanów Powstania Warszawskiego. To on wyniósł z płonącej katedry słynącą łaskami figurę Chrystusa. Po wojnie poszukiwany przez bezpiekę, błąkał się po mazowieckich parafiach.
Polacy a Święto Niepodległości
11 listopada jest datą symboliczną, to tego dnia w 1918 roku Józef Piłsudski objął naczelne dowództwo nad wojskami polskimi. Rocznicę tego wydarzenia obchodzimy jako narodowe święto, przywołując odzyskanie niepodległości po 123 latach zaborów.
"Był taki ktoś...” – film dokumentalny Aliny Czerniakowskiej o Wojciechu Ziembińskim
Czy, a jeśli tak - jak uczyć o martyrologii. Rozmawiają nauczyciele i edukatorzy
O percepcji Zbrodni Katyńskiej w Rosji (#MFFoTEK, rozmowa z prof. Aleksiejem Pamiatnym z „Memoriału”)
Ludzie, wojna i matematyka. Sprawa bolszewickich jeńców 1920 r.
Ministerstwo Kultury Federacji Rosyjskiej w przededniu 77. rocznicy Zbrodni Katyńskiej oraz 7. rocznicy katastrofy samolotu prezydenta Lecha Kaczyńskiego pod Smoleńskiem podjęło prowokacyjną akcję. W katyńskim miejscu pamięci otwarto wystawę poświęconą sowieckim jeńcom w Polsce w latach 1919–1921.
Polskie miejsca pamięci narodowej na Ukrainie w powiecie sokalskim i rawskim do 1939. Jak wyglądają dziś groby polskich żołnierzy? Jak upamiętnić bohaterów wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej? Dlaczego nie możemy o nich zapomnieć?
Bez fundamentów. Wizyta w Domu Historii Europejskiej w Brukseli
Muzeum, które miało opowiedzieć o wspólnym dziedzictwie Europejczyków, razi nachalną ideologią i marginalnym potraktowaniem doświadczeń takich krajów jak Polska.
Pamięć opozycji – opozycja w pamięci
Jednym z istotnych zadań IPN jest przypominanie o kolejnych rocznicach społecznych buntów w okresie PRL.
Auschwitz? Nigdy nie słyszałem…
Niemcy i Austriacy do dziś mają kłopot z dziedzictwem obozów koncentracyjnych. Na braki wiedzy młodego pokolenia nakłada się banalizacja pamięci.
Józef Piłsudski – patron na każde czasy
12 maja 1935 r. na wieczna wartę odszedł Pierwszy Marszałek Polski Józef Piłsudski. Niedługo po jego śmierci wiele instytucji i budynków użyteczności publicznej przyjęło dobrowolnie imię Zmarłego. Wiele z nich nosi je do dziś, ale są też takie, które nie powróciły do przedwojennej tradycji.
Festiwalowe impresje
Podczas IX Festiwalu Filmowego „Niepokorni Niezłomni Wyklęci. 1939-1989. Przywracamy Pamięć” w Gdyni odbyło się 29 pokazów konkursowych, 12 audycji radiowych, 19 pokazów specjalnych, 13 pokazów filmowych w konkursie „Młodzi dla Historii” oraz liczne panele dyskusyjne i imprezy towarzyszące.
Umarł „Dziadek” siwy a żelazny…
„Piłsudski miał fanatycznych wielbicieli, którzy go kochali więcej niż własnych rodziców, niż własne dzieci, ale było wielu ludzi, którzy go nienawidzili […]. I oto nie znać było tego w dniu pogrzebu” – pisał Stanisław Cat-Mackiewicz.
Jak komuniści wykorzystywali propagandowo zakończenie wojny w 1945 r.?
8 maja 1945 r. - zakończenie II wojny światowej
„Fenomen polskości” - dokument Aliny Czerniakowskiej
Kopiec Józefa Piłsudskiego w Krakowie
Budowa kopca Piłsudskiego to wyraz szacunku dla człowieka, który przywrócił Polsce niepodległość. Ten największy z polskich kopców ma długą, niezwykle ciekawą historię, zdeterminowaną przez trudne i zmienne koleje XX w.
Niezależny wydawca, legenda "drugiego obiegu"
Wśród 96 ofiar katastrofy z 10 kwietnia 2010 roku jest Janusz Krupski – kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, wcześniej wiceprezes IPN, jeden z twórców niezależnego ruchu wydawniczego w PRL.
Polityka historyczna prezydenta Lecha Kaczyńskiego
Prezydent Lech Kaczyński był pierwszym po roku 1989 polskim politykiem najwyższej rangi, który nie tylko dostrzegał i rozumiał wagę oraz potencjał wspólnej pamięci narodu, ale także podejmował działania, z których wyłania się obraz aktywnej i spójnej polityki historycznej przez niego prowadzonej.
Komunistyczna propaganda wobec Powstania Warszawskiego. Jak z tematem ogromnego patriotyzmu polskiego podziemia niepodległościowego i braku sowieckiej pomocy Powstańcom mierzyły się władze tzw. Polski ludowej
Kto Wyklęty, kto Niezłomny?
Pojęcie „Żołnierze Wyklęci” mówi o komunistycznej represji – anatemie zbiorowej niepamięci rzuconej na tych, co stawili zbrojny opór „władzy ludowej”. Termin „Żołnierze Niezłomni” opisuje postawę Bohaterów, ich stosunek do komunistycznego okupanta, z którym walczyli, czy w kraju, czy na emigracji.
Po co uczyć o „Łączce”?
Ucząc o ofiarach zbrodni komunizmu, o poszukiwaniu ich grobów, afirmujemy fundamentalne wartości, takie jak wolność, niepodległość, prawda, poszanowanie człowieka i jego praw, także po jego śmierci – czyli te pojęcia naszej cywilizacji, na których powinna opierać się edukacja.
Ostatni Rycerze Rzeczypospolitej
O fenomenie Żołnierzy Wyklętych i ich obecności we współczesnym życiu społecznym, z prof. Krzysztofem Szwagrzykiem, zastępcą prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, rozmawia dr Rafał Leśkiewicz, redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl
Jakimi słowami opowiadać historię?
Wolność – fundament polskiej tożsamości
Utrata niepodległości przez Polskę w 1795 r. rozpoczęła trwające ponad wiek starania o jej przywrócenie. Przyjmując, że pokolenie rodzi się co trzydzieści lat, pod zaborami żyły cztery pokolenia naszych przodków… A mimo to polska tożsamość, nasza tradycja i kultura przetrwały.
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych - dyskusja panelowa
Derusyfikacja w Warszawie 1915–1926
I wojna światowa położyła kres długoletniemu panowaniu Rosjan w Warszawie. W mieście energicznie przystąpiono do usuwania rosyjskojęzycznych napisów, zmiany nazw ulic, burzenia pomników i cerkwi wzniesionych przez zaborcę.
Wahadło pamięci. (Nie)wiedza o zbrodniach niemieckich
W PRL dużo pisano i mówiono – acz w ścisłych ramach oficjalnej narracji – o zbrodniach III Rzeszy. Po roku 1989 pamięć o nich stopniowo w Polsce zanika, a wśród badaczy tej problematyki powstała luka pokoleniowa. To groźne, kiedy ze strony niemieckiej spotykamy się z ofensywną polityką historyczną.
Dokumenty archiwalne w antypolskiej kampanii propagandowej
Rosyjskie Ministerstwo Obrony po raz kolejny (po opublikowaniu w sierpniu 2019 materiałów dotyczących paktu Ribbentrop-Mołotow) sięga po archiwalia, w celu – wedle narracji Kremla – „ochrony prawdy historycznej” i „przeciwdziałania fałszowaniu historii i próbom rewizji wyników II wojny światowej”.
KL Gusen w pamięci historycznej Austrii
Tereny Gusen – miejsca kaźni polskiej inteligencji – przez wiele powojennych lat niszczały. O godne upamiętnienie ofiar obozu upomnieli się dopiero przedstawiciele lokalnej społeczności i polskie władze.
Z Boga ordynansu Konfederacja Barska (1768-1772)
Była pierwszym zrywem niepodległościowym i patriotycznym o szczególnie religijnym i narodowym charakterze. W PRL określano ją jako „wsteczny ruch szlachty polskiej, który doprowadził do I rozbioru Polski”. Po rozpadzie sowieckiego komunizmu warto w jej świetle spojrzeć na naszą nowożytną historię.
Nie używajmy eufemizmów. Rzecz o trudnych stosunkach polsko-ukraińskich
Błędne jest przekonanie polityków, że nie podnosząc publicznie, nie ujawniając tej zbrodni, minimalizując ją, zapewnimy dobre stosunki z Ukrainą i tym samym bezpieczeństwo państwa polskiego – mówi Ewa Siemaszko, badaczka rzezi na Wołyniu, w rozmowie z Magdaleną Semczyszyn i Andrzejem Brzozowskim.
Katyń: PPR-owska szkoła kłamstwa
11 kwietnia 1943 r. Niemcy rozpoczęli akcję propagandową, związaną z odnalezieniem w Katyniu zbiorowych mogił polskich oficerów zamordowanych w 1940 r. przez NKWD. Uliczne megafony w GG i prasa gadzinowa podawały nazwiska ofiar i informacje o znalezionych przy nich dokumentach i rzeczach osobistych.
Szacunek do przeszłości fundamentem przyszłości. O dekomunizacji przestrzeni publicznej
Marszałek Józef Piłsudski powiedział kiedyś, że „kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani nie ma prawa do przyszłości”. Zawsze przychodzą mi na myśl te słowa, gdy rozmowa schodzi na problem nazewnictwa ulic, placów i wszelkich obiektów w przestrzeni publicznej. W rok od przyjęcia przez Sejm RP ustawy o zakazie propagowania komunizmu w przestrzeni publicznej coraz rzadziej spotykamy w Polsce szokujące relikty sowieckiego komunizmu.
Sarenka z Mauthausen
Lord Russell of Liverpool, zastępca głównego prokuratora wojskowego Brytyjskiej Armii Renu, w trakcie wizyty w byłym obozie koncentracyjnym Dachau – w ramach przygotowań do procesu załogi tego obozu w 1945 r. – zauważył coś, co wydało mu się szczególnie dziwne: „Na dachu krematorium przybita była na słupku skrzynka lęgowa dla dzikich ptaków. Została tam umieszczona przez jakiegoś ogarniętego schizofrenią esesmana. […] Wtedy stało się dla mnie jasne, dlaczego naród, który dał światu Goethego i Beethovena, Schillera i Schuberta, zgotował mu także Auschwitz i Belsen, Ravensbrück i Dachau”.
Wokół polityki historycznej - panel dyskusyjny
Służył temu by Polska wciąż oddychała Kresami. Rok temu odbierał Nagrodę IPN „Semper Fidelis”... Pamięci ks. prof. Romana Dzwonkowskiego
Mit Okrzei w Polsce Niepodległej
Legenda Stefana Okrzei (1886–1905) zrodziła się na długo przed powstaniem PRL. Początkowo kult młodego bojowca pielęgnowano głównie w środowiskach pepeesowskich. Z czasem jego imię nadano jednej z dywizji AK.
O powstaniu warszawskim: w nauce, w komiksie, na wystawie, w grze miejskiej
Rocznica dla władzy niebezpieczna
Na polance wśród lasów, w pobliżu drogi z Wólki Plebańskiej do Witoroża, znajduje się grób żołnierski, określany od nazw pobliskich miejscowości jako mogiła w Leszczance lub w Janówce. W okresie peerelu chciano skazać to miejsce na zapomnienie. Pamięć o poległych okazała się trwalsza niż komunizm.
Ribbentrop i Mołotow – podpalacze świata z woli Hitlera i Stalina (debata)
IPNtv: Historycy o historii najnowszej (1939–1989) - panel 2
IPNtv: Historycy o historii najnowszej (1939–1989) - panel 1
Symon Petlura (1879–1926) – przywódca niepodległej Ukrainy. Panel dyskusyjny „Czy sojusz polsko-ukraiński w 1920 roku może mieć znaczenie dla współczesnych wzajemnych stosunków?”
Endecja – cenne dziedzictwo
Dziedzictwo ruchu narodowego bywa dziś skazywane na niepamięć, choć powinno służyć kolejnym pokoleniom Polaków. Należy z niego czerpać wszystko to, co pozytywne – a jest tego bardzo dużo – odrzucając jednocześnie to, co z dzisiejszej perspektywy nie wydaje się warte naśladowania.
Jak opowiadać o tym, czym jest wojna? Rzecz o muzeach
Wraz z odchodzeniem ostatnich świadków pamiętających II wojnę światową coraz bardziej aktualne będzie pytanie: jak przekazywać kolejnym pokoleniom najtragiczniejsze doświadczenia dwudziestego wieku? Jak skutecznie uświadamiać żyjącym współcześnie, czym jest wojna?
Od zbrodni do mitologii
W propagandzie PRL obowiązywała teza, że Sowieci chcieli pomóc Warszawie w dniach powstańczych walk 1944 roku, ale nie zdołali z przyczyn obiektywnych. Szybkie zdobycie Krakowa w styczniu 1945 roku miało zaś być dowodem na sowieckie poświęcenie, podbudowane umiłowaniem naszej kultury i zabytków.
90 sekund historii: 20 stycznia 1971 r. Zapadła decyzja o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie
Martwa Droga, czyli fascynujące „muzeum” Gułagu
Warto pamiętać, że chociaż istniejący na terenie ZSRS Gułag składał się z tysięcy obozów, to żaden z nich nie został przekształcony w muzeum – tak jak stało się to z dawnymi nazistowskimi obozami: Auschwitz, Buchenwaldem, czy Theresienstadt.
Jak uczyć o Powstaniu Warszawskim?
Oszałamiający sukces Muzeum Powstania Warszawskiego uczynił ze zrywu niepodległościowego temat popularny, by nie rzec, niemal obowiązkowy. Pojawienie się na polskiej mapie kulturalnej jednej – i to warszawskiej, nie ogólnopolskiej – instytucji zmieniło naszą historyczną świadomość bardzo głęboko.
Narodowy socjalizm w historiografii Republiki Federalnej Niemiec w latach 1986–2016
W pierwszej części XX w. Niemcy wywarły na dzieje i losy Europy przemożny wpływ. Skutki ich polityki oraz sposób traktowania narodów kontynentu, szczególnie naszej jego części, okazały się na bardzo licznych polach nieodwracalne. Miały one w przeważającej mierze charakter destrukcyjny. Ta konstatacja odnosi się zwłaszcza do polityki Hitlera i jego III Rzeszy. W następstwie tej polityki niemiecki żołnierz stanął latem/jesienią 1942 r. u wrót Azji. Niemcy zagarnęły lub podporządkowały sobie wówczas niemal całą Europę.
Andrzej Maciej Brzeziński - Koncepcje Oskara Haleckiego w sprawie Muzeum Rapperswilskiego i jego roli w stosunkach polsko-szwajcarskich (1920–1927)
Jak budować polską narrację historyczną?
IPNtv - Dekomunizacja nazw ulic w Warszawie i okolicach. Spotkanie dyskusyjne - Warszawa, 21 sierpnia 2017
IPNtv - Sympozjum „Wołyń 1943. Pamięć i niepamięć” – Warszawa, 24 sierpnia 2017
Damnatio memoriae w europejskiej kulturze politycznej
Wszystkie teksty, skupiając się wokół zagadnień związanych z pamięcią, świadczą także w pewnym sensie o trudnych zadaniach, jakie stoją przed historykiem, i to niezależnie od epoki, którą się zajmuje. Napotykając bowiem częstokroć w przekazach źródłowych pułapki związane z pamięcią niepożądaną, zakazaną czy też zmanipulowaną, badacz musi zachować dużą ostrożność w dążeniu do przywrócenia jej maksymalnej bezstronności.
Przewodnik po historii Polski 966–2016
Nasza tożsamość jako jednostek i jako wspólnoty oparta jest na pamięci. Przeszłość pozwala zrozumieć, kim jesteśmy. Historia, a więc i współczesność Polaków rozpoczęła się 1050 lat temu, wraz z przyjęciem chrześcijaństwa.
Komunistyczne pomniki (odc. 50)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 80 - Upamiętnienie Holocaustu w czasach PRL
Obchody 1 i 3 maja w PRL (odc. 44)
Rzeczpospolita wolnych ludzi. Janusz Kurtyka w mediach – wybór wywiadów, artykułów, oświadczeń z lat 2000–2010
Droga życia Janusza Kurtyki została ukształtowana z jednej strony przez poznawanie przeszłości, z drugiej strony historycznymi wydarzeniami, których był świadkiem i uczestnikiem.
IPN TV "Zbrodnia Wołyńska - historia, pamięć, edukacja. W przededniu 70. rocznicy" - Warszawa, 27-28 czerwca 2013
IPN TV - Historia na cokole czy historia cokołu? - dyskusja na kanwie sporu o „Czterech śpiących"
IPN TV Na co patrzyli „czterej śpiący"?
Profesor Tomasz Strzembosz (1930–2004)
W PRL rozwój nauk historycznych hamowany był i wypaczany przez nieustanne ingerencje cenzury. Nie przypadkiem zatem oficjalnie uznawana wersja historii daleka była od prawdy, historycy zaś uważani za narzędzia państwa komunistycznego. Tylko niewielu z nich potrafiło zaryzykować spokojne życie, zawodową karierę i upominać się o przemilczaną prawdę, o pra wo do badania niewygodnych tematów, odkrywania białych plam naszych narodowych dziejów. Wśród tych nielicznych szczególnie mocno wyróżniał się prof. Tomasz Strzembosz, który w nie sprzyjających warunkach potrafił zachować niezależność i przyzwoitość.
Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy… Obraz ofiar Zbrodni Katyńskiej w pracach plastycznych młodego pokolenia, tom I
Paryż, rok 1841, dziesiąty rok emigracji po powstaniu 1830 r. W szpitalu dla nędzarzy umiera kapitan Józef Meyzner. Ma być pochowany we wspólnym grobie. Ostatnią rzeczą, jaką mogą zrobić polscy tułacze
dla zmarłego, jest zapewnienie mu indywidualnego pochówku. I pewnie nikt nie pamiętałby tego wydarzenia i samego Meyznera, gdyby nie wiersz Słowackiego, który okazał się „trwalszym od spiżu” nośnikiem pamięci.
Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Wiek XX należał do najtrudniejszych w dziejach państwa i narodu polskiego. Niełatwo ten okres opisać, tym bardziej w syntetycznym skrócie. Naszym zamierzeniem było przedstawienie najnowszej historii Polski takiej, jaka była...
Zbrodnia Katyńska. W kręgu prawdy i kłamstwa
W pierwszym okresie II wojny światowej Związek Sowiecki wystąpił przeciwko Polsce jako sojusznik Niemiec hitlerowskich. Realizując zobowiązania paktu Ribbentrop–Mołotow (Hitler–Stalin) z 23 sierpnia 1939 r. armia sowiecka wsparła walczący od 1 września 1939 r. niemiecki Wehrmacht i 17 września uderzyła na Polskę. W wyniku tej agresji w ciągu niecałego miesiąca do niewoli sowieckiej dostało się około 250 tysięcy polskich żołnierzy różnych stopni. W zamęcie wojennym część szeregowych została przez jednostki Armii Czerwonej zwolniona, część jeńców zbiegła i w rezultacie w rękach NKWD, któremu czerwonoarmiści ostatecznie przekazali polskich jeńców, znalazło się ich około 125 tysięcy.
nr 7-8/2010
W „Biuletynie IPN” nr 7–8 (116–117) lipiec–sierpień 2010 Czytelnicy znajdą artykuły o współdziałaniu oraz o wzajemnych walkach dwóch narodów zamieszkujących terytorium dawnych Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej.
Numer specjalny 2010
Wspomnienia o Januszu Kurtyce tworzą mozaikę, z której wyłania się postać Prezesa IPN.
Janusz Kurtyka - niedokończona misja. Prawda o Zbrodni Katyńskiej
Kresowa księga sprawiedliwych 1939–1945
Książka jest rejestrem aktów pomocy humanitarnej, jakiej ze strony niektórych Ukraińców doznała polska ludność Kresów Wschodnich poddana eksterminacji przez ukraińskich nacjonalistów w latach czterdziestych XX wieku. Ramy chronologiczne stanowią lata 1939–1945, czyli okres od klęski wrześniowej i okupacji sowieckiej po przymusową ekspatriację ludności polskiej na Ziemie Zachodnie i do Polski centralnej.
