Akcja Madryt
6 czerwca 1943 r. oddział Grup Szturmowych Szarych Szeregów „Motor 30”, dowodzony przez Tadeusza Zawadzkiego ps. „Zośka”, przeprowadził akcję, której celem było wysadzenie mostu znajdującego się na rzece Wolborce, niedaleko stacji kolejowej w Czarnocinie. Akcja ta nosiła kryptonim „Madryt”.
Generalny Sztab Młodzieży Polskiej w Bojanowie
Jedną z mniej znanych młodzieżowych organizacji niepodległościowych działających na terenie Wielkopolski w okresie stalinizmu była grupa założona przez uczniów Państwowej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego w Bojanowie (pow. Rawicz).
Dowódca akcji na Radomsko. Porucznik Jan Rogulka „Grot” (1913–1946)
Największa i najbardziej spektakularna akcja zbrojna Konspiracyjnego Wojska Polskiego została przeprowadzona w nocy z 19 na 20 kwietnia 1946 r. Głównym jej celem było uwolnienie więźniów z aresztu miejskiego w Radomsku. Cena sukcesu była jednak wysoka. Wielu jej uczestników, w tym dowódca, porucznik Jan Rogulka, wpadło w ręce komunistów i straciło życie jeszcze przed upływem miesiąca.
Zatrzymać pociąg do Auschwitz
W maju 1943 r. 45 członków Armii Krajowej przeprowadziło akcję zatrzymania pociągu, który przewoził więźniów z Lublina do obozu Auschwitz. Sprawnie przeprowadzona akcja, pomimo niespodziewanych trudności, pozwoliła na uratowanie kilkudziesięciu osób.
„Nasze dziś i jutro”. Represje wobec Teresy Remiszewskiej-Damsz
W 1982 r., dzień przed wigilią, znana żeglarka Teresa Remiszewska-Damsz oraz jej mąż Jerzy Damsz zostali zatrzymani w związku z ich działalnością opozycyjną. W ich mieszkaniu przedstawiciele aparatu represji znaleźli m.in. liczne pisma i ulotki sygnowane przez NSZZ „Solidarność”. Jednak koronnym dowodem oskarżenia stało się przygotowywane przez ich środowisko opracowanie „Nasze dziś i jutro”.
Łódzki „Huragan” w walce z komunizmem
Wszechobecna komunistyczna indoktrynacja oraz coraz jawniejsze przenoszenie na polski grunt wzorców sowieckich legło u podstaw zawiązania tajnej struktury, zrzeszającej nastolatków na terenie Łodzi.
Jak wyglądał standardowy dzień z życia Wyklętych? W jaki sposób pozyskiwali jedzenie, pieniądze i broń? Gdzie nocowali? Czy dysponowali czasem wolnym, a jeśli tak to jak go spędzali? Jakie problemy związane z dyscypliną pojawiały się w oddziałach?
Helena Żurowska. Zamordowana o krok od prawdy
Wysłanniczka Rządu RP na uchodźstwie, uczestniczka Powstania Warszawskiego, kurierka ZWZ-AK, była jedną z niewielu kobiet skazanych na karę śmierci i zamordowanych przez komunistyczny aparat represji. Jej śmierć nierozerwalnie związana była z jedną z najskuteczniejszych prowokacji komunistycznego wywiadu – sprawą V Zarządu WiN.
Dziwna szkoła, niezależny teatr
W myśl założeń prowadzonej przez Niemców na terenie Generalnego Gubernatorstwa polityki okupacyjnej, życie kulturalne społeczeństwa polskiego miało być utrzymane na możliwe najniższym poziomie. Jakakolwiek działalności artystyczna, literacka czy dziennikarska nie mogła być prowadzona bez zgody władz niemieckich.
Polki walczyły o niepodległość w okresie rozbiorów, podczas II wojny światowej, i w czasie komunizmu angażując się w walkę na różne sposoby. Niektóre pomagając, inne walcząc z bronią w ręku
Bohdan, Jerzy, Witold i Wacław Hulewiczowie
„Nie sposób oprzeć się wrażeniu, że wkład wojenny i patriotyczny wielkopolskiej rodziny Hulewiczów przerósł jej poczynania na polu wydawnictw i literatury”. Tak Stanisław Helsztyński opisuje losy braci Hulewiczów: Bohdana, Jerzego, Witolda i Wacława oraz ich udział w odzyskaniu niepodległości Polski.
Zdzisław Maćkowski
Zdzisław Maćkowski (1895–1941), pułkownik Wojska Polskiego, jest postacią mało znaną, wręcz zapomnianą, chociaż jego zasługi dla Polski zarówno w służbie wojskowej, jak i cywilnej zasługują na pamięć potomnych.
Halina Zwinogrodzka-Junak. Niezłomna, niezwyciężona
Wielu członków podziemia antykomunistycznego trafiło do jego struktur w ramach bezpośredniej kontynuacji swoich działań przeciwko niemieckim okupantom. Należała do nich również Halina Zwinogrodzka-Junak, uczestniczka Powstania Warszawskiego, której w latach 1945-1946 udało się zinfiltrować Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego.
Organizacja Stefana Maksymiliana
W działalności konspiracyjnych organizacji młodzieżowych okresu stalinowskiego niekiedy jedynym „orężem” młodych ludzi były ręczne drukarki, za pomocą których tworzono ulotki i afisze o treści patriotycznej i antykomunistycznej. Nieliczne z nich zachowały się w aktach procesowych nieletnich konspiratorów.
Emanuel Prokesch vel Jan Baranowski. Przyczynek do dziejów konspiracji wileńskiej w Polsce północnej w 1946 r.
Emanuel Prokesch rozpoczął karierę wojskową w 1918 r. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej i wojnie w 1939 r. W konspiracji znalazł się w strukturze Okręgu Wileńskiego AK. Po zakończeniu wojny udzielał wsparcia majorowi „Łupaszce” na Pomorzu.
Kazimierz Grenda (1906-1959)
Przed rozpoczęciem II wojny światowej był kierownikiem szkoły i nauczycielem geografii. Wieloletnie zaangażowanie w ruch harcerski doprowadziło go do związania się z organizacjami podziemnymi i objęcia funkcji szefa Kwatery Głównej Szarych Szeregów, a później prezesa Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na teren łódzki.
Zbigniew Rećko „Trzynastka”, bohater białostockiego podziemia, żołnierz konspiracji – zastępca szefa Kedywu Okręgu Białystok AK, żołnierz Zrzeszenia WiN. W wieku 23 lat zginął w walce z plutonem operacyjnym Milicji Obywatelskiej
Jakie były cele i sposoby działania poakowskiej organizacji niepodległościowej na ziemi rybnickiej w latach 1945–1948? Do czego wykorzystywano pieniądze zdobyte podczas akcji? Jaki koniec spotkał jej przywódców?
„Tylko prasa tajna może bez ogródek pobudzać i zespalać ducha oporu i wolę bezkompromisowego dążenia do wolności”. Prasa konspiracyjna odgrywała niebagatelną rolę w podtrzymywaniu postaw patriotycznych i ducha oporu w polskim społeczeństwie
Ujawnianie struktur Konspiracyjnego Wojska Polskiego wiosną 1947 roku
Spośród ponad trzech tysięcy osób ujawnionych w trakcie akcji amnestyjnej wiosną 1947 r. na terenie województwa łódzkiego, niemal pięćset było członkami i współpracownikami Konspiracyjnego Wojska Polskiego – największej antykomunistycznej organizacji zbrojnej działającej w pierwszych latach powojennych w centralnej Polsce.
Dlaczego w Warszawie powołano podziemne władze administracyjne? Jaka była ich geneza, struktura, kompetencje oraz wzajemne relacje? Wykład z cyklu „Warszawskie wędrówki z historią”
Roch Piątkowski. Bohater Akcji Bollwerk
Sukcesem Akcji Bollwerk – największego aktu sabotażu przeprowadzonego przez podziemie w Wielkopolsce – było zniszczenie niemieckich zapasów wojennych, przechowywanych w magazynach portowych, zanim zostały wysłane na front wschodni. Ze wszystkich jej uczestników przeżył wojnę jedynie plutonowy Roch Piątkowski ps. „Janek”. Kim był bohater Akcji Bollwerk?
Adam Świtalski – tytularny generał brygady AK, więzień obozów NKWD
Pułkownik dyplomowany piechoty WP Adam Jan Feliks Świtalski urodził się 18 grudnia 1894 r. w Gorlicach; był synem radcy Józefa Świtalskiego i Heleny z domu Chądzyńskiej, córki powstańca styczniowego.
Enklawy oporu. Społeczeństwo wobec terroru komunistycznego w latach 1948-1956
„Inżynieria strachu” z lat 1944–1948, sfałszowanie referendum z 1946 r. i wyborów z 1947 r. doprowadziły do załamania postaw oporu wobec wprowadzanego reżimu. Powszechny terror końca lat czterdziestych i pierwszej połowy lat pięćdziesiątych miał złamać wolę oporu w społeczeństwie. W znacznej mierze okazał się skuteczny.
Fakt, że w 1944 r. w Krakowie nie wybuchło powstanie wywoływał wiele emocji jeszcze przed końcem niemieckiej okupacji. Później zagadnienie to wracało i nadal wraca jako zarzut wobec krakowian. Dlaczego powstania nie było?
Królestwo Polskie – Czartoryski czy Nowosilcow?
Królestwo Polskie, Kongresówka – nazwy te, a zwłaszcza druga z nich, zadomowiły się w języku potocznym XIX-wiecznego Polaka. Tak nad Wisłą, jak Wartą czy Niemnem przypominały o świetności dawnych wieków i usankcjonowanej na kongresie wiedeńskim niesprawiedliwości dziejowej. Były punktem odniesienia tak dla politycznych realistów, jak i romantyków.
Co kryje się pod sformułowaniem „akcja Daniłowiczowska”? Kto ją zorganizował? Kiedy i gdzie została przeprowadzona? Na czym polegała?
Wiek niewoli
Proces przezwyciężania kryzysu politycznego Rzeczypospolitej w XVIII w., zapoczątkowany reformami Sejmu Czteroletniego i zwieńczony Konstytucją 3 maja, został przekreślony w 1792 r. Polscy przeciwnicy reform zawiązali konfederację w Targowicy i wezwali carycę Rosji Katarzynę II, by obaliła konstytucję uchwaloną przez suwerenne władze polskie.
Kim był i co robił Karol Libelt? Co zawiera znany esej Libelta „O miłości ojczyzny”? W jaki sposób Libelt pojmował patriotyzm?
Kulturowa partyzantka. Tajne nauczanie na północnym Mazowszu
Obok uderzeń w rozwój demograficzny społeczeństwa polskiego, fizycznej eksterminacji Żydów, eliminacji całych grup społecznych, dotkliwych ograniczeń polityczno-społecznych i gospodarczych, obejmowała ona także pełną dyskryminację kulturalną. Jednym z jej przejawów była likwidacja polskiego szkolnictwa.
„Kuźnia” i „Gospoda”. O działalności wileńskiej komórki legalizacyjnej
Niezbyt na ogół rozbudowane kadrowo komórki legalizacyjne spełniały kluczową rolę w działalności każdej organizacji podziemnej, dostarczając materiały niezbędne do jej funkcjonowania. Wileńska „Legalizacja” stanowiła jedną z najbardziej profesjonalnych jednostek tego typu w strukturach Państwa Podziemnego. Dzięki pracy zaangażowanych w jej działania osób uratowano życie wielu tysiącom ludzi.
Wanda Modlibowska – niesamowita pilotka szybowców i działaczka konspiracyjna
Życiorys Wandy Modlibowskiej to przykład historii niezwykłej kobiety zarówno w sferze zawodowej, jak i patriotycznej. Z wykształcenia chemiczka, jej powołaniem było pilotowanie szybowców, z miłości do ojczyzny stała się działaczką konspiracyjną.
Konspiracja, wojsko, partyzantka. Podziemie zbrojne w Małopolsce 1939–1955
Gdy we wrześniu 1939 r., jeszcze w trakcie walk frontowych z Niemcami, powstawały pierwsze konspiracyjne organizacje wojskowe, nikt nie przewidywał, że wojna potrwa kilka kolejnych lat. Tym bardziej nie spodziewano się, że walkę „aż do zwycięstwa” trzeba będzie prowadzić także w warunkach nowej okupacji – wprowadzanej rękami Sowietów i polskich komunistów.
Tragiczne losy komendanta „Strzelca” z Iwonicza
Tytułowy komendant „Strzelca”, sierżant Mikołaj Nycz, to zaginiony w mrokach tragicznych losów wojennych II Rzeczpospolitej bohater. Dzięki staraniom Pana Adama Nycza, zajmującego się historią swojego stryja, udało się jego postać przywrócić do zbiorowej pamięci.
Jak w okupowanej przez Niemców podczas II wojny Wielkopolsce tworzono struktury konspiracji narodowej? Czym była i jaki miała zasięg Narodowa Organizacja Bojowa? Kto nią kierował? Jakich represji doznali jej konspiratorzy?
„Kozy”, czyli wileńskie łączniczki
Wraz z wybuchem II wojny światowej bezpieczny świat młodych wilnian uległ całkowitej zmianie, a ostatnie pokolenie pochodzące z kresowych obszarów II Rzeczypospolitej wzięło ma siebie obowiązek walki za ojczyznę.
Endecki Kedyw w stolicy Warthegau
Dla wielu miłośników historii formacja bojowa Kedywu Armii Krajowej jest powszechnie znana, a jego działania spopularyzowane w publikacjach i filmach. Formacje o podobnych zadaniach funkcjonowały również w innych organizacjach.
Konspiracyjna działalność ks. dr. Seweryna Kowalskiego
Podczas II wojny światowej ziemie polskie podzielono na część sowiecką i niemiecką. W części niemieckiej wydzielono tereny włączone do III Rzeszy niemieckiej oraz Generalne Gubernatorstwo (GG) i utworzono urzędy niemieckie. Tylko w GG działały jawne kościelne struktury: instytucje i urzędy kościelne (diecezje, parafie, seminaria, itd.).
Wcielił się w rolę ubeka
Początek sierpnia 1944 r. przyniósł wyzwolenie spod okupacji niemieckiej Brzozowa i okolicznych miejscowości, jednak wkraczająca Armia Czerwona na swoich bagnetach przyniosła nowy totalitaryzm – komunizm.
Gimnazjalny patriotyzm
Harcerstwo odegrało poważną rolę w kształtowaniu pokolenia, które miało odegrać niepoślednią rolę w drugowojennym dramacie walki o wolną Polskę. Nierzadko jego członkowie służbę ojczyźnie musieli pełnić z bronią w ręku. Nie inaczej było z członkami tzw. „harcerskiego plutonu” 3. Wileńskiej Brygady AK.
Gdyńscy Komunardzi [15/19] – Wolna drukarnia Stoczni Gdynia
Ucieczka ze Sterlinga. Niemożliwe okazało się możliwe
Urząd Tajnej Policji Państwowej – Geheimes Staatspolizeiamt w Łodzi (od 11 kwietnia 1940 r. – Litzmannstadt) został utworzony na mocy zarządzenia Reichsführera SS Heinricha Himmlera 7 listopada 1939 r. Za siedzibę obrał budynek przy al. Karola Anstadta 7, należący wcześniej do Towarzystwa Szkół Żydowskich w Łodzi.
„Na szkodę Państwa Polskiego”. Emisariuszka i kurierka Elżbieta Zawacka (1909–2009)
28 listopada 1952 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie zapadł kolejny – trzeci już – wyrok w sprawie Elżbiety Zawackiej. Najwyższy Sąd Wojskowy, rozpatrując skargę rewizyjną prokurator ppłk Heleny Wolińskiej, niezadowolonej ze zbyt niskiego wymiaru kary orzeczonej na wcześniejszych rozprawach, skazał oskarżoną „za działania na szkodę Państwa Polskiego” na dziesięć lat więzienia.
Ku rewolucji i wojnie – Korea Północna
Do października 1966 r. Korea Północna rządzona przez Kim Ir Sena brała pod uwagę pokojową formę zjednoczenia obu Korei, pomijając wojnę z lat 1950-1953, tzn. liczyła na rozkład Korei Południowej poprzez jej wewnętrzną słabość, która miała doprowadzić do rewolucyjnego wrzenia.
Działalność sabotażowo-dywersyjna ZWZ-AK na terenie Buska-Zdroju. Wybrane przykłady
Percepcja konspiracji skupia się w ujęciu popularnym na widowiskowych, jednostkowych akcjach – egzekucjach hitlerowskich zbrodniarzy, odbijaniu więźniów, bitwach partyzanckich oddziałów. Nie należy zapominać, że główny ciężar pracy podziemnych struktur położono na inne aspekty walki z okupantem – jak choćby dywersję i sabotaż. Dopiero wspólnie tworzą one pełny obraz Podziemia.
Nowe spojrzenie na WiN
W 1990 r. śp. prof. Janusz Kurtyka, jeden z pionierów badań nad Zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość”, opublikował w „Zeszytach Historycznych” przełomowy artykuł Na szlaku AK – „NIE”, DSZ, WiN, w którym pierwszy raz ukazał ciągłość konspiracyjną nurtu poakowskiego, obejmującą lata powojenne.
Konspirator, legionista, pisarz. Andrzej Strug (1871–1937)
Zanim Andrzej Strug, a właściwie Tadeusz Gałecki, bo tak się naprawdę nazywał, został pisarzem, był działaczem patriotycznym, konspiratorem, członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej oraz publicystą. Miał biografię typową dla polskiej inteligencji, która na przełomie XIX i XX w. kontynuowała dzieło odzyskiwania niepodległości i propagowała zmiany społeczne.
Dowódca BOA
Stefan Pabiś (ps. „Stefan”) był dowódcą Bojowego Oddziału Armii (BOA) – organizacji podziemia niepodległościowego funkcjonującej wpierw na terenach zagarniętych przez ZSRS, a później na Pomorzu Zachodnim. Jego żołnierska droga w równej mierze prowadziła przez kręte ścieżki działalności konspiracyjnej, co kazamaty komunistycznych więzień i obozów.
Akowska biografia Tadeusza Różewicza „Satyra” (1921–2014)
Zawstydzająco mało wiemy o ponadrocznej aktywności partyzanckiej w oddziałach AK Obwodu Radomsko kpr. pchor. „Satyra” – „wybitnego polskiego poety, dramaturga, prozaika i scenarzysty”.
Rzeszowszczyzna Walcząca
Żołnierze podziemnej Rzeszowszczyzny nie ustali w walce, wstępując w szeregi kolejnych konspiracyjnych organizacji zbrojnych: Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Ścigani przez Niemców, ginęli podczas akcji bojowych i dywersyjnych. Przeżyli dramat akowskiej „Burzy”. Gdy po II wojnie światowej kraj znalazł się pod panowaniem sowieckim, podjęli tajną działalność polityczną w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”, dążąc do odzyskania niepodległości.
Zamach na Maxa Petera – kata Kreishauptmannschaft Busko – 12 lipca 1944 r.
Jedną z najsłynniejszych akcji dywersyjnych na terenie Obwodu ZWZ-AK Busko był zamach na Maxa Petera, przeprowadzony 12 lipca 1944 r. na rynku w Busku-Zdroju.
Sprawa polska – od nieistnienia do warunku pokoju europejskiego
Kiedy wybuchła I wojna światowa, Michał Sokolnicki, jeden ze współpracowników Józefa Piłsudskiego, zapisał: „Nikt na całym świecie Polski nie chce”.
Czy przestała istnieć
Często używany argument, że 19 stycznia 1945 r. Armia Krajowa przestała istnieć, a dalej działały już tylko grupki zdeterminowanych osób, irracjonalnie myślących o zwycięstwie nad Związkiem Sowieckim, jest z samego założenia nieprawdziwy.
Witold Hulewicz – poeta, radiowiec i konspirator
Witold Hulewicz zapisał się na kartach historii jako literat, tłumacz, krytyk i pracownik rozgłośni radiowej Polskiego Radia. W Wielkopolsce odegrał swoją rolę jako organizator łączności podczas Powstania Wielkopolskiego i wydawca czasopisma „Zdrój”. Jego drogi prowadziły do Poznania, Wilna i Warszawy, a zakończyły się w sposób tragiczny w Palmirach.
Droga do niepodległej Polski. Niepokorni
W latach dziewięćdziesiątych XIX w. na ziemiach polskich zaczęły kształtować się nowoczesne ruchy ideowe, które z czasem stały się fundamentem polskiego życia politycznego: ruch socjalistyczny, narodowy, ludowy oraz chrześcijańsko-demokratyczny.
Góral, znaczy Polak z ducha i krwi
Konfederacja Tatrzańska jako lokalna organizacja miała dla Podhala istotne znaczenie, także jako przejaw sprzeciwu wobec kolaboracyjnego zjawiska Goralenvolku.
Operacja „Dorsze”
Nie wiemy, dlaczego Zbigniew Klichowski, nastoletni pomocnik elektromontera, który naprawiał sieć elektryczną w poznańskim Forcie VIII, zdecydował się pomóc brytyjskim jeńcom. Czy gdyby miał świadomość, że udział w operacji „Dorsze” zakończy się skazaniem na karę śmierci jego matki, Marii Klichowskiej, podjąłby inną decyzję?
Witold Pilecki – Bohater 1939-1945
15 marca 1948 r. zakończył się pokazowy proces, który wytoczono przeciwko osobom określanym jako „grupa Witolda”. Ogłoszono wyrok. Oskarżony Witold Pilecki został skazany na karę śmierci.
Trop „Niedźwiadka” w Małopolsce
Zrzut cichociemnych w małopolskim Wierzbnie miał zasadnicze znaczenie dla przyszłych działań Armii Krajowej. W maju 1944 r. pod Proszowicami wylądował gen. Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek”, ostatni komendant AK.
Leon Wasilewski. Polityk i pisarz polityczny
Zanim powstała Armia Krajowa. Zaskakujące początki polskiej konspiracji wojskowej II wojny światowej
„Cóż to za przywódca konspiracji, który rozpoczyna swe pierwsze kroki od tego, że upija się prawie do nieprzytomności” – skomentował w swej książce Kwatera 139. Opowieść o marszałku Rydzu-Śmigłym moment przekazania rozkazu o utworzeniu podziemnej armii Cezary Leżeński. Kto miał się upić i dlaczego?
Wyrok na poetę: sprawa Konrada Doberschuetza w świetle nowych badań
Zbrodnia niemiecka w Zgierzu 20 marca 1942 r.
Wczesnym rankiem 20 marca 1942 r. niemieckie władze okupacyjne w Zgierzu zarządziły nagłą zbiórkę członków niemieckich organizacji partyjnych i paramilitarnych. Ulice zapełniły się umundurowanymi funkcjonariuszami policji i formacji pomocniczych ze Zgierza i przybyłymi z pobliskiej Łodzi.
Teodora Bobowska-Wieluńska ps. „Dora” – żołnierz AK, powstaniec warszawski z Wielkopolski
Do grona kobiet wielkopolskiej konspiracji w okresie II wojny światowej należała Teodora Bobowska ps. „Dora”, „Dorota”, „Babicka” – siostra znanej i niezwykłej działaczki Ireny Bobowskiej ps. „Wydra”.
Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. VI
Stefan Szmakfefer: człowiek widmo
Ruch Oporu Armii Krajowej
Konspiracyjny NIK w latach 1942-1945. Struktury kontrolne Państwa Podziemnego
Utworzenie podziemnych struktur państwowych (Polskie Państwo Podziemne) w okupowanej Polsce spowodowało konieczność wprowadzenia ich kontroli. W 1942 r. po długich przygotowaniach i uzgodnieniach powołano do życia Sekcję Kontroli w Delegaturze Rządu na Kraj.
Długie trwanie Polskiego Państwa Podziemnego
18 grudnia 2013 r., w Garbatce-Letnisko, pracownicy Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej wydobyli powielacz, który w latach 80. XX wieku był w dyspozycji osób tworzących struktury Tymczasowej Komisji Terenowej Ruchu Oporu NSZZ „Solidarność” w Pionkach.
Pomorskie organizacje Polskiego Państwa Podziemnego (panel II konferencji „PPP na Pomorzu”)
Od ZWZ do Armii Krajowej
14 lutego 1942 r. do Warszawy z Londynu została nadana depesza zawierająca decyzje Naczelnego Wodza i Premiera RP gen. Władysława Sikorskiego.
Polskie Państwo Podziemne: konspiracja wojskowa i cywilna pod okupacją niemiecką i sowiecką
Polacy przebywający w kraju pod okupacją niemiecką i sowiecką nie pogodzili się z utratą niepodległego państwa. Symbolicznym wyrazem tej postawy było ukazanie się 10 października 1939 r. tajnego pisma „Polska Żyje”, wydawanego przez organizację Komenda Obrońców Polski.
W walce z Niemcami i komunistami. Okręg Śląski ZWZ-AK i jego sukcesorzy
Czynny opór, najpierw przeciwko niemieckiej okupacji, a potem rządom komunistów, trwał na Górnym Śląsku niemal osiem lat. Okupiony został olbrzymimi stratami.
Współpraca wsi z oddziałami partyzanckimi AK
Jednym z założeń AK było utworzenie silnych i mobilnych oddziałów dywersyjnych. Ich zadaniem było nasilenie akcji terrorystycznych (tak określano to podczas wojny) przeciwko Niemcom, likwidowanie niemieckich oddziałów i placówek oraz gromadzenie uzbrojenia na czas powstania powszechnego.
Stefan Rowecki
Komendant Główny Związku Walki Zbrojnej i Dowódca Armii Krajowej Stefan Rowecki jak nikt inny łączył w sobie skłonność do brawury, umiejętność chłodnej analizy, poczucie odpowiedzialności za życie tysięcy żołnierzy i stanowczość.
Komunikaty KG AK dla BBC
Jedną z ważniejszych dziedzin działalności Polskiego Państwa Podziemnego było informowanie rządu RP w Londynie, a za jego pośrednictwem całego świata, o sytuacji panującej w okupowanej Polsce.
Poszli nasi w bój bez broni…
Wiosna Ludów zachwiała dwoma zaborczymi tronami, rozerwała łańcuch „świętego przymierza”, nie osłabiła jednak potęgi Rosji, nadal pozostającej więzieniem dla podbitych narodów. Carat, o czym świadczyła chociażby interwencja na rzecz Austrii w tłumieniu powstania węgierskiego, wziął na siebie, i to z powodzeniem, rolę żandarma Europy.
Czerwone mury krwawego Mokotowa
W więzieniu mokotowskim w okresie terroru stalinowskiego zamordowano na podstawie orzeczeń sądów wojskowych ok. 350–400 osób. Szacuje się, że blisko tysiąc innych zamęczono w trakcie śledztwa.
Wyjątkowa generacja. Wystawa IPN „Pokolenie Baczyńskiego”
Stali się trzonem Polski Walczącej: dali dowody bezprzykładnego bohaterstwa na barykadach Powstania Warszawskiego czy też w długotrwałej powojennej partyzantce. Ci, którzy przeżyli, podnosili kraj z ruin i podtrzymywali starania o odzyskanie wolności. Wielu stało się przewodnikami dla potomnych i strażnikami najważniejszych wartości.
Podziemny parlament w pojałtańskiej Polsce
Większość z nas wie już, kim byli Żołnierze Wyklęci. Doceniamy ich poświęcenie i rozumiemy, dlaczego walczyli w konspiracji. Ale działacze polityczni, którzy w Polsce zajętej przez komunistów trwali w podziemiu, wciąż pozostają zapomniani.
Na Belweder!
Schyłek lat dwudziestych XIX w. nie zapowiadał wybuchu powstania narodowego. Sytuacja wewnętrzna w Królestwie normowała się. Mikołaj I w 1829 r. przywdział polską koronę. Sejm 1830 r. przebiegał w spokojnej, a nawet nieco sennej atmosferze.
„Wierna służba”. Kobiety dla Niepodległości 1910–1918
Polskie Państwo Podziemne - ciągłość państwowa w warunkach okupacji
Kres epopei wrześniowej był zarazem początkiem tworzenia się na terenach okupowanych Polskiego Państwa Podziemnego. Armię miała zastąpić konspiracja wojskowa, a rząd – ciało wyłonione przez prowadzące już nielegalną działalność polityczne ugrupowania, przede wszystkim z rodowodem opozycyjnym.
Jedyny ocalały z IV Zarządu Głównego WiN. Władysław Jedliński (1909–1989)
Bohater tego szkicu, Władysław Stefan Jedliński – „Nemo”, „Stefan Mączyński”, „Stefan Sławiński”, „Stefan Tomaszewski”, „Marta” – to jeden z nielicznych organizatorów wywiadu AK i Zrzeszenia WiN, którzy ocaleli, nie sprzeniewierzając się przysiędze i etosowi służby niepodległości.
Partyzancka akcja na pociąg pod Wólką Plebańską 4 września 1943 roku
Po sukcesie akcji na powiatowe miasto Końskie nocą z 31 sierpnia na 1 września 1943 r. dowódca II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” – cichociemny ppor. Waldemar Szwiec „Robot” zdecydował się na kolejny śmiały krok.
Warszawa na mapie polskiej antykomunistycznej konspiracji niepodległościowej
Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” na Warmii i Mazurach
Warmia i Mazury nie należały do regionów o wzmożonej aktywności zbrojnej WiN. Kiedy swe wpływy na ziemie poniemieckie rozciągnął Okręg WiN Białystok, sytuacja stopniowo zaczęła się zmieniać, głównie za sprawą niewielkich patroli dywersyjnych ściąganych do pogranicznych obwodów na konkretne akcje.
Koncepcje oporu społecznego w okresie stanu wojennego 1981-1983
Po wprowadzeniu stanu wojennego ocalali z aresztowań członkowie Komisji Krajowej zawiązali Krajowy Komitet Strajkowy NSZZ „Solidarność”. Wykonując uchwałę KK z 12 XII 1981 r. KKS wezwał do strajku generalnego, który zakończyłby się po uwolnieniu wszystkich aresztowanych i odwołaniu stanu wojennego.
Co robić? - między dwoma wrogami, dwoma okupantami: polska konspiracja na Kresach RP i Polskie Państwo Podziemne wobec ataku Niemiec na ZSRS w 1941 r.
Warszawskie struktury konspiracji narodowej w latach 1939-1944
Władysław Dering (1903-1965) – lekarz z Auschwitz
Władysław Dering – więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz – jest osobą ocenianą niejednoznacznie, a jego postawa w okresie okupacji stała się tematem licznych sporów, niegdyś wśród więźniów obozu, a obecnie wśród historyków.
Antoni Kopaczewski „Lew”
Broszura prezentuje postać Antoniego Kopaczewskiego „Lwa”, żołnierza Wojska Polskiego, który we wrześniu 1939 r. walczył w szeregach 43 Pułku Strzelców im. Legionu Bajończyków, w czasie okupacji niemieckiej należał do ZWZ/AK, a po 1944 jako dowódca oddziału WiN podjął walkę z ustanowioną na sowieckich bagnetach dyktaturą. Wierny złożonej przysiędze, wierzył, że powróci wolna Rzeczpospolita, i zapłacił za to najwyższą cenę.
Daromiła Żenczykowska-Zawadzka – żołnierz Armii Krajowej, emigrantka
„W rozmowach była łagodna w formie, kategoryczna w treści. Zaczynała: «Tadeuszku, mnie się zdaje, ja nie jestem pewna» – a dalej już zdecydowanie mówiła, jak ma być” – podkreślał Władysław Bartoszewski, zwracając uwagę na rolę Daromiły Żenczykowskiej-Zawadzkiej w kształtowaniu działalności publicznej męża.
Tajna Organizacja Młodzieżowa
Jedną z konspiracyjnych grup zrzeszających młodzież, które działały w okresie stalinizmu na terenie województwa łódzkiego była Tajna Organizacja Młodzieżowa, powstała w Ksawerowie pod Łodzią.
Człowiek z cienia. Tadeusz Szturm de Sztrem w walce o niepodległą Polskę 1914-1921
Jednym z najbardziej interesujących rodzeństw w historii Polski jest piątka dzieci Jana Szturm de Sztrem i Marii z domu Rusieckiej. Z wyjątkiem najmłodszego Zbigniewa, zmarłego w wieku 23 lat wkrótce po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej, pozostała czwórka posiada biogramy w Polskim Słownik Biograficznym. Najbardziej niezwykłym z nich był chyba Tadeusz.
Konspiracyjne organizacje młodzieżowe
Część historyków uznała rok 1947 za cezurę wyznaczającą czas rozbicia tzw. dorosłego podziemia. Jego dziedzictwo przyjęły osoby w wieku do 21 roku życia, powołując własne tajne organizacje.
Stanisław Leon Jeute „Cezary”
„Wyobraźmy sobie 32-letniego, jednonogiego mężczyznę, o pergaminowej skórze, nagiej, bezwłosej czaszce, o ustach z powybijanymi zębami… Jednak jego oczy znamionują siłę duszy. Duszy, która wzięła na siebie wszystkie wszystkie trudy śledztwa, wszystkie wszystkie winy i wszystkie wszystkie znane sobie tajemnice konspiracji…”
Mała wojna z czerwonym
W latach 1945-55 Warszawa była największym ośrodkiem antykomunistycznego oporu młodzieży w Polsce. Skala tej działalności i determinacja młodych świadczyły o tym, że zdecydowanie nie akceptują oni systemu. W walce z nimi komuniści nie mieli skrupułów, traktując ich jak nastoletnich terrorystów.
Cyryl Ratajski
Wielkopolanin, zdolny prawnik z doświadczeniem pracy w kilku spółkach państwowych i miejskich, a także zarządzania stolicą Wielkopolski. W grudniu 1940 r. Cyryl Ratajski został mianowany przez gen. Władysława Sikorskiego Głównym Delegatem Rządu na Generalne Gubernatorstwo. Udźwignął ciężar odpowiedzialności i zdołał zorganizować cywilne struktury Podziemnego Państwa Polskiego.
Kolumbowie. Rocznik 30.
Tuż po wojnie i na początku lat pięćdziesiątych, gdy dorośli działacze podziemia byli mordowani, prześladowani lub siedzieli w więzieniach, pałeczkę w sztafecie pracy niepodległościowej przejmowali młodzi. Cały kraj pokrył się siatką licznych konspiracyjnych organizacji młodzieżowych.
„Ostatnie powstanie”. Dodatek prasowy na Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
W dodatku przedstawiona jest ewolucja w kolejnych latach charakteru i warunków działalności podziemia niepodległościowego w Małopolsce i Świętokrzyskiem.
Konspiracja młodzieżowa w powiecie bolesławieckim 1950-1951. „Tajna Organizacja Sikorski Dolny Śląsk nr 1”
Walka zbrojna o niepodległość po zakończeniu II wojny światowej, toczyła się jeszcze przez kilka lat. Tam, gdzie podczas okupacji niemieckiej ruch oporu był dobrze zorganizowany, kontynuowano walkę zbrojną z nowym okupantem i jego polskimi pomocnikami.
Cichociemny ppor. Rafał Andrzej Niedzielski „Mocny”, „Rafał”
Był jednym z najmłodszych spadochroniarzy Armii Krajowej. W dniu skoku do okupowanej Polski miał niespełna 19 lat! Służył w oddziałach dywersyjnych „Wachlarza” i „Kedywu”.
Noc popowstaniowa…
Lata, które nadeszły po 1864 r., na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej włączonych do Rosji charakteryzowały się niespotykaną dotąd falą terroru, przyniosły również cały szereg ustaw wymierzonych przeciwko społeczeństwu polskiemu.
Nie tylko „Wielka Czwórka” – wpływ „Unii” na działalność Polskiego Państwa Podziemnego
W powszechnej wiedzy na temat działalności Polskiego Państwa Podziemnego bezapelacyjnie najwięcej miejsca zajmuje jego człon wojskowy w postaci ZWZ/AK.
Podziemna, ale często przyziemna. Praca Polek w konspiracji podczas II wojny światowej
„Polka przedstawia jedno z najgroźniejszych niebezpieczeństw. W zakresie szpiegostwa, konspiracji i jej narodowego fanatyzmu jest znana jako najbardziej doświadczony, najniebezpieczniejszy typ kobiety europejskiej”.
Solidarność w konspiracji
W warszawskiej willi aktorki Lucyny Winnickiej 22 kwietnia 1982 r. powołano Tymczasową Komisję Koordynacyjną NSZZ „Solidarność”. Przedstawicielami Małopolski byli w niej Władysław Hardek, a potem Stefan Jurczak.
Struktury warszawskiej PPS – Wolność, Równość, Niepodległość
"Był taki ktoś...” – film dokumentalny Aliny Czerniakowskiej o Wojciechu Ziembińskim
Partyzantka antysowiecka na ziemi łomżyńskiej (1939-1941) – wybrane aspekty
Początki partyzantki na ziemiach polskich – zarówno antysowieckiej, jak i antyniemieckiej – wiązać należy z pozostałościami rozbitych jednostek Wojska Polskiego, które nie złożyły broni.
Akcja „N” – wojna psychologiczna Armii Krajowej
Gen. Stefan Grot-Rowecki szczególną wagę przywiązywał do podważania morale niemieckiego wojska oraz ludności cywilnej. Destrukcyjna antyniemiecka działalność propagandowa miała tym bardziej istotne znaczenie w obliczu przygotowywanego powstania powszechnego.
Zalążki oporu
Klęska wojenna 1939 r. zszokowała Polaków, którzy odpowiedzialnością za nią obciążyli sanacyjny rząd. Utrata niepodległości nie złamała jednak ducha narodu.
Służba Zwycięstwu Polski
W przeddzień kapitulacji stolicy, 27 września 1939 r., została powołana ogólnokrajowa organizacja podziemna o nazwie Służba Zwycięstwu Polski. Stanowisko komendanta SZP objął gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz.
Pierwsza kurierka z Poznania
11 listopada 1939 r. pierwsza kurierka konspiracji poznańskiej wyruszyła z misją dotarcia do rządu RP we Francji. Jesienią 1939 r. trudno było nawet wyobrazić sobie jakie przeszkody i wyzwania mogą czyhać na trasie. Jednak 5 grudnia dzielna dziewczyna pojawiła się w Paryżu.
Podporucznik Kazimierz Chmielowski „Rekin” 1925–1950
Publikacja ta przypomina podporucznika Kazimierza Chmielowskiego – jednego z najdzielniejszych żołnierzy antykomunistycznego podziemia niepodległościowego. Mord „Rekina” – bo taki przyjął pseudonim w konspiracji – miał miejsce 1 kwietnia 1950 r. w białostockim więzieniu.
Drogą honoru Polaka prawdziwego. Pułkownik Franciszek Niepokólczycki
„Jego zdaniem legenda AK istnieje, rośnie i będzie rosła. Nie potrafią temu zapobiec czynniki rządowe bez względu na stosowane środki. […] Obecnie wielką polityką dla AK-owców w kraju jest zachować swoją godność żołnierską i nie pozwalać wszelkimi sposobami na pomniejszanie dorobku AK i jej legendy. Powinna ona jak sztandar być przekazana młodzieży”.
O wolność i niezawisłość
2 września 1945 r. powstało Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”, najważniejsza organizacja powojennego podziemia niepodległościowego.
Jan Olszewski: moje doświadczenia z 1 i 2 sierpnia 1944 roku
Dzisiaj chciałbym coś powiedzieć w związku z fragmentem opublikowanych w 2013 r. wspomnień Karola Modzelewskiego. Mianowicie, jak pamiętam dzień 1 sierpnia [1944 r.]. A pamiętam doskonale, chociaż miałem czternaście lat. Pierwsze takie przeżycie… Pozostało we mnie na zawsze i odbijało się szczególnie w dramatycznych sytuacjach.
Zaginiona kurierka
27 grudnia 1939 r. opuściła okupowany przez Niemców Poznań druga kurierka zagraniczna wysłana przez konspiracyjną organizację „Ojczyzna” do rządu RP we Francji. Trasa jej wyprawy wieść miała przez Tatry na Słowację i Węgry. Nigdy tam nie dotarła.
„Orlik”, który uniknął sideł. Kazimierz Dziekoński (1913–1993)
Niewielu żołnierzy Armii Krajowej, którzy po wojnie zaangażowali się w działalność Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, uniknęło rozpoznania przez komunistyczną bezpiekę. Jednym z tych nielicznych był Kazimierz Dziekoński.
Józef Władysław Bednarz (1879–1939). Lekarz, reformator, społecznik
Urodził się na terenie Gruzji, w Tbilisi 2 X 1879 r. w rodzinie polskich zesłańców. Jego ojciec był pracownikiem kolei. W 1899 r. ukończył naukę w gimnazjum ze złotym medalem za wyniki w nauce.
Zakon Odrodzenia Narodu
W połowie 1940 r. w Kołomyi utworzona została organizacja konspiracyjna pod nazwą „Zakon Odrodzenia Narodu” (ZON). Jej twórcą był ks. Romuald Chłopecki, który propagował w obliczu klęski Polski chrześcijańską odnowę moralną.
Dwie wojny kapitana „Warszyca”
Opisując dzieje regionu łódzkiego czasu okupacji niemieckiej i pierwszych lat powojennych, nie sposób pominąć Stanisława Sojczyńskiego „Warszyca” – twórcy i komendanta Konspiracyjnego Wojska Polskiego. To właśnie tacy jak on przyczynili się do dzisiejszej fascynacji historią Żołnierzy Wyklętych.
Pamięć opozycji – opozycja w pamięci
Jednym z istotnych zadań IPN jest przypominanie o kolejnych rocznicach społecznych buntów w okresie PRL.
Wywiad "Warszyca" w Głównym Zarządzie Informacji komunistycznej armii: mord komunistów na Barbarze Niemczuk i Kazimierze Mielczarek
Mjr Adam Trybus „Gaj” (1909-1982)
Armia Wolnej Europy
Żołnierze! Przybliża się czas bezwzględnej walki z reżimem komunistycznym. (…) AWE ma zaszczytne zadanie. Wyzwolenie Ojczyzny spod jarzma bolszewickiego. Bolszewikom pomagają polskie ręce PZPR, które wydały męczeńskie wyroki śmierci na najlepszych synów Ojczyzny…
Niepodległościowa konspiracja młodzieżowa na ziemiach polskich w latach 1944/1945–1956
Wanda Węgierska - zgilotynowana przez Niemców bohaterka wywiadu Związku Jaszczurczego i ZWZ-AK
Oddział Poznański "Solidarności Walczącej" 1983-1990
Co zawierają raporty Witolda Pileckiego z obozu Auschwitz-Birkenau?
Jak komuniści chcieli przejąć klasztor bernardynów w Radecznicy
Niezależny wydawca, legenda "drugiego obiegu"
Wśród 96 ofiar katastrofy z 10 kwietnia 2010 roku jest Janusz Krupski – kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, wcześniej wiceprezes IPN, jeden z twórców niezależnego ruchu wydawniczego w PRL.
„Katyń” przykładem konspiracji młodzieżowej
Jednym z celów komunistycznych władz było uzyskanie niepodzielnej kontroli nad najmłodszymi pokoleniami obywateli, by móc bez przeszkód kształtować ich charaktery oraz wpływać na poglądy i życiowe postawy. Ruch młodzieżowy w Polsce został „odgórnie ujednolicony”.
Zapomniane ogniwo
O młodzieżowych organizacjach konspiracyjnych z dr. hab. Jackiem Wołoszynem autorem monografii Niepodległościowa konspiracja młodzieżowa na ziemiach polskich w latach 1944/1945–1956, rozmawia redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl dr Rafał Leśkiewicz
Wywiad i kontrwywiad Narodowych Sił Zbrojnych
Pomorscy jaszczurkowcy w walce z okupantem niemieckim (1941–1945)
Na terenie Kaszub i Kociewia, wcielonych w 1939 r. do Rzeszy w ramach Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie, prowadzenie konspiracji było niezwykle trudne; mieszkańców Pomorza zmuszano tu do wpisywania się na folkslistę. Odpowiedzią na terror było utworzenie harcerskiej organizacji patriotycznej Jaszczurka.
Polska młodzież w realiach powojennych
Pozostawienie Polski w strefie wpływów ZSRS po zakończeniu II wojny światowej miało bezpośredni wpływ na życie i działalność młodych Polaków. Najstarsi z roczników 1920-1930, którzy zasmakowali jeszcze wojennej konspiracji, w nowych realiach uczyli się, studiowali lub pracowali.
W walce z komunistyczną propagandą. Działalność młodzieżowej organizacji „Contra” w latach 1948–1949
Szczególnie istotnym elementem budowy w Polsce komunistycznego państwa i społeczeństwa była indoktrynacja młodego pokolenia. Starano się zaszczepić młodzieży idee komunizmu, bałwochwalczy zachwyt wobec Związku Sowieckiego, antyklerykalizm. Chodziło o uformowanie nowego człowieka-elementu systemu.
Śledztwo i proces I Zarządu Głównego WiN
Proces I Zarządu Głównego WiN ze stycznia 1947 r. należy do najważniejszych powojennych procesów pokazowych. Został propagandowo wykorzystany do kompromitacji podziemia niepodległościowego i złamania oporu społeczeństwa w przededniu wyborów do Sejmu Ustawodawczego.
Bezdany 1913 – czy Józef Piłsudski planował zamach na cara?
Czy Józef Piłsudski planował dokonanie carobójstwa? Pytanie to nie było stawiane w ogromnej literaturze poświęconej postaci Naczelnika Państwa. Jeśli pojawiało się, to zwykle w związku z wplątaniem „Ziuka” w sprawę zamachu na Aleksandra III zorganizowanego przez tzw. II Narodną Wolę wiosną 1887 roku.
Aresztowanie płk. Władysława Liniarskiego – przypadek czy udana operacja UB?
31 lipca 1945 r. Urząd Bezpieczeństwa odniósł znaczący sukces w walce z podziemiem niepodległościowym. Tego dnia w Brwinowie pod Warszawą został aresztowany płk. Władysław Liniarski ps. „Mścisław” – komendant Białostockiego Okręgu AK-AKO.
Podziemne pismo inne niż wszystkie
W listopadzie 1984 r. zaczęło ukazywać się wyjątkowe pismo podziemne. „Przegląd Wiadomości Agencyjnych” spośród kilku tysięcy wydawanych w PRL poza cenzurą wyróżniał się nieszablonowymi treściami i świetną jakością druku.
Opór antyniemiecki na ziemiach wcielonych do Rzeszy – Narodowa Organizacja Bojowa
Przedstawiciele Stronnictwa Narodowego w Wielkopolsce już w październiku 1939 r. przystąpili do organizowania antyniemieckiego oporu od Pomorza aż po Śląsk. W ślad za tym Niemcy przystąpili do intensywnej infiltracji i niszczenia wielkopolskiego Podziemia.
Okręg AK Tarnopol
Historia konspiracji niepodległościowej na obszarze województwa tarnopolskiego, podobnie jak na całych Kresach Wschodnich RP, stanowi tematykę słabo znaną i nie do końca zbadaną. Wynika to w znacznej mierze z braku dostępu do części źródeł, jak też z celowej polityki historycznej PRL.
Abraham z Góry Straceńców
Roman Abraham konspirował długo przed 1918 r. Następnie walczył z Ukraińcami o rodzinny Lwów, a w 1939 r. oglądał z bliska klęskę polskiej armii w wojnie obronnej.
Droga do „Burzy”
Klęski wojsk niemieckich na froncie wschodnim w 1943 r. i zbliżanie się Armii Czerwonej do ziem polskich, wymuszały na dowództwie Armii Krajowej decyzję o formie wystąpienia zbrojnego przeciw Niemcom. Kierownictwo wojskowe i cywilne Polski Podziemnej znalazło się w bardzo trudnej sytuacji…
„Z Dnia na Dzień”, czyli grudniowe zwycięstwo wolnego słowa
W dniu wprowadzenia stanu wojennego pomimo zagrożenia najsurowszymi sankcjami wielu działaczy Solidarności rozpoczęło druk niezależnych gazetek i ulotek. Nikomu z tych odważnych ludzi nie udało się wtedy jednak osiągnąć równie wiele, jak działającym we Wrocławiu wydawcom „Biuletynu Dolnośląskiego”.
Zapomniane ogniwo. Konspiracja młodzieżowa na ziemiach polskich 1944–56
Udział młodzieży w walce o wolność w czasie zaborów, podczas II wojny światowej, w podziemiu lat czterdziestych i opozycji antykomunistycznej z ostatniej dekady istnienia PRL stanowi integralną część pamięci zbiorowej społeczeństwa.
Tata chciał, żebym była dzielna
Zofia Pilecka-Optułowicz, córka rotmistrza Pileckiego, Dama Orderu Odrodzenia Polski, Kustosz Pamięci Narodowej roku 2015, w wywiadzie udzielonym Karolinie Wichowskiej opowiada o swoim ojcu, o jego stosunku do świata i o tym, jak wyglądało życie jego najbliższych w kraju rządzonym przez komunistów.
Konspiracyjne organizacje młodzieżowe z lat 1944/1945–1956
Część historyków uznała 1947 r. za cezurę wyznaczającą moment rozbicia przez rządzących podziemia antykomunistycznego tworzonego na bazie AK, NSZ i Zrzeszenia „WiN”. Dziedzictwo dorosłych konspiratorów kontynuowała jeszcze młodzież do 21 roku życia, tworząca niezależne tajne organizacje.
Promocja książki Marka Hańderka „Unia 1940-1948. Dzieje zapomnianego ruchu ideowego”
Zamach na Kutscherę 1 lutego 1944
August Emil Fieldorf – Bohater 1939-1945
Szef Kedywu był jednym z najważniejszych oficerów AK. Wykazał się wówczas niezwykłym zmysłem organizacyjnym i wyrobił sobie ogromny szacunek u podwładnych.
Socjaliści polscy w „wojnie o całe jutro świata”
PPS przed wrześniem 1939 r. i później W okresie dwudziestolecia międzywojennego PPS była trzecią największą partią opozycyjną w II Rzeczypospolitej. W swoich szeregach skupiała około 36 tys. członków, a wielokrotnie więcej znajdowało się w organizacjach z nią powiązanych.
Socjaliści w walce z Niemcami. Konstanty Jagiełło i Szymon Joffe
Podobnie jak w wypadku innych najważniejszych polskich nurtów politycznych niepodległej Rzeczypospolitej (piłsudczykowskiego, ludowego, narodowego, chrześcijańsko-demokratycznego), w latach trzydziestych w PPS zaznaczyły się różnice ideowe oraz dotyczące form bieżącej działalności tego ugrupowania.
IPNtv: Promocja książki "Podziemne dziennikarstwo. Funkcjonowanie głównych pism informacyjnych..."
Także myśl była bronią. Antykomunistyczne podziemie poakowskie o sobie i o innych
Wieś i chłopi w Polskim Państwie Podziemnym
Wrzesień 1939 r. rozpoczął najtragiczniejszy i najtrudniejszy okres dla Polaków – walka o przetrwanie już nie tylko narodowe, kulturalne, ale i biologiczne. Walka ta toczyła się niemal od pierwszych dni okupacji. Początkowo nieskoordynowana, żywiołowa, przynosiła wiele ofiar.
Siedmiu z „Łączki”
We wtorek 16 września 1947 roku funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego ujęli na Dolnym Śląsku majora Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”, cichociemnego, legendarnego dowódcę zgrupowania partyzanckiego AK, DSZ i WiN na Lubelszczyźnie oraz siedmiu towarzyszących mu oficerów.
Z bohatera konfident
5 czerwca 1943 r. duże siły gestapo i policji obstawiły kościół pw. św. Aleksandra na pl. Trzech Krzyży w Warszawie. Nie była to zwykła łapanka. W tym czasie w kościele trwał ślub por. Mieczysława Uniejewskiego „Marynarza”, żołnierza oddziału „Osa”-„Kosa 30”, a akcja Niemców była zaplanowana.
Święto Niepodległości za drutami
O Święcie Niepodległości Polacy pamiętali także w skrajnie ciężkich warunkach niewoli jenieckiej w Związku Sowieckim. W 1939 roku 11 Listopada obchodzono m.in. w obozie w Starobielsku.
10 stycznia 2009 r. zmarła Elżbieta Zawacka "Zo"
90s historii: 26 lutego 1940r. utworzono Polityczny Komitet Porozumiewawczy
Zamęczony przez Niemców w śledztwie, uwolniony przez przyjaciół z Szarych Szeregów - umiera Jan Bytnar „Rudy”
Meksyk II: pod Arsenałem żołnierze Szarych Szeregów z rąk Niemców uwalniają przyjaciela, Jana Bytnara "Rudego"
90s. historii: 21 marca 1943r. powstała Krajowa Reprezentacja Polityczna
Polacy się nie poddają: w okupowanej Warszawie pojawiła się kotwica - symbol Polski Walczącej
Komuniści mordują Łukasza Cieplińskiego i Jego 6 podkomendnych z IV ZG Zrzeszenia „WiN”
Słowo o Janie Rzepeckim (w rocznicę śmierci)
90s. historii: 22 kwietna 1982r. powstała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna
90s historii: 24 maja 1982 r. ukazał się tygodnik CDN-Głos Wolnego Robotnika
90s. historii: 17 maja 1981 roku odbył się Kiermasz Wydawnictw Niezależnych
Komuniści mordują Lecha Neymana
90s historii: 12 maja 1948 r. wykonano wyrok śmierci na Stanisławie Kasznicy
Niemcy, nim zamordują go w Gross-Rosen, zgotują mu barbarzyńskie śledztwo. Nie wyda nikogo. Harcerz Polski
90s. historii: 6 maja 1882 roku urodził się Jan Stanisław Jankowski
90s. historii: 4 maja 1988 r. zmarł Jan Mazurkiewicz ps. Radosław
90s. historii: 19 czerwca 1943 r. Niemcy zamordowali Jana Piekałkiewicza
Służba Bezpieczeństwa vs. Tajny Zarząd NZS Uniwersytetu Warszawskiego
„Monter”: dowódca Powstania Warszawskiego
Wielu odwiedzających Muzeum Powstania Warszawskiego jest przekonanych, że siłami polskimi w powstaniu dowodził gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, dowódca Armii Krajowej. Jest to przeświadczenie błędne. Dowódcą Powstania Warszawskiego był gen. Antoni Chruściel „Monter”, komendant Okręgu Warszawa AK.
Akcja „Poronin”. Jak członkowie tajnej organizacji „Ruch” postanowili wysadzić pomnik i podpalić muzeum Lenina
Kiedy państwa komunistyczne obchodziły setną rocznicę urodzin Włodzimierza Lenina, członkowie tajnej organizacji „Ruch” postanowili wysadzić pomnik i podpalić muzeum twórcy „ojczyzny proletariatu”.
Życie z bronią w ręku. Sylwetka Janusza Brochwicz-Lewińskiego „Gryfa”.
20 lipca 2018 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie miało miejsce poświęcenie pomnika nagrobnego śp. Janusza Brochwicz-Lewińskiego, ps. Gryf, generała brygady Wojska Polskiego, żołnierza batalionu AK „Parasol”.
Od samokształcenia do samoobrony. Żydowska Organizacja Bojowa w Zagłębiu Dąbrowskim
Heroiczna walka Żydów w getcie warszawskim w kwietniu 1943 r. zainspirowała młodych ludzi z innych gett do zbrojnego oporu przeciwko niemieckiemu okupantowi. W sierpniu 1943 r. za broń chwycili również członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej w Zagłębiu Dąbrowskim.
Joanna Duda-Gwiazda i Andrzej Gwiazda. O życiu konspiratora w PRL, o WZZ, o opozycji antykomunistycznej... o Polsce
Tomasz Wojdakowski o WZZ Wybrzeża
Pierwsza szkoła oficerska w Stróży lipiec - sierpień 1913. Szkoła niepodległej Polski
Lipiec 1913, rok do wybuchu wielkiej wojny. Stróża, mała wioska zagubiona w Beskidzie Wyspowym, niedaleko od Dobrej. Tu niewielki dwór. We dworze i pobliskiej stodole kilkudziesięciu mężczyzn.
Generał brygady Elżbieta Zawacka „Zo" (1909-2009)
„Nie, nawet to ubeckie więzienie… To nie było ważne. Ważne było, żeby jeszcze coś zrobić” – wspominała po latach wypełnionych służbą, pracą nauczycielską i działalnością społeczną blisko stuletnia Elżbieta Zawacka.
Środowiska opozycyjne na Lubelszczyźnie 1975–1980
Postawy Polaków wobec systemu politycznego ukształtowanego po 1944 r. są coraz szerzej badane przez historyków. Spośród całego spektrum zachowań: od pełnego poparcia dla władzy komunistycznej, aż po próby jej zniesienia, właśnie przejawy oporu są najczęściej przedmiotem naukowego zainteresowania. W wypadku Lubelszczyzny poza okresem tużpowojennym oraz wydarzeniami związanymi z kolejnymi kryzysami społeczno-politycznymi: Marcem 1968 r., Lipcem 1980 r. oraz, w mniejszym stopniu, stanem wojennym, postawy społeczne, w tym działalność opozycyjna, są w niedostatecznym stopniu rozpoznane.
Kryptonim „Pegaz”. Służba Bezpieczeństwa wobec Towarzystwa Kursów Naukowych 1978–1980
Tajne nauczanie, tworzenie kółek samokształceniowych i niezależnych grup dyskusyjnych, to trwały dorobek wielu pokoleń polskiej inteligencji, podejmującej już od czasów zaborów walkę o zachowanie tradycji i kultury narodowej.
Rotmistrz Witold Pilecki (1901–1948)
Żołnierz niezłomny, żołnierz wyklęty, żołnierz „Rzeczypospolitej utraconej”, ostatni ułan Rzeczypospolitej, „ochotnik do Auschwitz”, jeden z sześciu najodważniejszych ludzi europejskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej.
nr 5-6/2011
To nieprawda, że w Wielkopolsce nie było konspiracji, bo okupant jej zabronił. Najnowszy numer „Biuletynu IPN” obala stereotypy pokornej i cichej Wielkopolski. Dzieje konspiracji z czasów II wojny i powojennej partyzantki niepodległościowej, bunt młodzieży poznańskiej z maja 1946 r., Powstanie Poznańskie ’56 to tylko niektóre tematy poruszone na łamach regionalnego numeru „Biuletynu IPN”.
Działania Służby Bezpieczeństwa wobec organizacji „Ruch”
Konspiracja niepodległościowa okresu środkowej PRL (lata 1956–1980) należy do najsłabiej zbadanych fragmentów historii opozycji. Część badaczy całe zjawisko wydaje
się bagatelizować.
„Konspiracyjne Wojsko Polskie w latach 1945–1948”
Pakiet edukacyjny przedstawia dzieje jednej z najsilniejszych formacji zbrojnych podziemia antykomunistycznego, działającej w centralnej Polsce w latach 1945–1948, której założycielem i dowódcą był kpt. Stanisław Sojczyński „Warszyc” – uczestnik kampanii wrześniowej i żołnierz AK.
Fot. NAC
