Cinkciarze: obrazki z ostatniej dekady Polski „ludowej”
Podróżująca po Polsce w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych Janine Wedel, młoda amerykańska doktorantka, co rusz obserwowała dziwne zjawiska peerelowskiego życia codziennego.
Tysiąclatki na Tysiąclecie!
Pod koniec lat 50. komuniści rzucili hasło „Tysiąc szkół na Tysiąclecie”. Cały naród miał ruszyć, by budować szkoły zwane potocznie „tysiąclatkami” w ramach obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego.
Huta Warszawa, socjalistyczny zakład pracy
Po przejęciu rządów w Polsce przez komunistów po drugiej wojnie światowej nowej „ludowej” władzy zależało, aby także i w stolicy kraju, pozbawionej większych tradycji robotniczych, zbudować mocne zaplecze dla tej grupy społecznej.
Opór: polska wieś wobec opresji komunistycznego reżimu
Polska wieś pod obcą władzą: polityka PPR/PZPR wobec polskich chłopów
Aleksander Wasiutyński - wielcy polscy wynalazcy
Jan Antoł – gazda z pięćdziesiątego województwa
Jak to się stało, że Jan Antoł – związany ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, organizacją satelicką wobec Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – został regionalnym i ogólnopolskim liderem niezależnych solidarnościowych związków rolniczych?
Tadeusz Wenda - wielcy polscy wynalazcy
Chciejstwo dyktatora, czyli referendum z 29 listopada 1987 r.
W końcu lipca 1987 r. w wywiadzie opublikowanym przez dziennik „The Wall Street Journal” Wojciech Jaruzelski bez ostrzeżenia ogłosił zamiar przeprowadzenia referendum. W założeniach miało ono przynieść rządowi kierowanemu przez Zbigniewa Messnera legitymację do dalej idących zmian gospodarczych.
Tadeusz Sendzimir - wielcy polscy wynalazcy
Jan Czochralski - wielcy polscy wynalazcy
Gnieźnieńskie rzemiosło cechowe – sześć wieków historii
Nakładem Cechu Rzemiosła i Małej Przedsiębiorczości w Gnieźnie wyszła ważna książka, do której słowo wstępne zechciał napisać Prymas Polski ks. abp Wojciech Polak. Okazją do ukazania się tego wydawnictwa stało się 600-lecie udokumentowanej działalności cechów gnieźnieńskich.
Ignacy Mościcki - wielcy polscy wynalazcy
Trasa Wschód-Zachód w materiałach filmowych Służby Bezpieczeństwa
„Warszawskie tempo”, tak nazywano prędkość, z jaką zbudowano Trasę Wschód-Zachód w Warszawie, prestiżowe przedsięwzięcie ówczesnych władz komunistycznych. W określeniu tym nie było wiele ironii, a więcej dumy z faktu, że trasa powstała niezwykle szybko i zbudowano ją starannie.
Przemarsz komunistów przez Most
Pod względem wizualnym Most, miasto usytuowane w północno-zachodnich Czechach (kraj ustecki) należało do jednych z najpiękniejszych w całym kraju. Założone w X stuleciu stanowiło istotny punk na szlaku handlowym z Pragi do Freibergu.
Nie tylko Luxtorpeda
W latach trzydziestych XX w. w Polsce zaczęła dynamicznie rozwijać się turystyka kolejowa. Młode państwo mogło pochwalić się pociągami przeznaczonymi dla najbardziej wymagających pasażerów. I nie była to wyłącznie słynna Luxtorpeda.
Wydawnictwo IPN przedstawia... (7) Kpt. inż. Tadeusz Śmiśniewicz - polska myśl techniczna, przemysł zbrojeniowy II RP i czyn zbrojny Polaków podczas II wojny
Grudzień ‘70. Fakty i konteksty
Szczecińska droga do „Solidarności”
Wprowadzenie 1 lipca 1980 przez rząd podwyżek cen wędlin i mięsa wywołało protesty społeczne, które władza początkowo starała się łagodzić wprowadzeniem wzrostu wynagrodzeń w niektórych zakładach pracy.
Między ideologią a pragmatyzmem – relacje Polski Ludowej z państwami koreańskimi
Przez większość okresu zimnej wojny PRL utrzymywała dobre relacje z Koreą Północną jednocześnie ignorując wszelkie sygnały ze strony Południa o chęci nawiązania stosunków gospodarczych i politycznych.
Doświadczenie II wojny światowej jako wyzwanie urbanistyczne
Z dziejów nieistniejącej (już) elity: ziemianie na rzecz Niepodległej - Rzeczypospolitej
Polski Stachanow
W niedzielnym wydaniu „Trybuny Robotniczej”, organu KW PPR w Katowicach, 27 lipca 1947 r. ukazał się „List otwarty do górników w Polsce”, pod którym widniało nazwisko Wincentego Pstrowskiego, wówczas nieznanego górnika zatrudnionego na stanowisku rębacza dołowego w zabrzańskiej kopalni „Jadwiga”.
Nieheroiczny państwowiec. Błażej Stolarski (1880–1939)
Błażej Stolarski należy do tych bohaterów niepodległości, których dokonań nie mierzy się udziałem w walce z bronią w ręku. Imponujące były jego osiągnięcia w pracy na rzecz budowy życia społecznego, politycznego i gospodarczego w tworzącym się po przeszło stuletniej niewoli organizmie państwowym.
Wywiad naukowo-techniczny PRL
Gdynia: złapać morski oddech
W szczerym polu, na niezagospodarowanym wybrzeżu w ciągu zaledwie kilkunastu lat powstał największy, najnowocześniejszy port przeładunkowy na Bałtyku.
40. rocznica Porozumienia Katowickiego
Szczeciński Sierpień 1980
Żyrardowskie strajki w lipcu 1980 roku
Największym centrum strajkowym w lipcu 1980 r. – oprócz Lublina, czy szerzej Lubelszczyzny – był Żyrardów, liczący niespełna 40 tys. mieszkańców. Jednak dziś już prawie nikt nie pamięta o robotniczych protestach w tym mieście.
Strajkowe lato 1945 roku w „Czerwonym Zagłębiu”
Latem 1945 r. przez Zagłębie Dąbrowskie przetoczyła się fala strajków. Masowe protesty zagłębiowskich robotników i ich rodzin wymierzone były zarówno przeciwko ciężkim warunkom materialnym, jak i tworzonej przez komunistów nowej rzeczywistości politycznej.
O pertraktacjach w sprawie traktatu handlowego II RP ze Związkiem Sowieckim
Aż 15 z 26 artykułów pokoju ryskiego odnosiło się do zagadnień finansowych, regulujących kwestie odszkodowań czy zwrotu mienia, osobny zaś artykuł XXI, mówił o rozpoczęciu negocjacji dotyczących umowy handlowej po upływie sześciu tygodni od ratyfikacji traktatu.
Na granicach niepodległej. Straż Graniczna 1928-1939
Czyn partyjny (albo społeczny)
Wśród wielu wzorców przeniesionych do powojennej Polski ze Związku Sowieckiego był też tzw. czyn społeczny (lub, w zależności od oficjalnego organizatora, np. czyn partyjny pod egidą organizacji PZPR albo związków zawodowych – wtedy była to „sztafeta czynów produkcyjnych”).
KOMUNIZM: SYSTEM/LUDZIE/DOKUMENTACJA – dyskusja wokół nr 8 czasopisma
Pierwsze lata województwa śląskiego w II RP
Śląskie było najmniejszym ze wszystkich województw II Rzeczypospolitej. Było jednak najważniejszym regionem gospodarczym i dostawcą surowców dla rodzącego się przemysłu, a przy tym okręgiem autonomicznym – z własnym parlamentem i odrębnymi przepisami prawnymi w wielu dziedzinach.
Lubelski Lipiec 1980
Latem 1980 r. przetoczyła się przez Polskę fala strajków pracowniczych, których pierwszą odsłoną były lipcowe wydarzenia w Lublinie i na Lubelszczyźnie, określane mianem „Lubelski Lipiec 1980”.
"Chleba i wolności". Poznański Czerwiec 1956
Fenomen Łodzi w XX wieku
Łódź często inspirowała naukowców, publicystów, arytystów. Ich zaciekawienie budziły mechanizmy funkcjonowania XIX-wiecznej łódzkiej społeczności – wielkomiejskiej, a zarazem wielokulturowej, wieloetnicznej i wielowyznaniowej – dzieje Łodzi w XX stuleciu wydawały się mniej atrakcyjne. Niesłusznie.
Libia Muammara Kaddafiego – zapomniany sojusznik PRL
Libijski dyktator objął władzę w 1969 i już kilka lat później nawiązał bliską współpracę z blokiem wschodnim. Sprzedawał ropę naftową Związkowi Sowieckiemu, w zamian kupował wielkie ilości uzbrojenia.
Od barki do stoczni Stocznia Marynarki Wojennej
Stocznia Marynarki Wojennej w Gdyni została zbudowana przez Polaków od postaw i ukształtowała kilka pokoleń ludzi związanych z morzem.
Nie tylko Układ Warszawski. Gospodarcze i naukowe relacje PRL z ZSRS i Radą Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w tle (1950-1990)
Nie ulega wątpliwości bardzo negatywny z punktu widzenia interesów politycznych ziem polskich bilans pozostawania pod wpływem ZSRS w latach 1944-1989. Składa się na to – oprócz zbrodni popełnionych przez sowiecki aparat bezpieczeństwa na Polakach w latach 30-tych i 40-tych XX w. – wiele czynników.
Skirmuntowie. Saga kresowa
W ziemiańskim rodzie Skirmuntów znajdziemy m.in. pioniera przemysłu, zdolnego kompozytora i wysoko postawionego dyplomatę.
3 maja 1988 r. - początek strajku w Stoczni Gdańskiej
Niezakończone rozrachunki
Straty demograficzne i materialne poniesione przez Polskę w czasie II wojny światowej – w przeliczeniu na jednego mieszkańca – są największe na tle wszystkich państw biorących w niej udział. Obciążają one przede wszystkim Niemcy, niemniej jednak za znaczną ich część odpowiadają również Sowieci.
Kiedy Józef Cyrankiewicz odrąbywał ręce poznaniakom
Fenomen polskości (reż. Alina Czerniakowska, 2019)
Miasto w cieniu Kombinatu
W dekadzie lat siedemdziesiątych XX w. za zachodnie kredyty zbudowano w Polsce kolejne wielkie zakłady przemysłowe. Industrializacja gwałtownie zmieniła oblicze rozwijających się miast. Szczególnie drastycznie zmieniła się Dabrowa Górnicza.
Kolejka – symbol późnego PRL
Kolejka to obrazek-symbol opisujący rzeczywistość lat osiemdziesiątych w naszym kraju. Choć dzisiaj trudno to zrozumieć, Polacy spędzali w nich codziennie po kilka godzin. A przy tym dawali sobie radę z obowiązkami zawodowymi i rodzinnymi!
Talent dla Polski. Rodzina Lutosławskich
Witolda Lutosławskiego, słynnego kompozytora, zna cały świat. Nie wszyscy jednak wiedzą, że jest on tylko jednym z wybitnych przedstawicieli rodu, którego osiągnięcia i dramaty są niemal symboliczne dla losów polskich rodzin w XX w.
Inż. Witold Maringe – „obszarnik, sabotażysta i szpieg”
W ostatnich dniach stycznia i pierwszych lutego 1951 r. komunistyczna prasa emocjonowała się rozprawą z „sabotażowo-szpiegowską grupą b. obszarników” działających w przedsiębiorstwie Państwowe Nieruchomości Ziemskie, odbywającą się przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie.
Imperialistyczna oranżada dla mas pracujących
W roku 1957, na fali odwilży i destalinizacji, dwóch mieszkańców Gdańska zwróciło się do koncernu Coca-Cola z propozycją założenia w Polsce prywatnej wytwórni napoju, dotychczas skazanego w sowieckiej strefie wpływów na nieistnienie.
Odmieniony region – robotnicy województwa katowickiego buntują się przeciw systemowi
Latem 1980 r. kiedy kolejne strajkowe fale rozlewały się po kraju, górnośląskie i zagłębiowskie załogi przedstawiane były w mediach jako ludzie dobrej roboty, wręcz idealnie wykonujący kolejne plany i zadania produkcyjne zlecane przez władze, środowiska zawsze gotowe poprzeć partię i rząd.
Likwidacja Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”
Gigant RSW „Prasa-Książka-Ruch” był dla komunistów skutecznym narzędziem władzy nad Polską. Długotrwała i prowadzona w niezbyt rzetelny sposób likwidacja tego propagandowego molocha miała znaczący wpływ na późniejsze losy słowa drukowanego – już w III RP.
Politechnika Lwowska. Kuźnia kadr II Rzeczypospolitej
Co łączy premierów Jędrzeja Moraczewskiego, Władysława Sikorskiego i Kazimierza Bartla oraz ministra spraw wojskowych Kazimierza Sosnkowskiego? Wszyscy ci wybitni politycy II RP byli wychowankami Politechniki Lwowskiej.
W poszukiwaniu lepszego życia. Katowickie w PRL – obszar migracji
„Niecka przemysłowa”, która rozciągała się od Dąbrowy Górniczej po Gliwice, stanowiła tuż po wojnie obszar największej koncentracji produkcji przemysłowej. Komunistyczna władza wciąż ją rozbudowywała, co pociągało za sobą niedobór rąk do pracy, potęgowany kolejnymi falami emigracji do Niemiec.
Od Wilczka do Balcerowicza, czyli 12 miesięcy, które wstrząsnęły Polską. Przekształcenia w gospodarce PRL w 1989 r.
Warszawa Stefana Starzyńskiego i „wznoszenie Polski wzwyż" – zabytki w programie modernizacji państwa (1918–1939)
Odzyskana Niepodległość (1918) – odbudowa zabytków, pamięci, wspólnoty
Początek końca czy początek „nowego świata”? - sesja 10
Socjaliści z „Czerwonego Zagłębia” w latach 1945-1948
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza chętnie odwoływała się do etosu „Czerwonego Zagłębia”, co miało sugerować, że przemysłowy region rozciągający się od Sosnowca po Zawiercie w I połowie XX w. znajdował się pod przemożnym wpływem komunistów.
Grabież w świetle prawa „Warszawski” dekret Bieruta z 1945 r.
Powojenna socjalistyczna Warszawa miała być miastem zupełnie innym niż to, które w sierpniu 1944 r. tak dzielnie stanęło do walki o wolność. Wymiana stołecznych elit wymagała licznych wywłaszczeń. Z ich skutkami Polska nie uporała się do dziś.
90 sekund historii: 3 stycznia 1946 r. przyjęto ustawę o nacjonalizacji przemysłu
90s historii: 28 lutego 1981 r. wprowadzono kartki na mięso i wędliny
90s historii: 15 lutego 1951r. podpisano w Moskwie umowę o zmianie granic
25 kwietnia 1988 r. w Polsce wybuchła nowa fala strajków
90s. historii: 28 czerwca 1956 r. w Poznaniu wybuchł pierwszy w PRL strajk generalny
90s. historii: 23 czerwca 1949 roku rozpoczęto budowę Nowej Huty
90s. historii: 27 lipca 1947 r. współzawodnictwo pracy
Alternatywy 4. Historie prawdziwe
Powstały w początkach lat 80. XX w. serial „Alternatywy 4” jest fabularną opowieścią komediową o perypetiach kilkunastu lokatorów bloku na warszawskim Ursynowie. Została ona jednak utkana z niezliczonej ilości drobnych, ale autentycznych ludzkich historii. Były one udziałem milionów Polaków.
Sprzeciw kobiet wobec kolektywizacji wsi i sowieckim represjom
Lata 1948–1956 to najdramatyczniejszy okres w powojennej historii polskiej wsi. Prowadzona wówczas kolektywizacja rolnictwa miała upodobnić polską wieś do sowieckiej, co budziło opór większości wiejskiej społeczności. Warto pamiętać o roli, jaką w sprzeciwie tym odegrały kobiety.
Esbecki „Piernik” i sowieckie albumy. Współpraca profesora Bednarskiego z komunistycznym wywiadem
Właśnie skończyłem czytać arcyciekawą, blisko ośmiusetstronicową publikację prezentującą sylwetki władców Polski, zatytułowaną "Kto rządził Polską? Nowy poczet władców – od początków do XXI wieku". Pomyślałby ktoś… kolejny poczet, a jednak niezupełnie.
Biuletyn IPN 12/2018 - Rzeczpospolita morska
Grudniowy numer „Biuletynu IPN” zatytułowaliśmy „Rzeczpospolita morska”. Opowiadamy w nim o Gdyni, która stała się oknem na świat międzywojennej Polski.
Przodownictwo pracy w PRL (odc. 46)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 90 - Czerwiec 1976
„Z filmoteki bezpieki" odc. 39 - Strajk w Stoczni Gdańskiej 1988
Joanna Duda-Gwiazda i Andrzej Gwiazda. O życiu konspiratora w PRL, o WZZ, o opozycji antykomunistycznej... o Polsce
Polski „Kuwejt” i polskie „czarne złoto” (odc. 25)
Budownictwo mieszkaniowe w PRL (odc. 12)
Gospodarka niedoboru (odc. 9)
FOZZ, Zalew i Żelazo, czyli afery PRL-u
„Z filmoteki bezpieki" odc. 51 - Wydarzenia Bydgoskie 1981
Czerwiec 1976. Geneza, przebieg, konsekwencje
Robotniczy protest, określany symbolicznie jako Czerwiec 1976, to „polski miesiąc” cieszący się do tej pory stosunkowo najmniejszym zainteresowaniem badaczy. Znajduje to odzwierciedlenie zarówno w liczbie publikacji, jak i w tym, że z reguły skupiały się one na poszczególnych zagadnieniach i wątkach ówczesnego kryzysu lub umieszczały go w szerszym kontekście. Do tej pory, mimo upływu trzydziestu lat, nie powstało natomiast żadne całościowe opracowanie. Pisaniu niniejszej książki towarzyszył zamysł stworzenia takiej monografii.
1989: „pokojowe przekazanie władzy” a polityczny plan utrzymania wpływów PZPR
„Z filmoteki bezpieki" odc. 96 - Protesty przeciwko budowie elektrowni jądrowej
IPN TV - Narodziny Solidarności - 13 sierpnia
Dodatki do miesięcznika IPN Pamięć.pl
Poznański Czerwiec '56 (Dodatek do miesięcznika IPN Pamięć.pl)
Poznański Czerwiec ’56 należy do tych wydarzeń w najnowszej historii Polski, które znalazły się na pierwszych stronach gazet na całym świecie. Kolejny, po wcześniejszym o trzy lata buncie wschodnich Niemców, zryw wolnościowy w bloku wschodnim budził nadzieję na zmiany. Analizowano jego możliwe skutki, zwłaszcza w kontekście destalinizacyjnego charakteru XX zjazdu sowieckiej partii komunistycznej.
Wypadki gryfickie 1951
Celem niniejszej monografii jest opisanie przestępstw mających miejsce podczas planowego skupu zboża w powiecie gryfickim w pierwszej połowie 1951 r. (tzw. wypadków gryfickich). W tekście omówiono ponadto politykę rolną komunistów w Polsce (poczynając od Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 6 września 1944 r.), jak również pokłosie wypadków gryfickich – m.in. reakcje członków aparatu partyjnego i chłopów po ich ujawnieniu, co dokumentował materiał źródłowy z drugiej połowy 1951 r., a także z roku 1952.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 77 - Strajk w Nowej Hucie (maj 1988)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 58 - Alkoholizm w PRL
„Z filmoteki bezpieki" odc. 41 - Kryptonim "Konik" (czarny rynek w PRL)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 35 - Nielegalny handel
IPN TV - Konfrontacje Antoniego Dudka z Adamem Leszczyńskim (16.10.2013)
Obozy pracy przymusowej Gliwickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego 1945–1949
Latem 1945 r. przy kopalniach wchodzących w skład Gliwickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego zaczęto tworzyć obozy pracy przymusowej, które we wrześniu liczyły już prawie 5 tys. osadzonych.
Kombinat. Dzieje Zambrowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego – wielkiej inwestycji planu sześcioletniego
Symbolem forsownego uprzemysłowienia Polski w pierwszej połowie lat 50. XX w. jest niewątpliwie Nowa Huta. Jednak w tym samym czasie, gdy pod Krakowem budowano kombinat metalurgiczny, ponad 400 km. na północ powstawał inny kombinat – bawełniany.
Sprawy gospodarcze w dokumentach pierwszej Solidarności, tom I: 16 sierpnia 1980–30 czerwca 1981
Zagadnienia gospodarcze – problemy socjalne, polityka antykryzysowai reforma systemowa – składały się na jedną z najważniejszych sfer zainteresowań NSZZ „Solidarność”. Jednakże w latach 1980–1981, podobnie zresztą jak i później, to nie gospodarka określała w sensie engelsowskiej ostatniej instancji strategię i taktykę Związku. Gdyby tak było, Solidarność nie musiałaby wykraczać poza tradycyjną rolę związku zawodowego i nazywać się „ruchem społecznym” czy „samoograniczającą się rewolucją”.
Fot. NAC
![Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, wydanie II rozszerzone [fragment]](/dokumenty/zalaczniki/166/mini/166-72499_m1-d7126.jpg)
