„Utrata przez Politechnikę Świętokrzyską takiej klasy dydaktyka jest wielce niepożądana”. Studenci w obronie opozycjonistki
Wśród aresztowanych i oskarżonych z dekretu o stanie wojennym była m.in. mieszkanka Kielc – Stanisława Gawlik, bardziej znana jako „Natasza”. Od 1975 r. pracowała na Politechnice Świętokrzyskiej w charakterze wykładowcy. Mimo oporu i protestów ze strony studentów, Stanisława Gawlik straciła pracę i została poddana represjom – nie przerwało jednak to jej działalności na rzecz „Solidarności”.
Jak wyglądała walka aparatu represji PRL ze środowiskami antykomunistycznymi w latach osiemdziesiątych XX w.? Jak funkcjonowało Biuro Studiów SB MSW? Czy wszystkie akta tego Biura bezpieki zostały zniszczone?
Dowódca akcji na Radomsko. Porucznik Jan Rogulka „Grot” (1913–1946)
Największa i najbardziej spektakularna akcja zbrojna Konspiracyjnego Wojska Polskiego została przeprowadzona w nocy z 19 na 20 kwietnia 1946 r. Głównym jej celem było uwolnienie więźniów z aresztu miejskiego w Radomsku. Cena sukcesu była jednak wysoka. Wielu jej uczestników, w tym dowódca, porucznik Jan Rogulka, wpadło w ręce komunistów i straciło życie jeszcze przed upływem miesiąca.
Czym był zwrot październikowy? Wokół rozważań nad wielką i małą historią
Wiemy, że umiejętne opowiadanie dziejów rodzinnego miasta, miasteczka lub wsi to skuteczny sposób popularyzowania wiedzy o dziejach kraju. Większość wydarzeń o charakterze lokalnym w mniejszym lub większym stopniu była bowiem efektem decyzji zapadających na szczeblu państwowym, a nawet międzynarodowym.
Pierwsza próba sił w Gdańsku. Obchody Milenium Chrztu Polski nad Motławą
Gdy pod koniec maja 1966 roku do Gdańska przybył prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński, aby z całą diecezją gdańską świętować obchody Milenium Chrztu Polski, na ulicach miasta doszło do manifestacyjnego sprzeciwu ludzi wobec komunistycznej propagandy. Po raz pierwszy do akcji wkroczyły jednostki ZOMO, a na uczestników demonstracji spadły surowe kary...
„Rekin” i „Kosa”. Historia miłości zapisana w „grypsach”
Aresztowanie Kazimierza Chmielowskiego było dla jego narzeczonej, Haliny Cisło, całkowitym szokiem. Przechwycone przez aparat represji grypsy zamordowanego w 1951 r. partyzanta do ukochanej stanowią unikatowy ślad tragicznych losów ofiar komunistycznych represji. Dzięki wytrwałej pracy badawczej udało się je przekazać adresatce – po 73 latach „Rekin” odzyskał głos.
„Nasze dziś i jutro”. Represje wobec Teresy Remiszewskiej-Damsz
W 1982 r., dzień przed wigilią, znana żeglarka Teresa Remiszewska-Damsz oraz jej mąż Jerzy Damsz zostali zatrzymani w związku z ich działalnością opozycyjną. W ich mieszkaniu przedstawiciele aparatu represji znaleźli m.in. liczne pisma i ulotki sygnowane przez NSZZ „Solidarność”. Jednak koronnym dowodem oskarżenia stało się przygotowywane przez ich środowisko opracowanie „Nasze dziś i jutro”.
Obóz NKWD w Poznaniu w 1945 roku
Wydarzenia II wojny światowej wymusiły na Sowietach, posiadających rozbudowany system obozów pracy przymusowej, organizację ośrodków nowego typu, których zadaniem było „oczyszczanie” szeroko rozumianego zaplecza frontu z osób uznawanych z różnych względów za wrogie lub podejrzane. Zajęły one szczególne miejsce w sowieckim aparacie terroru na ziemiach polskich.
Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944–1945
Wraz z nadejściem Armii Czerwonej i podążających za nią służb sowieckich na ziemiach polskich rozpętały się represje i terror skierowane przeciwko społeczeństwu polskiemu. Trudno było dostrzec różnice pomiędzy jedną okupacyjną formą zniewolenia a drugą.
Harcerski maj roku 1946
Rok po zakończeniu II wojny światowej komuniści nie ośmielili się jeszcze zabronić całkowicie manifestacji i pochodów z okazji 3 maja, ale starali się je ograniczyć. W Krakowie ofiarą represji padli m.in. harcerze.
„Błogosławię moim wrogom” – ks. Antoni Korczok (1891–1941), ofiara KL Dachau
Jeden z jego przyjaciół wspominał: „nie udowodniono mu żadnej winy. Miał być rzekomo wypuszczony na wolność w poniedziałek… Cóż, kiedy w niedzielę zmarł”. Za posługę kapłańską dla Polaków płaciło się niekiedy najwyższą cenę.
Czym różniła się okupacja sowiecka od niemieckiej? Kogo Sowieci zamykali w obozach i więzieniach? Ile ich było i co się stało z więźniami? Jaka była skala sowieckich represji w Polsce w latach 1944-1945?
W obronie krzyża. Protest młodzieży Zespołu Szkół Zawodowych we Włoszczowie w grudniu 1984 r.
Władze komunistyczne nie tylko represjonowały duszpasterzy, których uznały za duchowych przywódców opozycji, ale także zwalczały świat wartości oparty na wierze katolickiej. Symbolem tych wartości był krzyż.
Imperialistyczny szpieg?
Sojusz zawarty w czasie II wojny światowej między Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Związkiem Sowieckim był wyrazem politycznego pragmatyzmu. Kiedy ustała jego przyczyna – upadła III Rzesza Niemiecka – stosunki wzajemne szybko zaczęły się pogarszać.
W jaki sposób jeden z największych polskich historyków sztuki „uchybił godności profesora wyższej uczelni PRL”? Jaki wpływ na przebieg osobliwego dochodzenia oraz procesu wymierzonego w zasłużonego uczonego miał Komitet Uczelniany PZPR? Kto „dla dobra nauki” wyrzucił go z uniwersytetu?
Nastoletnie dziewczęta „w rękach” UB
Konspiracja młodzieżowa, podobnie jak ta organizowana przez ludzi dorosłych, była zdominowana przez chłopców. Nie oznacza to jednak, że dziewczęta nie brały w niej aktywnego udziału. Chociaż było ich mniej, to jednak, z takim samym zaangażowaniem jak ich koledzy, szkoliły się i wypełniały zadania.
Niemców zastąpili Sowieci. Pierwsze uderzenie w podziemie niepodległościowe na ziemi wadowickiej
W lipcu 1945 r. komuniści zadali pierwszy cios strukturom Śląsko-Cieszyńskiego Okręgu Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Do ostatnich dni tzw. Polski ludowej nie potrafili jednak poprawnie rozszyfrować struktur konspiracji, której dowództwo miało siedzibę w Wadowicach.
Enklawy oporu. Społeczeństwo wobec terroru komunistycznego w latach 1948-1956
„Inżynieria strachu” z lat 1944–1948, sfałszowanie referendum z 1946 r. i wyborów z 1947 r. doprowadziły do załamania postaw oporu wobec wprowadzanego reżimu. Powszechny terror końca lat czterdziestych i pierwszej połowy lat pięćdziesiątych miał złamać wolę oporu w społeczeństwie. W znacznej mierze okazał się skuteczny.
Krakowscy profesorowie wracają z niemieckiego obozu koncentracyjnego
Polskie elity intelektualne doświadczyły jako pierwsze masowej akcji represyjnej niemieckiego okupanta, w wyniku której zmarło z wycieńczenia nie mniej niż 25 uczonych.
Po II wojnie władze komunistyczne prześladowały żołnierzy AK; wielu niesprawiedliwie skazano, także na śmierć. Jak potoczyły się ich powojenne losy? Gdzie trafili po przebiciu się na Zachód? Czy przebijali się z bronią w ręku? Jak wyglądały ucieczki z PRL? Czy odnaleźli się w innym świecie? Czy wracali?
Katolicy w komunizmie. Kościół polski w latach 1948-1956
Zmonopolizowanie władzy w kraju pozwoliło komunistom zrzucić maskę przychylności dla Kościoła i otwarcie wystąpić przeciw niemu. Władza dążyła do odciągnięcia wiernych od Kościoła, pozbawienia go zaplecza osobowego, materialnych podstaw funkcjonowania oraz przejęcia kontroli nad częścią jego działalności w drodze nakazów administracyjnych.
Poznać smak Czynu. Antoni Libera
Jako młody i zdolny krytyk literacki powinien „bujać w obłokach ezoterycznej poezji”. Mimo to chciał poznać smak Czynu. Zawodowo zajmował się twórczością Samuela Becketta, więc niezwykle dotkliwie odczuwał szykanę w postaci trwającego latami braku możliwości opuszczania granic PRL.
Boże Narodzenie w ośrodku odosobnienia Kielce-Piaski
„Ksiądz nie mógł nas spowiadać, bo miał tylko godzinę czasu. Olek Kania, który stanął obok mnie, powiedział: Absolucja ogólna proszę księdza. Ksiądz nam jej udzielił – jak żołnierzom na wojnie. Ta Msza miała niezwykłą temperaturę. Ludzie nie widzieli się od 13 grudnia, na znak pokoju wszyscy się ściskali” – wspominał jeden z internowanych na kieleckich Piaskach.
Komuniści wobec sanktuariów kaszubsko-pomorskich
W sporadycznych przypadkach komuniści odnosili pewne sukcesy poprzez zmniejszenie frekwencji podczas niektórych uroczystości religijnych, nigdy jednak działania te nie spowodowały trwałego ograniczenia ruchu pielgrzymkowego czy oddziaływania sanktuariów. Wręcz przeciwnie, władze nie potrafiły przeszkodzić w rozwoju nowego sanktuarium maryjnego nawet w tak dużym mieście jak Gdańsk.
Nauczyć rozumu robotników, skazać dziennikarkę, uniewinnić zbrodniarzy
„Dlaczego w Gdyni Stoczni urządzono pułapkę, zagoniono do niej ludzi i otwarto do nich ogień z broni maszynowej?” – pytała Wiesława Kwiatkowska.
„Spacer po cukierki” zakończony w ośrodku odosobnienia
13 grudnia 1981 roku, na wniosek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, w PRL został wprowadzony, z pogwałceniem prawa, stan wojenny. Po szesnastu miesiącach „karnawału wolności”, jak nazywano okres legalnego funkcjonowania „Solidarności”, na ulicach pojawiły się czołgi, wojsko, milicja, transportery opancerzone.
97 sprawiedliwych. Pacyfikacja Białki za pomoc ukrywającym się Żydom i jeńcom sowieckim
Białka to niewielka wieś położona obecnie w gminie Dębowa Kłoda, w pow. parczewskim. 7 grudnia 1942 r. na zawsze zmienił historię tej miejscowości. W wyniku brutalnej pacyfikacji zamordowano 97 Polaków i ukrywającą się we wsi Żydówkę.
Zapomniany bohater
„Więzień Szewczyk jako były podpułkownik przejawiał wrogość do Polski Ludowej. Do personelu więziennego ustosunkowany był biernie, natomiast we współżyciu z więźniami utrzymuje głęboki solidaryzm” - 17 kwietnia 1954 r. pisał w opinii o tym cichociemnym, żołnierzu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej, naczelnik Więzienia Karnego we Wronkach.
Jeden z najważniejszych przedstawicieli środowiska kombatanckiego w PRL: o jego działalności po zwolnieniu ze stalinowskiego więzienia i wcześniejszym okresie życia (zwłaszcza latach II wojny)
W kierunku konfrontacji…
Polityka wyznaniowa państwa zarządzanego przez władze komunistyczne koncentrowała się na walce z Kościołem katolickim. System polityczny oparty na ideologii marksistowskiej, doktrynalnie rozumiany „rozdział państwa od Kościoła”, laicyzacja przeprowadzana rozmaitymi metodami przez instytucje państwowe (w tym przy pomocy terroru sił represji) – miały służyć odciągnięciu społeczeństwa od Kościoła, rozbiciu i dezintegracji struktur kościelnych, zastraszeniu duchowieństwa i poddaniu kontroli jego działalności. Przez kilkadziesiąt lat w Polsce „ludowej” między Kościołem a komunistami trwała walka o „rząd dusz”.
Mała stabilizacja
Gomułkę witano entuzjastycznie. Nie ulega wątpliwości, że żaden komunistyczny przywódca nie dysponował ani przedtem, ani potem podobnym kredytem zaufania. Nie zamierzał jednak odcinać się od aparatu partyjnego. Co więcej, stawał się gwarantem, że utrzyma się on u władzy sprawowanej za społecznym przyzwoleniem.
Węgierska rewolucja i walka o wolność w 1956 roku
Powstanie 1956 r. to najbardziej znany, także na arenie międzynarodowej, rozdział w historii Węgier XX w., jak również znaczący epizod zimnej wojny. Pierwsza na Starym Kontynencie antytotalitarna rewolucja nie tylko była doniosłym światowym wydarzeniem, lecz przez dziesięciolecia stanowiła pewien symbol w Europie rozdzielonej żelazną kurtyną.
Grudniowy protest hutniczego olbrzyma
Na mapie strajkowych wystąpień w grudniu 1981 r., nie tylko na terenie ówczesnego województwa katowickiego, szczególne miejsce zajmuje protest załogi Kombinatu Metalurgicznego Huty „Katowice”, która w dniach 13-23 grudnia protestowała przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.
Metropolita poznański, więziony przez komunistyczne władze w latach 1953 – 1956, poddany barbarzyńskiemu śledztwu nie dał się złamać. Poznaj historię jednego z ludzi niezłomnych
„Solidarność żyje!” – dodatek do „Gazety Wrocławskiej” z 27 sierpnia 2022
Obchody drugiej rocznicy narodzin „Solidarności” miały przebiegać w Lubinie spokojnie, ale formacje Milicji Obywatelskiej przemocą rozpędziły ludzi. Od kul zginęły 3 osoby, a 11 zostało rannych.
„Na szkodę Państwa Polskiego”. Emisariuszka i kurierka Elżbieta Zawacka (1909–2009)
28 listopada 1952 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie zapadł kolejny – trzeci już – wyrok w sprawie Elżbiety Zawackiej. Najwyższy Sąd Wojskowy, rozpatrując skargę rewizyjną prokurator ppłk Heleny Wolińskiej, niezadowolonej ze zbyt niskiego wymiaru kary orzeczonej na wcześniejszych rozprawach, skazał oskarżoną „za działania na szkodę Państwa Polskiego” na dziesięć lat więzienia.
Poznaj historię gmachu Aresztu Śledczego przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie! Jaka była praktyka funkcjonariuszy UB podczas przesłuchań? Kim byli sprawcy? Kim ofiary?
„Cud lubelski” – lipiec 1949 r.
Było to pierwsze tak ogromnej skali wydarzenie społeczno-religijne w opanowanej przez Sowietów Polsce: w ciągu kilkunastu dni wzięło nim udział kilkadziesiąt tysięcy osób. Poprzedziły je podjęte przez komunistów w pierwszej połowie 1949 r. antykościelne działania i akcje propagandowe.
Bunkier „Uskoka”
W konspiracji działał od początku 1941 r. Wiosną 1944 r. zorganizował na terenie Obwodu AK Lubartów oddział partyzancki, podejmując działania przeciwko niemieckim siłom okupacyjnym. Po wkroczeniu Sowietów na Lubelszczyznę rozformował grupę, ale już pod koniec lata 1944 r., zagrożony aresztowaniem, podjął ograniczone działania z zakresu samoobrony.
Matka partyzantów – sprawa Stefanii Dziemieszkiewiczowej
Istotną rolę w zwalczaniu podziemia niepodległościowego odgrywały inwigilacja oraz represje skierowane przez bezpiekę przeciwko rodzinom członków podziemnych organizacji.
30 maja 1960 r. Obrona Domu Katolickiego
W 1945 r. Kościół katolicki w Zielonej Górze otrzymał zgodę Zarządu Państwowego na przejęcie kościołów poewangelickich: kościoła Matki Bożej Częstochowskiej przy placu Wielkopolskim, kościoła Najświętszego Zbawiciela przy ówczesnym placu Stalina i kościoła św. Józefa przy placu Bohaterów.
Milenijna ofensywa Kościoła
Obchody milenijne w diecezji przemyskiej zbiegły się z początkiem posługi bp. Ignacego Tokarczuka, który bardzo szybko dał się poznać jako gorliwy obrońca Kościoła i pasterz bliski wiernym.
Studenckie Komitety Solidarności – nowe pokolenie w opozycji wobec PRL
Kwestarze przed Kolegium
Druga połowa lat osiemdziesiątych XX w. była czasem transformacji ustrojowej w Polsce i innych krajach „bloku wschodniego”. Rozbicie „Solidarności” i spacyfikowanie nastrojów społecznych po wprowadzeniu stanu wojennego nie zatrzymały procesów, które w połączeniu ze zmianą sytuacji międzynarodowej doprowadziły do upadku systemu komunistycznego.
Rok 1945 – nowa okupacja
W nocy z 2 na 3 stycznia 1944 r. w okolicach Rokitna na Wołyniu Armia Czerwona wkroczyła na terytorium II RP. Wyzwalając kraj spod niemieckiego jarzma Sowieci prowadzili zarazem działania typowe dla zbrojnego podboju innego państwa. Wkrótce stało się jasne, że jedną okupację zastąpi druga.
Maj 1946 – zapomniany „polski miesiąc”
Maj 1946 roku to bez wątpienia jeden z zapomnianych „polskich miesięcy”. Z reguły początek historii masowych protestów przeciw władzy ludowej datuje się na czerwiec 1956 roku i związane z nim demonstracje w Poznaniu.
3 maja 1946 roku w Krakowie
Często powtarza się tezę, że masowe protesty społeczne w PRL rozpoczęły się od poznańskiego Czerwca '56. Tymczasem 3 maja 1946 r. w wielu miastach Polski, mimo zakazu władz, odbyły się wielotysięczne manifestacje i pochody.
Operacja „Mewa”
Był 12 grudnia 1981. Wśród kończących właśnie obrady członków Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” rozeszła się pogłoska, że nie działają teleksy i telefony. Jednak Lech Wałęsa i Andrzej Krupiński spokojnie zamknęli posiedzenie. Opuszczający salę działacze nie wiedzieli, że zaczyna się stan wojenny.
Fejgin, Romkowski, Różański. Upadek stalinowskich katów
23 kwietnia 1956 r. aresztowano Anatola Fejgina i Romana Romkowskiego. Tych dwóch ludzi, razem z trzecim – skazanym pół roku wcześniej, Józefem Różańskim – symbolizuje stalinowski terror w Polsce.
Obóz w Żabikowie
W kwietniu 1943 roku w podpoznańskim Żabikowie, na terenie starej cegielni, Niemcy utworzyli Więzienie Policji Bezpieczeństwa i Wychowawczy Obóz Pracy. Już tego samego miesiąca do obozu przywieziono pierwszych więźniów.
Wyrok na poetę: sprawa Konrada Doberschuetza w świetle nowych badań
Sowieckie deportacje Polaków z Kresów Wschodnich
W nocy z 12 na 13 kwietnia 1940 r. Sowieci posłali w drogę do Kazachstanu głównie ludność miejską, kobiety, dzieci i osoby starsze. W latach 1940-1941 były jeszcze trzy wywózki Polaków z Kresów.
Aresztowania i deportacje do obozów koncentracyjnych inteligencji polskiej z ziem wcielonych do Rzeszy wiosną 1940 r.
Jednym z celów niemieckiej okupacji była germanizacja ziem polskich włączonych do Rzeszy. Jej narzędziem był terror stosowany wobec ludności polskiej i żydowskiej. Żydów Niemcy starali się jak najprędzej wysiedlić na wschód, do Generalnego Gubernatorstwa. W stosunku Polaków użyli podobnych metod.
Przestępstwa sądowe w stanie wojennym (odc. 40)
Dwanaście lat z życiorysu. Wacław Marek Szymański (1936–2021)
Wacław Szymański, aresztowany i skazany na dożywotnie więzienie w 1954 r., był jednym z najdłużej przetrzymywanych więźniów politycznych osądzonych w okresie stalinowskiego reżimu. Więzienne mury Strzelec Opolskich opuścił dopiero w 1966 r., dziesięć lat po październikowej „odwilży”.
Konferencja w Évian w lipcu 1938 r. Próba pomocy uchodźcom żydowskim z Niemiec i Austrii?
Choć problemy uchodźstwa i przymusowych migracji kojarzymy najczęściej ze stanem wojny, międzywojenna Europa doświadczała także i innych źródeł tego kryzysu. Antyżydowska polityka Niemiec epoki Hitlera zmuszała kolejne grupy osób do opuszczania swojego kraju i szukania pomocy poza jego granicami.
Józef Bandzo „Jastrząb”: Wspomnienia partyzanta 3. i 5. Wileńskiej Brygady AK – 1/20 [audiobook]
Jedyna taka ucieczka
W historii łódzkiego Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego znany jest jeden przypadek udanej ucieczki z tego koszmarnego miejsca. Jej bohaterem jest Tadeusz Wyrwa „Orlik” – były żołnierz Armii Krajowej, a później znakomity emigracyjny historyk.
Nielegalne rocznice
Tuż po pacyfikacji strajku w katowickiej kopalni „Wujek”, w jednym z wyłomów dokonanych przez czołg górnicy ustawili drewniany krzyż. Na jego ramionach zawisły lampki symbolizujące śmierć górników, najpierw sześciu, a ostatecznie dziewięciu.
Infiltracja, inwigilacja, szantaż. Jakie były efekty działań SB wobec „Solidarności”? Na czym polegała „operacja ochrona”?
Czerwone mury krwawego Mokotowa
W więzieniu mokotowskim w okresie terroru stalinowskiego zamordowano na podstawie orzeczeń sądów wojskowych ok. 350–400 osób. Szacuje się, że blisko tysiąc innych zamęczono w trakcie śledztwa.
Kim był Jan Wierusz-Kowalski, Eryk Sztekker? Czym zajmował się Urząd ds. Wyznań?
Antyklerykalne publikacje ks. Leonarda Świderskiego
Na początku lat sześćdziesiątych XX w. aparat bezpieczeństwa PRL przeprowadził serię ogólnopolskich akcji kolportażu anonimów i publikacji wspominkowych, których celem była kompromitacja duchowieństwa oraz dezintegracja środowiska.
Internowanie kobiet w stanie wojennym
Internując 1008 kobiet Czesław Kiszczak i Wojciech Jaruzelski stosowali nie tylko zasady swoiście pojmowanego „humanitaryzmu”, o którym zachodnim korespondentom chętnie opowiadał rzecznik rządu Jerzy Urban, ale również zasady równouprawnienia.
Zsyłka na Syberię
„Jak się coś dzieje, ktoś kogoś bije, to mnie się dziecięce lata przypominają, jak mnie bił enkawudzista” – wspomina Sabina Potoczak, w 1940 r. z czwórką rodzeństwa i matką wywieziona do sowieckiego łagru.
Gliwiccy obrońcy krzyża
Wiosną 1960 r. doszło do głośnych protestów katolików w Nowej Hucie i Zielonej Górze. Zajścia te są już dobrze znane, czego nie można powiedzieć o kolejnym lokalnym wybuchu społecznym, który nastąpił w czerwcu tego samego roku w Gliwicach.
„Wolna Polska zepchnięta pod ziemię…”
W grudniu 1981 roku wydawało się, że kopalnia „Piast” w Bieruniu będzie ostatnią, w której mógłby wybuchnąć strajk. A jednak… Zorganizowany tu spontanicznie pod ziemią protest trwał dwa tygodnie. Był najdłuższym strajkiem przeciwko stanowi wojennemu.
Zbigniew Simoniuk (1949-1983) – ofiara stanu wojennego
Zbrodnie komunistyczne to czyny popełnione przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego względem osób bądź grup polegające na stosowaniu represji lub w inny sposób godzące w prawa człowieka. Polegały one często na prześladowaniu i karaniu przeciwników politycznych celem stłumienia dążeń wolnościowych.
Czego nie wiemy o pacyfikacji w kopalni „Wujek”?
Sąd Najwyższy oddalił 22 kwietnia 2009 r. skargi kasacyjne 13 skazanych członków plutonu specjalnego ZOMO, biorących udział w pacyfikacji kopalni „Wujek” 16 grudnia 1981 r. Wszystko wskazuje na to, że historia wymierzania sprawiedliwości wobec sprawców śmierci 9 górników tej kopalni dobiegła końca.
Podczas stanu wojennego internowano tysiące osób. Jaka była skala internowania? Jak komuniści dokonywali aresztowań? Jakie były konsekwencje tego działania?
Kryptonim „Jodła”, czyli internowania
Internowanie oznaczało przymusowe osadzenie w ośrodkach odosobnienia (popularnie nazywanych internatami) osób uznanych za niebezpieczne (głównie z powodów politycznych) dla PRL. Następowało na podstawie decyzji administracyjnych (poza kontrolą sądową), formalnie podejmowanych przez komendantów wojewódzkich Milicji Obywatelskiej. De facto ich podstawą były dane zebrane przez Służbę Bezpieczeństwa.
Kolegia ds. wykroczeń, czyli „ludowa sprawiedliwość” po 13 grudnia 1981 roku
Kolegia ds. wykroczeń były organami karno-administracyjnymi do końca 1982 r. działającymi przy urzędach gminnych, dzielnicowych, miejskich i wojewódzkich. Po zmianie z grudnia tegoż roku działały już tylko kolegia rejonowe i wojewódzkie.
Mieczysław Rokitowski – ofiara stanu wojennego z Przemyśla
Stan wojenny to dramatyczny okres w najnowszej historii Polski. Jest kojarzony nie tylko z licznymi ograniczeniami wolności i praw obywatelskich, ale i z ofiarami śmiertelnymi. Jedną z nich był 47-letni mieszkaniec Przemyśla – Mieczysław Rokitowski.
Procesy polityczne w Krakowie w stanie wojennym
W okresie stanu wojennego wymiar sprawiedliwości, obok aparatu bezpieczeństwa, stał się głównym organem represji wykorzystywanym wobec działaczy opozycji. Działaczom zdelegalizowanej „Solidarności” wytoczono procesy polityczne m.in. za udział w strajkach i niepodporządkowanie się przepisom.
„Prowincjonalne” zwalczanie Kościoła na przełomie lat 50. i 60. XX wieku
Zwolnienie w 1956 r. z odosobnienia kard. Wyszyńskiego nie zmieniło stosunku władz partyjnych do religii i duchowieństwa. Gomułka uspokajał swoich kolegów partyjnych, że ustępstwa wobec Kościoła są tylko wybiegiem taktycznym wynikającym z sytuacji, w jakiej znalazła się władza w połowie lat 50.
Nur für Deutsche. Segregacja rasowa w okupowanej Warszawie
Procesy pokazowe księży w czasach stalinowskich na łamach „Słowa Ludu”
Podsądni przyznawali się do absurdalnych zarzutów, a prokurator i obrońcy wspólnie ich potępiali. Społeczeństwo Kielecczyzny miało uwierzyć, że udowodniono antypolską działalność Watykanu i episkopatu.
W starciu z machiną zła. Księża z Łódzkiego przed komunistycznym sądem
O procesach sądowych księży w czasach stalinowskich napisano już wiele. Są jednak przypadki, gdy losy duchownych są szczególnie poruszające. W marcu 1949 r. w Łodzi sądzono trzech księży – rzekomych współpracowników Konspiracyjnego Wojska Polskiego.
Donos i podsłuch. Narzędzia działań bezpieki
Agenci, podsłuchy, punkty obserwacyjne – aparat bezpieczeństwa gromadził wiedzę dzięki tzw. osobowym i rzeczowym źródłom informacji. Umiejętne wykorzystanie donosów, raportów z obserwacji i stenogramów podsłuchów pozwalało na krzyżową ich weryfikację oraz na skuteczniejsze działania przeciw środowiskom opozycyjnym.
Eksterytorialny Okręg Lwowski AK-WiN i jego rozbicie przez bezpiekę
Akcja „Burza” w Obszarze Lwowskim AK, wspólne walki polskiego podziemia i czerwonoarmistów wkraczających na Kresy Południowo-Wschodnie II RP, a zaraz potem represje sowieckich służb bezpieczeństwa nie zakończyły epopei konspiracji lwowskiej. Kres położyła jej dopiero operacja „Radwan”.
Zakonnik, redaktor, męczennik
Podczas apelu 29 lipca 1941 roku zastępca komendanta obozu Karl Fritzsch wytypował dziesięciu więźniów, którzy mieli zginąć śmiercią głodową. Była to kara – a zarazem przestroga dla innych – za ucieczkę jednego z osadzonych w KL Auschwitz. Wśród skazańców znalazł się jeden ochotnik.
Przez Pruszków do Lamsdorf. Losy warszawiaków po Powstaniu
W trakcie Powstania Warszawskiego i tuż po jego zakończeniu Niemcy wysiedlili z Warszawy ok. 550 tys. osób. Zdecydowaną większość z nich skierowano do obozu przejściowego w Pruszkowie (Dulag 121), który powstał na terenie nieczynnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego.
Woldenberg II C – fenomen obozu dla polskich jeńców wojennych
Mało jest w wieku XX, tak bardzo wyjątkowym skalą popełnionych zbrodni – epizodów lub wydarzeń, które stawiają człowieka w jakimś niesamowitym kontraście wobec zwyrodnienia i niczym nie usprawiedliwionego okrucieństwa.
Obóz i więzienie w Prawieniszkach 1929-2021
Obóz w Prawieniszkach był położony w granicach administracyjnych miejscowości Pravieniškės znajdującej się w odległości ok. 25 km od Kowna. Powstał w okresie funkcjonowania Republiki Litewskiej jako zakład poprawczy. W 1929 r. stanowił obóz odosobnienia dla przeciwników reżimu Antanasa Smetony.
Antyziemiańska zbrodnia sądowa 1951. W rocznicę procesu dyrekcji Państwowych Nieruchomości Ziemskich
O Katalogu Osób Rozpracowywanych i działalności opozycyjnej w PRL
Od kolegiów po działania specjalne SB, czyli represje wobec działaczy opozycji w latach 80.
W drugiej połowie lat 70. władze PRL postawiły nie na masowe aresztowania, a na nękanie działaczy opozycji. Nie znaczy to jednak, że opozycjoniści nie trafiali do więzień.
Karta z dziejów represji sowieckich wobec obywateli polskich: działalność Ławrentija Berii
Są zbrodniarze pozornie „lżejszego kalibru” – tzw. mordercy zza biurka. Rzadko kiedy sami zabijają, biją i torturują; najczęściej zostawiają to swoim podwładnym. Jednak to oni odgrywają kluczową rolę w każdym systemie władzy opartym na przemocy.
Trudne relacje państwo-Kościół w okresie stalinowskim. Profanacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w Przeworsku w 1955 r.
Relacje między państwem a Kościołem były szczególnie trudne w okresie stalinowskim. Na ten czas przypadały intensywne represje aparatu państwowego wobec duchownych i wiernych. Często zdarzały się również przypadki, które obrażały uczucia religijne wiernych.
Życie w cieniu Zbrodni Katyńskiej
17 września dwa razy zmienił jej życie. W 1939 r. – po agresji sowieckiej – do niewoli dostał się jej ojciec; zamordowało go NKWD w Charkowie. W 1950 r. – po spotkaniu w gronie znajomych – sama trafiła do więzienia i dwa miesiące później została skazana za „rozpowszechnianie kłamstwa katyńskiego”.
Sprawiedliwi Ukraińcy. Na ratunek polskim sąsiadom skazanym na zagładę przez OUN-UPA
Pozostaje zagadką, dlaczego mimo nacjonalistycznej indoktrynacji i terroru stosowanego przez OUN-UPA, także wobec swoich, niemała grupa Ukraińców nie zawahała się poświęcić własnego życia, by ratować skazanych Polaków. Zamiast dążenia do niepodległości po trupach wybrali nakaz miłości bliźniego.
Czerwiec’76. Gwałtowne „konsultacje społeczne”
25 czerwca 1976 r., dzień po zapowiedzi podwyżek cen, w Radomiu, Ursusie i Płocku rozpoczęły się strajki. Do wystąpień robotników doszło także w zakładach pracy w innych miastach kraju.
Krzyż na ciężarówce. Wokół protestu gliwickiego w 1960 roku
W czerwcu 1960 r. w Gliwicach doszło do dużych protestów wiernych w związku z usunięciem przez władze krzyża postawionego w miejscu planowanej budowy kościoła.
Opricznicy PRL: Służba Bezpieczeństwa (1975-1990). Przeciw kobietom i drugiemu obiegowi. Specgrupa w Poznaniu
Proces „siedemnastu” w Radomsku – 7 maja 1946 r.
W nocy z 19 na 20 kwietnia 1946 r. do Radomska wkroczyły oddziały Konspiracyjnego Wojska Polskiego (KWP). Prawie 170 żołnierzy pod dowództwem por. Jana Rogulki „Grota” zaatakowało więzienie, w którym przetrzymywano kilkudziesięciu akowców, siedzibę powiatowego UB, komendę milicji (MO) i koszary.
„Polacy powrócą do domów z krzyżami na piersiach lub krzyże będą zatknięte na ich mogiłach”. Postawa bp. Włodzimierza Jasińskiego podczas II wojny światowej
W związku z mocno nacechowanym patriotyzmem apelem Episkopatu Polski z 26 kwietnia 1939 r., nawołującym do modlitwy o pokój w miesiącu maju, odezwę do wszystkich mieszkańców województwa łódzkiego za pośrednictwem radia wygłosił ordynariusz diecezji łódzkiej bp Włodzimierz Jasiński.
Polowanie na obrońców krzyża
27 kwietnia 1960 r. w Nowej Hucie doszło do wydarzeń, które przeszły do historii jako walki o Krzyż Nowohucki. W odwecie komunistyczne władze zaplanowały wysiedlenie z dzielnicy tzw. niepożądanego elementu.
Przed i w trakcie Akcji „Wisła”
Jesienią 1944 r. frontowe jednostki Armii Czerwonej odeszły na południe i zachód. Ukraińska Powstańcza Armia wycofała swoje sotnie za Bug. W sensie administracyjnym i bezpieczeństwa ludności cywilnej Bieszczady stały się „ziemią niczyją”.
Przesiedleńcy z akcji „Wisła” na Pomorzu Zachodnim
W 1947 r. na terenie Pomorza Zachodniego znalazło się 49 tys. Ukraińców przymusowo przesiedlonych w ramach akcji „Wisła”. Do dziś ich losy zdają się być zamkniętą, monofoniczną narracją mniejszości, choć jest to przecież część najnowszej historii Polski i jej obywateli.
Ks. Konstanty Budkiewicz. Prałat męczennik
3 kwietnia 1923 roku świat obiegła wiadomość o rozstrzelaniu w Moskwie ks. Konstantego Budkiewicza. Tego dnia bolszewicka „Prawda” ogłosiła: „Dnia 31 marca wykonano wyrok na prałacie Budkiewiczu, który został skazany na śmierć w procesie katolickich kontrrewolucjonistów”.
Ruminowie, Borek i Tokarz – zamordowani za pomoc Żydom na Sądecczyźnie
„Dom w którym mieszkaliśmy, stał na uboczu w lesie. Posiadał jedną izbę, nad którą znajdował się strych. Żydzi ukrywani byli właśnie na strychu. Wieczorem schodzili do izby, a wtedy ja z rodzeństwem siedzieliśmy w oknach i pilnowaliśmy, czy nikt nie nadchodzi”.
Lata zapomnianego buntu. Konflikt Polaków z władzą komunistyczną na tle religijnym (1957-1963)
Zderzenie rozbudzonych po Październiku 1956 wolnościowych oczekiwań polskiego społeczeństwa z ponownym usztywnieniem pod rządami Gomułki polityki wyznaniowej PRL doprowadziło w latach 1957–1963 do licznych lokalnych konfliktów z komunistyczną władzą na tle religijnym.
„Aktion Saybusch”. Wysiedlenia Polaków na Żywiecczyźnie w 1940 r.
Po zakończeniu kampanii polskiej, w listopadzie 1939 r. ziemie zachodnie II RP przyłączone zostały do III Rzeszy. Utworzono z nich nowe wschodnie prowincje Niemiec jak Kraj Warty i Gdańsk-Prusy Zachodnie lub wcielono je do już istniejących, jak Prusy Wschodnie i Górny Śląsk.
Proces Andrzeja Słowika i Jerzego Kropiwnickiego
Represje sądowe były tą formą prześladowania społeczeństwa, z której komunistyczny reżim szczególnie chętnie korzystał po 13 grudnia 1981 r.
Wyroki śmierci jako metoda walki z konspiracją niepodległościową
Wyrok śmierci to najwyższa sankcja, jaką dysponuje system prawny. Jej wykorzystywanie budziło i nadal budzi liczne emocje. Z tego względu w wielu krajach nie orzeka się go lub nie wykonuje. W Polsce ostatni wyrok śmierci został wykonany w 1988 r. Później kara ta była jeszcze orzekana, ale nie wykonywana. Całkowicie zniesiona została w Kodeksie Karnym z 1997 r.
Ekspatriacja. Przymusowe przesiedlenia Polaków do „nowej Polski”
Do końca swych rządów komuniści głosili, że „ewakuacja” Polaków z Kresów Wschodnich to repatriacja, czyli powrót do ojczyzny. W rzeczywistości była to bezwzględna akcja wysiedleńcza.
KBW. Partyjne wojsko według sowieckiego wzoru
W roku 1945 osadzony przez Związek Sowiecki marionetkowy rząd uchwalił utworzenie Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wzorowane na wojskach wewnętrznych NKWD oddziały służyły do walki z „wrogiem wewnętrznym” czyli tak naprawdę – polskim społeczeństwem.
Zrozumieć sprawy Górnego Śląska – referat dla kadr więzień i obozów z 1946 roku
Po zakończeniu II wojny światowej mieszkańcy Górnego Śląska byli często postrzegani przez pryzmat wpisania na niemiecką listę narodowościową i traktowani jako zaprzańcy sprawy polskiej. Takie przekonanie panowało też wśród funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa odpowiedzialnych za represyjną politykę komunistycznego państwa.
Noc popowstaniowa…
Lata, które nadeszły po 1864 r., na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej włączonych do Rosji charakteryzowały się niespotykaną dotąd falą terroru, przyniosły również cały szereg ustaw wymierzonych przeciwko społeczeństwu polskiemu.
Działalność obozu pracy w Słupi na terenie Kreishauptmannschaft Busko w latach 1941-1944
Jeden z pierwszych obozów na terenie Kreishauptmannschaft Busko powstał w 1941 r. w Słupi. Był przeznaczony dla ludności żydowskiej (Zwangsarbeitslager für Juden, Julag).
Represje sowieckie wobec biskupa stanisławowskiego Grzegorza Chomyszyna pod koniec i tuż po zakończeniu II wojny światowej
Biskup Grzegorz Chomyszyn zginął wskutek represji sowieckich oskarżony m.in. o nacjonalizm, który sam krytykował przez cały okres swojej kapłańskiej i biskupiej posługi.
Sfałszowane wybory do Sejmu 19 stycznia 1947 r. w województwie kieleckim
Najważniejsze fałszerstwo dokonane przez komunistów miało miejsce w styczniu 1947 r. Zostało ono przygotowane równie starannie jak referendum. W województwie kieleckim jeszcze przed wyborami zdecydowana większość mieszkańców została pozbawiona możliwości poparcia opozycyjnej partii. Głosowanie było tylko formalnością.
„Niegodne ręce księdza”. Ksiądz Hilary Jastak, „Caritas” i księża „patrioci”
17 stycznia 2000 r. dobiegło kresu ziemskie życie księdza Hilarego Jastaka. Zaangażowanie duchownego podczas Grudnia ’70, a później w czasie Sierpnia ’80 i stanu wojennego jest dość szeroko opisywane i komentowane. Jednak mniej znanym aspektem życia kapłana jest z pewnością jego działalność w ramach kościelnego „Caritasu”, za którą spotkały go represje ze strony komunistycznych władz.
„Gwałty, których skali i sadyzmu nie można sobie wyobrazić”. Gehenna górnośląskich kobiet w 1945 r.
Kiedy w połowie stycznia 1945 r. na froncie wschodnim ruszyła kolejna ofensywa Armii Czerwonej, losy wojny były już w zasadzie przesądzone. Pytaniem otwartym pozostawało jedynie, kiedy i kto jako pierwszy dotrze do Berlina i zawiesi sztandar zwycięstwa na gruzach stolicy Trzeciej Rzeszy.
Masakra w Miechowicach – rekonstrukcja zbrodni
Masakra, jakiej 25-28 stycznia 1945 r. dopuścili się w Miechowicach żołnierze Armii Czerwonej, to jeden z tragiczniejszych epizodów towarzyszących zajęciu górnośląskiego okręgu przemysłowego przez wojska sowieckie.
Zbrodnia i kłamstwa
14 maja 1983 r. w szpitalu w Warszawie zmarł w wyniku obrażeń narządów jamy brzusznej Grzegorz Przemyk, syn poetki i działaczki opozycyjnej Barbary Sadowskiej. Stało się to trzy dni przed jego 19. urodzinami, dwa dni po skatowaniu go przez trzech milicjantów w komisariacie przy ul. Jezuickiej.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Szczeciński Grudzień 1970. Pamiętamy!
Po 50. latach od Rewolty Grudniowej nadal niewiele wiemy o szczecińskich ofiarach. Przez wiele lat rodziny milczały z obawy o własne bezpieczeństwo mając w pamięci ich okrutne potratowanie jeszcze w Grudniu 1970 r.
Czerwone śląskie uczelnie?
Niedzielny poranek 13 grudnia 1981 r. dla milionów Polaków rozpoczął się od widoku czołgów i pojazdów opancerzonych, które pojawiły się w wielu miejscowościach zamiast autobusów i tramwajów.
Mieszkańcy Kreishauptmannschaft Busko w KL Auschwitz-Birkenau
Z Buska-Zdroju nie odchodziły bezpośrednio transporty do obozów koncentracyjnych. Część więźniów przebywających w buskich więzieniach gestapo przenoszono w tym celu do więzień w Pińczowie lub w Kielcach.
Inwigilacja i próby pozyskania przez bezpiekę prof. Konstantego Grzybowskiego
Konstanty Grzybowski urodził się 17 lutego 1901 r. w Zatorze, w rodzinie lekarskiej. Po ukończeniu gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończył w 1924 r.
Grupy Oporu „Solidarni”: historia pewnego porwania
Jak żona sekretarza POP walczyła o krzyż w szkole
Po wprowadzeniu stanu wojennego władze PRL postanowiły – ponownie – usunąć krzyże z budynków publicznych, w tym szkół.
Stan wojenny w PRL (odc. 11)
„Wkrótce już stanę przed innym sądem…”
O represjach stosowanych przez komunistów wobec przedwojennych prawników, z dr Elżbietą Romanowską Autorką książki „Wkrótce już stanę przed innym sądem…” Prawnicy II Rzeczypospolitej represjonowani w Polsce w latach 1944 – 1956, rozmawia dr Rafał Leśkiewicz, redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl
Polenaktion, czyli deportacja Żydów pochodzenia polskiego z Niemiec do Polski (28-29 października 1938) – relacja Zyndela Grynszpana
W ciągu kilku jesiennych nocy i dni 1938 r. liczebność społeczności żydowskiej na terenie województwa poznańskiego (ok. 50 tys. osób) powiększyła się znacząco w związku z deportacją z Niemiec przez władze III Rzeszy ok. 17 tys. Żydów polskiego pochodzenia w ramach tzw. Polenaktion.
Spawacz antysocjalistyczny
Maciej Miatkowski – wieloletni pracownik Stoczni Gdańskiej, uczestnik protestów w grudniu 1970 r., działacz Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża i Solidarności, przyjaciel Anny Walentynowicz i Lecha Kaczyńskiego – nie doczekał czterdziestej rocznicy powstania WZZ. Zmarł w grudniu 2017 r.
Powołanie Komitetu Obrony Robotników
22-23 września 1976 roku powstał Komitet Obrony Robotników. 22 września zdecydowano o powstaniu Komitetu, a 23 września opublikowano sygnowany przez grupę inicjatywną „Apel do społeczeństwa i władz PRL”.
Karolewo 1939. Zbrodnie w obozie Selbstschutz Westpreussen
Zbrodnie niemieckie w okupowanej Polsce to nie tylko obozy koncentracyjne czy obozy zagłady. W pierwszych miesiącach okupacji dziesiątki tysięcy obywateli II Rzeczypospolitej zostało bestialsko zamordowanych przez swoich niemieckich sąsiadów służących w lokalnych formacjach Selbstschutzu.
„Wieś polska podczas II wojny światowej”: straty osobowe (III konferencja naukowa cyklu)
Wehrmacht i nowe „zasady” wojny. Masakra ludności cywilnej w Częstochowie, 4 września 1939 roku
Tak zwany „krwawy poniedziałek” w Częstochowie, 4 września 1939 r., to jeden z kilku najbardziej jaskrawych przykładów radykalnej zmiany w filozofii prowadzenia wojny przez armię niemiecką pod rządami narodowych socjalistów.
Morderstwa na polskich patriotach w Nowym Bytomiu we wrześniu 1939 r.
Kiedy 3 września 1939 r. do Nowego Bytomia weszli członkowie niemieckiej formacji dywersyjnej Freikorps Ebbinghaus, nikt nie przypuszczał jakie okrucieństwo zademonstrują na polskich więźniach. Jeden ze zbrodniarzy uniknął odpowiedzialności, nawet po wojnie.
Tragiczny dzień w historii Sulejowa
Barbarzyńskie bombardowanie Sulejowa przez Luftwaffe, w wyniku którego miasto zostało doszczętnie zniszczone, a śmierć poniosło ponad 700 osób, do dziś uważane jest przez jego mieszkańców za jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii grodu nad Pilicą.
Czy studenci pobili się sami?
11 listopada 1988 r., w rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, w Katowicach doszło do manifestacji środowisk opozycyjnych, która została brutalnie rozbita przez służby komunistyczne. Tym razem – według oficjalnej wersji – studenci tłumnie uczestniczący w spotkaniu „pobili się sami”.
Nie dać im spokoju. Jerzego Kanikuły boje z komuną
W Trójmieście Solidarność Walcząca działała już od 1982 r. Jej aktywność zwiększyła się, kiedy inicjatywę przejęli Ewa Kubasiewicz i Andrzej Kołodziej. U ich boku działał dwudziestolatek, Jurek Kanikuła, któremu niekiedy brakowało doświadczenia, ale nigdy odwagi.
Ludobójstwo przed wojenną zagładą. „Operacja polska” NKWD
W połowie lat 30. XX wieku zaczęły się deportacje ludności polskiej z ziem, które po traktacie ryskim znalazły się w granicach Sowdepii. Zaraz potem, w latach 1937–1938, przyszła „operacja polska”: za samo pochodzenie NKWD zamordowało – jako szpiegów lub wrogów ZSRS – co najmniej 111 tys. Polaków.
Ostatnia egzekucja w Forcie III w Pomiechówku
30 lipca 1944 r., w związku z likwidacją więzienia Niemcy zamordowali w Forcie III około 300 osadzonych tam więźniów. Dokładnej liczby ofiar oraz ich nazwisk nie udało się ustalić.
Zmartwychwstały
Wbrew tytułowi niniejszy tekst nie ma nic wspólnego z kwestiami religii, a tym bardziej życia pozagrobowego. Omawiam w nim historie człowieka, którzy w świetle prawa został uznany za zmarłego, by potem sądownie znowu wrócić na do świata żywych. Wydaje to się absurdalne, ale niekoniecznie takie jest.
Trasa W-Z: niemy świadek Warszawy pod rządami komunistów. Materiały SB z Archiwum IPN
Nie tylko dysydentka
Petruška Šustrová była jedną z wielu kobiet, które w Czechosłowacji występowały w obronie praw obywatelskich i swobód narodowych. Ale była jedną z niewielu, które tę działalność łączyły z wychowywaniem piątki dzieci.
Kapelan Narodowej Organizacji Wojskowej Ksiądz Józef Lelito (1915–1978)
Na położonym na uboczu cmentarzu w Żarkach, u podnóża drewnianego krzyża, znajduje się niepozorny grób. Spoczywa w nim ks. Józef Lelito.
Wygórowana cena za słaby żart
W zniewolonym i ubezwłasnowolnionym społeczeństwie PRL narzucony siłą kult Józefa Stalina starano się chociaż ośmieszyć zjadliwymi dowcipami. Funkcjonariusze aparatu represji kpiny z sowieckiego tyrana traktowali jako „wrogą propagandę” i bezlitośnie karali.
„Kto ma czyste sumienie nie idzie za parawan!”. Referendum 30 czerwca 1946 r.
W połowie 1946 r. komuniści sfałszowali wyniki głosowania ludowego, które pokazywały niechęć społeczeństwa do ich metod rządzenia krajem. Działacze PSL zebrali dowody dokonanego oszustwa, ale ich protesty nie przyniosły żadnych rezultatów.
Bunt 1956
Strajk powszechny, demonstracja uliczna z udziałem około 100 tysięcy osób, zajęte lub zdobyte gmachy poznańskich urzędów oraz więzienia, krwawe walki uliczne, wreszcie wojskowa pacyfikacja. Poznański Czerwiec 1956.
Stanisław Hejmowski – bohaterski prawnik z Poznania
Czerwiec 1956 r. na trwałe zapisał się w naszej historii jako miesiąc, w którym doszło do pierwszej w powojennej Polsce robotniczej rewolty, skierowanej przeciw władzy komunistycznej.
Nieznane instrukcje, wytyczne, okólniki Departamentu V Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego dotyczące ruchu ludowego i niezależnych działaczy ludowych w latach 1945–1954
Pamięć opozycji – opozycja w pamięci
Jednym z istotnych zadań IPN jest przypominanie o kolejnych rocznicach społecznych buntów w okresie PRL.
Czerwcowa „ekstremistka”
Próba wdarcia się do siedziby KC PZPR w Warszawie, zakłócenie wizyty Edwarda Gierka w Radomiu, udział w głodówce protestacyjnej KOR – to tylko część działań, jakie podjęła Danuta Chomicka w obronie swego męża Czesława, jednego ze skazanych w procesach radomskich po proteście w czerwcu 1976 r.
Nazwisko po nazwisku. Baza danych deportowanych z Górnego Śląska do pracy przymusowej w ZSRS w 1945 roku, czyli jak ugryźć problem
Jednym z wydarzeń, wpisanych mocno w pamięć mieszkańców Górnego Śląska a zarazem związanych z II wojną światową jest sprawa wywózki mężczyzn do pracy przymusowej w ZSRS w 1945 roku.
Imprezowe czwartki – działania władz komunistycznych wobec procesji Bożego Ciała w PRL na przykładzie województwa katowickiego
Przez 40 lat komuniści podejmowali różne próby ograniczenia skali procesji Bożego Ciała, uważanej za najbardziej masową, powszechną i tradycyjną formę „demonstracji ulicznej”. Jedną z metod ograniczania frekwencji na tych uroczystościach było organizowanie tego dnia atrakcyjnych imprez i wycieczek.
Osaczony. Krąg zagrożeń wokół księdza Jerzego
19 października 1984 roku, został porwany ks. Jerzy Popiełuszko, duszpasterz ludzi pracy, organizator mszy za ojczyznę, jeden z kapelanów Solidarności. Przez ostatnie dwa lata pracy w kościele św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu musiał się zmagać z osaczającą go Służbą Bezpieczeństwa.
Zasady w czasach pogwałcenia zasad. Radziwiłłowie w XX wieku
Ród Radziwiłłów herbu Trąby wywodzi się z Wielkiego Księstwa Litewskiego, gdzie od XV w. piastował wysokie urzędy. Jego przedstawiciele już od XVI stulecia kształcili się na europejskich uniwersytetach, regularnie podróżowali za granicę. Nie brakuje w tej rodzinie osób wielce zasłużonych dla Polski.
Walka komunistów z PSL na przykładzie Kielecczyzny
„W stronnictwie legalnym PSL znajdują przytułek wszelkie elementy wrogo ustosunkowane do obecnego ustroju tak, że PSL jest w opozycji do obecnej rzeczywistości, skupiając wokół siebie reakcję spod różnych znaków…”.
Przyczyny, przebieg i skutki obrony Katolickiego Domu Społecznego w Zielonej Górze 30 maja 1960 r.
W 1945 r. Kościół katolicki w Zielonej Górze uzyskał zgodę Zarządu Państwowego na zajęcie zborów ewangelickich, które przekształcono w kościoły m.in. Matki Bożej Częstochowskiej i św. Jadwigi (dziś konkatedra). Przy tym ostatnim, w byłym ewangelickim Domu Społecznym, powstał Katolicki Dom Społeczny.
Wyspy Sołowieckie – wzorzec systemu Gułag
Archipelag Wysp Sołowieckich znajduje się na północy Rosji, na Morzu Białym, ok. 150 km od koła podbiegunowego. To sześć większych wysp, z Wielką Sołowiecką i Anzerem na czele, oraz około stu niewielkich wysepek.
Autokefaliczny Kościół Prawosławny w początkach rządów komunistów
Powojenna zmiana granic Polski oraz przejęcie władzy przez komunistów będące konsekwencją zakończenia II wojny światowej w istotny sposób wpłynęły na położenie Kościoła prawosławnego w Polsce.
Tak warto żyć. Barbara Otwinowska (1924–2018)
Na cmentarzu w Umiastowie k. Ożarowa Mazowieckiego w styczniu 2018 r. pożegnaliśmy prof. Barbarę Otwinowską – łączniczkę i sanitariuszkę AK, więzioną w okresie stalinowskim. Była wybitnym naukowcem, badaczką literatury.
Głodówka KOR w obronie robotników Czerwca 1976
Zakonnice na wygnaniu
Antyklerykalne fobie włodarzy Polski Ludowej prowadziły do skrajności. Ich wyrazem było m.in. uwięzienie w sierpniu 1954 r. podejrzanych o proniemieckie sympatie zakonnic w zamkniętych obiektach – swoistych obozach pracy przymusowej.
Proces komandorów. Krwawe lata Marynarki Wojennej
O ile w świadomości społecznej Polaków funkcjonuje już temat represji komunistycznych wymierzonych w podziemie niepodległościowe, o tyle zbrodnie reżimu na żołnierzach „ludowego” Wojska Polskiego wciąż są mało znane.
Mjr Adam Trybus „Gaj” (1909-1982)
Ucieczka… z lotniska do więzienia
Święta Wielkanocne mieli spędzić już w wolnym kraju, w Szwecji. W Wielką Środę, 5 kwietnia 1950 r., na płycie lotniska w Gdańsku grupa pasażerów z biletami PLL LOT oczekiwała na samolot relacji Gdańsk–Łódź–Katowice. W kilka godzin później wszyscy trafili do Łodzi transportem więziennym.
Kresy Wschodnie 1940–1941. Branka do Armii Czerwonej
Sowieckie represje wobec obywateli polskich w latach 1939-1941 kojarzą się przede wszystkim ze Zbrodnią Katyńską, terrorem NKWD i masowymi deportacjami na Wschód. Przymusowe wcielenie blisko 100 tysięcy mężczyzn do Armii Czerwonej pozostaje w cieniu powyższych dramatów.
"Luźne kartki". Nowe źródła do dziejów Poznańskiego Czerwca 1956
Wyzwalanie w sowieckim stylu. Armia Czerwona wobec radomskich prawników
Stanisław Pyjas i Studencki Komitet Solidarności
Terror Armii Czerwonej i NKWD na ziemiach polskich w latach 1944-1945
Zwycięstwa Armii Czerwonej zakończyły niemiecką okupację w Polsce, która przyniosła miliony ofiar. Jednak ta sama Armia, w której strukturach znajdowały się policyjne formacje NKWD i Smiersz (kontrwywiad wojskowy), nie przywróciła utraconej niepodległości i nie zapewniła bezpieczeństwa mieszkańcom.
Kiedy Józef Cyrankiewicz odrąbywał ręce poznaniakom
Trzy lata w ziemiance. Krótka historia ukrywania się braci Ignacego i Pawła Albinów w Puszczy Noteckiej
W 1941 r. Ignacy i Paweł Albinowie z wcielonej do Rzeszy niemieckiej Wielkopolski trafili do GG i zamieszkali w pow. Jędrzejów. Działały tam grupy zbrojne NSZ. Bracia przyłączyli się do nich.
Maj’82. Kronika Wydarzeń (...wg SB i ZOMO)
"Karły" - dokument o obronie w 1960 r. przez mieszkańców Nowej Huty krzyża przed reżimem Gomułki
Pokazali, że potrafią walczyć
„Bo oto słychać i oto widać. Ponad murem cmentarza, nad najświeższą drobniutką zielenią drzew czarne chmury, niby kłęby dymu, wstępują w górę. Czasami widać płomienie – jak czerwona, szybka migocąca szarfa na wietrze. I słuchać tego tam nad ciemnymi bratkami grobu. I myśleć o tym. I żyć” – pisała Zofia Nałkowska 25 kwietnia 1943.
„Katyń” przykładem konspiracji młodzieżowej
Jednym z celów komunistycznych władz było uzyskanie niepodzielnej kontroli nad najmłodszymi pokoleniami obywateli, by móc bez przeszkód kształtować ich charaktery oraz wpływać na poglądy i życiowe postawy. Ruch młodzieżowy w Polsce został „odgórnie ujednolicony”.
To miało być kolejne miasto bez Boga
Przeszło pół wieku temu w Kraśniku Fabrycznym na Lubelszczyźnie, doszło do sprowokowanych przez władze komunistyczne wydarzeń, w trakcie których mieszkańcy tego osiedla sprzeciwili się likwidacji miejsca kultu religijnego. Protest został brutalnie stłumiony, a kilkadziesiąt osób surowo ukaranych.
Szesnastu Uprowadzonych
W walce z Polskim Państwem Podziemnym Sowieci nie mieli żadnych skrupułów. Liczyła się skuteczność.
Polacy ratujący Żydów pod okupacją niemiecką
Zbrodnie Wehrmachtu we wrześniu 1939 r. na terenie powiatu stopnickiego (buskiego)
Sytuacja militarna w powiecie stopnickim (buskim) we wrześniu 1939 podobnie jak i w innych rejonach Polski była bardzo ciężka. Oprócz druzgocącej przewagi liczebnej i technicznej nieprzyjaciela, poważnym problemem na tym terenie pozostawała kwestia braku rozpoznania sił wojsk niemieckich.
Inż. Witold Maringe – „obszarnik, sabotażysta i szpieg”
W ostatnich dniach stycznia i pierwszych lutego 1951 r. komunistyczna prasa emocjonowała się rozprawą z „sabotażowo-szpiegowską grupą b. obszarników” działających w przedsiębiorstwie Państwowe Nieruchomości Ziemskie, odbywającą się przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie.
„Głód przezwyciężał strach”. W jaki sposób Polki potrafiły zapewnić byt rodzinie na syberyjskim zesłaniu
W latach 1940-1941 na skutek masowych deportacji przeprowadzonych przez władze sowieckie na terenach wschodnich II RP swoje domy opuściły tysiące polskich rodzin. Wywiezione w głąb ZSRS musiały się mierzyć z głodem, chorobami i śmiercią.
Odmieniony region – robotnicy województwa katowickiego buntują się przeciw systemowi
Latem 1980 r. kiedy kolejne strajkowe fale rozlewały się po kraju, górnośląskie i zagłębiowskie załogi przedstawiane były w mediach jako ludzie dobrej roboty, wręcz idealnie wykonujący kolejne plany i zadania produkcyjne zlecane przez władze, środowiska zawsze gotowe poprzeć partię i rząd.
Bronisław Chajęcki w więzieniu mokotowskim
„To co mam się powiesić? Ja chcę żyć i będę żył”. Tak w początkach marca 1949 r. Bronisław Chajęcki skwitował stwierdzenie współwięźnia, że nie uda mu się uciec z komunistycznego aresztu. Nie wiedział, że jego rozmówca jest agentem celnym i informuje bezpiekę o wszystkich jego zamierzeniach.
Zakazana poezja. Sprawa Konrada Doberschuetza
Brawurowy żołnierz AK i WSGO „Warta”, więzień NKWD i UB, a także niezwykle utalentowany dziennikarz i poeta. W 1959 roku skazany na 3 lata więzienia za twórczość „szkalującą ustrój demokratyczno-ludowy PRL”.
Sędzia, który zabił braci Marchelów
Spośród wielu przewidzianych prawem środków represji najczęściej sięgał po rozwiązania ostateczne. Swą ponurą sławę zyskał, orzekając ponad dwieście, w większości wykonanych wyroków śmierci. Tylko na Białostocczyźnie jego decyzje stały się podstawą rozstrzelania lub powieszenia co najmniej 174 osób.
W kręgu tzw. wojny domowej
Jednym z najważniejszych aksjomatów związanych z historią powojennego podziemia, ukutą i utrwaloną przez komunistyczną propagandę był mit o tzw. wojnie domowej. Pozwalał on przedstawiać polskie siły komunistyczne jako równoprawnego konkurenta w walce o władze w powojennej Polsce.
Czerwona mapa Warszawy
Hekatomba Powstania, zniszczenie blisko 70% zabudowy lewobrzeżnej części stolicy, śmierć podczas wojny kilkuset tysięcy jej mieszkańców sprawiły, iż po 1945 r. warszawiakom trudno było sobie wyobrazić kolejne wielkie nieszczęścia, które mogły ich jeszcze dotknąć. Czas pokazał, że bardzo się mylili.
„Moskit” kontra Żubryd
Antoni Żubryd „Zuch” – syn Michała i Anny z domu Wołoszyn – urodził się 4 września 1918 r. w Sanoku. Przed wybuchem wojny był podoficerem zawodowym w 40. pułku piechoty. We wrześniu 1939 r. walczył m.in. w obronie Warszawy. Dostał się do niemieckiej niewoli, z której uciekł lub został zwolniony.
Katownia przy Strzeleckiej 8
Inspektor i jego żołnierze. Organizacja Pawła Cierpioła „Makopola” w powiecie rybnickim i pszczyńskim w latach 1945–1946.
Organizacja Pawła Cierpioła „Makopola” prowadziła niepodległościową działalność propagandową i zbrojną w południowej części Górnego Śląska w latach 1945–1947. Była kontynuatorką inspektoratu rybnickiego Armii Krajowej i Delegatury Sił Zbrojnych.
Aresztowanie płk. Władysława Liniarskiego – przypadek czy udana operacja UB?
31 lipca 1945 r. Urząd Bezpieczeństwa odniósł znaczący sukces w walce z podziemiem niepodległościowym. Tego dnia w Brwinowie pod Warszawą został aresztowany płk. Władysław Liniarski ps. „Mścisław” – komendant Białostockiego Okręgu AK-AKO.
Harcerze z wielkopolskiej Krobi – czas więzienia 1950-1956
Harcerze z Krobi marzyli o niepodległej Polsce. W 1947 r. zawiązali grupę konspiracyjną „AK «Zawisza»”. Pisali i kolportowali ulotki i plakaty krytykujące władze komunistyczne, zamalowali na czarno szyld Komitetu Gminnego PPR w Krobi i przechowywali broń.
„A oni szli niepokonani” – 80. rocznica masowej deportacji Polaków na Sybir
10 lutego 2020 roku, w 80. rocznicę pierwszej (z czterech) masowych deportacji Polaków w głąb państwa sowieckiego, w „Naszym Dzienniku” ukazał się dodatek historyczny IPN „A oni szli niepokonani”.
„Mamy natychmiast opuszczać mieszkania”. Wysiedlenie mieszkańców osiedla im. J. „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi zimą 1939/1940 roku
W czasie II wojny światowej osiedle im. Józefa Anastazego „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi przemianowane zostało na Stadtsiedlung, a nowoczesne mieszkania stały się obiektem zainteresowania okupacyjnych władz niemieckich.
Postawiłam krzyż na grobie dziadka
Wszystko, co piękne, szczęśliwe i wartościowe Tereska usłyszała w domu w języku polskim. A na ulicy i w szkole musiała mówić po ukraińsku lub rosyjsku. W tych językach często słyszała obelgi i wyzwiska.
Opór antyniemiecki na ziemiach wcielonych do Rzeszy – Narodowa Organizacja Bojowa
Przedstawiciele Stronnictwa Narodowego w Wielkopolsce już w październiku 1939 r. przystąpili do organizowania antyniemieckiego oporu od Pomorza aż po Śląsk. W ślad za tym Niemcy przystąpili do intensywnej infiltracji i niszczenia wielkopolskiego Podziemia.
„Operacja polska” 1937-1938 na tle mechanizmów Wielkiego Terroru
Z wiceprzewodniczącym Rady Centrum Naukowo-Informacyjnego i Edukacyjnego Stowarzyszenia „Memoriał” Nikitą Pietrowem rozmawia Henryk Głębocki
Akademicki Ruch Oporu w Szczecinie na celowniku Służby Bezpieczeństwa
Akademicki Ruch Oporu w Szczecinie był niewielką studencką grupą opozycyjną, powołaną na przełomie lutego i marca 1982 r. Szczecińska Służba Bezpieczeństwa do jej rozbicia zastosowała nadzwyczaj szeroki wachlarz środków.
Było sobie śledztwo… Prokuratorski wkład w odtwarzanie prawdy dziejów
Praca prokuratorów IPN jest wypełnieniem obowiązku Państwa względem ludzi skrzywdzonych przez system totalitarny. Jej podstawowym celem jest udzielenie prawdy i sprawiedliwości konkretnemu człowiekowi-ofierze systemu.
Ponary – miejsce kaźni
W latach 1941–1944 Niemcy przy udziale litewskich formacji kolaboracyjnych zamordowali w Ponarach około 100 tys. osób. Większość ofiar stanowili Żydzi z terenów Wileńszczyzny, ale też Polacy, Białorusini, Romowie, Tatarzy i Litwini oskarżani o działalność antyniemiecką oraz jeńcy Armii Czerwonej.
Dzielni harcerze z Krobi – AK „Zawisza”
Harcerze z Krobi reaktywowali drużynę w 1945 r. nawiązując do patriotycznych tradycji II RP. Wiedli normalne życie skautowe: zbiórki, gawędy, ogniska, obozy letnie, udział w uroczystościach. Wkrótce władze zabroniły im nawet tego.
Piekło po niemiecku według Pileckiego
Kiedy do Konzentrationslager Auschwitz 14 czerwca 1940 r. przybył pierwszy transport ponad siedmiuset polskich więźniów z Tarnowa, nikt nie wiedział, że właśnie w tym obozie, na ziemi wcielonej do Rzeszy, rozgrywać się będą sceny, przy których zbledną obrazy z piekła Dantego.
Nic o nas bez nas! Początki niezależnego ruchu chłopskiego w PRL
Czterdzieści lat temu w rządzonej przez komunistów Polsce zaczął się odradzać niezależny ruch chłopski. Współdziałanie działaczy chłopskich z KSS KOR i ROPCiO oraz wsparcie dla samoorganizowania się wsi ze strony niektórych księży sprawiły, że w kraju zaczęły się mnożyć Komitety Samoobrony rolników.
Sfingowany proces i wyrok na biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka
„Rząd polski uważa przeprowadzenie publicznego procesu sądowego grupy Kaczmarka za przedsięwzięcie całkowicie na czasie i uzasadnione” – zapewniał Bolesław Bierut ambasadora Związku Sowieckiego w Warszawie Arkadija Sobolewa.
Demokracja na sowiecką modłę – wybory do Sejmu z 19 stycznia 1947 roku
Zwycięstwo w powszechnym głosowaniu do Sejmu miało zapewnić komunistom pełnię władzy – tak też się stało, ale za cenę fałszerstwa wyborczego oraz represji, jakie dotknęły tysięcy Polaków, głównie działaczy opozycji.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Jan Stawisiński 1960–1982
Pochodził z Koszalina. Był wysoki, wysportowany. Lubił pływać, grać w siatkówkę i marzył, by zostać geologiem. W wieku 19 lat wyjechał z Koszalina do Katowic. Do pracy w kopalni „Wujek”. Chciał pomóc rodzinie. W 1979 r. zatrudnił się jako górnik w KWK „Wujek” w Katowicach. Po wprowadzeniu stanu wojennego brał udział w proteście w kopalni, gdzie pracował. 16 grudnia 1981 r. został postrzelony w głowę przez pluton specjalny ZOMO, który pacyfikował strajk w kopalni. Był jednym z dziewięciu bestialsko zamordowanych wówczas górników. Przez 40 dni konał w szpitalu w Katowicach - Ochojcu.
Więzienno-obozowe wspomnienia Wandy Serwańskiej
Aresztowana w Poznaniu, przeszła przez śledztwo w gestapo, Fort VII, obóz w Żabikowie, skąd trafiła do Auschwitz-Birkenau. Po wojnie opisała swoje przeżycia.
Dzieci z Przemysłowej – niemiecki obóz w Łodzi
„Czym dłużej tu byliśmy, tym bardziej dyscyplina się zaostrzała, tym łatwiej było spostrzec, że wszystko zmierza do udręczenia, umęczenia nas” – wspominał Stefan Marczewski, jeden z nastoletnich więźniów. Przez obóz sąsiadujący z łódzkim gettem przeszło od 2 do ponad 3 tys. polskich dzieci.
„Nie mogę o tym pisać ani myśleć”
Pragnienie opisania dramatu niewinnych ofiar systemu komunistycznego – niewyobrażalnego doświadczenia ich samych oraz cierpień rodzin więzionych i traconych – stawało się jedyną pociechą w tych trudnych chwilach. Niosło nadzieję, że ich tragedia nie zostanie zapomniana, że „opisanie” i tym samym zachowanie pamięci nie tylko nada sens ich kaźni, ale również będzie wymierzeniem sprawiedliwości.
Pod czerwonym butem
To nie była „zwykła” napaść, bo nawet zakładając, że każda agresja jest wyjątkowa, musimy w tej sowieckiej z 17 września 1939 roku dostrzec cechy zupełnie niespotykane. Po raz pierwszy bodaj w dziejach zdarzyło się, że jedno państwo, najeżdżając drugie, twierdziło, że to drugie… nie istnieje.
Czym była „Operacja Polska”?
Mordowano ich masowo – najpierw na podstawie list zatwierdzanych w Moskwie, potem brano ofiary jak popadło, byle ich nazwiska brzmiały z polska. Aby zaspokoić oczekiwania moskiewskiej centrali, NKWD wyszukiwał Polaków nawet w książkach telefonicznych.
Władze PRL wobec arcybiskupa poznańskiego Antoniego Baraniaka w latach 1957–1977
W trakcie pełnienia posługi arcybiskupa poznańskiego, ks. Antoni Baraniak doświadczył zarówno oficjalnych nacisków i szykan ze strony władz jak również inwigilacji i licznych prób dezorganizacji jego pracy duszpasterskiej przez Służbę Bezpieczeństwa.
Najmłodszy internowany stanu wojennego jest dzisiaj historykiem IPN
Ruch Młodzieży Niepodległej to grupa bytomskich uczniów zawiązana w połowie stycznia 1982 r., która miała m.in. kolportować wydawnictwa podziemnej „Solidarności”. Licealista Andrzej Sznajder miał 17 lat i 10 dni, gdy został aresztowany. W ośrodkach internowania spędził prawie miesiąc.
Katyńskie piętno. Byłaby wielką montażystką – gdyby nie PRL
„Sprawa Katynia zaciążyła na całym moim życiu” – mówiła montażystka filmowa Zofia Dwornik. Ofiarami zbrodni z 1940 r. padli jej ojciec i stryj. Ona sama za głoszenie prawdy o sowieckich represjach trafiła do więzienia. Pracowała z najlepszymi polskimi reżyserami.
Warszawa w kontekście Einsatz Reinhardt
Okupowana Warszawa spędzała Niemcom sen z powiek z co najmniej dwóch powodów: jako najliczniejsze, ponadmilionowe skupisko polskie o najbardziej rozwiniętych strukturach konspiracji oraz jako centralny ośrodek polskich Żydów i największe w Europie, blisko czterystutysięczne getto.
Zamknąć Hutę Siechnice
W drugiej połowie lat 80. XX wieku, przede wszystkim za sprawą Ruchu „Wolność i Pokój” środowiska opozycyjne w PRL zaczęły zwracać uwagę na problemy związane z ochroną środowiska. Dezaprobata wobec działań niszczących środowisko była zarazem sprzeciwem wobec systemu.
List, który nosi znamiona zbrodni
Od 13 grudnia 1980 do 31 grudnia 1982 komunistyczne władze PRL skontrolowały i ocenzurowały prawie 83 mln listów. Ponad 129 000 z nich skierowano do wykorzystania operacyjnego, a 9249 do wykorzystania procesowego. Ryszard Wincerowicz za list do przyjaciela mógł spędzić w więzieniu nawet pięć lat.
Najwyższy wyrok stanu wojennego
Długie lata kierowała Działem Gromadzenia i Opracowania Zbiorów Biblioteki Głównej Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni. Zaangażowana w działalność niepodległościową, nazajutrz po wprowadzeniu stanu wojennego włączyła się w strajk okupacyjny w WSM. Tydzień później była już w komunistycznym więzieniu. Z Ewą Kubasiewicz rozmawia Maciej Kwaśniewski.
Czołgi na ulicach Gdańska
O czym rozmawiali milicjanci i żołnierze biorący udział w pacyfikacji Gdańska 16 grudnia 1981 r.? IPN Gdańsk publikuje nagrania zarejestrowane z nasłuchu działaczy „Solidarności”. Słychać na nich m.in. salwy czołgów wyprowadzonych na ulice miasta.
Miałam syna Emila. Wywiad rzeka z Krystyną Barchańską-Wardęcką
Przejmująca i szczera rozmowa z matką o synu Emilu. Emil Barchański jest najmłodszą ofiarą stanu wojennego. Gdy został zamordowany w czerwcu 1982 roku, był uczniem warszawskiego liceum, nie skończył jeszcze siedemnastu lat.
Czemu stan wojenny wprowadzono dopiero w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r.?
Władze PRL do siłowej pacyfikacji społeczeństwa, a dokładniej jego zbuntowanej części, przygotowywały się przez kilkanaście miesięcy. Już 26 sierpnia 1980 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zaproponowało „odblokowanie” strajkujących zakładów.
Wojskowe Obozy Internowania 1982-1984 r.
Przeprowadzone przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku śledztwo o sygnaturze S85.2008.Zk obaliło domniemanie legalności działań wobec osób umieszczonych w Wojskowych Obozach Internowania dalej zwanych WOI.
Sprawa dwóch milionów
Zdążyła już obrosnąć legendą sprawa 80 milionów złotych dolnośląskiej „Solidarności”, na których komuniści po wprowadzeniu stanu wojennego nie zdołali położyć łapy. Mało kto dziś pamięta, że warmińsko-mazurska „Solidarność” również miała swoją sprawę… w tym wypadku 2 milionów. Niestety sprawa pieniędzy olsztyńskiego Zarządu Regionu miała bardziej dramatyczny przebieg i do dziś budzi wiele pytań, na które z trudem przychodzą odpowiedzi.
Powązkowska „Łączka”
Od lata 1944 r. komuniści rozpoczęli proces sukcesywnego przejmowania władzy w Polsce. W ciągu kilku lat, wspierani przez Związek Sowiecki, doprowadzili do likwidacji zbrojnego i politycznego oporu, opanowali wszystkie struktury państwa, nadając mu totalitarny charakter. Po latach odnajdujemy szczątki ofiar komunistycznego terroru.
Inteligentna forma internowania?
Z prokuratorem Mieczysławem Górą z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, Delegatura w Bydgoszczy rozmawia dr Rafał Leśkiewicz.
Historia prześladowań i działalności ojca Serafina Kaszuby
Małżeństwo Jolanta i Andrzej Gontarczykowie vel Lange - komunistyczni szpiedzy lat 80. XX wieku - studium przypadku
Reżim Jaruzelskiego deportuje z PRL Kornela Morawieckiego - film SB
Gdy komunistyczny reżim Jaruzelskiego przygotowywał się z wolna do podjęcia rozmów z tzw. konstruktywną opozycją, ludziom Moskwy w Warszawie niezbędne wydało się pozbycie się człowieka, który odrzucał jakiekolwiek rozmowy z komunistami. Ten film SB pokazuje wyrzucenie z PRL Kornela Morawieckiego, przywódcy "Solidarności Walczącej", 4 maja 1988 r.
Żeby nie przeszkadzał. Deportacja Kornela Morawieckiego przez reżim Jaruzelskiego
Zbrodnie niemieckie jesienią 1939 r.
„Ukradzione Dzieciństwo” dyskusja poświęcona losom dzieci podczas wojny i okupacji
Proces Szesnastu we wspomnieniach oskarżyciela
Literatura dotycząca procesu przywódców podziemnej Polski jest obfita. W źródłach sowieckich długo jednak brakowało informacji, jakie cele polityczne stawiały przed sobą władze ZSRS, decydując się na nadanie temu procesowi charakteru pokazowego. Zmieniły to dopiero wspomnienia Nikołaja Afanasjewa.
Leopold Okulicki – ofiarą sowieckiego mordu?
Generał Leopold Okulicki ostatnie chwile życia spędził prawdopodobnie w moskiewskim więzieniu. Okoliczności jego śmierci są jednak niejasne, a wątpliwości budzi nie tyle jej data – 24 grudnia 1946 roku – co miejsce i sposób, w jaki do niej doszło.
Komunistyczny wywiad wojskowy kontra Solidarność Walcząca
Grabież w świetle prawa „Warszawski” dekret Bieruta z 1945 r.
Powojenna socjalistyczna Warszawa miała być miastem zupełnie innym niż to, które w sierpniu 1944 r. tak dzielnie stanęło do walki o wolność. Wymiana stołecznych elit wymagała licznych wywłaszczeń. Z ich skutkami Polska nie uporała się do dziś.
Arcybiskup Antoni Baraniak (1904–1977)
Nie nosił munduru, tylko sutannę, ale z pewnością zasługuje na miano żołnierza niezłomnego Kościoła
I nazywali to Wojskiem Polskim…
W Nowym Domu Poselskim w Warszawie od 8 do 13.11.2017 zaprezentowano wystawę IPN „I nazywali to Wojskiem Polskim…! Wojskowe Obozy Internowania w Polsce (1982–1983). Zbrodnia komunistyczna. Zbrodnia przeciwko ludzkości”. Była hołdem złożonym osobom internowanym pod pozorem ćwiczeń wojskowych.
Kardynał Franciszek Macharski (1927-2016)
W schyłkowym okresie PRL kard. Franciszek Macharski był jednym z najważniejszych hierarchów polskiego Kościoła. Odgrywał pierwszoplanową rolę jako bliski współpracownik Jana Pawła II, wiceprzewodniczący KEP i współprzewodniczący reaktywowanej we wrześniu 1980 r. kościelno-rządowej Komisji Wspólnej.
Polacy głosują PPR decyduje
Wolne wybory z powszechnym, tajnym głosowaniem – takie zobowiązanie w sprawie przyszłości Polski przyjęli w Jałcie przywódcy ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii. Kandydatów miały wystawić „wszystkie partie demokratyczne i antynazistowskie”. Rzeczywistość okazała się zupełnie inna.
Nie pozostał żaden ślad
Wypłakane oczy, wieloletnie poszukiwania, rozsyłanie listów, dobijanie się do urzędów i biur, czepianie się nadziei… I nic. Latem 1945 roku zaginął słuch o prawie sześciuset mieszkańcach Suwalszczyzny. Nie ma wątpliwości, że wszyscy zostali zgładzeni, ale wciąż nie znamy odpowiedzi na wiele pytań.
„Nie znoszę, kiedy krzywdzą niewinnych ludzi”
Do 1942 r. na Wschodnim Górnym Śląsku (Ost-Oberschlesien) – zwłaszcza w Zagłębiu Dąbrowskim (Będzinie, Sosnowcu, Dąbrowie Górniczej) i Zagłębiu Chrzanowsko-Jaworznickim – żyło ok. 100 tys. Żydów. Pierwsze deportacje Żydów z tego regionu do KL Auschwitz przeprowadzono w maju i sierpniu 1942 r.
Wagony szły na Wschód . Rzecz o sowieckich deportacjach z lat 1940-1941
Dla mieszkańców wschodnich terenów Polski okres okupacji „pierwszego Sowieta” kojarzy się przede wszystkim z masowymi deportacjami w głąb Związku Sowieckiego. Ta brutalna forma zbiorowych represji ze strony bolszewickiego okupanta dotknęła setki tysięcy polskich obywateli.
Siedmiu z „Łączki”
We wtorek 16 września 1947 roku funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego ujęli na Dolnym Śląsku majora Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”, cichociemnego, legendarnego dowódcę zgrupowania partyzanckiego AK, DSZ i WiN na Lubelszczyźnie oraz siedmiu towarzyszących mu oficerów.
Polowanie na ludzi. Zbrodnia lubińska 31 sierpnia 1982 roku
Czy protesty z pierwszych dni stanu wojennego oraz prężna działalność struktur podziemnej Solidarności wpłynęły na decyzje władz wojewódzkich, aby w drugą rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych użyć siły i broni palnej przeciwko pokojowej manifestacji?
Poligon doświadczalny Holokaustu
Fort VII, zlokalizowany na zachodnich peryferiach Poznania, z dala od wielkomiejskich arterii, był niezbyt oddalony od siedziby miejscowych władz policji i gestapo. Z nieodległej dzielnicy willowej wysiedlono ludność polską, przydzielając mieszkania funkcjonariuszom obozu, urzędnikom SS i gestapo.
Szwajcar, czyli szpion
Był czwartek, 26 czerwca 1941 roku – piąty dzień wojny III Rzeszy ze Związkiem Radzieckim. Oddziały Wehrmachtu posuwały się szybko na wschód, ale sowiecka bezpieka nadal pracowała. W mieszkaniu Eugeniusza Bodo przy ulicy Kogonowskiej we Lwowie zjawiło się tego dnia dwóch enkawudzistów.
Szwajcar, czyli szpion
Był czwartek, 26 czerwca 1941 roku – piąty dzień wojny III Rzeszy ze Związkiem Radzieckim. Oddziały Wehrmachtu posuwały się szybko na wschód, ale sowiecka bezpieka nadal pracowała. W mieszkaniu Eugeniusza Bodo przy ulicy Kogonowskiej we Lwowie zjawiło się tego dnia dwóch enkawudzistów.
Więzień, uciekinier, egzekutor
Kazimierz Albin w latach 1940-43 więzień KL Auschwitz (numer obozowy 118) i uciekinier z tego obozu, a następnie żołnierz Armii Krajowej i wykonawca wyroków śmierci, kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, opowiada o swoim doświadczeniu lat wojny i okupacji niemieckiej.
Józef Skrzydlewski – powstaniec wielkopolski, oficer Wojska Polskiego, ofiara represji stalinowskich
Podpułkownik dyplomowany Józef Skrzydlewski był najwyższym rangą i funkcją oficerem przedwojennego wywiadu polskiego, którego po wojnie zamęczyli komuniści. Zmarł w mokotowskim więzieniu. Wszystko potoczyłoby się inaczej, gdyby po wojnie nie wrócił do Polski.
Komunistyczna bezpieka wobec bydgoskiej „Solidarności” w latach 1980–1981
Narodziny i późniejsza działalność NSZZ „Solidarność” czyniły wyłom w dzierżonym przez komunistów monopolu na sprawowanie władzy Z tego też względu reprezentanci PZPR próbowali przeciwdziałać rosnącym wpływom opozycji, wykorzystując do tego głównie Służbę Bezpieczeństwa.
Lista koreańska
„W historycznych losach Polski i Korei można dostrzec wiele podobieństw. Oba kraje graniczą z potężnymi i agresywnymi sąsiadami. Zlokalizowane w punktach ścierania się przeciwstawnych ideologii, oba ucierpiały od niechcianego komunizmu”.
Nowohucka soczewka
„Trzeba powiedzieć, że zagadnienie budowy Nowej Huty przerastało moje siły i dlatego poszedłem po linii najmniejszego oporu i zacząłem komenderować nie tylko aparatem Komitetu i organizacjami partyjnymi, ale i administracją” – składał samokrytykę jeden z budowniczych socjalistycznego miasta.
90 sekund historii: 19 stycznia 1947 r. sfałszowano wybory do Sejmu Ustawodawczego
Junta Jaruzelskiego delegalizuje Niezależne Zrzeszenie Studentów
90 sekund historii: 4 stycznia 1947 r. rozpoczął się proces przywódców WiN
90s. historii: 23 lutego 1982r. rozpoczął się pierwszy proces przywódców KPN
90s historii: 21 lutego 1946r. utworzono ORMO
27 marca 1945 roku NKWD podstępnie aresztowało 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Pod pretekstem rozmów o przyszłości Polski zaproszono ich do willi w Pruszkowie, gdzie zostali ujęci, a następnie wywiezieni do Moskwy i postawieni przed sądem w tzw. procesie szesnastu
90s. historii: 21 marca 1979 r. do mieszkania Jacka Kuronia wtargnęła socjalistyczna bojówka
Komuniści biją „Solidarność” w Bydgoszczy: początek „kryzysu bydgoskiego”
90s. historii: 14 marca 1964r. Antoni Słonimski złożył w kancelarii premiera "List 34"
Początek procesu Anny Walentynowicz
Komuniści mordują Łukasza Cieplińskiego i Jego 6 podkomendnych z IV ZG Zrzeszenia „WiN”
77. lat temu komuniści założyli Centralne Obozy Pracy dla Polaków
90s. historii: 23 maja 1984 r Ryszard Kukliński został skazany na karę śmierci
90s historii: 16 maja 1983 r rozpoczęto weryfikację kadry naukowej w szkołach wyższych
90s. historii: 11 maja 1982 r. w Poznaniu pobito Piotra Majchrzaka
Niemcy, nim zamordują go w Gross-Rosen, zgotują mu barbarzyńskie śledztwo. Nie wyda nikogo. Harcerz Polski
90s historii: 2 maja 1940 r. do KL Sachsenhausen wyjechał pierwszy transport
Państwo niemieckie aresztuje, by potem zupełnie bezkarnie (do dziś) go zamordować, głównego dowódcę Wojska Polskiego na okupowanych ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej
Niemcy budują swą przestrzeń życiową, czyli niemieckie ludobójstwo na Polakach Zamojszczyzny, na dzieciach, kobietach, starcach...
90s historii: 17 czerwca 1983 r. w niewyjaśnionych okolicznościach zginął Andrzej Gąsiewski
90s. historii: 12-13 lipca 1943 r. Niemcy wymordowali mieszkańców Michniowa
90s. historii: 12 lipca 1945 roku rozpoczęła się Obława Augustowska
IPN TV - Film Dokumentalny: Próba generalna. Rozdział 5. Pacyfikacja
Głód w „spichlerzu Europy”. Prawdziwe intencje komunistów wobec Ukrainy
Po 80 latach od tragedii Wielkiego Głodu w rosyjskich mediach wciąż pojawiają się wątpliwości, czy został on celowo wywołany przez Moskwę. Po co – pyta część publicystów – Stalin miałby zagłodzić mieszkańców republiki cieszącej się sporą autonomią i jednym z najwyższych wskaźników uprzemysłowienia?
Mściwe oblicze „Ojca Narodu”, czyli mało znana twarz Edwarda Gierka
W Radomiu spośród 654 zatrzymanych tzw. sądowym trybem postępowania objęto 255 osób, czyli ok. 40 proc. ogółu, a jeśli uwzględnić także 212 ukaranych przez kolegium ds. wykroczeń, to okaże się, że przez tryby peerelowskiego „wymiaru sprawiedliwości” przewinęło się wówczas 80 proc. spośród nich.
Sprzeciw kobiet wobec kolektywizacji wsi i sowieckim represjom
Lata 1948–1956 to najdramatyczniejszy okres w powojennej historii polskiej wsi. Prowadzona wówczas kolektywizacja rolnictwa miała upodobnić polską wieś do sowieckiej, co budziło opór większości wiejskiej społeczności. Warto pamiętać o roli, jaką w sprzeciwie tym odegrały kobiety.
Rozstrzelany medalik. O niemieckich egzekucjach Polaków w Rudzkim Moście
Podczas ekshumacji ofiar egzekucji przeprowadzonych w Rudzkim Moście pod Tucholą, wydobyto szczątki 236 Polaków. Ich katami byli miejscowi członkowie Selbstschutzu (Samoobrony). Wśród dowodów niemieckiej zbrodni zachował się medalik – rozstrzelany razem z jego właścicielem.
Kobiety internowane w stanie wojennym
Zabójstwa polityczne w PRL cz. 2 (odc. 40)
Tajemnica śmierci „Anody”
Okoliczności śmierci Jana Rodowicza ps. „Anoda”, zasłużonego weterana „Szarych Szeregów” i Zgrupowania Armii Krajowej „Radosław”, do której doszło 7 stycznia 1949 r., wciąż budzą kontrowersje.
Zabójstwa polityczne w PRL cz. 1 (odc. 39)
IPNtv - Promocja książki Damiana Karola Markowskiego „Anatomia strachu. Sowietyzacja obwodu lwowskiego 1944–1953. Studium zmian polityczno-gospodarczych” – Warszawa, 18 października 2018
Niemieckie zbrodnie 1939/1940 – Zielonka, Góry Szwedzkie… Znane – nieznane
Słowacki udział w wojnie. Okupacja Polskiego Spiszu i Orawy
Podobnie jak w podbitej Warszawie symbolicznym początkiem okupacji była niemiecka defilada zwycięstwa, tak pod Tatrami zapoczątkowała ją defilada zwycięstwa urządzona przez armię słowacką w Zakopanem.
Od samokształcenia do samoobrony. Żydowska Organizacja Bojowa w Zagłębiu Dąbrowskim
Heroiczna walka Żydów w getcie warszawskim w kwietniu 1943 r. zainspirowała młodych ludzi z innych gett do zbrojnego oporu przeciwko niemieckiemu okupantowi. W sierpniu 1943 r. za broń chwycili również członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej w Zagłębiu Dąbrowskim.
Niemieckie i sowieckie ustawodawstwo wobec Polaków i obywateli polskich 1939–1945 - panel 1
Być Niepodległym. Ostatnia droga Rotmistrza
Joanna Duda-Gwiazda i Andrzej Gwiazda. O życiu konspiratora w PRL, o WZZ, o opozycji antykomunistycznej... o Polsce
Zabójstwo ks. Stefana Niedzielaka (odc. 22)
Początki sowieckiej okupacji Polski po II wojnie światowej
Zwalczanie Kościoła przez SB (odc. 14)
Biuletyn IPN nr 12/2017 - Komuniści przeciw Polsce
Grudniowy numer „Biuletynu IPN” skoncentrowany jest na dwóch tematach: rocznicy wprowadzenia stanu wojennego oraz 75. rocznicy powstania Żegoty.
Inwigilacja dziennikarzy zachodnich (odc. 11)
Pod czerwonym pręgierzem. Proces krakowski WiN i PSL w 1947 roku
Wycofanie się Niemców z okupowanych terenów Polski nie przyniosło Polakom oczekiwanej wolności. Totalitaryzm niemiecki zastąpiony został przez totalitaryzm sowiecki. Narzucona Polsce przez Kreml komunistyczna administracja dbała wyraźnieo interesy imperialne Związku Sowieckiego.
"Operacja polska" NKWD - cz. I
When they come (Kiedy przyjdą podpalić dom)
IPNtv Szczecin - Cela (film dokumentalny)
ROPCiO 1977-2017. Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), a właściwie Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Polsce, bo tak brzmiała jego pełna nazwa, powstał 25 marca 1977 r., a więc kilka miesięcy po powołaniu do życia Komitetu Obrony Robotników (KOR). Była to kolejna próba tworzenia w Polsce jawnie działającej opozycji politycznej.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 51 - Wydarzenia Bydgoskie 1981
Dziennik z internowania: Goleniów – Wierzchowo Pomorskie – Strzebielinek (1981–1982)
Dziennik jest zapisem dni spędzonych przez Tadeusza Dziechciowskie go w ośrodkach odosobnienia w Goleniowie, Wierzchowie Pomorskim i Strzebielinku. Pierwsze sporządzone przez niego notatki są fragmentaryczne i chaotyczne. Autor rozpoczął je, jak sam twierdzi, dość późno (7 stycznia 1982 r.), ponieważ wcześniej nie miał na czym pisać.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 71 - Zabójstwo ks. Jerzego Popiełuszki
„Z filmoteki bezpieki" odc. 62 - Bogdan Włosik i inne ofiary stanu wojennego
Bunkry na ruinach. Szkice do historii KL Stutthof – Außenlager Pölitz
Niechętnie wracam do wspomnień koszmarnych czasów minionej wojny. Dreszcz smutku wywołuje bowiem pamięć o tragedii i męce więźniów sprowadzonych ze Stutthofu do przymusowych robót przy budowie i rozbudowie zakładów wytwórczych benzyny syntetycznej w Policach koło Szczecina.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 87 - Proces Stanisława Dembowskiego
„Z filmoteki bezpieki" odc. 83 - Księża na celowniku bezpieki cz.2
Dodatki do miesięcznika IPN Pamięć.pl
Poznański Czerwiec '56 (Dodatek do miesięcznika IPN Pamięć.pl)
Poznański Czerwiec ’56 należy do tych wydarzeń w najnowszej historii Polski, które znalazły się na pierwszych stronach gazet na całym świecie. Kolejny, po wcześniejszym o trzy lata buncie wschodnich Niemców, zryw wolnościowy w bloku wschodnim budził nadzieję na zmiany. Analizowano jego możliwe skutki, zwłaszcza w kontekście destalinizacyjnego charakteru XX zjazdu sowieckiej partii komunistycznej.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 82 - Księża na celowniku bezpieki cz.1
„Z filmoteki bezpieki" odc. 81 - Proces Taterników
Obchody 1 i 3 maja w PRL (odc. 44)
„Politycznie obcy!”. Żołnierze Wojska Polskiego w zainteresowaniu komunistycznego aparatu represji i propagandy w latach 1944–1956
Niniejsza książka została poświęcona losom żołnierzy Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a także tych oficerów i szeregowych ludowego Wojska Polskiego, którzy postrzegali świat inaczej niż nowi włodarze kraju. Po 1944 r. stali się oni obiektem niewybrednej propagandy oraz zakrojonych na dużą skalę działań operacyjnych i śledczych sowieckiego oraz rodzimego aparatu represji.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 78 - „Utrwalacze" władzy ludowej
„Z filmoteki bezpieki" odc. 77 - Strajk w Nowej Hucie (maj 1988)
Zbrodnia Katyńska (odc. 41)
Mordy polityczne w PRL (odc. 39)
„Z filmoteki bezpieki" odc. 74 - Działalność Wojskowych Służb Wewnętrznych
„Z filmoteki bezpieki" odc. 72 - Wojskowe sądy rejonowe
„Z filmoteki bezpieki" odc. 68 - Porwania toruńskie
„Z filmoteki bezpieki" odc.16 - „Grudzień 70"
„Z filmoteki bezpieki" odc. 8. - „ZOMO"
IPNtv - Konferencja: Wina i kara. Społeczeństwa wobec rozliczeń zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne w latach 1939-1956. Rozliczenia z niemieckim nazizmem. Kontekst niemiecki, część I
Obóz Pracy w Świętochłowicach w 1945 roku. Dokumenty
Wyjaśnienie kwestii stosunków narodowościowych na Górnym Śląsku ma zasadnicze znaczenie dla zrozumienia sposobu funkcjonowania obozów pracy na
tym terenie po zakończeniu II wojny światowej. Obóz w Świętochłowicach był jednym z wielu miejsc odosobnienia dla volksdeutschów, Niemców i osób uznanych za wrogo nastawione do wprowadzanego w Polsce ustroju komunistycznego.
Aparat represji wobec księdza Jerzego Popiełuszki 1984, t. 2
Prezentowane w niniejszym tomie dokumenty zostały wytworzone w czasie śledztwa dotyczącego uprowadzenia i zabójstwa ks. Jerzego Popiełuszki – od 19 października do 10 grudnia 1984 r. Dwadzieścia dwa tomy akt kontrolnych śledztwa Prokuratury Wojewódzkiej w Toruniu obecnie znajdują się w zasobie Instytutu Pamięci Narodowej.
1943 zbrodnia Wołyńska. Prawda i pamięć
Zbrodnia Wołyńska – antypolska czystka etniczna przeprowadzona przez nacjonalistów ukraińskich, mająca charakter ludobójstwa. Objęła nie tylko Wołyń, ale również województwa lwowskie, tarnopolskie i stanisławowskie – czyli Galicję Wschodnią, a nawet część województw graniczących z Wołyniem: Lubelszczyzny (od zachodu) i Polesia (od północy). Czas trwania Zbrodni Wołyńskiej to lata 1943–1945. Sprawcy Zbrodni Wołyńskiej – Organizacja Nacjonalistów Ukraińskich frakcja Stepana Bandery (OUN-B) oraz jej zbrojne ramię Ukraińska Armia Powstańcza (UPA) we własnych dokumentach planową eksterminację ludności polskiej określali mianem „akcji antypolskiej”.
Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej
Niniejsza publikacja jest pierwszym efektem prac prowadzonych przez grupę badaczy w ramach projektu „Indeks Polaków zamordowanych i represjonowanych za pomoc Żydom w okresie II wojny światowej”. Zawiera ona 289 krótkich opisów represji wobec 508 Polaków za pomoc niesioną ludności żydowskiej. Zarówno poszczególne noty, jak i cała publikacja ma charakter otwarty i – w miarę pojawienia się kolejnych ustaleń oraz nowych informacji – treści będą uzupełniane i modyfikowane.
IPN TV Na co patrzyli „czterej śpiący"?
Zamojszczyzna jako pierwszy obszar osiedleńczy Niemców w Generalnym Gubernatorstwie - Sonderlaboratorium SS i nowego, niemieckiego ładu w Europie
Kryzys Bydgoski - Konferencja prasowa
Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945-1956 w województwie śląskim/katowickim
Lata 1945–1956 były dla Kościoła katolickiego w Polsce okresem bolesnego zderzenia z ideologią i władzą komunistyczną. Niniejsza praca jest próbą ukazania mechanizmów prowadzonej wobec niego polityki władz partyjno-państwowych na obszarze
województwa śląskiego/katowickiego.
Grudzień 1981 roku w województwie katowickim
Strajki załóg górnośląskich i zagłębiowskich zakładów pracy podjęte w grudniu 1981 r. zajmują wyjątkowe miejsce w ogólnopolskiej panoramie sprzeciwu i oporu społecznego wobec wprowadzenia przez władze PRL stanu wojennego. Chodzi o determinację protestujących, długość trwania, wyjątkowo brutalne formy ich pacyfikacji, a przede wszystkim ofiarę życia i zdrowia ich uczestników. Książka stanowi próbę przedstawienia w popularnej, przystępnej formie ich genezy, przebiegu i konsekwencji.
Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1954–1956
Niniejszy tom jest piątym (trzecim wydanym przez IPN) zbiorem w serii przedstawiającej dokumenty centrali aparatu bezpieczeństwa publicznego, tym razem Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego.
"…a akta zniszczyć"
Po zakończeniu II wojny światowej granice państw w Europie uległy zmianie. Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia, Węgry, a także część Niemiec znalazły się pod polityczną i wojskową dominacją ZSRS. Władze sowieckie wraz z miejscowymi komunistami wprowadzały stopniowo system polityczny oparty na wzorze moskiewskim. Pod całkowitym nadzorem NKWD tworzone były organy bezpieczeństwa oparte na modelu sowieckim. Stanowiły one podstawowe narzędzie władzy sprawowanej przez partie komunistyczne w poszczególnych krajach bloku wschodniego.
Niszczyć, by tworzyć. Germanizacja Żywiecczyzny przez narodowosocjalistyczne Niemcy 1939-1944/45
Celem autora niniejszej pracy było prześledzenie w mikroskali procesu germanizacji ziem polskich wcielonych do III Rzeszy, przy czym autor za optymalne dla realizacji wytyczonego celu uznał posłużenie się jednostką administracyjną w postaci powiatu. Powiat był bowiem najniższym spośród tych szczebli administracji niemieckiej, na poziomie których reprezentowane były kluczowe regionalne oraz centralne organy władzy odpowiedzialne za realizację poszczególnych aspektów polityki narodowościowej (Volkstumspolitik).
Nadzorować, interweniować, karać. Nazistowski obóz władzy wobec Kościoła katolickiego w Zabrzu (1934–1944). Wybór dokumentów
Ruch nazistowski odnosił się wrogo do religii rzymskokatolickiej: do Kościoła jako instytucji, jak i do katolickich dogmatów.
Zbrodnia Katyńska. W kręgu prawdy i kłamstwa
W pierwszym okresie II wojny światowej Związek Sowiecki wystąpił przeciwko Polsce jako sojusznik Niemiec hitlerowskich. Realizując zobowiązania paktu Ribbentrop–Mołotow (Hitler–Stalin) z 23 sierpnia 1939 r. armia sowiecka wsparła walczący od 1 września 1939 r. niemiecki Wehrmacht i 17 września uderzyła na Polskę. W wyniku tej agresji w ciągu niecałego miesiąca do niewoli sowieckiej dostało się około 250 tysięcy polskich żołnierzy różnych stopni. W zamęcie wojennym część szeregowych została przez jednostki Armii Czerwonej zwolniona, część jeńców zbiegła i w rezultacie w rękach NKWD, któremu czerwonoarmiści ostatecznie przekazali polskich jeńców, znalazło się ich około 125 tysięcy.
Aparat represji wobec księdza Jerzego Popiełuszki 1982–1984, t. 1
Publikacja zawiera 130 dokumentów archiwalnych. Są to protokoły przesłuchań świadków, protokoły przesłuchań podejrzanych, notatki informacyjne powstałe w czasie śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę Wojewódzką w Warszawie przeciwko ks. Jerzemu Popiełuszce.
Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion
„Stwórzmy pomnik duchowy naszym zamordowanym braciom przez to, że z pokolenia na pokolenie będziemy przekazywać historię tych okrutnych zbrodni niemieckich”. Zacytowane słowa, wypowiedziane przez uczestników spotkania, poświęconego uczczeniu pamięci pomordowanych w 1939 r. mieszkańców Starogardu Gdańskiego, odnosiły się do ofi ar akcji „politische Flurbereinigung” (politycznego oczyszczania pola), określanej także jako „Intelligenzaktion” (akcja „Inteligencja”).
Obozy pracy przymusowej Gliwickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego 1945–1949
Latem 1945 r. przy kopalniach wchodzących w skład Gliwickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego zaczęto tworzyć obozy pracy przymusowej, które we wrześniu liczyły już prawie 5 tys. osadzonych.
Działania Służby Bezpieczeństwa wobec organizacji „Ruch”
Konspiracja niepodległościowa okresu środkowej PRL (lata 1956–1980) należy do najsłabiej zbadanych fragmentów historii opozycji. Część badaczy całe zjawisko wydaje
się bagatelizować.
Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956
Niniejsza praca ma na celu opisanie jednego z ciekawszych etapów polityki komunistycznego aparatu władzy wobec hierarchicznego Kościoła rzymskokatolickiego
w Polsce; obejmuje okres aresztowania i internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego ograniczony datami 25/26 września 1953 r.–28 października 1956 r.
Donosem i pałką. Z działań Służby Bezpieczeństwa na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1956 – 1980
15 lipca 2018 r. mija 59 lat od dnia, kiedy w Zagórzu, niewielkiej miejscowości w Zagłębiu Dąbrowskim (obecnie dzielnicy Sosnowca), doszło do detonacji ładunku wybuchowego.
Akcja „Wisła” 1947
Akcja „Wisła” 1947, red. W. Chudzik, Z. Gajowniczek, M. Majewski, J. Tucholski i inni, Warszawa–Kijów 2006, 832 s. (seria „Polska i Ukraina w latach trzydziestych–czterdziestych XX wieku. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych”, t. 5).
![Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, wydanie II rozszerzone [fragment]](/dokumenty/zalaczniki/166/mini/166-72499_m1-d7243.jpg)
![Krwawy Grudzień [1970]](/dokumenty/zalaczniki/166/mini/166-77281_m1-d7243.jpg)
