Stan wojenny w PRL (odc. 11)
Alina Pienkowska-Borusewicz
Strajki w 1988 r., choć znacznie słabsze niż te sprzed ośmiu laty, dały jednak impuls do zmian społecznych i politycznych w Polsce, do zbliżenia władz państwowych i środowiska opozycyjnego. Szczegóły omówiono przy Okrągłym Stole, przy którym Alina Pienkowska nie chciała usiąść – pomimo że zgadzała się z jego przesłaniem: „skład delegacji [solidarnościowej] był ustalany przez kolegów z Warszawy. Uważam, że to nie w porządku wobec ludzi, którzy przez cały stan wojenny pracowali na rzecz zmian”. Więcej ciekawych wątków z życia jednej z bohaterek Solidarności w broszurze z serii "Bohaterowie Niepodległej".
Przeciwko stanowi wojennemu. 31 sierpnia 1982 r. w Gorzowie Wielkopolskim [dyskusja]
Od kolegiów po działania specjalne SB, czyli represje wobec działaczy opozycji w latach 80.
W drugiej połowie lat 70. władze PRL postawiły nie na masowe aresztowania, a na nękanie działaczy opozycji. Nie znaczy to jednak, że opozycjoniści nie trafiali do więzień.
Bunt w Kwidzynie
W czasie trwania stanu wojennego w Polsce internowano około 10 tysięcy osób w kilkudziesięciu ośrodkach odosobnienia na terenie całego kraju. W ośrodkach tych cyklicznie wybuchały grupowe protesty więźniów.
Jan Piotr Koziatek
W broszurze przedstawiono biografię Jana Piotra Koziatka (1942–2017), członka opozycji, który działał na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności oraz respektowania praw człowieka w PRL.
Emil Barchański: ostatnia ofiara Dzierżyńskiego?
10 lutego 1982 roku doszło do jednej z najbardziej spektakularnych akcji „małego sabotażu” w całym stanie wojennym. Przeprowadzili ją nie doświadczeni opozycjoniści, lecz nastolatkowie. Podpalili pomnik Feliksa Dzierżyńskiego w Warszawie.
Jaruzelski przeciw Polakom. Pod gazem i pałami ZOMO - demonstracje 3 maja 1982 r.
Pół roku po wprowadzeniu stanu wojennego, ponad jedenaście lat po zrywie niepodległościowym na Wybrzeżu w 1970 r. i 14 lat po protestach Marca 1968 r., 3 maja 1982 r., w święto uchwalenia Konstytucji 3 Maja, doszło do jednej z największych konfrontacji z władzą od czasu masakry z grudnia 1970 r.
Akademicki Ruch Oporu w Szczecinie na celowniku Służby Bezpieczeństwa
Akademicki Ruch Oporu w Szczecinie był niewielką studencką grupą opozycyjną, powołaną na przełomie lutego i marca 1982 r. Szczecińska Służba Bezpieczeństwa do jej rozbicia zastosowała nadzwyczaj szeroki wachlarz środków.
Let Poland be Poland. Nigdy Polska nie była tak popularna
Z prof. Patrykiem Pleskotem z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie rozmawia Maciej Kwaśniewski
Za młody, żeby umrzeć
Był wysoki, wysportowany. Lubił pływać, grać w siatkówkę i marzył, by zostać geologiem. W wieku 19 lat wyjechał z Koszalina do Katowic. Do pracy w „Wujku”. Chciał pomóc rodzinie. Zmarł 25 stycznia 1982 r., postrzelony w głowę przez pluton specjalny ZOMO pacyfikujący 16 grudnia 1981 r. kopalnię.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Walka o prawdę i pamięć. Sprawa śmierci Jana Stawisińskiego w kopalni „Wujek” w świetle akt sądowych
Śmiertelne strzały skierowane do górników w kopalni „Wujek” w Katowicach 16 grudnia 1981 r. padły podczas pacyfikacji strajku okupacyjnego, podjętego jako protest przeciw internowaniu przewodniczącego NSZZ „Solidarność” tej kopalni Jana Ludwiczaka oraz wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce. Na skutek użycia broni palnej przez pluton specjalny ZOMO przeciwko strajkującym zostało zabitych dziewięciu górników: sześciu poniosło śmierć na miejscu, trzech kolejnych, m.in. Jan Stawisiński, doznając śmiertelnych postrzałów, zmarło w grudniu 1981 r. i styczniu 1982 r.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
Jan Stawisiński 1960–1982
Pochodził z Koszalina. Był wysoki, wysportowany. Lubił pływać, grać w siatkówkę i marzył, by zostać geologiem. W wieku 19 lat wyjechał z Koszalina do Katowic. Do pracy w kopalni „Wujek”. Chciał pomóc rodzinie. W 1979 r. zatrudnił się jako górnik w KWK „Wujek” w Katowicach. Po wprowadzeniu stanu wojennego brał udział w proteście w kopalni, gdzie pracował. 16 grudnia 1981 r. został postrzelony w głowę przez pluton specjalny ZOMO, który pacyfikował strajk w kopalni. Był jednym z dziewięciu bestialsko zamordowanych wówczas górników. Przez 40 dni konał w szpitalu w Katowicach - Ochojcu.
„Z Dnia na Dzień”, czyli grudniowe zwycięstwo wolnego słowa
W dniu wprowadzenia stanu wojennego pomimo zagrożenia najsurowszymi sankcjami wielu działaczy Solidarności rozpoczęło druk niezależnych gazetek i ulotek. Nikomu z tych odważnych ludzi nie udało się wtedy jednak osiągnąć równie wiele, jak działającym we Wrocławiu wydawcom „Biuletynu Dolnośląskiego”.
Rok więzienia za żłóbek. Historia niezwykłej szopki bożonarodzeniowej w kościele Jezuitów w Kaliszu
Wywrócony żłóbek, obok w zwojach drutu kolczastego figurka Dzieciątka Jezus przepasana czarnym kirem. Z lewej strony przewróconego żłóbka – biała płyta ze śladami gąsienic transportera. Tak w 1981 roku wyglądała szopka bożonarodzeniowa w kościele Jezuitów w Kaliszu.
„Wolna Polska zepchnięta pod ziemię…”
W grudniu 1981 roku wydawało się, że kopalnia „Piast” w Bieruniu będzie ostatnią, w której mógłby wybuchnąć strajk. A jednak… Zorganizowany tu spontanicznie pod ziemią protest trwał dwa tygodnie. Był najdłuższym strajkiem przeciwko stanowi wojennemu.
Najmłodszy internowany stanu wojennego jest dzisiaj historykiem IPN
Ruch Młodzieży Niepodległej to grupa bytomskich uczniów zawiązana w połowie stycznia 1982 r., która miała m.in. kolportować wydawnictwa podziemnej „Solidarności”. Licealista Andrzej Sznajder miał 17 lat i 10 dni, gdy został aresztowany. W ośrodkach internowania spędził prawie miesiąc.
Ks. Jan Sikorski
Ur. w 1935 r., za działalność wśród opozycji w PRL odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.
Ewa Tomaszewska
Ur. w 1947 roku, działaczka opozycji w PRL, odznaczona Krzyżem Wolności i Solidarności.
38. rocznica wprowadzenia stanu wojennego
Dodatek historyczny IPN do „Gazety Polskiej”
Bezprawie stanu wojennego
Dodatek IPN do „Naszego Dziennika” z 13 grudnia 2019
Największy dolnośląski górniczy protest stanu wojennego. Strajk w Zakładach Górniczych „Rudna” w Polkowicach (14-17 grudnia 1981 r.)
Według oficjalnych danych MSW dniach 13-14 grudnia 1981 r. w całej Polsce przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego zaprotestowały załogi około 199 zakładów pracy, w tym na Dolnym Śląsku ok. 36. Strajk w ZG „Rudna” należy do wyjątkowych z kilku powodów.
Czego nie wiemy o pacyfikacji w kopalni „Wujek”?
Sąd Najwyższy oddalił 22 kwietnia 2009 r. skargi kasacyjne 13 skazanych członków plutonu specjalnego ZOMO, biorących udział w pacyfikacji kopalni „Wujek” 16 grudnia 1981 r. Wszystko wskazuje na to, że historia wymierzania sprawiedliwości wobec sprawców śmierci 9 górników tej kopalni dobiegła końca.
Młodzież kontra ZOMO. Strajk studencki w Łodzi 14-15 grudnia 1981 r.
Stan wojenny wprowadzony 13 grudnia 1981 r. przez ekipę gen. Wojciecha Jaruzelskiego stanowił dla społeczeństwa ogromne zaskoczenie. W obliczu napiętej sytuacji politycznej spodziewano się wprawdzie nadzwyczajnych rozwiązań, jednak skala i skuteczność działań władz musiały szokować.
List, który nosi znamiona zbrodni
Od 13 grudnia 1980 do 31 grudnia 1982 komunistyczne władze PRL skontrolowały i ocenzurowały prawie 83 mln listów. Ponad 129 000 z nich skierowano do wykorzystania operacyjnego, a 9249 do wykorzystania procesowego. Ryszard Wincerowicz za list do przyjaciela mógł spędzić w więzieniu nawet pięć lat.
Najwyższy wyrok stanu wojennego
Długie lata kierowała Działem Gromadzenia i Opracowania Zbiorów Biblioteki Głównej Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni. Zaangażowana w działalność niepodległościową, nazajutrz po wprowadzeniu stanu wojennego włączyła się w strajk okupacyjny w WSM. Tydzień później była już w komunistycznym więzieniu. Z Ewą Kubasiewicz rozmawia Maciej Kwaśniewski.
Czołgi na ulicach Gdańska
O czym rozmawiali milicjanci i żołnierze biorący udział w pacyfikacji Gdańska 16 grudnia 1981 r.? IPN Gdańsk publikuje nagrania zarejestrowane z nasłuchu działaczy „Solidarności”. Słychać na nich m.in. salwy czołgów wyprowadzonych na ulice miasta.
Mało znana historia obwieszczenia o wprowadzeniu stanu wojennego
„Obwieszczenie Rady Państwa o wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce ze względu na bezpieczeństwa państwa” zostało wydrukowane w Związku Sowieckim. Niewykluczone, że w tej samej drukarni, co „Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego” z lipca 1944 r.
Miałam syna Emila. Wywiad rzeka z Krystyną Barchańską-Wardęcką
Przejmująca i szczera rozmowa z matką o synu Emilu. Emil Barchański jest najmłodszą ofiarą stanu wojennego. Gdy został zamordowany w czerwcu 1982 roku, był uczniem warszawskiego liceum, nie skończył jeszcze siedemnastu lat.
Stan wojenny – nieznana historia. IPN Gdańsk prezentuje unikatowe, niepublikowane wcześniej nagranie
Trawler „Regulus”, którego stan wojenny został u wybrzeży Kanady, 23 grudnia 1981 r. zawinął do Vancouver. Tu doszło do przedziwnej dyskusji z komunistycznym dyplomatą. Prezentujemy autentyczne nagranie z tej rozmowy i dokument opisujący sytuację na statku.
Czemu stan wojenny wprowadzono dopiero w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r.?
Władze PRL do siłowej pacyfikacji społeczeństwa, a dokładniej jego zbuntowanej części, przygotowywały się przez kilkanaście miesięcy. Już 26 sierpnia 1980 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zaproponowało „odblokowanie” strajkujących zakładów.
Wojskowe Obozy Internowania 1982-1984 r.
Przeprowadzone przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku śledztwo o sygnaturze S85.2008.Zk obaliło domniemanie legalności działań wobec osób umieszczonych w Wojskowych Obozach Internowania dalej zwanych WOI.
Sprawa dwóch milionów
Zdążyła już obrosnąć legendą sprawa 80 milionów złotych dolnośląskiej „Solidarności”, na których komuniści po wprowadzeniu stanu wojennego nie zdołali położyć łapy. Mało kto dziś pamięta, że warmińsko-mazurska „Solidarność” również miała swoją sprawę… w tym wypadku 2 milionów. Niestety sprawa pieniędzy olsztyńskiego Zarządu Regionu miała bardziej dramatyczny przebieg i do dziś budzi wiele pytań, na które z trudem przychodzą odpowiedzi.
Inteligentna forma internowania?
Z prokuratorem Mieczysławem Górą z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, Delegatura w Bydgoszczy rozmawia dr Rafał Leśkiewicz.
Broszury popularnonaukowe IPN Szczecin
31 sierpnia 1982 r. w Gorzowie Wielkopolskim
Wprowadzenie stanu wojennego 12/13 grudnia 1981 r. oznaczało likwidację NSZZ „Solidarność”, a tym samym stłumienie aspiracji wolnościowych społeczeństwa. Wywołało to wprawdzie opór w postaci strajków, te jednak nie były silne i władzom udało się je szybko wygasić za pomocą negocjacji lub użycia siły.
Spotkanie poświęcone biografii prof. Paczkowskiego
I nazywali to Wojskiem Polskim…
W Nowym Domu Poselskim w Warszawie od 8 do 13.11.2017 zaprezentowano wystawę IPN „I nazywali to Wojskiem Polskim…! Wojskowe Obozy Internowania w Polsce (1982–1983). Zbrodnia komunistyczna. Zbrodnia przeciwko ludzkości”. Była hołdem złożonym osobom internowanym pod pozorem ćwiczeń wojskowych.
Polowanie na ludzi. Zbrodnia lubińska 31 sierpnia 1982 roku
Czy protesty z pierwszych dni stanu wojennego oraz prężna działalność struktur podziemnej Solidarności wpłynęły na decyzje władz wojewódzkich, aby w drugą rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych użyć siły i broni palnej przeciwko pokojowej manifestacji?
Terapia śmiechowa. Serial Barei i jego tajemnice
Cenzorka nie wychwyciła aluzji o Katyniu, nie skojarzyła opowieści Majewskiego z drugoobiegową relacją uciekiniera stamtąd – mówi Janusz Płoński, współscenarzysta serialu „Alternatywy 4”, w rozmowie z Karoliną Wichowską
Pierwsza „zorza” wolności
Podsumowujący przebiegająca w dniach 16–23 czerwca 1983 r., a więc jeszcze w czasie stanu wojennego, drugą pielgrzymkę papieża Jana Pawła II do ojczyzny, płk Zenon Płatek, dyrektor Departamentu IV MSW, zajmującego się rozpracowywaniem Kościoła katolickiego w Polsce wykazał się urzędowym optymizmem…
90 sekund historii: 13 stycznia 1982 r. powstał Ogólnopolski Komitet Oporu
90 sekund historii: 5 stycznia 1982 r. zdelegalizowano Niezależne Zrzeszenie Studentów
90s. historii: 9 marca 1983 r. rozpoczął się proces Anny Walentynowicz
90s. historii: 21 kwietnia 1983 r. przyznano Nagrody Kulturalne "Solidarności"
90s historii: 24 maja 1982 r. ukazał się tygodnik CDN-Głos Wolnego Robotnika
90s historii: 16 maja 1983 r rozpoczęto weryfikację kadry naukowej w szkołach wyższych
90s. historii: 11 maja 1982 r. w Poznaniu pobito Piotra Majchrzaka
90s. historii: 1 maja 1983 r. w całej Polsce odbyły się "nielegalne" pochody 1 maja
90s historii: 17 czerwca 1983 r. w niewyjaśnionych okolicznościach zginął Andrzej Gąsiewski
Edmund Bałuka. Prawdziwy socjalista w socjalizmie realnym
Postać zmarłego Edmunda Bałuki – antysowieckiego działacza niepodległościowego i robotniczego – powinna być pamiętana. Jego biografia jest przykładem nie tylko wielkiej determinacji w walce o wolność, ale także metod, jakimi SB operacyjnie „wygaszała” niebezpiecznych liderów społecznego buntu.
Kobiety internowane w stanie wojennym
IPNtv - Promocja książki dr. Filipa Gańczaka „Polski nie oddamy. Władze NRD wobec wydarzeń w PRL 1980–1981”
Zbrodnie stanu wojennego – aspekty prawne
W ubiegłym roku minęło 35 lat od wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Rocznica ta dała asumpt do refleksji naukowej nad tym wydarzeniem, które wielu Polaków wciąż uważa za rodzaj „mniejszego zła”, nie dostrzegając ogromu cierpień i niegodziwości, jakie przyniosło.
Biuletyn IPN nr 12/2017 - Komuniści przeciw Polsce
Grudniowy numer „Biuletynu IPN” skoncentrowany jest na dwóch tematach: rocznicy wprowadzenia stanu wojennego oraz 75. rocznicy powstania Żegoty.
Ucieczki stanu wojennego (odc. 8)
Biuletyn IPN 5/2017 - Solidarność Walcząca
W 35 rocznicę powstania Solidarności Walczącej jej działalność stała się głównym tematem „Biuletynu IPN”. Ugrupowanie to jest szczególnie związane z osobą założyciela i przywódcy – Kornela Morawieckiego, dlatego numer otwiera jego „Życiorys bez kompromisów”, który jest zarazem krótkim przedstawieniem losów SW.
Dziewięciu z Wujka
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. w Polsce został wprowadzony stan wojenny. W całym kraju wyłączono telefony, na ulicach pojawiły się wozy opancerzone i czołgi, a w radiu i telewizji powtarzano jedynie przemówienie premiera rządu i I sekretarza KC PZPR Wojciecha Jaruzelskiego, w którym ogłosił on m.in. przejęcie władzy przez Wojskową Radę Ocalenia Narodowego. Zawieszona została działalność wszystkich stowarzyszeń
i organizacji społecznych, w tym NSZZ „Solidarność”. Większość działaczy związku zatrzymano i przewieziono do przygotowanych wcześniej ośrodków odosobnienia (łącznie podczas stanu wojennego internowano 10 tys. osób).
Relacje dotyczące stanu wojennego
IPNtv: Stan wojenny - spojrzenie po 35 latach (seminarium dla nauczycieli)
Dziennik z internowania: Goleniów – Wierzchowo Pomorskie – Strzebielinek (1981–1982)
Dziennik jest zapisem dni spędzonych przez Tadeusza Dziechciowskie go w ośrodkach odosobnienia w Goleniowie, Wierzchowie Pomorskim i Strzebielinku. Pierwsze sporządzone przez niego notatki są fragmentaryczne i chaotyczne. Autor rozpoczął je, jak sam twierdzi, dość późno (7 stycznia 1982 r.), ponieważ wcześniej nie miał na czym pisać.
„Z filmoteki bezpieki" odc. 62 - Bogdan Włosik i inne ofiary stanu wojennego
Środki masowego zakłamania. Gadzinówki w czasie stanu wojennego
Propaganda w czasie stanu wojennego (1981–1983) to niezwykle szerokie spektrum działań prowadzonych przez różnego rodzaju instytucje-gremia, mających jeden wspólny mianownik: opanowanie umysłów społeczeństwa polskiego. Oddawana w ręce Czytelników publikacja ma charakter analityczny, łączący metodologię badań historycznych i prasoznawczych.
Ośrodki odosobnienia (odc. 37)
„Z filmoteki bezpieki” odc. 6. - „Pogrzeb Marcina Antonowicza"
„Z filmoteki bezpieki" odc. 43 - Radio Solidarność
Stan wojenny w Warszawie i województwie stołecznym 1981–1983
Stan wojenny, dramatyczny okres ostatniej dekady Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, mógł się stać przedmiotem szerszego zainteresowania historyków dziejów najnowszych dzięki nowym możliwościom badawczym, które pojawiły się wraz z politycznym przesileniem roku 19891. Dzięki temu także wiedza na temat stanu wojennego jest obecnie znacznie szersza, choć wciąż dalece niepełna.
Grudzień 1981 roku w województwie katowickim
Strajki załóg górnośląskich i zagłębiowskich zakładów pracy podjęte w grudniu 1981 r. zajmują wyjątkowe miejsce w ogólnopolskiej panoramie sprzeciwu i oporu społecznego wobec wprowadzenia przez władze PRL stanu wojennego. Chodzi o determinację protestujących, długość trwania, wyjątkowo brutalne formy ich pacyfikacji, a przede wszystkim ofiarę życia i zdrowia ich uczestników. Książka stanowi próbę przedstawienia w popularnej, przystępnej formie ich genezy, przebiegu i konsekwencji.
nr 1-2/2011
Głównym tematem „Biuletynu IPN” 1–2 (122–123) 2011 jest opór społeczny wobec stanu wojennego. Rozmowa i większość artykułów ukazuje sztukę niezależną rozwijającą się w tamtym okresie przy kościołach. Ta sztuka podnosiła na duchu, nie pozwalała umrzeć nadziei na zwycięstwo. Wśród wspomnień zwraca uwagę tekst Jana Karandzieja, którego stan wojenny zastał drukującego na powielaczu umieszczonym na… barce.
nr 11-12/2011
„Decyzje wymiaru sprawiedliwości i wyniki sondaży pokazują, że wielu Polaków zdaje się godzić nie tylko z tym, co spotkało ich 13 grudnia 1981 r., lecz także z tym, co wydarzyło się potem, gdy autorzy i sprawcy tej grudniowej zbrodni zmienili się w osoby zasługujące na współczucie i tolerancję.
„Stan wojenny”
Pakiet edukacyjny „Stan wojenny” przedstawia jedno z najbardziej dramatycznych, a zarazem kontrowersyjnych wydarzeń z najnowszej historii Polski. Spór dotyczący konieczności wprowadzenia stanu wojennego do dzisiaj nie doczekał się rozstrzygnięcia i nie zanosi się, aby nastąpiło ono w najbliższej przyszłości.
Stan wojenny w Polsce 1981–1983
Od wprowadzenia w Polsce stanu wojennego dzieli nas ponad dwadzieścia lat. W tym czasie wyrosło nowe pokolenie Polaków, dla których data 13 grudnia jest równie odległa jak dla innych 1 września czy 11 listopada. Zarazem jednak dla kilku starszych pokoleń Polaków stan wojenny pozostał jednym z najważniejszych wydarzeń w ich biografii. Dlatego temperatura sporów dotyczących okoliczności dramatycznej decyzji gen. Wojciecha
Jaruzelskiego jest wciż wysoka.
Kadr z filmu IPN „Niezwyciężeni”
