Już 15 listopada 1945 r. uroczyście rozpoczął się rok akademicki, studia podjęło 595 studentów na pięciu wydziałach.
Początki buntu
Społeczność akademicka PWr zarysowywała w sposób znaczący swoją obecność i aktywność opozycyjną wobec władzy komunistycznej już w październiku 1956 r.
Został tam wówczas zorganizowany wiec z udziałem ok. 10 tysięcy osób; obok studentów i pracowników uczelni wzięli w nim udział przedstawiciele największych zakładów pracy Wrocławia, którzy po wiecu przemaszerowali ulicami miasta.
Społeczność akademicka PWr zarysowywała w sposób znaczący swoją obecność i aktywność opozycyjną wobec władzy komunistycznej już w październiku 1956 r. Został tam wówczas zorganizowany wiec z udziałem ok. 10 tysięcy osób.
W marcu 1968 r. sytuacja się powtórzyła. Zwołano wiec pracowników i studentów, który zapoczątkował protest przeciwko represjom po spacyfikowaniu 8 marca demonstracji studenckiej w Warszawie. Do powstałej wówczas Komisji Organizacyjnej Wieców Uczelni z PWr weszli: Wacław Jakacki, Konstancja Surmacz i Wojciech Myślecki. 14 marca 1968 r. ruszył pochód studentów w kierunku Politechniki Wrocławskiej z udziałem profesorów z Wydziału Elektroniki (dawniej Łączności): Mariana Suskiego, Zbigniewa Żyszkowskiego i Tadeusza Tomankiewicza. Skutek dla uczestników był bardzo dotkliwy, bowiem 22 marca 1968 r. z uczelni relegowano 1553 osoby. Środowisko nie dało za wygraną i 5 kwietnia 1968 r. proklamowano nową formę protestu – bojkot stołówek, a 1 maja 1968 r. odbyła się manifestacja studentów Politechniki Wrocławskiej podczas pochodu pierwszomajowego. W czerwcu 1977 r. ośmiu pracowników naukowych z PWr (m.in. Jan Waszkiewicz, Tadeusz Zipser, Witold Bartoszewicz) podpisało petycję wrocławskich naukowców w obronie aresztowanych członków i współpracowników KOR.
1980
W marcu 1980 r. na zebraniu sprawozdawczo-wyborczym pod wpływem kilku członków ZNP (m.in. Wojciech Myślecki, Ryszard Czoch, Tomasz Wójcik) wybrano do Rady Zakładowej grupę działaczy niezależnych i przedstawiono 74 postulaty związkowe. 28 sierpnia 1980 r. przedstawiciele ZNP z PWr wystosowali pismo popierające strajkujących i listę postulatów do Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego we Wrocławiu, które złożono 30 sierpnia 1980 r. w siedzibie MKS na ul. Grabiszyńskiej. 31 sierpnia 1980 r. przedstawiciele PWr zadeklarowali przystąpienie do MKS. Po 1 września 1980 r. powstały Komitety Założycielskie m.in. w Instytucie Chemii Organicznej i Fizycznej, Instytucie Inżynierii Chemicznej i Urządzeń Cieplnych, Instytucie Fizyki.
W marcu 1968 r. zwołano wiec pracowników i studentów, który zapoczątkował protest przeciwko represjom po spacyfikowaniu 8 marca demonstracji studenckiej w Warszawie. Do powstałej wówczas Komisji Organizacyjnej Wieców Uczelni z PWr weszli: Wacław Jakacki, Konstancja Surmacz i Wojciech Myślecki.
Następnie 2 września 1980 r. w auli PWr odbył się wiec studentów z udziałem Komitetu Założycielskiego „S”, na którym powołano Tymczasowy Komitet Założycielski (późniejszego NZS-u). 3 września 1980 r. rektor PWr prof. Tadeusz Porębski na prośbę delegacji KZ przydzielił lokal i zezwolił na utworzenie etatu dla sekretarki Jadwigi Szymonik (od 1 października 1980 r.). 6 września 1980 r. podczas zebrania Oddziałowych KZ powołano KZ NSZZ „S” przy PWr i wybrano: przewodniczącego Tomasza Wójcika, wiceprzewodniczących: Tadeusza Orłowskiego, Krzysztofa Sosnę, Ryszarda Śnieżyka. 11–18 września 1980 r. podczas referendum 96,9 % (5233 osób) uczestników opowiedziało się za przystąpieniem do Związku. 15 września 1980 r. przedstawiciele PWr weszli w skład Komitetu Porozumienia Pracowników Nauki i Oświaty zrzeszonych w NSZZ. 22 września 1980 r. do „S” należały 3222 osoby z 39 jednostek uczelni. 29 września 1980 r. Stanisław Huskowski, pracownik PWr, wszedł do redakcji pisma „Solidarność Dolnośląska”. W grudniu 1980 do „S” na PWr należało ponad 6,5 tys. członków.
13 września 1980 odbyło się I Zakładowe Zebranie Delegatów „S” przy PWr. 225 delegatów z 51 Komisji Oddziałowych wybrało: przew. Tomasza Wójcika, wiceprzewodniczących Tadeusza Huskowskiego i Marka Muszyńskiego, członków prezydium KZ: Władysława Bromirskiego, Andrzeja Idzikowskiego, Jadwigę Kaluschę, Wojciecha Myśleckiego, Andrzeja Olszewskiego, Andrzeja Pszonkę, Zdzisława Przywoźnego i Łukasza Wojewodę oraz Zakładową Komisję Rewizyjną: Ryszarda Chabelskiego, Stefana Fulińskiego, Piotra Plenkiewicza, Anna Poderską, T. Zipsera. 19 grudnia 1980 wybrano przewodniczących Komisji Oddziałowych. 11 maja 1981 Zakładowe Zebranie Delegatów „S” przy PWr wybrało 7 delegatów na I Walny Zjazd Delegatów Regionu Dolny Śląsk – zostali nimi: Jan Waszkiewicz, Tomasz Wójcik, Stanisław Huskowski, Marek Muszyński, Andrzej Zarach, Kornel Morawiecki, Wojciech Myślecki. Delegatami na I KZD wybrano Jana Waszkiewicza, Stanisława Huskowskiego, Tomasza Wójcika, Kornela Morawieckiego i Andrzeja Zaracha.
Członkowie prezydium KZ w okresie tym zajmowali się sprawami pracowniczymi, socjalnymi i interwencyjnymi, organizacją kolportażu wydawnictw niezależnych, kontaktami ze studentami, in. uczelniami i Zarządem Regionu. Do 13 grudnia 1981 r. wydano m.in. 14 numerów pisma „Komunikat” pod redakcją Ryszarda Śnieżyka, 19 numerów „Informacji”, które współredagowali m.in. Leszek Nakonieczny, Józef Samołyk, Ludomir Jankowski, Jan Waszkiewicz, Lech Ignaszewski, Maciej Dymkowski, Leszek Jankiewicz, Michał Mońka, Zdzisław Pacholarz. Z okazji I KZD wydano 3 numery specjalne „Informacji”.
Stan wojenny
Strajk okupacyjny na PWr w związku z wprowadzeniem stanu wojennego rozpoczął się 13 grudnia 1981 r. o godz. 16.00 w dwóch strategicznych budynkach (bud. A i D-1). Powołano Uczelniany Komitet Strajkowy pod przewodnictwem Marka Muszyńskiego i wiceprzewodniczących: Andrzeja Wiszniewskiego (przedstawiciel uczelni) i Bernarda Afeltowicza (przedstawiciel studentów). W nocy z 14 na 15 grudnia 1981 r. ok. godz. 0.50 oddziały ZOMO rozpoczęły pacyfikację strajku w budynku A. W momencie rozbicia strajku uczestniczyło w nim ok. 800 studentów i ok. 300 pracowników.
31 sierpnia 1980 r. przedstawiciele PWr zadeklarowali przystąpienie do MKS. Po 1 września 1980 r. powstały Komitety Założycielskie m.in. w Instytucie Chemii Organicznej i Fizycznej, Instytucie Inżynierii Chemicznej i Urządzeń Cieplnych, Instytucie Fizyki.
Podczas ataku zmarł tragicznie Tadeusz Kostecki, pracownik Okręgowej Dyrekcji Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. W budynku D-1 strajk trwał do godz. 10.00, przerwano go na apel m.in. rektora Tadeusza Zipsera, prorektora Andrzeja Wiszniewskiego i prof. Krzysztofa Pigonia. O kontynuowanie działalności związkowej oraz zorganizowanie i kierowanie strajkiem 13 grudnia 1981 r. oskarżono: Marka Muszyńskiego, Andrzeja Wiszniewskiego, Bernarda Afeltowicza, Zdzisława Przywoźnego, Andrzeja Olszewskiego, Wojciecha Rozwadowskiego, Krzysztofa Błachuta i Tadeusza Huskowskiego. Sprawę T. Huskowskiego i Z. Przywoźnego ze względu na ich stan zdrowia odroczono do późniejszego rozpatrzenia; M. Muszyńskiego pomimo kilku listów gończych nie zatrzymano. 27 marca r. Sąd Wojewódzki we Wrocławiu wydał wyrok, który skazywał na kary pozbawienia wolności w zawieszeniu: B. Afeltowicza na 1 rok, A. Olszewskiego na 1,5 roku, A. Wiszniewskiego na 2 lata pozbawienia wolności. Łącznie w okresie od 13 grudnia 1981 r. do 15 grudnia 1989 r. represjonowano 78 członków (w tym 32 internowanych) „S” przy PWr i 119 studentów.
Uczelniana Komisja Koordynacyjna
Jedną z najznamienitszych i najprężniej działających podziemnych uczelnianych instytucji była utworzona w kwietniu 1982 r. z inicjatywy Tadeusza Huskowskiego Uczelniana Komisja Koordynacyjna, mającą na celu m.in. koordynację pomocy represjonowanym pracownikom i studentom, rozszerzenie podziemnej „S” przy PWr oraz współpracę z niezależnym ruchem studenckim (głównie z NZS), działalność informacyjną i wydawniczą. Przewodniczącym UKK został Tadeusz Huskowski; po jego śmierci w sierpniu 1984 r. UKK funkcjonowała bez przewodniczącego.
Od grudnia 1981 r. do 1989 r. członkowie „S” przy PWr aktywnie uczestniczyli w podziemnym ruchu związkowym, kolportowali podziemne pisma. Współorganizowali demonstracje uliczne, budowali nadajniki i emitowali audycje radiowe, konstruowali skanery do nasłuchu częstotliwości MO i SB.
Działania UKK były uzgadniane na posiedzeniach, które odbywały się z częstotliwością zależną od potrzeb, na ogół nie częściej niż raz w tygodniu i nie rzadziej niż raz w miesiąc. Liczebność UKK nigdy nie przekraczała sześciu osób, nowi członkowie byli dobierani spośród zaufanych działaczy związkowych po odejściu innych (aresztowanie, internowanie, śmierć, wyjazd za granicę). Między 1982 r. a 1989 r. działało w UKK dwanaście osób. Byli to: Ryszard Czoch, Tadeusz Huskowski, Stanisław Jabłonka, Jerzy Kamburowski, Jacek Klincewicz, Eugeniusz Korejwo, Józef Lipiński, Zbigniew Radzimowski, Zdzisław Rechul, Andrzej Siciński, Anna Szczepanik, Andrzej Waligórski; koordynatorem prac i łącznikiem z przewodniczącym dla kilku jednostek uczelni była Jadwiga Szymonik.
Wyprzedzając nieco sformalizowanie się struktur UKK, już od 13 stycznia 1982 r. zaczął się ukazywać pierwszy numer podziemnego pisma „Biuletyn Informacyjny NSZZ «S» przy PWr”; które wychodziło regularnie do numeru 98 w IX 1989 r.
Czas podziemia
Od grudnia 1981 r. do 1989 r. członkowie „S” przy PWr aktywnie uczestniczyli w podziemnym ruchu związkowym, kolportowali podziemne pisma, m.in. „Z Dnia na Dzień”, „Biuletyn Dolnośląski”, „Solidarność Walczącą”, pisma zakładowe i studenckie. Współorganizowali demonstracje uliczne, budowali nadajniki i emitowali audycje radiowe, konstruowali skanery do nasłuchu częstotliwości MO i SB. Regularnie zbierali składki, pomagali rodzinom represjonowanych, organizowali mieszkania dla ukrywających się. Z PWr związana była także „Solidarność Walcząca” Kornela Morawieckiego. Na czele podziemia „S” na Dolnym Śląsku (RKS i SW), stali pracownicy PWr: Marek Muszyński (1983–1987) i Kornel Morawiecki (1982–1990). Z podziemnej działalności studenckiej w PWr można wyróżnić m.in.: Akademicki Ruch Oporu (Wojciech Rozwadowski), Ogólnopolski Komitet Oporu (Krzysztof Błachut).
Ku nowemu
22 września 1988 r. UKK upoważniła Tomasza Wójcika, przewodniczącego KZ, do zwołania zebrania wszystkich chcących się ujawnić członków „S”. 30 września 1988 odbyło się zebranie członków „S” przy PWr (ponad 500 osób). UKK z chwilą ujawnienia zakończyła swoją działalność, a jej funkcje przejęło dawne prezydium KZ. W grudniu 1988 w 24 organizacjach oddziałowych odbyły się zebrania wyborcze, które wyłoniły 41 delegatów na zebranie KZ. Swoją przynależność do „S” potwierdziło 1204 członków.
16 stycznia 1989 jawne zebranie KZ wyłoniło 6-osobowe prezydium: Adam Heimrath, Marian Matusewicz, Andrzej Olszewski, Krzysztof Pigoń, Roman Traczyk i Tomasz Wójcik.
30 maja 1989 odbyło się III ZZD „S” przy PWr, przewodniczącym wybrano Tomasza Wójcika, uzupełniono skład prezydium o Bogusława Boratyńskiego, Bogdana Giermka, Józefa Machlera, Edwarda Sojdę i Ryszarda Wroczyńskiego. W tym dniu „S” na PWr liczyła 1969 członków w 28 instytutach oraz 12 jednostkach organizacyjnych. Rozpoczął się nowy rozdział.
