Decyzję polityczną o odtajnieniu dokumentów podjął prezydent Rosji Borys Jelcyn. 14 października 1992 r. Naczelny Państwowy Archiwista Rosji, prof. Rudolf Pichoja, wręczył w Belwederze potwierdzone kopie odtajnionych dokumentów prezydentowi RP Lechowi Wałęsie. Przekazane Polsce kopie zostały już w 1992 r. przetłumaczone i opublikowane, m.in. w wydanym przez ISP PAN zbiorze „Katyń. Dokumenty ludobójstwa”.
14 X 1992 r. Rosja przekazała Polsce wybrane archiwalia dot. Zbrodni Katyńskiej. Na zdjęciu: prezydent Federacji Rosyjskiej Borys Jelcyn i prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Wałęsa
Dokumenty zbrodni
Najważniejsze, ujawnione wówczas dokumenty pochodziły z Pakietu nr 1. Pakiet – opisywany jako zapieczętowany lub zamknięty oraz numerem 1 – zawierał newralgiczne dokumenty z marca 1940 r., ukazujące treść i mechanizm podjęcia decyzji katyńskiej:
–pismo Ławrientija Berii adresowane do Józefa Stalina, sporządzone w marcu 1940 r., w którym szef NKWD zaproponował BP KC WKP(b) rozstrzelanie Polaków: 14700 jeńców wojennych i 11000 więźniów. 5 marca 1940 r. pismo z projektem decyzji zostało opatrzone akceptującymi podpisami członków Politbiura: Stalina, Woroszyłowa, Mołotowa i Mikojana oraz adnotacjami o zaakceptowaniu przez Kalinina i Kaganowicza;
– dwie strony (9 i 10) protokołu numer 13 Politbiura z decyzjami tajnymi (z tzw. „osoboj papki”) z 1940 r., na których ujęto, pod datą 5 marca 1940 r., punkt 144 – Sprawa NKWD ZSRS. W punkcie tym powtórzono, za przyjętym projektem, treść decyzji katyńskiej. Protokół to dokument najbardziej wprost potwierdzający podjęcie zbrodniczej decyzji;
– dwa wyciągi z protokołu nr 13, z marca 1940 r., zawierające treść feralnego punktu 144. Pierwszy, adresowany do Berii, przeznaczony do archiwizacji. Drugi, wykorzystany dopiero w lutym 1959 r., a przeznaczony dla przewodniczącego KGB Aleksandra Szelepina.
jeden z przekazanych dokumentów
jeden z przekazanych dokumentów
Pierwsza strona tzw. notatki Szelepina
W Pakiecie nr 1 znajdowała się też notatka szefa KGB Szelepina dla sekretarza KC KPZS Nikity Chruszczowa z 3 marca 1959 r., dotycząca zbrodni katyńskiej, z informacją m.in. o przechowywaniu w opieczętowanym pomieszczeniu akt ewidencyjnych 21857 polskich jeńców wojennych i więźniów zabitych na mocy decyzji z 5 marca 1940 r. Do odręcznej notatki załączono projekt decyzji Prezydium KC KPSZ dotyczący zniszczenia ważnej części dokumentacji katyńskiej.
Ponadto w skład Pakietu nr 1 wchodziły krótkie notatki i adnotacje na opakowaniu, z opisem ewidencyjnym zawartości oraz informacjami dotyczącymi obiegu dokumentów.
Publikacja wydana w 1992 r. staraniem ISP PAN
* * *
Oryginały dokumentów z pakietu katyńskiego znajdują się w Moskwie, w archiwum państwowym przechowującym dokumenty partii komunistycznej z okresu sowieckiego (RGASPI). Dostępne online są skany oryginałów. W Polsce często reprodukowane jest faksymile pisma Berii z podpisem m.in. Stalina. Tu zamieszczamy skany mniej efektownych wizualnie, ale nie mniej ważnych, dwóch stron z protokołu nr 13 BP KC WKP(b) z 1940 r. Odręczna adnotacja na marginesie strony 9 wskazuje na wyjęcie ich 4 marca 1970 r. z protokołu i umieszczenie w zamkniętym pakiecie. Był to Pakiet nr 1.
1 XII 2004 r. IPN poinformował o wszczęciu śledztwa w sprawie Zbrodni Katyńskiej. Na zdjęciu dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Witold Kulesza, prezes IPN Leon Kieres, minister sprawiedliwości i prokurator generalny Andrzej Kalwas
Więcej interesujących materiałów na profilu Archiwum IPN
