5 stycznia 1940 roku w Konstantynowie Łódzkim powstał obóz dla wysiedlonej ludności polskiej. Został on usytuowany na terenie przedwojennej fabryki włókienniczej Karola Steinerta i braci Schweikert (Schweike).
Etap gehenny
Kierowano do niego ludność wysiedlaną głównie z Kraju Warty, Pomorza i Polski centralnej. Osoby przebywające w obozie początkowo wywożono dalej, do Generalnego Gubernatorstwa, a od kwietnia 1941 roku więźniów zaczęto wysyłać na roboty przymusowe do Niemiec.
Do obozu w Konstantynowie Łódzkim docierały transporty m.in. z obozów przejściowych w Łodzi przy ul. Łąkowej 4 i ul. Kopernika 53-55. Na zdjęciu wysiedleni przed umieszczeniem w obozie przy ul. Łąkowej. Fot. z zasobu AIPN
Przez obóz przeszło od 40 do 42 tysięcy więźniów. Zmarło co najmniej 700 osób (zidentyfikowanych), chociaż liczba ta prawdopodobnie przekroczyła 1000 osób. W 1941 roku w obozie przebywali też polscy Żydzi i księża przewiezieni później do Dachau.
Lager został zlikwidowany 16 sierpnia 1943 roku. Na jego miejscu Niemcy utworzyli obóz dla dzieci i młodzieży ze wschodu (Rosja, Ukraina, Białoruś). 19 stycznia 1945 roku na teren obozu w Konstantynowie wkroczyła Armia Czerwona.
Obóz w Konstantynowie Łódzkim, widok od strony dziedzińca. Fot. z zasobu AIPN
Miejsce przeklęte
W obozie więźniowie przebywali w pustych, zdewastowanych halach fabrycznych. Znajdował się tutaj również barak z izbą chorych, kuchnia i umywalnia. Więźniowie myli się jednak na zewnątrz, w długim korycie. Potrzeby fizjologiczne załatwiali w dołach kloacznych. Teren obozu był otoczony wysokim płotem i drutem kolczastym, strzeżony przez wieże strażnicze.
Warunki bytowe były bardzo ciężkie. Ludzie spali na betonowych podłogach i słomie, nie posiadali ciepłej odzieży. Racje żywnościowe były głodowe. Częste były choroby i epidemie (tyfus, dyzenteria, biegunka). Wiele osób umierało z głodu, wycieńczenia i niskiej temperatury. Niemcy traktowali więźniów brutalnie: bili, poniżali, znęcali się i torturowali, dopuszczali się morderstw.
Szczególnie wysoka śmiertelność była wśród licznie przebywających w obozie dzieci. Wiosną 1942 roku zmarło 150 osób, głównie dzieci, młodzieży i ludzi starszych. Jednorazowo w obozie przebywało ponad 800 osób, chociaż zdarzały się okresy, kiedy w Konstantynowie przebywało 4-5 tysięcy więźniów (1940-1941).
Plansza z wystawy IPN „Duchowni katoliccy z Kraju Warty w niemieckich obozach w Konstantynowie Łódzkim i KL Dachau”
Plansza z wystawy IPN „Duchowni katoliccy z Kraju Warty w niemieckich obozach w Konstantynowie Łódzkim i KL Dachau”
Pamiątka obozowego dzieciństwa
Mężczyźni byli wykorzystywani m.in. do pracy w polu, na terenie pobliskiego gospodarstwa rolnego włączonego w skład obozu. Kobiety i dzieci pracowały w warsztacie, gdzie wyplatano buty ze słomy dla Wehrmachtu.
Jedną z więźniarek była Elżbieta Maćkowiak. Jako dziecko razem z rodziną trafiła do obozu w maju 1941 roku. Mimo ciężkiej choroby, przeżyła. Została wywieziona na roboty przymusowe do niemieckiego gospodarstwa. Zimą 1941 roku w Konstantynowie, pani Elżbieta i inne dzieci robiły z resztek słomy m.in. pamiętniki.
W zasobie Oddziałowego Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu znajduje się wykonany ze słomy pamiętnik pani Maćkowiak. Wpisywały się do niego przyjaciółki – współwięźniarki z obozu. Jest on świadectwem losów polskiej ludności wysiedlonej z Wielkopolski, zwłaszcza gehenny dzieci.
Pamiętnik Elżbiety Maćkowiak z zasobu Archiwum IPN
Pamiętnik Elżbiety Maćkowiak z zasobu Archiwum IPN
Pamiętnik Elżbiety Maćkowiak z zasobu Archiwum IPN
Pamiętnik Elżbiety Maćkowiak z zasobu Archiwum IPN
Pamiętnik Elżbiety Maćkowiak z zasobu Archiwum IPN
