Kazimierz Olszewski urodził się 26 kwietnia 1894 r. Był prawnikiem i majorem Wojska Polskiego. Pełniąc funkcję prezesa Sądu Okręgowego w Gdyni 22 listopada 1946 r. został delegowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości do „pełnienia czynności w Polskiej Misji Wojskowej Badania Zbrodni Wojennych” (PMWBZW).
W ramach otrzymanej nominacji był sędzią na procesie zbrodniarzy nazistowskich z KL Ravensbrück, który odbywał się w Hamburgu (w brytyjskiej strefie okupacyjnej), a następnie obserwatorem na procesie załogi Buchenwaldu przed amerykańskim Sądem Wojskowym w Dachau.
Mapa stref okupacyjnych na ustalonym po II wojnie światowej terytorium Niemiec. Fot. z zasobu IPN
Kazimierz Olszewski. Fot. z zasobu IPN
Delegacja dla Kazimierza Olszewskiego wystawiona przez ministra sprawiedliwości władz komunistycznych Polski pojałtańskiej w celu wzięcia udziału przez Olszewskiego w pracach Polskiej Misji Wojennej do Badania Zbrodni Niemieckich w Niemczech. Z zasobu IPN
Nowe tryby sprawiedliwości
Wraz z zakończeniem II wojny światowej powstała kwestia osądzenia nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Główny proces, zwany norymberskim, toczył się przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym (MTW) w dniach od 20 listopada 1945 r. do 1 października 1946 r. w Norymberdze.
Polska Misja Wojskowa Badania Zbrodni Wojennych w Europie powstała w 1946 r. Skupiała się na poszukiwaniach zbrodniarzy nazistowskich, którzy popełnili zbrodnie w Polsce i ich ekstradycją do kraju, a także na prowadzeniu prac śledczych w sprawie przestępstw na Polakach w obozach koncentracyjnych poza granicami Polski.
Osądzeni na nim zostali najważniejsi nazistowscy przywódcy polityczni i wojskowi, w tym Hermann Göring, Rudolf Hess, Joachim von Ribbentrop, Wilhelm Keitel, Hans Frank, Martin Bormann, Alfred Rosenberg, Alfred Jodl, Baldur von Schirach, Albert Speer, Konstantin von Neurath, Franz von Papen i wielu innych. Nie zostali natomiast oskarżeni w nim niemieccy przemysłowcy i bankierzy, którzy umożliwili Hitlerowi dojście do władzy, finansując jego ruch, uzbroili Wehrmacht, brali udział w grabieży krajów okupowanych i korzystali z przymusowej pracy wielu milionów więźniów, czy kierownictwo i funkcjonariusze obozów koncentracyjnych w poszczególnych krajach okupowanych i inni zbrodniarze.
Jednak społeczność międzynarodowa oczekiwała na osądzenie również tych zbrodni. Miało ono być przeprowadzone, już poza ramami trybunału międzynarodowego, w osobnych procesach zorganizowanych przez sądy krajowe każdego alianta, w państwach, w których zbrodnie te zostały popełnione.
Ława sędziowska procesu członków załogi KL Ravensbrück. Fot. z zasobu IPN
Nominacja Kazimierza Olszewskiego wydana przez ministra sprawiedliwości władz komunistycznych Polski pojałtańskiej w celu wzięcia udziału przez Olszewskiego w charakterze sędziego w procesie członków załogi KL Ravensbrück, jaki miał się rozpocząć 3 grudnia 1946 r. przed Wojskowym Sądem Brytyjskim w Hamburgu. Z zasobu IPN
Sala sądowa procesu załogi KL Ravensbrück. Fot. z zasobu IPN
I tak, w Polsce powstał na podstawie dekretu z 22 stycznia 1946 r. Najwyższy Trybunał Narodowy, który sądził zbrodnie popełnione w Polsce, m.in. załogę obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, w tym komendanta Rudolfa Hoessa, osoby odpowiedzialne za likwidację gett żydowskich, czy Artura Greisera, namiestnika Kraju Warty. Poza granicami Polski odbyły się zaś procesy zbrodniarzy nazistowskich z obozów Ravensbrück, Dachau, Buchenwald i wielu innych.
Polska Misja Wojskowa Badania Zbrodni Wojennych w Europie powstała na początku 1946 r. Jej zadania skupiały się na działaniach związanych z poszukiwaniami zbrodniarzy nazistowskich, którzy popełnili zbrodnie w Polsce i ich ekstradycją do kraju, a także na prowadzeniu prac śledczych w sprawie przestępstw popełnionych na Polakach w obozach koncentracyjnych znajdujących się poza granicami Polski. Jedno z jej dochodzeń dotyczyło zbrodniczych działań członków załogi byłego niemieckiego nazistowskiego obozu KL Ravensbrück.
Szczególne piekło na ziemi
KL Ravensbrück był zasadniczo obozem dla kobiet i dzieci, choć miał również podobozy męskie. Szacuje się, że przez bramy obozu przeszło ponad 132 tys. kobiet i dzieci 27 narodowości, z których około 92 tys. zamordowano. Największą grupę narodowościową stanowiły Polki. Ich liczbę szacuje się na ok. 40 tys. (ok. 25%), z czego przeżyło 8 tys.
Kazimierz Olszewski był członkiem składu sędziowskiego pierwszego z procesów, w których sądzono zbrodnie strażniczek i funkcyjnych KL Ravensbrück. W sumie w siedmiu procesach osądzono 38 osób, w tym 21 kobiet. Olszewski wziął jeszcze udział w procesie załogi KL Buchenwald, ale już tylko jako obserwator.
Prawdopodobnie dlatego, że KL Ravensbrück pochłonął najwięcej ofiar polskich, a PMWBZW dysponowała obszernym materiałem dowodowym, władze brytyjskie zdecydowały o włączeniu do składu sędziowskiego przedstawiciela z Polski.
Ministerstwo Sprawiedliwości nominowało na tę funkcję Kazimierza Olszewskiego, ówczesnego prezesa Sądu Okręgowego w Gdyni. Osądzenie zbrodni strażniczek i funkcyjnych KL Ravensbrück miało miejsce podczas siedmiu procesów załogi obozu.
Kazimierz Olszewski był członkiem składu sędziowskiego pierwszego z nich, który toczył się od 5 grudnia 1946 r. do 3 lutego 1947 r. W sumie we wszystkich procesach osądzono 38 osób, w tym 21 kobiet. Po zakończeniu procesu Kazimierz Olszewski wziął udział w procesie załogi KL Buchenwald, ale już tylko jako obserwator z ramienia komunistycznych władz. W kwietniu 1947 r. został odwołany z misji zagranicznych i powrócił do pełnienia funkcji zawodowych w kraju.
Ława oskarżonych procesu załogi KL Ravensbrück. Fot. z zasobu IPN
Lista oskarżonych w procesie załogi KL Ravensbrück. Z zasobu IPN
Ława oskarżonych procesu załogi KL Ravensbrück. Fot. z zasobu IPN
***
W zasobie archiwalnym IPN znajdują się m.in. dokumenty osobiste Kazimierza Olszewskiego i związane z pełnieniem przez niego czynności w Polskiej Misji Wojennej do Badania Zbrodni Niemieckich w Niemczech, w tym dotyczące powołania do składu sędziowskiego, delegacji, akredytacji, spraw bytowych, jak dokumenty podróży i pobytu w Niemczech, przepustki itp. Archiwum IPN przechowuje również dokumenty wiążące się z Kazimierzem Olszewskim, a dotyczące bezpośrednio procesów zbrodniarzy wojennych obozu w Ravensbrück (w tym brytyjskie procedury dotyczące procesu zbrodniarzy wojennych, lista oskarżonych i ich profile biograficzne wraz z opisami ich zbrodniczej działalności, notatnik Kazimierza Olszewskiego prowadzony podczas procesu, zdjęcia z posiedzeń, sprawozdanie dla władz z działań prowadzonych w ramach pełnionej funkcji, artykuły prasowe i wspomnienia jego autorstwa związane z procesem, korespondencja z Heleną Dziedzicką – byłą więźniarką KL Ravensbrück i świadkiem na procesie) oraz Buchenwald (w tym profile oskarżonych i sprawozdanie dla Ministra Sprawiedliwości z uczestnictwa w procesie w roli obserwatora).
Pierwsza strona, sporządzonego przez Kazimierza Olszewskiego, opisu eksperymentów medycznych dokonywanych na więźniach KL Ravensbrück. Z zasobu IPN
Druga strona, sporządzonego przez Kazimierza Olszewskiego, opisu eksperymentów medycznych dokonywanych na więźniach KL Ravensbrück. Z zasobu IPN
Trzecia strona, sporządzonego przez Kazimierza Olszewskiego, opisu eksperymentów medycznych dokonywanych na więźniach KL Ravensbrück. Z zasobu IPN
Pismo Szefa Polskiej Misji Wojskowej przy Radzie Kontroli w Niemczech informujące o delegowaniu mjr. Kazimierza Olszewskiego jako obserwatora na procesie załogi KL Buchenwald. Z zasobu IPN
Przepustka sądowa wystawiona dla Kazimierza Olszewskiego w związku z jego uczestnictwem w procesie załogi KL Ravensbrück. Z zasobu IPN
Sporządzony przez brytyjską wojskową administrację okupacyjną w Niemczech dokument transportowy wystawiony dla majora Kazimierza Olszewskiego jako obserwatora na procesie załogi KL Buchenwald. Z zasobu IPN
Więcej interesujących materiałów na profilu Archiwum IPN
