Powstańcy odbili Sejny i odparli kontrataki litewskie. Walki zakończyły się 28 sierpnia wraz z przybyciem oddziałów Wojska Polskiego.
Ci ostatni mieli jednak świadomość, że nie mogą czekać, aż Polska sama do nich przyjdzie – czuli, że muszą wziąć sprawy w swoje ręce i niekiedy polityką faktów dokonanych realizować swoje marzenia o wskrzeszeniu Niepodległej także w ich małej ojczyźnie.
Było to jednak szczególnie trudne w regionach, gdzie Polacy nie stanowili przytłaczającej większości, a zamieszkane przez nich tereny znalazły się w obszarze zainteresowania sąsiednich państw. Taka sytuacja miała miejsce na Suwalszczyźnie, zamieszkałej na początku XX w. głównie przez Polaków i Litwinów.
Polska, Sejny, 1918. Pocztówka ze zbiorów BN - polona.pl
Niemieckie wsparcie Litwinów
Odradzające się państwo litewskie oczekiwało włączenia całej Suwalszczyzny w skład swego terytorium, co było nie do przyjęcia dla zamieszkujących te ziemie Polaków. Ponieważ okupacja niemiecka przedłużała się, stan tymczasowości służył obu stronom do walki o przewagę w toczącym się sporze o przyszłość tego regionu. Kolejne propozycje linii demarkacyjnych były odrzucane przez spierające się strony, a oliwy do ognia dolewała postawa niemieckich okupantów, którzy od wiosny 1919 r. coraz bardziej otwarcie wspierali Litwinów zezwalając m.in. na powołanie ich administracji w zdominowanych przez Polaków Suwałkach.
Wobec linii Focha
Gdy w lipcu 1919 r. Niemcy rozpoczęli ewakuację z zajmowanego terytorium, a francuski marszałek Ferdinand Foch w imieniu Rady Najwyższej Ententy ogłosił stosunkowo korzystny dla Polski przebieg granicy, milicja i wojsko litewskie opuściło większość Suwalszczyzny, ale umocniło się w Sejnach i sąsiednich miejscowościach. Z tą sytuacją nie chcieli zgodzić się Polacy stanowiący większość mieszkańców Sejn, a także ich rodacy z regionu, dlatego członkowie lokalnego konspiracyjnego Dowództwa Obrony Kresów Ziemi Suwalskiej pod kierownictwem por. Adama Rudnickiego postanowili wyzwolić Sejny i okoliczne miejscowości.
Por. Adam Rudnicki (siedzi pośrodku grupy), przywódca powstania sejneńskiego, 1919. Fot. Wikimedia Commons/domena publiczna
Wacław Rózga-Zawadzki, harcerz, drużynowy warszawski, kapral I Brygady, oficer POW, stanął w obronie polskich Sejn będąc jednym z inicjatorów, a potem dowódców powstania sejneńskiego, w którym też poległ. Za wierną służbę Polsce pośmiertnie awansowany do stopnia podporucznika i odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami oraz Krzyżem Walecznych. Pocztówka wydana nakładem Kół Harcerzy z czasów walk o Niepodległość ZHP, Warszawa, 1935. Ze zbiorów BN - polona.pl
Sejneńskie dzieci witają Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, 14 września 1919 r. Ze zbiorów NAC
Rozwiązanie zbrojne
Powstanie rozpoczęło się przed świtem 23 sierpnia 1919 r. Po stronie polskiej walczyło ok. tysiąca żołnierzy pod formalnym dowództwem por. Rudnickiego; w polu powstaniem kierował ppor. Wacław Zawadzki. Po początkowym sukcesie powstańcy zostali zmuszeni do samodzielnego bronienia Sejn, gdyż polskie oddziały w tym momencie dopiero zbliżały się do Suwałk. Litwini otrząsnęli się z zaskoczenia i na kilka godzin odzyskali kontrolę nad miastem. Powstańcom udało się jednak odbić Sejny i odeprzeć kilkukrotne kontrataki wojsk litewskich. Walki zakończyły się 28 sierpnia wraz z przybyciem pierwszych oddziałów regularnego Wojska Polskiego.
Polska, popisy harcerskie w Sejnach, 1923. Ze zbiorów BN - polona.pl
Polska, Wyższe Klasyczne Gimnazjum Biskupie im. św. Kazimierza w Sejnach (widok ogólny kolegiaty i Gimnazjum), okres Drugiej Rzeczpospolitej. Pocztówka ze zbiorów BN - polona.pl
***
Powstanie sejneńskie wymyka się jednoznacznej ocenie. Polskie zwycięstwo zostało okupione życiem poległych w walce 9 Litwinów oraz 37 Polaków. Wywołało po polskiej stronie euforię, po litewskiej – oburzenie i wolę kontynuowania walki. Z jednej strony powiększyło terytorium Polski i spełniło oczekiwania polskich mieszkańców, z drugiej przyczyniło się do pogrzebania szans organizowanego w tym czasie przez władze w Warszawie zamachu stanu na Litwie, który miał doprowadzić do zmiany rządu w Kownie na bardziej przyjazny Polsce. Było jednym z nielicznych udanych polskich powstań narodowych, ale jednocześnie wymierzone było przeciwko dawnym przyjaciołom, z którymi wspólnie przez wieki tworzyliśmy Rzeczpospolitą.
„Spór o Sejneńszczyznę”...
...„Bohaterowie Powstania Sejneńskiego” i...
...„Zwycięstwo Sejneńskie” z serii infografik o Powstaniu Sejneńskim, przygotowanej przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Białymstoku
