Urodził się w 1948 r. w Kaliszu. Po ukończeniu szkoły średniej studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Jako jego absolwent w 1970 r. przez rok odbywał aplikację sądową w Sądzie Wojewódzkim w Koszalinie. Nie trwało to jednak długo, ponieważ udało mu się znaleźć zatrudnienie w redakcji społeczno-politycznej Biura Listów „Polskiego Radia”.
Pracując jako redaktor został dostrzeżony przez wywiad i od listopada 1972 r. był jego funkcjonariuszem. Wtedy też zaczął występować pod nazwiskiem legalizacyjnym „Andrzej Wiślicki”.
Zdjęcie portretowe Andrzeja Kopczyńskiego z akt osobowych funkcjonariusza (fot. z zasobu IPN)
Andrzej Kopczyński (fot. z zasobu IPN)
Skrócony kurs niemieckiego
Po ukończeniu OKKW z wynikiem dobrym został skierowany do pracy pod przykryciem w agencji prasowej „Interpress” w Warszawie. W 1974 r., dla zdobycia praktyki, przez trzy miesiące zatrudniony był w Wydziale V Departamentu I MSW, czyli Wydziale Niemieckim centrali. Następnie skierowano go do pracy pod przykryciem w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych, gdzie w dalszym ciągu zajmował się problematyką RFN.
W lipcu 1976 r. por. Kopczyński został wysłany na dwumiesięczny kurs języka niemieckiego do Grafing w Niemczech Zachodnich. Po zakończeniu szkolenia nie wrócił do kraju, co w centrali wywiadu zostało zauważone z opóźnieniem. Jak się okazało, mniej więcej miesiąc wcześniej opuścił szkolenie i 6 sierpnia poprosił o azyl w obozie dla uchodźców w Zirndorfie, gdzie ujawnił się jako oficer wywiadu PRL.
Szyfrogram rezydentury w Kolonii informujący o zaginięciu por. Andrzeja Kopczyńskiego (z zasobu IPN)
Ucieczka młodego funkcjonariusza była dla kierownictwa Departamentu I MSW i jego kolegów szokiem. Mimo krótkiego stażu pracy w wywiadzie zdekonspirował około 150 oficerów oraz kilkanaście spraw operacyjnych.
Na podstawie przekazanych przez Andrzeja Kopczyńskiego informacji aresztowanych zostało dwóch agentów. Podjęto również próby werbunku kilku znanych mu funkcjonariuszy. Aby nie narażać swoich ludzi, kierownictwo MSW zdecydowało o wycofaniu do kraju grupy znanych uciekinierowi pracowników operacyjnych. Wkrótce przeniesiono ich do innych jednostek resortu lub zwolniono ze służby.
Niezrealizowane plany zemsty
Krótko po ucieczce por. Kopczyńskiego w Departamencie I MSW podjęto intensywne poszukiwania w celu porwania go lub zamordowania na miejscu. Zamiarów tych nie urzeczywistniono, ponieważ w lutym 1977 r. były funkcjonariusz wyjechał do Stanów Zjednoczonych i wywiad PRL przejściowo zgubił jego trop.
Zdobyte przez SB zdjęcie Andrzeja Kopczyńskiego z okresu po ucieczce (fot. z zasobu IPN)
Notatka Biura Śledczego MSW na temat przebiegu rozprawy przeciwko por. Andrzejowi Kopczyńskiemu przed Sądem Warszawskiego Okręgu Wojskowego (z zasobu IPN)
Po roku, nieco przez przypadek, udało się ustalić jego adres i nowe nazwisko. W rozpracowaniu ważną rolę odgrywały działania Wydziału XIV (Wywiadu Nielegalnego) Departamentu I MSW. Pomimo możliwości dotarcia do zbiega nie zaryzykowano próby wykonania na nim wyroku. Jego dalsze losy nie są znane. Wiadomo jedynie, że po upadku PRL, w marcu 1991 r., został uniewinniony przez Sąd Najwyższy.
* * *
Na temat niektórych działań operacyjnych przeciwko Andrzejowi Kopczyńskiemu można przeczytać w artykule dr. Witolda Bagieńskiego pt. „Prawo do zabijania. Analiza wywiadu MSW dotycząca prawnych uwarunkowań wykonywania wyroków śmierci poza granicami kraju na tle »działań specjalnych« tej jednostki”, opublikowanym w nr 19 (2021) rocznika „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989”.
Więcej interesujących materiałów na profilu Archiwum IPN
