Antoni Pajdak urodził się 7 grudnia 1894 r. w Biskupicach k. Wieliczki. Już jako gimnazjalista związał się z Polską Partią Socjalistyczną i włączył się w nurt niepodległościowy. W 1910 r. został członkiem Związku Walki Czynnej, dwa lata później Związku Strzeleckiego. W latach 1914–1917 służył w Legionach Polskich, po czym skierowano go do Polskiej Organizacji Wojskowej. Kiedy odmówił złożenia przysięgi wierności Austrii, wcielono go do armii austriackiej i skierowano na front włoski.
Zawsze dla Polski
Do Polski powrócił w 1919 r. i rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. W następnym jednak roku przerwał naukę i wstąpił do wojska, aby bronić Ojczyzny przed sowiecką armią. Studia ukończył w 1921 r., a rok później uzyskał tytuł doktora.
W okresie międzywojennym pracował jako adwokat oraz był urzędnikiem samorządowym: w latach 1923–1926 pracował w Starostwie Powiatowym w Radomsku, 1926–1928 był wicestarostą w Koninie, potem w Słupcy, 1928–1930 burmistrzem Radomska, a w 1939 r. wiceprezydentem Krakowa.
Antoni Pajdak przy pracy, 1939 r. Fot. z zasobu AIPN
W czasie II wojny światowej, związany z PPS-WRN, był komendantem Milicji Robotniczej, członkiem Politycznego Komitetu Porozumiewawczego, Rady Jedności Narodowej. Od 1943 r. pełnił funkcję II zastępcy delegata Rządu RP na Kraj. W latach 1944–1945 zasiadał w Krajowej Radzie Ministrów. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, po upadku którego krótko przebywał w Krakowie.
28 marca 1945 r. został aresztowany przez NKWD wraz z innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego. Ze względu na niezłomną postawę w śledztwie postępowanie w jego sprawie wyłączono z głównego procesu. W listopadzie 1945 r., w odrębnym tajnym postępowaniu, skazano go na 5 lat więzienia i 5 lat zesłania na Syberię. Więziono go w Moskwie i we Włodzimierzu n. Klaźmą, następnie był drwalem w Kraju Krasnojarskim.
Kwestionariusz osoby rozpracowywanej (pierwsza strona) – Antoniego Pajdaka, 1976 r. Z zasobu AIPN
Plan przedsięwzięć operacyjnych w SOR krypt. „Prawnik” dotyczącej Antoniego Pajdaka, 13 stycznia 1976 r. Z zasobu AIPN
W 1955 r. powrócił do Polski:
„Na dworcu w Krakowie zobaczyłam starego człowieka w jakimś zniszczonym ubraniu, z workiem na plecach, który stał i bezradnie rozglądał się dookoła. Nie rozpoznałam go od razu”
– wspominała jego córka Wiesława Śmiechowska z d. Pajdak1. Od 1956 do 1968 r. był prawnikiem: adwokatem i radcą prawnym, po czym przeszedł na emeryturę.
Janina Pajdak. Fot. z zasobu AIPN
Postanowienie o założeniu sprawy ewidencyjno-obserwacyjnej na Wiesławę Śmiechowską z d. Pajdak (pierwsza strona), 1 czerwca 1955 r. Z zasobu AIPN
Skazany, ale nie złamany
W PRL aktywnie uczestniczył w działalności opozycyjnej. W 1972 r. razem z grupą byłych legionistów wystąpił do premiera PRL z memoriałem o uczciwą ocenę Legionów. Był współautorem lub sygnatariuszem wielu apeli, listów i deklaracji do władz państwa, m.in.: Listu 59 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji (1975), Listu 14 przeciw konstytucyjnemu zapisowi o nierozerwalności sojuszu z ZSRS (1976), Deklaracji Ruchu Demokratycznego (1977), Apelu Komitetu Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu o przeprowadzenie wolnych wyborów do Sejmu (1979), protestu przeciwko postawieniu zarzutów karnych członkom b. KSS KOR: Jackowi Kuroniowi, Adamowi Michnikowi, Zbigniewowi Romaszewskiemu i Henrykowi Wujcowi (1983), listu do Michaiła Gorbaczowa dotyczącego sprowadzenia do kraju prochów zmarłych w ZSRS przywódców Polski Podziemnej, sądzonych w procesie szesnastu (1986).
Antoni Pajdak był współzałożycielem Komitetu Obrony Robotników (1976) i Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (1977).
Antoni Pajdak zmarł 20 marca 1988 r. w Warszawie.
Wiesława Pajdak. Fot. z zasobu AIPN
Zdjęcie sygnalityczne Wiesławy Pajdak wykonane w MBP w Warszawie, 1947 r. Fot. z zasobu AIPN
* * *
Władze komunistyczne represjonowały także najbliższą rodzinę Antoniego Pajdaka – żonę Janinę i córkę Wiesławę. Pierwsza z nich została aresztowana przez UB w listopadzie 1947 r. w Krakowie i (według oficjalnej wersji) jeszcze w tym samym miesiącu popełniła samobójstwo. Córkę z kolei aresztowano w listopadzie 1947 r. i więziono do stycznia 1949 r. Ponownie aresztowano ją w maju 1950 r. 22 listopada 1951 r. Wojskowy Sąd Rejonowy skazał ją na 6 lat więzienia. Wolność odzyskała w 1953 r.
Więcej interesujących materiałów na profilu Archiwum IPN
1 cyt. za: „Antoni Pajdak – konspirator z urodzenia”, https://polskieradio.pl/39/156/artykul/2281221,antoni-pajdak-konspirator-z-urodzenia
