Jednym w ważniejszych zjawisk polityki światowej po 1945 r. był trwający do lat siedemdziesiątych rozpad imperiów kolonialnych państw europejskich. Otwierało to m.in. przed krajami Europy Wschodniej, w tym Polską, pewne możliwości działania, na przykład szerzenie w nowo powstałych państwach ideologii komunistycznej, poszukiwanie ich poparcia w gremiach ponadnarodowych, w tym w ONZ, oraz rozwój wymiany handlowej. Polityka PRL na tym obszarze, widziana w kontekście całego bloku sowieckiego, jest tematem wiodącym 41. numeru „Pamięci i Sprawiedliwości”. Omówiono w nim obecny stan badań, początki kontaktów PRL z Trzecim Światem przed 1970 r., pomoc wojskową Polski dla krajów tego obszaru i formy współpracy PRL z państwami Afryki Subsaharyjskiej, w tym udział Polaków w misjach pokojowych ONZ. Szczegółowe studia poświęcono kontaktom Albanii z Libią, NRD z Kambodżą (Kampuczą) oraz PRL z Koreą Północną.
W bieżącym numerze w dziale „Varia” umieszczono studia dotyczące rozpadu ogniw administracji rosyjskiej w latach 1917–1919, osób ewakuowanych z Królestwa Polskiego oraz niezrealizowanego polskiego projektu Igrzysk Środkowoeuropejskich z lat 1920–1922. Pojawia się także tematyka dziejów po 1945 r.: rozliczeń zbrodni niemieckich w Polsce (proces prok. Abbota, sprawa zbrodni pod Ciepielowem z 1939 r.), pamięci o wojnie (twórczość Józefa Mackiewicza poświęcona zbrodni katyńskiej, formy pamięci społecznej o Powstaniu Warszawskim), stosunków PRL z krajami zachodnimi, a także działalności salezjanów na Dolnym Śląsku.
