W dniu wybuchu I wojny światowej, realna wydawała się co najwyżej autonomia Polski u boku zwycięskiego zaborcy. W ciągu czterech lat sytuacja zmieniła się diametralnie, między innymi za sprawą upadku carskiej Rosji. Kiedy latem 1918 roku koalicja państw centralnych zaczęła coraz wyraźniej chylić się ku upadkowi, wśród Polaków zapanowało przeświadczenie, że niebawem mogą nastąpić wydarzenia, które pozytywnie wpłyną na sprawę polską, zwłaszcza że we Francji od jesieni 1917 roku formowana była armia polska. Po stronie ententy panowało jednak przekonanie, że wojna potrwa do 1919 roku. Tymczasem już w październiku 1918 roku załamała się Austria. Rozpadła się dosłownie w oczach. Wojska niemieckie były w odwrocie, same Niemcy ogarnął zaś płomień rewolucji. Wszystko to utorowało Polsce drogę do niepodległości.
fragment z zamieszczonej w numerze rozmowy
z prof. Januszem Odziemkowskim
