W dodatku:
- dr Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej – Arcypolskie święta
„Bóg się rodzi, moc truchleje” – słychać od pokoleń w polskich domach. Nawet w najtrudniejszych momentach dziejowych radosna nowina o Bożym Narodzeniu podtrzymywała naszych rodaków na duchu. - dr Anna Czocher, IPN Kraków – Wojenne święta. „Talerze, puste krzesło są tego symbolem. Czekają…”
W okresie II wojny światowej na okupowanych ziemiach polskich święta Bożego Narodzenia, pomimo terroru i biedy, pozostały czasem szczególnym. Chociaż obaj okupanci wprowadzili ograniczenia w sferze życia religijnego, to – o ile pozwalały na to warunki – starano się zachować świąteczną atmosferę i kontynuować bożonarodzeniowe tradycje. - dr Grzegorz Majchrzak, Biuro Badań Historycznych IPN – „Na samym dnie ludzkiego piekła”, czyli wigilie w obozach zagłady
„Święta Bożego Narodzenia przeszły szczęśliwie, o ile o takich można mówić w obozie. W myślach spędzałem je z Wami, z Tobą, Najdroższa, i Oleńką, Janką i Ginterem, Teściami i znajomymi w Rydułtowach, Rodzicami i Krewnymi w Paniówkach” – pisał na początku 1941 r. w liście do małżonki osadzony w Dachau Teodor Musioł. W tym niemieckim obozie koncentracyjnym spędził prawie pięć lat (od czerwca 1940 r. do maja 1945 r.). - Agnieszka Sodel, Archiwum IPN – „Moje Gwiazdki w Neuengamme”. Opłatek, wspomnienia, zwątpienia
Wśród przekazanych do Archiwum IPN dokumentów znajduje się książeczka autorstwa Mieczysława Krausego, byłego więźnia obozu Neuengamme pt. „Moje Gwiazdki w Neuengamme”, którą podarował on swoim kolegom z klubu Neuengamme na spotkaniu opłatkowym 18 grudnia 1978 r., z odręcznymi życzeniami dla Janusza Waltera – więźnia Pawiaka, obozów w Auschwitz i Neuengamme. Stanowi ona zbiór wspomnień oraz wybranych wierszy, pisanych przez Krausego w Neuengamme z okazji Bożego Narodzenia w latach 1941–1944. - dr Dawid Golik, IPN Kraków – Wigilia ’44. „W grozie i ciszy, głos zamierał w gardle, łzy cisnęły się do oczu”
„Niebywała była ta noc. Maleńka góralska wioska, nieznana na świecie nikomu, stała się przez następne kilkanaście godzin spełnieniem marzeń o Polsce wolnej i niepodległej” – pisał Jacek Stocki-Sosnowski „Węg” o ostatnich świętach Bożego Narodzenia spędzonych w szeregach Armii Krajowej. Był to niezwykły czas, pełen refleksji i dumy po niedawnych walkach z Niemcami i obaw związanych z tym, co przyjść miało ze Wschodu. - Jarosław Wróblewski, Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL – „Nie śpiewaliśmy tam kolęd nawet szeptem”. Więzienne wigilie we wspomnieniach
Nieliczne wspomnienia więźniów pokazują, jak wyglądało Boże Narodzenie za kratami mokotowskiej katowni w czasach stalinowskich. Świadkowie tych wydarzeń, represjonowani przez komunistyczny reżim, wspominali: „Jeszcze jakiś skurcz dławi mi gardło i oczy wilgotnieją”. - dr Daniel Gucewicz, IPN Gdańsk – „Dzisiaj ludzie pracy kolędę śpiewają”. Święta w cieniu Grudnia ’70
Grudzień 1970 r. to jeden z najtragiczniejszych momentów w powojennej historii Polski. Wielu rodzinom, szczególnie tym mieszkającym w Trójmieście i Szczecinie, radosne zazwyczaj święta Bożego Narodzenia upłynęły wówczas w cieniu dramatu, do którego doprowadzili strzelający do robotników komuniści. Opłakiwano dziesiątki zabitych i tysiące rannych. Przy świątecznych stołach niepokojono się o niepewną przyszłość. - dr Grzegorz Wołk, Biuro Badań Historycznych IPN – Więźniowie stanu wojennego. Puste miejsca przy wigilijnych stołach 1981 r.
W 1981 r. w tysiącach polskich domów puste miejsce przy wigilijnym stole nie było tylko elementem tradycji. Były to miejsca po ojcach, matkach i bliskich, którzy trafili do komunistycznych więzień.
