Wkroczenie Armii Czerwonej na ziemie polskie bez wątpienia oznaczało koniec koszmaru okupacji niemieckiej, ale czy przyniosło Polakom wyzwolenie – takie, jakiego oczekiwali? Czy była to tylko zamiana jednej okupacji na drugą? Choć terror, szczególnie ten odczuwany przez przeciętnych obywateli, niewątpliwie zelżał, to argumentów przeciwko używaniu określenia „wyzwolenie” znajdzie się dużo. I zapewne inaczej wejście Sowietów mogli widzieć Polacy umęczeni niemal sześcioma latami okupacji, a inaczej widzimy to dziś, z perspektywy lat i dalszych wydarzeń. W numerze majowym, w 70. rocznicę zakończenia II wojny światowej, Marcin Zaremba i Piotr Gontarczyk spierają się o charakter wyzwolenia Polski spod władzy niemieckiej. Z Pawłem Machcewiczem, dyrektorem Muzeum II Wojny Światowej, rozmawiamy m.in. o długim cieniu tej wojny – cieniu, który kładzie się nie tylko na pamięci narodowej, lecz także mentalności, wyborach politycznych i dzisiejszych relacjach między narodami, a także wewnątrz nich. Rozmawiamy też o polityce historycznej i o nowoczesnym muzealnictwie.
W maju przypada zarówno rocznica urodzin, jak i śmierci jednego z bohaterów narodowych, Witolda Pileckiego. Z tej okazji rozmawiamy z Zofią Pilecką-Optułowicz, córką Rotmistrza (choć pośmiertnie został awansowany do stopnia pułkownika, dla mnie i chyba też dla wielu na zawsze pozostanie Rotmistrzem). Mam nadzieję, że plakat, który dołączyliśmy, ozdobi niejedno wnętrze, a nasz wybór zdjęcia przyczyni się do jeszcze większej obecności tej wybitnej postaci w świadomości Polaków.
Osiemdziesiąt lat temu odszedł zaś inny wielki Polak, jeden z najważniejszych twórców niepodległości Polski w 1918 roku, Józef Piłsudski. O tym, jak doniosłym wydarzeniem był jego pogrzeb w 1935 roku, przypomina Mariusz Żuławnik.
Osobom pamiętającym jeszcze czasy PRL maj kojarzy się z pochodami pierwszomajowymi, z obowiązkowym entuzjazmem, a pod koniec tej epoki – żałosnym socjalistycznym reliktem, którego już nikt nie brał poważnie. Ta wypaczona wersja święta robotników odeszła już do lamusa, a Jakub Szumski w swoim artykule przypomina ostatni 1 Maja w Polsce Ludowej.
W tym roku swoją skromną 15. rocznicę świętuje także Instytut Pamięci Narodowej. Z tej okazji do numeru dołączyliśmy płytę z wyborem publikacji IPN w wersji cyfrowej.
Zapraszam do lektury!
Redaktor naczelny, Andrzej Brzozowski
