Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Niszczyć, by tworzyć. Germanizacja Żywiecczyzny przez narodowosocjalistyczne Niemcy 1939-1944/45

Autor: Mirosław Sikora 2010

Celem autora niniejszej pracy było prześledzenie w mikroskali procesu germanizacji ziem polskich wcielonych do III Rzeszy, przy czym autor za optymalne dla realizacji wytyczonego celu uznał posłużenie się jednostką administracyjną w postaci powiatu. Powiat był bowiem najniższym spośród tych szczebli administracji niemieckiej, na poziomie których reprezentowane były kluczowe regionalne oraz centralne organy władzy odpowiedzialne za realizację poszczególnych aspektów polityki narodowościowej (Volkstumspolitik).

 

21 września 1940 r policja niemiecka, działająca na polecenie grupy operacyjnej Gestapo w Katowicach, przystąpiła do wysiedlania mieszkańców powiatu żywieckiego (prowincja śląska) z ich rodzinnych domów i gospodarstw. Zasadnicza część tej operacji opatrzonej kryptonimem "Aktion Saybusch" zakończyła się wiosną 1941 r. W jej wyniku do Generalnego Gubernatorstwa deportowano ponad 16 tys. mieszkańców Żywiecczyzny, zaś kolejne 8 tys. po wyrzuceniu z domostw dokwaterowano do innych rodzin na terenie powiatu. W miejsce wygnańców sztab osiedleńczy SS sprowadził zaś kilka tysięcy Niemców z terenów przedwojennej Polski oraz Rumunii. W książce przedstawiono genezę, przebieg i konsekwencje Aktion Saybusch, a także omówiono inne aspekty niemieckiej okupacji region w latach 1939-1945. Autor korzystał z dokumentów i relacji, zgromadzonych w archiwum IPN, w innych polskich archiwach oraz ze źródeł niemieckich.

 

FRAGMENT PUBLIKACJI, s. 207:

 

Christopher Browning, znany badacz problematyki Holokaustu, pisze, w kontekście zagłady Żydów, że proces decyzyjny w III Rzeszy posiadał charakter amorficzny i niestrukturalny, którego nie da się zrozumieć poprzez zastosowanie prostego, linearno- hierarchicznego schematu: decyzja – rozkaz – wykonanie. Zamiast tego Browning proponuje pojmować politykę nazistów w kategorii niesystematycznej i dialektycznej interakcji pomiędzy władzami centralnymi i lokalnymi, prowadzącej do wzajemnej radykalizacji obu szczebli. Z góry miały pochodzić – zdaniem Browninga – zachęta, legitymizacja, wsparcie, w końcu też decyzje i polecenia, podczas gdy na dole spotykamy pomysłowość, inicjatywę, skłonność do eksperymentowania (wręcz satysfakcję z eksperymentowania), a także posłuszeństwo. Stąd w konkretnych przedsięwzięciach bierze się trudność w wyważeniu roli centrali i peryferii.

W przypadku „Aktion Saybusch” zjawisko interakcji czy też sprzężenia zwrotnego zaszło głównie pomiędzy Himmlerem i von dem Bachem. Ten pierwszy zapewniał legalizację (oficjalny rozkaz) i środki do realizacji pomysłu, którego autorem był ten drugi (w kolejnych latach rolę pomysłodawcy i eksperymentatora odgrywał Arlt). Tymczasem ludzie, jak Eichmann, Schäfer, Wendland, von Coelln, Seim i Butschek pełnili funkcję technicznych wykonawców (na centralnym, regionalnym i lokalnym szczeblu). Nieco trudniej przyjdzie zaklasyfikować landrata Heringa czy kreisleitera Scholza. Wprawdzie i oni ostatecznie zostali wpleceni w „aparat techniczny”. Obaj posiadali jednak pewne możliwości kształtowania polityki na szczeblu powiatu, poprzez sugerowanie i inspirowanie przynajmniej swoich bezpośrednich zwierzchników – prezydenta rejencji, względnie nadprezydenta-gauleitera.

Pobierz