Obchodom 100. rocznicy powstania Związku Polaków w Niemczech towarzyszy jubileusz 85. rocznicy powstania Gimnazjum Polskiego w Kwidzynie.
Na tamtejszym placu św. Jana Pawła II w przededniu Święta Niepodległości odbył się wernisaż wystawy „Jesteśmy Polakami. Związek Polaków w Niemczech”. Prezentacja ukazuje historię, dokonania, najważniejsze postacie związane z działalnością organizacji.
Zaprezentowana w Kwidzynie wystawa była pierwszym elementem większego cyklu; prezentacja jego kolejnej części miała miejsce 15 listopada w Lęborku. Wydarzeniem towarzyszącym wernisażowi była także sesja popularnonaukowa w dawnym Gimnazjum Polskim w Kwidzynie. – Setna rocznica powstania Związku Polaków w Niemczech stała się znakomitą okazją do tego, żeby przypomnieć, że część Polaków nie znalazła się w granicach odrodzonej Rzeczypospolitej w 1918 roku. Część Polaków, zamieszkujących historyczne i etniczne ziemie polskie, niestety dalej pozostawała w granicach państwa niemieckiego. Tam żyli i trwali Polacy. I aby nie zostać wynarodowieni, postanowili się zorganizować. W 1922 roku powstał Związek Polaków w Niemczech – wyjaśnia dr Paweł Warot, dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku.
Gość audycji „Przystanek Historia” zaznacza, że po 1918 roku na niemieckich ziemiach mogło pozostać ponad milion Polaków. – Szacuje się, że mniej więcej od półtora do dwóch milionów Polaków zamieszkiwało państwo niemieckie, które było wrogie. Mieli też status mniejszości niemieckiej – dodaje dyrektor gdańskiego oddziału IPN.
Życie jako mniejszość
Zamieszkujący niemieckie państwo Polacy prowadzili szeroką działalność polityczną i gospodarczą. Posiadali oni m.in. swoje banki, sklepy, przedszkola i szkoły. Nie oznacza to jednak, że wiedli spokojne życie. – Przez cały okres istnienia Republiki Weimarskiej, i po 1933 roku, sytuacja Polaków w Niemczech była ciężka. Polacy posiadali swoje domy, banki, kasy, biznesy, szkoły. Ta działalność była utrudniona, zwłaszcza po 1933 roku, jednak im bliżej wojny, tym było gorzej – wyjaśnia dr Paweł Warot.
Wraz z wybuchem II wojny światowej rozpoczęła się represyjna polityka niemieckich władz wobec członków Związku Polaków w Niemczech. – Kiedy wybuchła wojna, Niemcy mieli już sporządzone listy proskrypcyjne działaczy związku. Aresztowanych zostaje około tysiąca dwustu działaczy, represjom jest poddawanych około dwóch tysięcy. Część z nich trafia do obozów koncentracyjnych, gdzie jest mordowana. Majątek został zrabowany przez Niemców, banki polskie utraciły wkłady finansowe. Do dziś nic z tego majątku nie zostało stronie polskiej zwrócone – zaznacza gość Programu 1 Polskiego Radia.
Pamiętać o zbrodniach
W ramach represji w 1940 roku Polakom w Niemczech odebrano prawa mniejszości narodowej, których do dziś nie zwrócono. IPN poprzez swoje działania stara się przypominać o tym, jak potraktowano Polaków na tamtych ziemiach i o nierozliczonej przeszłości. – Formą upamiętnienia działalności Związku Polaków w Niemczech jest bardzo bogata, rozbudowana wystawa. Prezentowaliśmy już jej część w Kwidzynie i Bytomiu. Przed nami również wystawa w Olsztynie. Następnie całość wystawy, z poszczególnych części kraju, pojedzie do Warszawy. 2 grudnia będziemy otwierali tam wielką, złożoną z blisko stu ekspozytorów wystawę – mówi dr Paweł Warot.
– Mamy nadzieję, że później wystawa ruszy dalej, do Niemiec. Naszym pragnieniem jest, aby ta wystawa, która jest także w języku angielskim i niemieckim, była eksponowana na terenie Niemiec. Aby Niemcy, zwłaszcza ci młodzi, dowiedzieli się, jakimi rabusiami i złodziejami mienia polskiego byli ich dziadowie i pradziadowie – podkreśla dyrektor oddziału IPN w Gdańsku.
Ponadto w audycji:
Centrum Edukacyjne Przystanek Historia IPN Wrocław otrzymało imię Kornela Morawieckiego. Odsłonięto także pamiątkową tablicę upamiętniającą założyciela i przewodniczącego Solidarności Walczącej. Jednym z elementów uroczystości była prezentacja aplikacji VR „Szybowcowa ‘87”, która przenosi nas w czasie do końcówki lat 80. XX wieku. Dzięki najnowszym zastosowaniom możemy całkowicie zanurzyć się w wirtualnej rzeczywistości. Użytkownicy zyskują możliwość swobodnego poruszania się po mieszkaniu i eksploracji przestrzeni, w której była drukowana podziemna prasa i inne materiały kolportowane przez członków Solidarności Walczącej. Wśród interaktywnych obiektów do dyspozycji użytkownika są m.in.: radio Julia, z możliwością kalibracji do przechwycenia komunikatów SB, telewizor wyświetlający odcinek „Dziennika Telewizyjnego”, ramka drukarska wraz z innym używanymi do druku rekwizytami. Gość: Barbara Iwanicka, Oddział IPN we Wrocławiu.
Książka „Ekspertyza w sprawie obozu przejściowego w Pruszkowie (Durchgangslager 121 Pruszków) i jego statusu” zawiera ekspertyzę dot. statusu obozu przejściowego w Pruszkowie, dzięki której nadano uprawnienia osób represjonowanych byłym więźniom Dulag 121 Pruszków. Z Marią Zimą-Marjańską z Biura Badań Historycznych IPN, autorką publikacji, rozmawiała Agnieszka Ciecierska.
Wybrane wydarzenia organizowane przez IPN oraz artykuły na portalu przystanekhistoria.pl
