Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Warmia i Mazury w latach 1945–1950. Kształtowanie się stosunków politycznych i narodowościowych

Autor: Dominik Krysiak 2013

Pakiet edukacyjny Warmia i Mazury w latach 1945–1950. Kształtowanie się stosunków politycznych i narodowościowych został przygotowany przez Delegaturę Instytutu Pamięci Narodowej w Olsztynie. Celem wydawnictwa jest usystematyzowanie wiedzy dotyczącej historii województwa olsztyńskiego w pierwszym pięcioleciu powojennym poprzez podanie podstawowych informacji i przedstawienie najważniejszych problemów z zakresu stosunków politycznych i narodowościowych w regionie.

 

Przyjęty zakres chronologiczny teki, obejmujący lata 1945–1950, podyktowany jest przede wszystkim chęcią ujęcia powyższych zagadnień na tle procesu kształtowania się polskiej administracji na omawianym obszarze. Dlatego za datę graniczną obrany został rok 1950, w którym na podstawie reformy administracyjnej wprowadzono nowy podział terytorialny Polski, w tym województwa olsztyńskiego, i zastąpiono urząd wojewody funkcją przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej.

Mamy nadzieję, że w obliczu lekcyjnych ograniczeń czasowych nasza propozycja pomoże przekazywać i upowszechniać wśród uczniów wiedzę z zakresu historii regionalnej. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę, że w prezentowanej tece edukacyjnej nie omówiono wielu zagadnień z historii Warmii i Mazur w latach 1945–1950, zwłaszcza dotyczących sfery gospodarczej, społecznej czy kulturalnej i oświatowej. Jednak naszym celem było przedstawienie najważniejszych elementów i problemów z dziedziny stosunków politycznych i narodowościowych. Być może kolejne opracowania edukacyjne Delegatury IPN w Olsztynie wypełnią tę lukę.

Pakiet edukacyjny składa się z trzech części: materiałów dla ucznia i dla nauczyciela oraz kart pomocniczych. Materiały dla ucznia zawierają artykuł wprowadzający, podzielony na pięć zasadniczych części omawiających zagadnienia z zakresu historii politycznej, administracji, aparatu bezpieczeństwa, działalności podziemia niepodległościowego oraz stosunków narodowościowo-religijnych na obszarze województwa olsztyńskiego i jego wcześniejszych form w latach 1945–1950. Następnie zamieszczono słownik pojęć, biogramy najważniejszych postaci, tablice synchroniczne oraz wybór źródeł będących przeważnie materiałami wytworzonymi przez organa państwowe, samorządowe, administracyjne oraz polityczne. Pod każdym z dokumentów zamieszczono pytania do tekstu. Kolejną cześć stanowią wspomnienia i relacje naocznych świadków wydarzeń omawianych w pakiecie oraz bibliografia dla uczniów. Integralną częścią teki edukacyjnej są materiały pomocnicze (karty) obejmujące zdjęcia, tabele, mapy i wykresy. Z całością ściśle powiązane są materiały dla nauczyciela, zawierające scenariusze lekcyjne, które można w dowolny sposób modyfikować i dostosowywać do indywidualnych potrzeb, oraz tematy esejów dla uczniów. Dopełnieniem jest również wybór najważniejszej literatury, dzięki której zainteresowane osoby będą mogły poszerzyć wiadomości na dany temat.

 

* * *

W wyniku II wojny światowej i decyzji powziętych podczas konferencji w Poczdamie całkowitemu przekształceniu uległa struktura narodowościowa dawnych Prus Wschodnich, w których zaszedł niespotykany dotąd w takiej skali proces wymiany ludności. Niemców zobowiązano – zgodnie z postanowieniami Wielkiej Trójki – do opuszczenia ziem przyznanych Polsce. Ich miejsce mieli zająć przesiedleńcy z obszarów II Rzeczypospolitej wcielonych do ZSRR, głównie z Wileńszczyzny, Wołynia i Podola, osadnicy z centralnej Polski oraz ludność ukraińska i łemkowska przesiedlona w 1947 r. w ramach akcji „Wisła". Tragizm zawierał się w tym, że większość z tych osób została zmuszona do opuszczenia rodzinnych stron, a o ich dramatycznych losach świadczyć może chociażby określanie ich obecnie mianem wypędzonych i przypędzonych.

Cechą charakterystyczną stosunków społecznych panujących w województwie olsztyńskim w pierwszych latach po II wojnie światowej był izolacjonizm poszczególnych grup narodowościowych oraz antagonizmy międzywyznaniowe i międzykulturowe, prowadzące do wzajemnych uprzedzeń i konfliktów. Natomiast wspólnym wyróżnikiem dla mieszkańców tego regionu było poczucie tymczasowości, braku bezpieczeństwa, trudna sytuacja żywnościowa i gospodarcza. Adaptację do nowej rzeczywistości utrudniało prowadzenie niejednokrotnie błędnej polityki narodowościowej przez ówczesne władze państwa polskiego. Jednak wszystkie powyższe czynniki i uwarunkowania wpłynęły także na wykształcenie się wielokulturowego krajobrazu Warmii i Mazur, których skomplikowana historia jest dziedzictwem przyszłych pokoleń.

 

Pobierz