Stan wojenny, wprowadzony 13 grudnia 1981 roku, to jedno z najdramatyczniejszych wydarzeń w historii powojennej Polski. O jego przyczynach i konsekwencjach dowiedzieć można się z rozmowy z Grzegorzem Wołkiem z Biura Badań Historycznych IPN.
Gen. Wojciech Jaruzelski w mundurze na ekranach telewizorów w niedzielny poranek, żołnierze grzejący się przy koksownikach na zaśnieżonych, mroźnych ulicach, czołgi, wozy bojowe w wielu polskich miastach, miasteczkach, zatrzymanie i internowanie działaczy NSZZ „Solidarność” oraz opozycji demokratycznej to jedne z pierwszych obrazów i faktów przywoływanych w związku z tym wydarzeniem, które zatrzymało solidarnościowy ruch sprzeciwu wobec ustroju PRL. Czy komuniści wiedzieli że karnawał Solidarności zakończy się stanem wojennym? – Zdecydowanie komuniści w momencie podpisania Porozumień Sierpniowych w 1980 roku (czyli tych porozumień, na podstawie których powstała Solidarność) od początku myśleli o tym jak ją zniszczyć – mówił w Programie 1 Polskiego Radia Grzegorz Wołk z Biura Badań Historycznych IPN. – Stan wojenny był dla nich tak naprawdę jedynym wyjściem z sytuacji, siły zbrojne, spacyfikowanie oddolnych dążeń do niepodległości, dążeń wolnościowych Polaków – ocenił gość audycji.
W audycji wspomniano również o wydarzeniach, które zapoczątkował Polski Sierpień '80. Były one w sferze zainteresowań służb wywiadowczych państw pozostających w strefie wpływów ZSRR. Specjalne grupy tam pracujące przygotowywały analizy bieżącej sytuacji w Polsce oraz opracowywały wnioski. Jak to wyglądało w NRD? Jak wschodnioniemieckie służby specjalne postrzegały Solidarność? W jaki sposób funkcjonariusze Stasi oceniali sytuację gospodarczą i polityczną „bratniego kraju” w przededniu stanu wojennego? Tego możemy się dowiedzieć z publikacji IPN Raporty polskie Stasi. W przededniu stanu wojennego: czerwiec-grudzień 1981. Obecnie trwają prace nad kolejnymi tomami tego opracowania, będą one dotyczyły stanu wojennego (1981–1983), a także sześciu miesięcy po jego zakończeniu (1983 r.).
Ponadto w audycji:
- O książce Andrzeja Paczkowskiego "Fakty, pogłoski, nastroje. Dziennik czasu wojennego (14 XII 1981 – 13 VIII 1982)" – w opracowaniu prof. Patryka Pleskota, który opowiedział o dzienniku, czyli spisywanych na gorąco notatkach wybitnego historyka i aktywnego działacza opozycji demokratycznej czyli prof. Andrzeja Paczkowskiego, m. in. o pierwszych godzinach, dniach, tygodniach i miesiącach stanu wojennego. Dramatyczna noc z 12 na 13 grudnia 1981 r. zapadła autorowi w pamięć przede wszystkim z powodu… bólu zęba. O swoich notatkach prof. Paczkowski napisał: „Dziwny jest taki dziennik pozbawiony choćby odrobiny refleksji”. Czy słusznie?
- „Było, będzie”, czyli propozycje artykułów z portalu przystanekhistoria.pl oraz wybrane wydarzenia organizowane przez IPN (laureaci nagród Kustosz Pamięci Narodowej; konkurs Audycja Historyczna Roku; 50. rocznica Grudnia ’70).
