Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Golgota kobiet. Relacje więźniarek Ravensbrück i innych obozów koncentracyjnych ze zbiorów Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund

Autor: Zbigniew Stanuch 2022

Pod koniec 2016 r. do Oddziałowego Archiwum IPN w Szczecinie zostały przekazane protokoły przesłuchań byłych więźniarek i więźniów obozów koncentracyjnych położonych w Niemczech i na terenach okupowanych przez Niemców. Materiały te zostały sporządzone przez pracowników Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund. Publikacja ukazuje nie tylko życie codzienne w żeńskim obozie Ravensbrück, lecz także przybliża działalności Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund jako jednej z polskich placówek naukowych na emigracji.

 

Gdy wypowiadamy słowo „Ravensbrück”, od razu przychodzi nam na myśl największy nazistowski obóz koncentracyjny dla kobiet. Inne walory turystyczne tego regionu, chociażby położenie nieopodal jezior: Röblinsee, Baalensee, Schwedtsee, umykają w zetknięciu z ponurą historią tego miejsca. Obóz został położony w odległości około 80 km od Berlina, stolicy Niemiec, niedaleko  miejscowości Fürstenberg, w niemieckiej Brandenburgii. Stał się miejscem męczeństwa i śmierci tysięcy więźniarek pochodzących z różnych stron świata.

Gdy Adolf Hitler doszedł do władzy w 1933 r., zaczął się w całych Niemczech czas terroru, masowe aresztowania i osadzanie w więzieniach bądź w obozach koncentracyjnych jego przeciwników politycznych. Już w 1933 r. powstały pierwsze tego typu obozy w Dachau i Oranienburgu. W tym samym roku powstał także pierwszy niemiecki kobiecy obóz koncentracyjny ulokowany w Nohringen w okręgu Nordheim. Stamtąd więźniarki zostały przeniesione do innego więzienia, które znajdowało się w Lichtenburgu koło Torgau.

Szacuje się, że do 1939 r. w całych Niemczech zorganizowano około stu obozów, wliczając w to również różnego rodzaju filie i tzw. podobozy. Podlegały one Głównemu Urzędowi Bezpieczeństwa Rzeszy, Głównemu Urzędowi Gospodarki i Administracji SS oraz Inspektoratowi Obozów Koncentracyjnych, który w 1942 r. został włączony do GUGiA. Odpowiedzialnym za powstanie obozów był Heinrich Himmler, który lubił umieszczać je w miejscach naturalnie pięknych – i najlepiej nie na widoku. W połowie II wojny światowej było ich 15 tys.

Na początku trafiali do nich komuniści i socjaldemokraci. Później przyszedł czas na wyznawców różnych religii, np. katolików, „badaczy Pisma Św.”, czyli świadków Jehowy oraz wierzących z kościołów protestanckich. Pamiętać należy również o obowiązującym wówczas artykule 175 niemieckiego Kodeksu karnego, na mocy którego ścigano i karano homoseksualistów. W dalszej kolejności, od 1938 r., osadzano w tych miejscach ludność narodowości żydowskiej. Po wybuchu wojny cały system funkcjonowania sieci obozów koncentracyjnych został rozciągnięty na kraje okupowane.

Reżim Hitlera nie oszczędzał również kobiet. Oprócz więźniarek zatrzymanych ze względów politycznych, do więzień trafiały także kryminalistki, prostytutki, złodziejki, czyli osoby wywodzące się ze środowisk kryminogennych. Z czasem jednak okazało się, że w więzieniach zaczyna brakować miejsca i dlatego zrodziła się koncepcja wybudowania obozu z przeznaczeniem tylko dla kobiet. Decyzja o jego lokalizacji nieopodal miejscowości Fürstenberg zapadła w 1938 r. Sarah Helm, autorka monografii o Ravensbrück,  stwierdziła, że na wybór Himmlera wpływ miało naturalne piękno okolicy. On wierzył w to, że „oczyszczanie niemieckiej krwi powinno przebiegać w bliskości natury, a orzeźwiające powietrze niemieckich lasów odgrywało główną rolę w mitologii Heimat – niemieckiej ojczyzny”. Nie bez znaczenia była również bliskość Berlina, która umożliwiała Himmlerowi częste przyjazdy na inspekcje do obozu, oraz położenie w odległości 45 km od Ravensbrück męskiego obozu w Sachsenhausen. To właśnie tamtejsi więźniowie przystąpili w listopadzie 1938 r. do prac związanych z jego budową.

 

Pobierz