Niemcy karali zarówno prowadzących nauczanie, jak i uczniów, a także właścicieli lokali, w których odbywały się komplety – więzieniem, zsyłką do obozów koncentracyjnych lub rozstrzelaniem. Mimo to tajnym nauczaniem objęto ok. 1,5 mln dzieci, ok. 100 tys. młodzieży na poziomie szkoły średniej i wyższej. W pracę dydaktyczną zaangażowanych było kilkadziesiąt tysięcy pedagogów, którzy za tę działalność płacili często cenę najwyższą: w latach 1939–1945 życie straciło 8,5 tys. polskich nauczycieli.
W artykule Jarosława Szarka Dzieło ludzi wewnętrznie wolnych opisujemy walkę związkowców Huty „Katowice” o taką zmianę obowiązującego w PRL prawa, aby działalność wolnych związków zawodowych była w Polsce legalna. Porozumienie Katowickie podpisane 11 września 1980 r. wydaje się do dziś niedoceniane.
Przedstawiamy też postać błogosławionego ks. Jana Machy w poruszających świadectwach członków jego rodziny.
W „Biuletynie IPN” znajduje się kod QR do filmu Hanny Etemadi Indeks i karabin o tajnym nauczaniu w Polsce okupowanej przez Niemców. Prenumeratorzy otrzymają DVD z filmem.
SPIS TREŚCI
Tajne nauczanie
- Wiesław J. Wysocki – Tajne nauczanie
- Marta Burghardt – Teatr Rapsodyczny w czasie okupacji niemieckiej
- Waldemar Brenda – Kulturowa partyzantka. Tajne nauczanie na północnym Mazowszu
- Tadeusz Zych – „Leśna” matura
- Grzegorz Ostasz – „Kuźnica” – konspiracyjna oświata ZWZ/AK w Inspektoracie Rzeszów
- Aleksandra Pietrowicz – Przemęczony kuferek. Tajna oświata w okupowanej Wielkopolsce 1939–1945
- Wojciech Frazik – Konspiracyjny think tank – Instytut Europy Środkowej
Sylwetki
- Artur Kubaj – Przywódca robotniczych serc. Aleksander Krystosiak (1922–2002)
- Jerzy Dąbrowski – Błogosławiony ks. Jan Macha (1914–1942)
Komentarze historyczne
- Barbara Hirsz – Tajna historia zamojskiej twierdzy
- Marta Kupczewska – Kuropaty – miejsce masowych egzekucji sowieckich
- Bożena Koszel-Pleskaczuk – Białostoccy pedagodzy
- Daniel Szlachta – Strajki w kopalniach Jastrzębia Zdroju w 1978 roku
- Jarosław Szarek – Dzieło ludzi wewnętrznie wolnych
- Kinga Hałacińska – Mieleckie Drzewo Życia
Recenzja
- ks. Jarosław Wąsowicz SDB – Męczennik komunizmu. Błogosławiony ks. Tytus Zeman (1915–1969)
