Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Audio/Video

„Bo dawał Żydom chleb”. Tadeusz Nowak ps. Szperacz (Skarżysko-Kamienna)

Autor: Tomasz Domański
„Opiekowali się mną serdecznie i nigdy nie zmienili swojego dobrego stosunku do mnie”. Historia Sabiny Honigwachs. Z dziejów pomocy Żydom.
TYLKO U NAS
Artykuł

„Opiekowali się mną serdecznie i nigdy nie zmienili swojego dobrego stosunku do mnie”. Historia Sabiny Honigwachs. Z dziejów pomocy Żydom.

Autor: Michał Kalisz
Aby uratować z Holokaustu jedną osobą, czasem potrzebna była współpraca, zaangażowanie i zaufanie dziesiątek osób. Dzieje ukrywania Sabiny Honigwachs z powiatu gorlickiego pokazują jak trudnym przedsięwzięciem było ocalenie choćby jednego istnienia ludzkiego.
„Sprawiedliwe” siostry - Maria Dyrda i Klara Zroski
TYLKO U NAS
Artykuł

„Sprawiedliwe” siostry - Maria Dyrda i Klara Zroski

Autor: Aleksandra Namysło
Mira Rembiszewska urodziła się w 1938 r. w Będzinie. Tu także, już podczas wojny, przyszła na świat Lusia Taus. Obie podczas okupacji niemieckiej skazane na Zagładę, zostały szczęśliwie ocalone przez dwie siostry, z domu Madejskie – mieszkankę Sosnowca Marię Dyrda i Klarę Zroską z Chorzowa.
„Żal było mi tych ludzi, chcieli żyć.” Rodzina Kobylców z Michałkowic z pomocą Żydom
TYLKO U NAS
Artykuł

„Żal było mi tych ludzi, chcieli żyć.” Rodzina Kobylców z Michałkowic z pomocą Żydom

Autor: Aleksandra Namysło
1 sierpnia 1943 r. Niemcy rozpoczęli akcje likwidacji dwóch największych gett w rejencji katowickiej, w Będzinie i Sosnowcu, wywożąc ich mieszkańców do znajdującego się około 50 km na południe KL Auschwitz. Żydzi próbowali przetrwać wysiedlenie ukrywając się w przygotowanych wcześniej bunkrach.
<i>Kto nie potępia – ten przyzwala</i>. „Protest” Zofii Kossak-Szczuckiej
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Kto nie potępia – ten przyzwala. „Protest” Zofii Kossak-Szczuckiej

Autor: Martyna Grądzka-Rejak
W upalne lato, kilka tygodni po rozpoczęciu tzw. Wielkiej Akcji, deportacji Żydów z getta warszawskiego do obozu zagłady Treblinka II, pisarka i działaczka społeczna Zofia Kossak-Szczucka oraz inni członkowie Frontu Odrodzenia Polski przygotowali ulotkę „Protest”. 11 sierpnia 1942 r. konspiracyjnie dystrybuowano ją na ulicach okupowanej Warszawy.
<i>Władysław Kosiba dał mi szklankę mleka i kawałek chleba</i>…. Zapomniana karta ratowania Żydów w Bieczu
TYLKO U NAS
Artykuł

Władysław Kosiba dał mi szklankę mleka i kawałek chleba…. Zapomniana karta ratowania Żydów w Bieczu

Autor: Michał Kalisz
Historia Izaaka Götza z Biecza, która stała się kanwą poniższego tekstu jest jedną z wielu jakie wydarzyły się w czasie II wojny światowej. Człowiek podał pomocną dłoń drugiemu człowiekowi, który był w potrzebie, Polak pomógł Żydom.
1 maja 1962 roku – początek upamiętniania Sprawiedliwych wśród Narodów Świata
TYLKO U NAS
Artykuł

1 maja 1962 roku – początek upamiętniania Sprawiedliwych wśród Narodów Świata

Autor: Szymon Pietrzykowski
Dyskusje o Sprawiedliwych w Polsce, i nie tylko, często toczą się z pominięciem genezy i specyfiki tego odznaczenia.
97 sprawiedliwych. Pacyfikacja Białki za pomoc ukrywającym się Żydom i jeńcom sowieckim
TYLKO U NAS
Artykuł

97 sprawiedliwych. Pacyfikacja Białki za pomoc ukrywającym się Żydom i jeńcom sowieckim

Autor: Rafał Drabik
Białka to niewielka wieś położona obecnie w gminie Dębowa Kłoda, w pow. parczewskim. 7 grudnia 1942 r. na zawsze zmienił historię tej miejscowości. W wyniku brutalnej pacyfikacji zamordowano 97 Polaków i ukrywającą się we wsi Żydówkę.
Akcja „Reinhardt” na prowincji. Przykład Markowej
POLECAMY
Artykuł

Akcja „Reinhardt” na prowincji. Przykład Markowej

Autor: Mateusz Szpytma
Holocaust nie był przejawem spontanicznych działań takich czy innych grup narodowościowych. Był efektem działalności państwa – Rzeszy Niemieckiej – które podjęło ludobójcze decyzje i użyło całej swojej potęgi, aby wymordować naród żydowski.
Akcja paczkowa Polskiego Komitetu Pomocy Uchodźcom w Portugalii na rzecz Żydów w Generalnym Gubernatorstwie
TYLKO U NAS
Artykuł

Akcja paczkowa Polskiego Komitetu Pomocy Uchodźcom w Portugalii na rzecz Żydów w Generalnym Gubernatorstwie

Autor: Alicja Gontarek
Podczas drugiej wojny światowej Portugalia stała się bardzo ważnym krajem, w którym po ewakuacji rządu polskiego z Francji w 1940 r. znalazło się wielu polskich uchodźców, w tym także kierownicy państwa polskiego.
Audio/Video

Anna i Sara. Anna Bogdanowicz (Jasło i Kielce)

Autor: Edyta Krężołek
Anna Poray-Wybranowska. Zachować ślad
POLECAMY
Artykuł

Anna Poray-Wybranowska. Zachować ślad

Autor: Robert Buliński
Anna Poray-Wybranowska, polska działaczka społeczna na emigracji, przez wiele lat zajmowała się dokumentowaniem relacji o pomocy udzielanej ludności żydowskiej przez Polaków podczas II wojny światowej.
Błogosławieni Sprawiedliwi. Życiorys Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich rodziny
POLECAMY
Artykuł

Błogosławieni Sprawiedliwi. Życiorys Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich rodziny

Autor: Mateusz Szpytma
Dlaczego, ryzykując życie, zdecydowali się na tak heroiczny krok? Historykowi trudno jest odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ – co zrozumiałe – nie dzielili się niepotrzebnie swoimi motywacjami. Pewne światło rzucają na to zakreślone w należącej do Ulmów Ewangelii przypowieści o Miłosiernym Samarytaninie oraz inny fragment o miłości bliźniego.
Bohater nie bierze się znikąd. Zanim Henryk Sławik ratował Żydów w czasie wojny
TYLKO U NAS
Artykuł

Bohater nie bierze się znikąd. Zanim Henryk Sławik ratował Żydów w czasie wojny

Autor: Tomasz Kurpierz
Henryk Sławik, jeden z największych Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, skazany był na zapomnienie – na tyle skutecznie, że jego nazwisko jeszcze kilka lat temu niewiele mówiło nawet na Górnym Śląsku, regionie, w którym żył i pracował przez cały okres międzywojenny.
Boży szaleniec w czasach Zagłady. Zofia Kossak-Szczucka
POLECAMY
Biogram / Biografia

Boży szaleniec w czasach Zagłady. Zofia Kossak-Szczucka

Autor: Paweł Skibiński
Była wybitną, uznaną pisarką katolicką. W czasie wojny organizowała z bezgranicznym poświęceniem konspiracyjną pomoc charytatywną, zwłaszcza dla Żydów.
Audio/Video

Bunkier pod łóżkiem. Rodzina Kobylców ze Śląska

Autor: Aleksandra Namysło
Chcieli pomóc. Rodzina Klepadłów
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Chcieli pomóc. Rodzina Klepadłów

Autor: Magdalena Dzienis-Todorczuk
Ta historia nie ma szczęśliwego zakończenia. Zginęli i ukrywający się Żydzi, i dwaj Polacy, którzy udzielili im schronienia. Szczegóły znamy dziś dzięki powojennym zeznaniom świadków.
Audio/Video

Czerwone korale. Egzekucja w Wolicy i Wierzbicy

Autor: Martyna Grądzka-Rejak
Czerwone korale. Egzekucja w Wolicy i Wierzbicy
Audio/Video

Czerwone korale. Egzekucja w Wolicy i Wierzbicy

Egzekucja w Wolicy i Wierzbicy była jedną z największych egzekucji na terenie Generalnego Gubernatorstwa, wykonaną na osobach udzielających pomocy Żydom. Po wojnie ciała Kucharskich przeniesiono na cmentarz w Kozłowie. Na wniosek Piotra Książka, wnuka zamordowanego Piotra Książka, Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Krakowie przeprowadziło 24 maja 2022 r. ekshumację szczątków czterech osób z rodziny Książków. Natrafiono przy tym na czerwone korale jednej z ofiar, prawdopodobnie Julii. O niemieckim mordzie dokonanym na Polakach, którzy ratowali Żydów opowiada Martyna Grądzka-Rejak.
Doktor Antoni Docha. Sprawiedliwy lekarz Grodzieńszczyzny
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Doktor Antoni Docha. Sprawiedliwy lekarz Grodzieńszczyzny

Autor: Jakub Gołębiewski
Pewnego dnia doktor Antoni Docha otrzymał gryps: „Panie kolego, jeśli jesteś chrześcijaninem, jeżeli wierzysz w Boga, musisz nam pomóc”. Tak zaczęła się jego niezwykła misja ratowania Żydów.
Dyplomaci ratujący Żydów: Wallenberg, Sławik i Sugihara
TYLKO U NAS
Artykuł

Dyplomaci ratujący Żydów: Wallenberg, Sławik i Sugihara

Autor: Roman Gieroń
„Kto ratuje jedno życie, jakby świat cały ratował” – czytamy na dyplomach nadawanych przez Yad Vashem. Podczas drugiej wojny światowej niektórzy przedstawiciele dyplomatyczni ratowali tysiące „światów”. Wiedza o ich czynach jest ciągle niedostateczna.
Audio/Video

Egzekucja w Wolicy i Wierzbicy była jedną z największych egzekucji na terenie Generalnego Gubernatorstwa, wykonaną na osobach udzielających pomocy Żydom. O tym niemieckim mordzie dokonanym na Polakach, którzy ratowali żydowskich współobywateli opowiada Martyna Grądzka-Rejak.

Autor: Martyna Grądzka-Rejak
Audio/Video

Fałszywe dokumenty. Na ratunek Żydom

Grupa Ładosia
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Grupa Ładosia

Autor: Jerzy Dąbrowski
Gdy świat zachodni nie chciał słyszeć o zagładzie Żydów, polscy dyplomaci ruszyli do brawurowej akcji ratowania tysięcy ludzi przed pewną śmiercią.
Henryk Sławik i József Antall
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Henryk Sławik i József Antall

Autor: Tomasz Kurpierz
Gdy w drodze do więzienia Węgier József Antall chciał podziękować Henrykowi Sławikowi za uratowanie życia, ten powiedział szeptem: „Tak odpłaca się Polska!”.
Heroizm przezwyciężył lęk
POLECAMY
Wywiad

Heroizm przezwyciężył lęk

Autor: Mateusz Szpytma, Jan M. Ruman
„Ulmowie pokazują represyjność machiny niemieckiej wobec Polaków. U nas śmierć była karą za wiele czynów. Jest nadzieja, że ludzie na całym świecie za pośrednictwem Ulmów poznają też inne historie Polaków ratujących Żydów” – mówi Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej.
Hipolit Aleksandrowicz – ziemianin pomagający Żydom na ziemi dobrzyńskiej
POLECAMY
Artykuł

Hipolit Aleksandrowicz – ziemianin pomagający Żydom na ziemi dobrzyńskiej

Autor: Kinga Czechowska
Niewiele znamy przypadków pomocy Żydom przez przedstawicieli ziemiaństwa. Tym ciekawsza staje się historia hr. Hipolita Aleksandrowicza, posiadacza dóbr w ziemi dobrzyńskiej, który w trakcie niemieckiej okupacji wykorzystywał swą pozycję i majątek, by pomagać zarówno okolicznym Polakom, jak i Żydom.
Historia pomocy udzielonej Matyldzie Engelman i jej córce przez Mariana Dworczyka – lekarza Sanatorium „Górka” w Busku-Zdroju
TYLKO U NAS
Artykuł

Historia pomocy udzielonej Matyldzie Engelman i jej córce przez Mariana Dworczyka – lekarza Sanatorium „Górka” w Busku-Zdroju

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Pomysłodawcą i budowniczym Sanatorium „Górka” w Busku-Zdroju był dr Szymon Starkiewicz. W 1926 r. szpital przyjął pierwszych pacjentów. We wrześniu 1939 r. na „Górkę” zwożono rannych cywili oraz żołnierzy Wojska Polskiego.
Hrabina Erzsébet Szapáry. Opiekunka polskich uchodźców na Węgrzech w latach 1939-1944
TYLKO U NAS
Biogram / Biografia

Hrabina Erzsébet Szapáry. Opiekunka polskich uchodźców na Węgrzech w latach 1939-1944

Autor: Maria Zima-Marjańska
Po wybuchu II wojny światowej tysiące Polaków, dzięki funkcjonującej ponownie od marca 1939 roku granicy polsko-węgierskiej, znalazło na Węgrzech schronienie i drugi dom na czas wojny. Pomimo że Węgrzy byli sojusznikami Hitlera, nie sprzeniewierzyli się idei polsko-węgierskiego braterstwa.
Audio/Video

Jak Franciszek i Stanisława Andrzejczykowie próbowali ocalić bezbronnych Żydów? Jak udawało się im zapewnić żywność dla ukrywanych? Co stało się z rodziną, gdy cały jej dobytek trafił w ręce niemieckich okupantów? Kolejna część serii „Nie tylko Ulmowie”.

Autor: Sebastian Pilarski
Jak ocalono żydowskiego chłopca
POLECAMY
Artykuł

Jak ocalono żydowskiego chłopca

Autor: Anna Pyżewska
Jesienią 1942 r. piętnastoletni Arie Fajwiszys znalazł się w pociągu wiozącym do Treblinki setki Żydów z warszawskiego getta. Zdarzył się cud: chłopiec ocalał. Było to możliwe dzięki pomocy wielu osób, które napotkał na swej drodze. Tą najważniejszą był katolicki ksiądz – Stanisław Falkowski.
Audio/Video

Jak Władysława i Stanisław Krysiewiczowie próbowali ocalić życie bezbronnych Żydów? Dlaczego małżeństwo zostało rozdzielone? Czy dzieci Krysiewiczów miały szansę przeżyć? Historię przedstawia dr hab. Sebastian Piątkowski.

Autor: Sebastian Piątkowski
Kościół ratujący Żydów
POLECAMY
Artykuł

Kościół ratujący Żydów

Autor: ks. Jarosław Wąsowicz SDB
Wielu jakby dziś nie pamięta, że podczas wojny wszyscy obywatele Polski podlegali okupacyjnemu terrorowi. Pewnie stąd pytania, czy ówczesna pomoc Kościoła dla Żydów była wystarczająca. Dobrze jest więc przypominać o skali represji wobec Kościoła i o skali pomocy, jakiej mimo to udzielał on Żydom.
Kryjówka odnaleziona w Otwocku. „Jeśli człowiek ratuje jedno życie, to jakby uratował cały świat…”
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Kryjówka odnaleziona w Otwocku. „Jeśli człowiek ratuje jedno życie, to jakby uratował cały świat…”

Autor: Tomasz Sikorski
Do zastępcy prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr. Mateusza Szpytmy 20 grudnia 2018 r. zadzwoniła pani Joanna Bąk, „Członek-Potomek” Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, wnuczka odznaczonych medalem nadawanym przez Instytut Yad Vashem.
Kryjówki dla Żydów
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Kryjówki dla Żydów

Autor: Tomasz Domański
Badania naukowe prowadzone w zakresie polskiej pomocy świadczonej Żydom podczas niemieckiej okupacji wyraźnie przekonują, że najwięcej takich przypadków miało miejsce na wsiach. Tam też najczęściej dochodziło do krwawych represji za pomoc Żydom wymierzanych przez lokalne jednostki niemieckiej policji porządkowej.
Losy uratowanych dzieci żydowskich. Cztery bardzo smutne historie
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Losy uratowanych dzieci żydowskich. Cztery bardzo smutne historie

Autor: Paweł Kornacki
W polskich rodzinach przechowały się setki, tysiące żydowskich dzieci. Po wojnie każde z nich było na wagę złota dla odradzającej się społeczności żydowskiej. Były one jednak bezcenne także dla wielu spośród przybranych rodziców. Fakt ten musiał zrodzić konflikt.
Ludobójstwo niemieckie na polskich Żydach
Z PODRĘCZNIKA HISTORII
Artykuł

Ludobójstwo niemieckie na polskich Żydach

Autor: Marek Gałęzowski
Decyzja o kapitulacji Warszawy we wrześniu 1939 r. przypadła w wigilię żydowskiego Święta Szałasów. Tego dnia samoloty niemieckie zrzuciły ulotki, w których znalazły się słowa: „Wesołych Świąt Żydzi. Niemiecki Wehrmacht pozdrawia Was i życzy Wesołych Świąt”.
Marciniakowie – jedna z wielu polskich rodzin zamordowanych za ratowanie Żydów
TYLKO U NAS
Artykuł

Marciniakowie – jedna z wielu polskich rodzin zamordowanych za ratowanie Żydów

Autor: Marcin Krzysztofik
W czasie II wojny światowej wśród ofiar niemieckich zbrodni znalazło się wiele polskich rodzin. Często ich dramat dopełnił się po jej zakończeniu, w związku z oporem stawianym komunizmowi, instalowanemu na ziemiach polskich pod groźbą sowieckich bagnetów. Takie m.in. były losy rodziny Marciniaków, którzy stali się ofiarą dwóch totalitaryzmów – niemieckiego i komunistycznego.
Maria i Maria
POLECAMY
Artykuł

Maria i Maria

Autor: Anna Zechenter
Podczas niemieckiej okupacji żyły w Krakowie dwie Marie Bożkówny: pierwsza – pochodząca z katolickiej rodziny Bożków; i druga, właściwie Helena Goldstein – uratowana z krakowskiego getta przez przyjaciółkę, która podzieliła się z nią tożsamością, ryzykując życie nie tylko swoje, ale i rodziny.
Maria Śpiewak „Mala” – żołnierz AK i więzień polityczny
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Maria Śpiewak „Mala” – żołnierz AK i więzień polityczny

Autor: Joanna Żelazko
Przejawów szczególnej surowości sądów „ludowego” państwa doświadczali bardzo często ci, którzy w czasie II wojny światowej wykazali się bohaterską postawą wobec wroga. Jedną z ofiar tego systemu była piotrkowianka – Maria Magdalena Śpiewak, z domu Justyna.
Audio/Video

Matka czwórki dzieci. Rodzina Strutyńskich z Drohobycza

Autor: Wojciech Hanus
Matka i córka - zamordowane za pomoc Żydowi
POLECAMY
Artykuł

Matka i córka - zamordowane za pomoc Żydowi

Autor: Mariusz Sawa
W okresie okupacji niemieckiej na placu koło młyna w Sosnowicy zostały zamordowane przez Niemców dwie kobiety, Stanisława Kamińska i jej córka Halina. Była to kara za pomoc, również wówczas zabitemu, nieznanemu z nazwiska Żydowi.
Mieszkańcy Buska-Zdroju niosący pomoc ludności żydowskiej. Wybrane przykłady
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Mieszkańcy Buska-Zdroju niosący pomoc ludności żydowskiej. Wybrane przykłady

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
W czasie okupacji niemieckiej na terenach Kreishautpmannschaft Busko przebywało ok. 26 tysięcy Żydów. Część mieszkańców tego powiatu, ryzykując swoje i swoich rodzin życie, udzielała pomocy prześladowanym przez Niemców Żydom. Wśród niosących pomoc znajdowały się też osoby zamieszkujące Busko-Zdrój.
Mieszkańcy gminy Nowy Korczyn niosący pomoc ludności żydowskiej. Wybrane przykłady
TYLKO U NAS
Artykuł

Mieszkańcy gminy Nowy Korczyn niosący pomoc ludności żydowskiej. Wybrane przykłady

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Przed II wojną światową Nowy Korczyn zamieszkiwało 4 000 mieszkańców - 75% stanowili Żydzi. Podobnie jak w innych częściach Kreishauptmannschaft Busko, wiosną 1941 r. Niemcy utworzyli w miasteczku getto.
Mieszkańcy wsi zamordowani i represjonowani za pomoc Żydom
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Mieszkańcy wsi zamordowani i represjonowani za pomoc Żydom

Autor: Tomasz Domański
„Każdy Polak, który żyda przyjmie i przetrzyma […] staje się karygodnym. Również będzie karany karą śmierci, który uciekłym albo policyjnie niemeldowanym żydom użycza pomieszczenia albo wyżywienia względnie sprzedaje im środki żywnościowe”.
Największy „żydowski hotel” w Stanisławowie
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Największy „żydowski hotel” w Stanisławowie

Autor: Tomasz Gonet
Tuż po wkroczeniu do Stanisławowa niemieckie władze okupacyjne rozpoczęły zakrojone na szeroką skalę działania wymierzone przeciwko miejscowej społeczności żydowskiej. Grabieżcza polityka okupantów doprowadziła do szybkiej pauperyzacji tej grupy ludności.
Niezwykły przypadek Marii Flato
TYLKO U NAS
Artykuł

Niezwykły przypadek Marii Flato

Autor: Janusz Wróbel
W końcu marca 1953 r. w gmachu Głównego Zarządu Informacji MON w Warszawie stawiła się na przesłuchanie Maria Flato. Wezwano ją w związku ze śledztwem prowadzonym wobec jej męża Stanisława Flato, wysokiego funkcjonariusza wywiadu PRL, aresztowanego pod zarzutami zdrady i szpiegostwa.
Ocalenie doktor Olgi Lilien
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Ocalenie doktor Olgi Lilien

Autor: Tadeusz Zych
Mieszkańcy Mokrzyszowa uratowali Olgę Lilien w czasie okupacji. Ona pozostała im wierna do końca.
Ofiary – szmalcownicy, pomoc – bierność
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Ofiary – szmalcownicy, pomoc – bierność

Autor: Robert Spałek
Getto dla polskich Żydów w Warszawie zostało utworzone i zagrodzone na rozkaz okupanta niemieckiego w listopadzie 1940 r. Już w styczniu 1941 roku za murami getta znajdowało się ok. 396 tys. Żydów, trzy miesiące później – 450 tys., a latem – według danych niemieckich – 490 tys. (i był to okres największego zagęszczenia tego terenu).
Audio/Video

PASZPORTY PARAGWAJU - film dokumentalny

Początek upamiętniania Sprawiedliwych wśród Narodów Świata
WARTO ZAJRZEĆ
Artykuł

Początek upamiętniania Sprawiedliwych wśród Narodów Świata

Autor: Szymon Pietrzykowski
Dyskusje o Sprawiedliwych w Polsce, i nie tylko, często toczą się z pominięciem genezy i specyfiki tego odznaczenia.
Audio/Video

Polacy ratujący Żydów pod okupacją niemiecką

Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi

Autor: Tomasz Domański
Szacuje się, że na ziemiach polskich w okresie okupacji niemieckiej, w dzieło pomocy ludności żydowskiej zaangażowanych było od 30 tys. do 300 tys. Polaków. Tylko niewielka część z nich została uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Polskie Państwo Podziemne wobec Zagłady (1942-1945)
WARTO ZAJRZEĆ
Artykuł

Polskie Państwo Podziemne wobec Zagłady (1942-1945)

Autor: Jan Żaryn
Polska nie tylko wzięła na siebie obowiązek informowania świata o Zagładzie, lecz także podjęła starania, by udzielanie pomocy Żydom stało się jednym z celów trwającej wojny.
Audio/Video

Pomagać nawet w Auschwitz. Romualda i Feliks Ciesielscy z Krakowa

Autor: Martyna Grądzka-Rejak
Pomoc rodziny Paszków i Godzieków zbiegłym więźniom żydowskim z marszu ewakuacyjnego z KL Auschwitz
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Pomoc rodziny Paszków i Godzieków zbiegłym więźniom żydowskim z marszu ewakuacyjnego z KL Auschwitz

Autor: Aleksandra Namysło
Na skutek ofensywy wojsk Armii Czerwonej, 17 stycznia 1945 r. rozpoczęła się ewakuacja więźniów KL Auschwitz i jego podobozów. Pierwsza trasa piesza prowadziła przez miasta i miejscowości: Oświęcim – Pszczyna – Wodzisław Śląski. Ewakuowano nią około 25 tys. więźniów. Druga trasa obejmowała odcinki: Oświęcim – Tychy – Mikołów – Przyszowice – Gliwice.
Pomoc ukrywającym się Żydom w powiecie biłgorajskim
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Pomoc ukrywającym się Żydom w powiecie biłgorajskim

Autor: Rafał Drabik
Zagłada ludności żydowskiej, jaka miała miejsce w 1942 r., zapoczątkowała jednocześnie kolejny etap w historii okupacyjnej Polski. Trudno znaleźć region, na którym nie mielibyśmy do czynienia z mordowaniem czy wywózkami Żydów na skalę do tej pory niewyobrażalną.
Pomoc Żydom karana śmiercią. Zarys niemieckich przepisów okupacyjnych na obszarze Europy
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Pomoc Żydom karana śmiercią. Zarys niemieckich przepisów okupacyjnych na obszarze Europy

Autor: Martyna Grądzka-Rejak, Aleksandra Namysło
Czy poza okupowanymi obszarami II RP groziła ze strony niemieckiego okupanta kara śmierci za ukrywanie Żydów? Temat ten wymaga głębszego zbadania i uwzględnienia specyfiki różnych obszarów znajdujących się pod kontrolą III Rzeszy.
Ppor. Teodor Fabian Pajewski, żołnierz ZWZ i AK, Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata
POLECAMY
Biogram / Biografia

Ppor. Teodor Fabian Pajewski, żołnierz ZWZ i AK, Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata

Autor: Artur Podgórski
Urodził się 14 września 1915 r. w Warszawie w wielodzietnej rodzinie. Tajemnicą pozostaje, dlaczego w dorosłym życiu posługiwał się datą 20 stycznia 1917 r. jako dniem urodzenia.
Audio/Video

Przewinęło się dwustu. Zofia Klemens z Katowic

Autor: Aleksandra Namysło
Przywódca konspiracji socjalistycznej w Krakowie w latach 1939-1944, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
WARTO ZAJRZEĆ
Artykuł

Przywódca konspiracji socjalistycznej w Krakowie w latach 1939-1944, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Autor: Maciej Żuczkowski
Adam Rysiewicz urodził się 24 lutego 1918 r. w Wilczyskach-Jeżowie w powiecie Grybowskim. Był synem Mikołaja i Genowefy z domu Krzysztoń. Szkołę powszechną ukończył w Bobowej, a w 1936 r. liceum im. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu. Po maturze rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Tu zaangażował się w działalność struktur młodzieżowych PPS.
Rada Pomocy Żydom „Żegota”
TYLKO U NAS
Artykuł

Rada Pomocy Żydom „Żegota”

Autor: Marcin Urynowicz
Rada Pomocy Żydom przy Pełnomocniku Rządu RP w Kraju, zwana „Żegotą”, była jedyną w Europie lat 1939-1945 organizacją pomocy Żydom oficjalnie afiliowaną przy władzach państwowych.
Ratując bliźnich złożyli najwyższą ofiarę
PAMIĘTAMY
Wspomnienie

Ratując bliźnich złożyli najwyższą ofiarę

Autor: Roman Gieroń, Jakub Ryba
W marcu 1943 r. w Siedliskach koło Miechowa niemieccy funkcjonariusze za ukrywanie kilku mężczyzn z rodziny Gottfriedów zamordowali Wincentego i Łucję Baranków wraz z dwojgiem ich synów – dwunastoletnim Henrykiem i dziesięcioletnim Tadeuszem.
Relacja ocalałej wielkopolskiej Żydówki Cipory Zomer
POLECAMY
Artykuł

Relacja ocalałej wielkopolskiej Żydówki Cipory Zomer

Autor: Szymon Pietrzykowski
W opublikowanej w 1982 r. w Tel Awiwie „Księdze Pamięci Turku” – Sefer zikaron li-ḳehilat Ṭureḳ ṿeli-ḳedosheha (ספר זכרון לקהילת טורק ולקדושיה / Turek Memorial Book) – znajduje się relacja ocalałej z Zagłady Cipory (Feli/Fajgi) Zomer z domu Tobiak.
Represje za pomoc Żydom
TYLKO U NAS
Wywiad

Represje za pomoc Żydom

Autor: Aleksandra Namysło, Martyna Grądzka-Rejak, Rafał Leśkiewicz
Nie mniej niż 467 osób poniosło śmierć za prowadzone działania pomocowe - wskazują Aleksandra Namysło i Martyna Grądzka-Rejak, autorki książki „Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej”
Rodzina Wąsowskich. Zamordowani za pomoc Żydom w Cegłowie w 1943 roku
TYLKO U NAS
Artykuł

Rodzina Wąsowskich. Zamordowani za pomoc Żydom w Cegłowie w 1943 roku

Autor: Damian Sitkiewicz
Do Cegłowa docierały echa likwidacji przez okupanta niemieckiego w drugiej połowie 1942 r. gett w Kałuszynie i Mińsku Mazowieckim. Działania te Niemcy prowadzili w ramach akcji „Reinhardt”, której celem była zagłada Żydów na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Część ludności żydowskiej mordowano na miejscu, zdecydowaną większość jednak unicestwiono w obozie zagłady w Treblince.
Audio/Video

Rozstrzelani na podwórku i cmentarzu. Rodzina Krysiewiczów

Autor: Sebastian Piątkowski
Ruminowie, Borek i Tokarz – zamordowani za pomoc Żydom na Sądecczyźnie
POLECAMY
Artykuł

Ruminowie, Borek i Tokarz – zamordowani za pomoc Żydom na Sądecczyźnie

Autor: Roman Gieroń
„Dom w którym mieszkaliśmy, stał na uboczu w lesie. Posiadał jedną izbę, nad którą znajdował się strych. Żydzi ukrywani byli właśnie na strychu. Wieczorem schodzili do izby, a wtedy ja z rodzeństwem siedzieliśmy w oknach i pilnowaliśmy, czy nikt nie nadchodzi”.
Sąsiedzka pomoc rodziny Nalepów z Kamionki
PAMIĘTAMY
Artykuł

Sąsiedzka pomoc rodziny Nalepów z Kamionki

Autor: Rafał Drabik
Sender Ross był synem Chaima i Malki. Miał żonę i jedno małe dziecko. Jak wynika z powojennego zeznania Kazimiery Nalepy, obydwie rodziny znały się przed wojną dość dobrze. Jesienią 1942 r. ojciec poprosił Kazimierę, aby pilnie udała się do Rossów celem ostrzeżenia ich przed niemieckim niebezpieczeństwem.
Socjalista z Żegoty. Działalność Stefana Sendłaka
TYLKO U NAS
Artykuł

Socjalista z Żegoty. Działalność Stefana Sendłaka

Autor: Janusz Kłapeć
Wysiłki na rzecz ratowania zagrożonej ludności żydowskiej stanowiły jeden z najważniejszych filarów polskiego wysiłku konspiracyjnego. Dla wielu narażających swoje życie Polaków udział w działalności podziemnych organizacji pomocowych stanowił logiczną konsekwencję postaw przejawianych całym dotychczasowym życiem.
Sprawa Jerzego Kosińskiego
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Sprawa Jerzego Kosińskiego

Autor: Barbara Świtalska-Starzeńska
W piątek 3 maja 1991 r. w apartamencie na Manhattanie w Nowym Jorku rozstał się ze światem Jerzy Kosiński. Autor powieści Malowany ptak, kontrowersyjny pisarz kreujący się na eksperta od seksualnych dewiacji, celebryta, miłośnik gry w polo, leżąc nago w do połowy napełnionej wodą wannie, założył na głowę plastikową torebkę. Popełnił samobójstwo.
Sprawiedliwi wzorem człowieczeństwa
POLECAMY
Wywiad

Sprawiedliwi wzorem człowieczeństwa

Autor: Mateusz Szpytma, Maciej Foks
Z dr. Mateuszem Szpytmą, zastępcą Prezesa IPN, pomysłodawcą i pierwszym szefem Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów, a także honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, rozmawia Maciej Foks.
Sprawiedliwi z Rawy Ruskiej: Fryderyk i Maria Czerwieniowie oraz Bazyli Chmielewski
POLECAMY
Artykuł

Sprawiedliwi z Rawy Ruskiej: Fryderyk i Maria Czerwieniowie oraz Bazyli Chmielewski

Autor: Wojciech Hanus
W październiku 1941 r. Niemcy zdecydowali o eksterminacji społeczności żydowskiej zamieszkałej w Generalnym Gubernatorstwie. Rozpoczęto ją w nocy z 16 na 17 marca 1942 r. i nadano kryptonim „Reinhardt”. Jej głównym celem była deportacja do gett i obozów setek tysięcy Żydów, a następnie ich fizyczna likwidacja w utworzonych specjalnie do tego celu obozach zagłady w Sobiborze, Treblince i Bełżcu.
Sprawiedliwy Sławik
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Sprawiedliwy Sławik

Autor: Tomasz Kurpierz
„Ratować polskich obywateli bez względu na ich wyznanie i pochodzenie” - taki cel stawiał sobie Henryk Sławik. Z informacji zgromadzonych w Yad Vashem wynika, że przyczynił się do uratowania co najmniej pięciu tysięcy polskich Żydów.
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Ksiądz Michał Kubacki SDB (1898–1978)
WARTO WIEDZIEĆ
Biogram / Biografia

Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Ksiądz Michał Kubacki SDB (1898–1978)

Autor: Ks. Jarosław Wąsowicz SDB
Salezjanie w okupowanej Polsce mieli znacznie ograniczoną możliwość realizowania swojej misji w Kościele, czyli pracy wychowawczej wśród biednych dzieci i młodzieży. Na terenach wcielonych do III Rzeszy i Związku Sowieckiego większość placówek została zarekwirowana. Część dawnych szkół była wykorzystywana na potrzeby wojskowe, w innych urządzono szkoły dla niemieckiej młodzieży z organizacji Hitlerjugend.
Sprawiedliwy z Chorzowa – Karol Gialbas
PAMIĘTAMY
Artykuł

Sprawiedliwy z Chorzowa – Karol Gialbas

Autor: Aleksandra Namysło
„Już nie jestem w stanie podać, ileż to razy w trakcie mojej akcji ratowania Żydów i niesienia im pomocy czułem, że hitlerowska śmierć jest na moim tropie, ileż to razy faszystowskie anioły śmierci już miały mnie w zasięgu ręki” – pisał po latach w swoich wspomnieniach chorzowianin Karol Gialbas, uhonorowany w 2002 r. tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
Stella czyli gwiazda. O Stelli Zylbersztajn-Tzur
POLECAMY
Biogram / Biografia

Stella czyli gwiazda. O Stelli Zylbersztajn-Tzur

Autor: Szymon Pietrzykowski
Sylwetka ocalonej z Holokaustu, 95-letniej obecnie Stelli Zylbersztajn-Tzur wymyka się prostym klasyfikacjom. Ona sama określa siebie mianem Polki żydowskiego pochodzenia.
Szarytki otworzyły drzwi Żydom
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Szarytki otworzyły drzwi Żydom

Autor: Anna Zechenter
Nie sposób policzyć Żydów uratowanych pod niemiecką okupacją przez zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo, znane jako szarytki. Ze strzępów ocalałych świadectw wyłania się imponujący obraz udzielanej przez nie pomocy.
Śmierć za dobro. Rozporządzenie Hansa Franka z 15 października 1941 r. a kwestia relacji polsko-żydowskich w czasie Zagłady
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Śmierć za dobro. Rozporządzenie Hansa Franka z 15 października 1941 r. a kwestia relacji polsko-żydowskich w czasie Zagłady

Autor: Alicja Gontarek
Był to pierwszy akt prawny, który przewidywał karę śmierci dla Polaków za udzielenie pomocy Żydom. Każda polska akcja pomocowa wymagała czynów heroicznych i niosła za sobą groźbę wykonania najwyższej sankcji karnej.
Tadeusza Pankiewicza gra z SB. Nieudane podchody bezpieki
POLECAMY
Artykuł

Tadeusza Pankiewicza gra z SB. Nieudane podchody bezpieki

Autor: Michał Zajda
W okresie powojennym Tadeuszem Pankiewiczem, aptekarzem z getta krakowskiego, zainteresowała się Służba Bezpieczeństwa. W czasie wojny, dla ratowania Żydów, zmuszony był do prowadzenia swoistego dialogu z niemieckim okupantem. Dialogu na tyle udanego, że zdołał ocalić wiele ludzkich istnień.
Tajemnice paszportów
O TYM SIĘ MÓWI
Wywiad

Tajemnice paszportów

Autor: Ewa Tylus, Jacek Papis
W latach 1942–1943 w Poselstwie RP w szwajcarskim Bernie funkcjonowała nieformalna grupa złożona z polskich dyplomatów i działaczy organizacji żydowskich. Jej celem było ratowanie ludności żydowskiej, która znalazła się na terenach kontrolowanych przez Rzeszę.
Audio/Video

Trzymali się za ręce. Rodzina Baranków (Siedliska k. Miechowa)

Autor: Roman Gieroń
Audio/Video

Ucieczka z płonącego domu. Rodzina Lechów z Wólki w gminie Chmielnik

Autor: Tomasz Domański
Audio/Video

Ukryci pod dywanem. Emilia Dembska (Kołomyja)

Autor: Tomasz Gonet
Audio/Video

Ukrywani uciekli, gospodarze zabici. Rodzina Balawendrów z Zalesia k. Lubaczowa

Autor: Wojciech Hanus
Ulmowie – Błogosławieni z Markowej
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Ulmowie – Błogosławieni z Markowej

Autor: Agnieszka Szajewska
Na Podkarpaciu, niedaleko Łańcuta, leży Markowa, gdzie w czasach II wojny światowej, tak jak w wielu innych polskich wsiach, ludzie musieli zmierzyć się z okrutną rzeczywistością okupacji niemieckiej. W 1942 r. w domu Ulmów – rodziców wówczas szóstki dzieci – ukrywało się ośmioro Żydów.
Audio/Video

Uratowali 18 Żydów. Rodzina Andrzejczyków

Autor: Sebastian Piątkowski
Uratowali mnie Polacy. Opowieść uciekiniera z obozu w Sobiborze
POLECAMY
Wywiad

Uratowali mnie Polacy. Opowieść uciekiniera z obozu w Sobiborze

Autor: Filip Białowicz, Maciej Foks
Filip Białowicz (Philip Bialowitz) (1925-2016) kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Zasługi RP, w 1943 zbiegł z obozu w Sobiborze i do zakończenia wojny ukrywany był na wsi przez rodzinę Mazurków. Po wojnie mieszkał w USA. Opublikował wspomnienia A Promise at Sobibór (wyd. pol.: Bunt w Sobiborze).
Władysław Bartoszewski (1922 - 2015)
POLECAMY
Biogram / Biografia

Władysław Bartoszewski (1922 - 2015)

Autor: Ewa Wójcicka
Więzień Auschwitz, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, historyk i działacz opozycji antykomunistycznej. Zaangażowany w udzielanie pomocy Żydom, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Polityk i dyplomata, dwukrotnie minister spraw zagranicznych. W życiorysie Władysława Bartoszewskiego odbijają się losy Polski w XX wieku.
Władysław Günter-Schwarzburg a uchodźcy żydowscy w Grecji podczas II wojny światowej – epizod z działań Poselstwa RP w Atenach
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Władysław Günter-Schwarzburg a uchodźcy żydowscy w Grecji podczas II wojny światowej – epizod z działań Poselstwa RP w Atenach

Autor: Alicja Gontarek
Gdy wybuchła druga wojna światowa, Grecja ogłosiła neutralność, lecz w październiku 1940 r. dyktator włoski Mussolini zażądał od gen. Ioanisa Metaxasa, który wprowadził w kraju dyktaturę wojskową, zgody na wkroczenie do Grecji włoskich wojsk.
Współpraca Rady Pomocy Żydom i Międzyorganizacyjnego Biura Dokumentarnego
TYLKO U NAS
Artykuł

Współpraca Rady Pomocy Żydom i Międzyorganizacyjnego Biura Dokumentarnego

Autor: Tomasz Roguski
Podstawowym celem wyznaczonym Radzie Pomocy Żydom było niesienie pomocy ludności żydowskiej. W związku z tą pracą pojawiła się także konieczność pozyskiwania dokumentów tożsamości wymaganych przez niemieckiego okupanta.
Zasady w czasach pogwałcenia zasad. Radziwiłłowie w XX wieku
POLECAMY
Artykuł

Zasady w czasach pogwałcenia zasad. Radziwiłłowie w XX wieku

Autor: Agnieszka Łuczak
Ród Radziwiłłów herbu Trąby wywodzi się z Wielkiego Księstwa Litewskiego, gdzie od XV w. piastował wysokie urzędy. Jego przedstawiciele już od XVI stulecia kształcili się na europejskich uniwersytetach, regularnie podróżowali za granicę. Nie brakuje w tej rodzinie osób wielce zasłużonych dla Polski.
Audio/Video

Zastrzelona matka ośmiorga dzieci. Rodzina Niepsuj (Klikowa k. Tarnowa)

Autor: Roman Gieroń
Zbiegowie z gett i obozów dla Żydów na terenie Polski w latach 1942–1944
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Zbiegowie z gett i obozów dla Żydów na terenie Polski w latach 1942–1944

Autor: Grzegorz Berendt
Większość z ok. 3 mln polskich Żydów zmarła w nieludzkich warunkach stworzonych przez Niemców lub została przez nich wymordowana jeszcze przed końcem 1942 r. Niektórym jednak udało się uciec z gett, obozów pracy, transportów lub miejsc kaźni.
Zginęli za pomoc Żydom. Tragedia Karoliny Marciniec i Bartłomieja Gielarowskiego
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Zginęli za pomoc Żydom. Tragedia Karoliny Marciniec i Bartłomieja Gielarowskiego

Autor: Michał Kalisz
Tereny województwa podkarpackiego obfitują w setki przykładów pomocy, jakiej Polacy udzielili ludności żydowskiej podczas okupacji niemieckiej. Historycy ciągle docierają do nowych przypadków ratowania Żydów upamiętniając poszczególne osoby i całe rodziny, które starały się przeciwstawić Zagładzie.
Zosia – Lusia – Naomi. O żydowskiej dziewczynce ukrywanej w Konarzewie k. Poznania
PAMIĘTAMY
Artykuł

Zosia – Lusia – Naomi. O żydowskiej dziewczynce ukrywanej w Konarzewie k. Poznania

Autor: Szymon Pietrzykowski
Sprawiedliwa wśród Narodów Świata Maria Suszczewicz z domu Potrawiak urodziła się 26 listopada 1910 r. w Essen. Jej rodzice – Ignacy i Walentyna – prowadzili gospodarstwo rolne w podpoznańskiej miejscowości Konarzewo.
TEKSTY
TEMATY
Biblioteka cyfrowa
Audio/Video
English content
Księgarnia
Aktualności
Autorzy
O nas
Kontakt
Edukacja
postacie IPN
Spotkasz ich na Przystanku Historia
Józef Piłsudski, Anna Walentynowicz, mały Powstaniec – te trzy postacie przyjęliśmy jako symbolicznych reprezentantów trzech epok historii Polski w XX wieku – II Rzeczypospolitej, Polski pod rządami komunistów ale też Polski czasów II wojny światowej. Nasi bohaterowie kształtowali nie tylko dzieje Polski, ale też nasze wyobrażenia o wartościach moralnych: poświęcenia, odpowiedzialności, odwagi – dziś są już częścią historii, którą opisujemy. Temu ma służyć Przystanek Historia (autor zdjęcia małego Powstańca - Cezary Piwowarski)
Dowiedz się więcej
Redakcja portalu dokłada wszelkich starań, aby dotrzeć do wszystkich właścicieli (i dysponentów praw autorskich) zdjęć i innych materiałów, które są wykorzystywane na niniejszym portalu. Wszelkie osoby i instytucje, do których nie udało nam się dotrzeć prosimy o kontakt z redakcją.
IPN
Copyright © 2024 Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Wszelkie prawa zastrzeżone. ISSN 2719-8510