Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

„Daleko od szosy” – wybory 1989 na polskiej prowincji
Artykuł

„Daleko od szosy” – wybory 1989 na polskiej prowincji

Autor: Andrzej Czyżewski
Każda rocznica wyborów kontraktowych staje się pretekstem do rozmowy o wydarzeniach rozgrywających się w świetle jupiterów czy w centralnych punktach dużych polskich miast. Tymczasem sukces strony solidarnościowej z czerwca 1989 nie byłby możliwy bez wyborców z terenów słabo zurbanizowanych.
„Do samego końca”
Artykuł

„Do samego końca”

Autor: Tomasz Kozłowski
Przebieg weryfikacji funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa ukształtował się w świadomości społecznej głównie na podstawie filmu „Psy” z Bogusławem Lindą. Warto zadać sobie pytanie: Czy proces oczyszczania szeregów służb specjalnych faktycznie tak wyglądał?
„Dosyć paktów z czerwonymi!”. Niezależne organizacje młodzieżowe wobec „okrągłego stołu”
Artykuł

„Dosyć paktów z czerwonymi!”. Niezależne organizacje młodzieżowe wobec „okrągłego stołu”

Autor: Ks. Jarosław Wąsowicz SDB
Liderzy Solidarności wielokrotnie przyznawali, że powtórną rejestrację związku u schyłku lat osiemdziesiątych de facto wywalczyli młodzi ludzie. Jednak ze słowami uznania nie szły w parze decyzje włączenia przedstawicieli nowego pokolenia w kierownicze kręgi NSZZ „Solidarność”.
„Okrągły stół” widziany z boku. Grupa Robocza Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wobec negocjacji z władzami
Artykuł

„Okrągły stół” widziany z boku. Grupa Robocza Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wobec negocjacji z władzami

Autor: Sebastian Pilarski
Przy „okrągłym stole” zabrakło wielu czołowych działaczy NSZZ „Solidarność”. Zostali potraktowani jako przeszkoda na drodze do porozumienia władz PRL z opozycją.
„Pokojowa przebudowa ustrojowa”? Wybory 4 czerwca 1989 r. na łamach poznańskiej prasy niezależnej
Artykuł

„Pokojowa przebudowa ustrojowa”? Wybory 4 czerwca 1989 r. na łamach poznańskiej prasy niezależnej

Autor: Przemysław Zwiernik
Wydarzenia 1989 r. były przedmiotem licznych artykułów, analiz i komentarzy na łamach prasy wydawanej poza cenzurą. Duże zainteresowanie budziły m.in. rozmowy Okrągłego Stołu, wybory parlamentarne 4 czerwca oraz różne aspekty transformacji ustrojowej.

„Solidarność Walcząca 1982–1990”

Autor: Sebastian Ligarski, Michał Siedziako
<i>Nie mordujcie polskich księży</i>, czyli pogrzeby zamordowanych w 1989 r. kapłanów „oczami” SB
Artykuł

Nie mordujcie polskich księży, czyli pogrzeby zamordowanych w 1989 r. kapłanów „oczami” SB

Autor: Grzegorz Majchrzak
20 stycznia 1989 r. w swoim mieszkaniu na plebanii parafii św. Karola Boromeusza w Warszawie został zamordowany ks. Stefan Niedzielak.
4 czerwca – nie wybory, lecz referendum
Artykuł

4 czerwca – nie wybory, lecz referendum

Autor: Paweł Błażewicz
Tak zwane wybory kontraktowe odbyły się 4 i 18 czerwca 1989 roku. Były one wynikiem poufnych rozmów prowadzonych z Lechem Wałęsą przez Czesława Kiszczaka, szefa policyjnego aparatu PRL-u, współtwórcy stanu wojennego. Te spotkania w „cztery oczy” przekształciły się 16 września 1988 r. w słynne z nagrań wideo rozmowy w Magdalence.
Cień sprawy Katynia. O przyjaźni  z ks. Stefanem Niedzielakiem i tajemnicy „depozytu katyńskiego”
Wspomnienie

Cień sprawy Katynia. O przyjaźni z ks. Stefanem Niedzielakiem i tajemnicy „depozytu katyńskiego”

Autor: Justyna Błażejowska
W nocy z 20 na 21 stycznia 1989 roku – kilkanaście dni przed oficjalnym rozpoczęciem rozmów Okrągłego Stołu – zamordowano Księdza Stefana Niedzielaka. Przedstawiamy opracowany przez Justynę Błażejowską fragment wspomnień Jana Olszewskiego o księdzu Prałacie i okolicznościach jego śmierci.

Czy wywiad cywilny PRL został przejęty przez amerykańskie służby specjalne?

Gracze, szulerzy i wiatr zmian. O negocjacjach przy „okrągłym stole”
Artykuł

Gracze, szulerzy i wiatr zmian. O negocjacjach przy „okrągłym stole”

Autor: Rafał Opulski
„Okrągły stół” nawiązywał do legendy o królu Arturze. Tyle, że stół z mitu miał uniemożliwić rycerzom spory o pierwszeństwo, a przy meblu z Sali Kolumnowej Pałacu Namiestnikowskiego hierarchia była ściśle ustalona. Główny negocjator strony partyjno-rządowej też wcale nie przypominał króla Artura.
Hutnicy mówią: „Dość”. Strajk 1988 roku w Hucie im. Lenina
Artykuł

Hutnicy mówią: „Dość”. Strajk 1988 roku w Hucie im. Lenina

Autor: Andrzej Malik
Oprócz postulatów płacowych protestujący w nowohuckim kombinacie metalurgicznym w kwietniu 1988 roku, wysunęli żądania o charakterze politycznym.
Janusz Kazimierz Zawodny. Wychowała go Armia Krajowa
Artykuł

Janusz Kazimierz Zawodny. Wychowała go Armia Krajowa

Autor: Jarosław Tęsiorowski
O prawdę o Zbrodni Katyńskiej upominał się z taką samą stanowczością, z jaką system komunistyczny nazywał zbrodniczym. Wbrew poprawności politycznej panującej wśród elit intelektualnych Zachodu stawiał śmiałe, ale – jak się z czasem okazywało – trafne diagnozy geopolityczne.
Kardynał Franciszek Macharski (1927-2016)
Artykuł

Kardynał Franciszek Macharski (1927-2016)

Autor: Rafał Łatka
W schyłkowym okresie PRL kard. Franciszek Macharski był jednym z najważniejszych hierarchów polskiego Kościoła. Odgrywał pierwszoplanową rolę jako bliski współpracownik Jana Pawła II, wiceprzewodniczący KEP i współprzewodniczący reaktywowanej we wrześniu 1980 r. kościelno-rządowej Komisji Wspólnej.
Kiszczak Papers
Artykuł

Kiszczak Papers

Autor: Tomasz Kozłowski
W roku 2018 media obiegła informacja o odnalezieniu nieznanych dokumentów Czesława Kiszczaka znajdujących się w Archiwum Instytutu Hoovera w Kalifornii. Skąd się tam wzięły? I czy ich treść jest rzeczywiście tak sensacyjna?
Kiszczak-Jaruzelski, czyli cenzorzy w akcji
Artykuł

Kiszczak-Jaruzelski, czyli cenzorzy w akcji

Autor: Grzegorz Wołk
W ostatniej dekadzie PRL krajem rządził niepodzielnie Wojciech Jaruzelski przy wydatnym wsparciu Czesława Kiszczaka. Zapewne niewiele osób zdaje sobie sprawę, że duet generałów potrafił pełnić także rolę cenzorów.
Konfederacja Polski Niepodległej wobec „historycznego kompromisu”
Artykuł

Konfederacja Polski Niepodległej wobec „historycznego kompromisu”

Autor: Roman Gieroń
W Polsce drugiej połowy lat siedemdziesiątych pogłębiał się kryzys gospodarczy. Spadało zaufanie do władzy. Sytuacja międzynarodowa sprzyjała odwilży. Zaciąganie zachodnich kredytów ograniczało możliwości stosowania represji. Oczekiwania społeczne rosły. W takich okolicznościach powstała KPN.
Konsekwencje „okrągłego stołu”
Artykuł

Konsekwencje „okrągłego stołu”

Autor: Monika Komaniecka-Łyp
W 1989 r. komuniści byli świadomi, że muszą podzielić się władzą z powodu katastrofalnej sytuacji gospodarczej kraju. Jednak według nich demokratyzacja systemu mogła oznaczać dopuszczenie opozycji jedynie do parlamentu, nie przewidywali natomiast zmian w wojsku i aparacie bezpieczeństwa.
Koszmarny śmiech Wałęsy. Fragmenty wspomnień
Wspomnienie

Koszmarny śmiech Wałęsy. Fragmenty wspomnień

Autor: Justyna Błażejowska
Do dzisiaj pamiętam zbiorowy śmiech Lecha Wałęsy i jego współpracowników, który wybuchł w momencie, kiedy poseł Kazimierz Świtoń ujawnił, że prezydent figuruje na liście osób zarejestrowanych przez Służbę Bezpieczeństwa jako tajni współpracownicy. Coś rzeczywiście koszmarnego – wspominał Jan Olszewski.
Krótki żywot pomnika Lenina w Nowej Hucie
Artykuł

Krótki żywot pomnika Lenina w Nowej Hucie

Autor: Andrzej Malik
28 kwietnia 1973 r. w Alei Róż odsłonięto pomnik Lenina. „Wódz rewolucji” przetrwał w tym miejscu 16 lat, a jego żywot nie był usłany różami.
Łabędzi śpiew polskiego komunizmu
Artykuł

Łabędzi śpiew polskiego komunizmu

Autor: Michał Przeperski
W styczniu 1947 r. w Polsce przeprowadzono pierwsze powojenne wybory do Sejmu. Chociaż jednym z jego uczestników był Blok Demokratyczny – składający się m.in. z Polskiej Partii Robotniczej – stanowiły one absolutną antytezę demokracji.
Między symboliką niepodległościową a cieniem totalitaryzmu
Artykuł

Między symboliką niepodległościową a cieniem totalitaryzmu

Autor: Filip Musiał
29 grudnia 1989 r. sejm „kontraktowy” znowelizował Konstytucję PRL – nazwę państwa zmieniono na Rzeczpospolitą Polską, orłu przywrócono koronę, wprowadzono zapisy ustrojowe o zasadzie demokratycznego państwa prawa.
Msze Św. za Ojczyznę. Suchowola – Białystok (1984-1989)
Artykuł

Msze Św. za Ojczyznę. Suchowola – Białystok (1984-1989)

Autor: Marek Kozak
Msze św. za Ojczyznę w Suchowoli były odprawiane od 11 listopada 1984 r., w drugą niedzielę każdego miesiąca, w kościele Św. Apostołów Piotra i Pawła w Suchowoli. Pierwsze nabożeństwo za duszę ks. Jerzego odprawił biskup białostocki ks. Edward Kisiel z udziałem tysięcy wiernych z całego kraju.
Niebezwarunkowa kapitulacja
Artykuł

Niebezwarunkowa kapitulacja

Autor: Andrzej Zawistowski
Poranek 2 stycznia 2014 r. Niemrawo budzi się dzień – dla wielu wciąż trwa świąteczno-noworoczna przerwa w pracy. W jednej ze stacji radiowych rozmowa z działaczem parlamentarnej partii politycznej. Ocena minionego roku, plany na najbliższe miesiące, pytanie o zbliżające się historyczne rocznice.
Nowy porządek. Umowa o współpracy pomiędzy Departamentem I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych a CIA
Artykuł

Nowy porządek. Umowa o współpracy pomiędzy Departamentem I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych a CIA

Autor: Witold Bagieński
Po wyborach w czerwcu 1989 r. i utworzeniu rządu Tadeusza Mazowieckiego założenia polityki wewnętrznej i zagranicznej kraju uległy zmianie. Po rozluźnieniu więzi ze Związkiem Sowieckim rozpoczęły się kontakty z wywiadem Stanów Zjednoczonych.
O początkach Urzędu Ochrony Państwa, czyli jak w Polsce powstały służby specjalne
Artykuł

O początkach Urzędu Ochrony Państwa, czyli jak w Polsce powstały służby specjalne

Autor: Rafał Leśkiewicz
Wiosną 1990 r. na fali zmian zapoczątkowanych obradami Okrągłego Stołu odbywającymi się rok wcześniej uchwalono ustawę z dnia 6 kwietnia o Urzędzie Ochrony Państwa. Jej wejście w życie to data rozpoczęcia procesu kształtowania się cywilnych służb specjalnych demokratycznej Polski.
Okrągły stół
Artykuł

Okrągły stół

Autor: Włodzimierz Suleja
Od lutego do kwietnia 1989 r. trwały dwumiesięczne negocjacje ówczesnej ekipy partyjno-rządowej w Polsce z przedstawicielami opozycji, zwieńczone podpisaniem porozumień, do których należało m.in. przeprowadzenie pierwszych po II wojnie światowej częściowo wolnych wyborów do Sejmu.
Okrągły stół
Artykuł

Okrągły stół

Autor: Irena Siwińska
5 kwietnia 1989 r., po niemal dwóch miesiącach negocjacji między przedstawicielami opozycji solidarnościowej i władz komunistycznych w Polsce, podpisano porozumienia wieńczące obrady okrągłego stołu.
Okrągły Stół oczami Czesława Miłosza
Artykuł

Okrągły Stół oczami Czesława Miłosza

Autor: Grzegorz Majchrzak
Wydarzenia w PRL były bacznie obserwowane za granicą, szczególnie przez polską emigrację. Nie inaczej było również pod koniec lat osiemdziesiątych. Jednym z budzących zainteresowanie zdarzeń roku 1988 były planowane rozmowy części opozycji, tej uznanej przez rządzących za konstruktywną, z władzami PRL w postaci Okrągłego Stołu.
Okrągły Stół w pamięci Polaków
Artykuł

Okrągły Stół w pamięci Polaków

Autor: Filip Musiał
Obrady Okrągłego Stołu, które rozpoczęły się 6 lutego 1989 r. są jednym z tych wydarzeń w najnowszej historii Polski, które budzą największe emocje. Głównie ze względu na spotkania i ustalenia podejmowane w willach MSW, przede wszystkim w podwarszawskiej Magdalence.
Optymizm zatomizowanych: w jakich nastrojach Polacy przywitali koniec komunizmu?
Artykuł

Optymizm zatomizowanych: w jakich nastrojach Polacy przywitali koniec komunizmu?

Autor: Michał Przeperski
Wydarzenia roku 1989 w Polsce to opowieść o rodzącej się nadziei. Czasem jej początkiem jest wizyta Jana Pawła II z lata 1987, czasem strajki z 1988 czy telewizyjna debata Miodowicz-Wałęsa z listopada 1988 r., czy wreszcie wybory czerwcowe. Tak przynajmniej głosi dominująca narracja. Czy słusznie?
Partnerzy z Solidarności mieli być „ubabrani”. Jan Olszewski o strategii komunistów dojścia do ugody
Wspomnienie

Partnerzy z Solidarności mieli być „ubabrani”. Jan Olszewski o strategii komunistów dojścia do ugody

Autor: Justyna Błażejowska
Tamta strona rozumowała na zasadzie: wybrani działacze „S” zgodzili się na rozmowy, porozumienie zostało właściwie tak czy inaczej zdecydowane. Zrobimy więc rzecz, nad którą przejdzie się w tych warunkach do porządku dziennego. Rzecz straszną, rzutującą na sumienia (jeżeli tak podniośle można to powiedzieć…) naszych partnerów. Dzięki temu siadając do oficjalnych rozmów, będą już „ubabrani” – twierdził Jan Olszewski w przytoczonym wspomnieniu.
Początek pięknej przyjaźni
Artykuł

Początek pięknej przyjaźni

Autor: Tomasz Kozłowski
W 1989 roku - kiedy zaczęła się w Polsce transformacja - CIA nawiązała współpracę z polskim wywiadem. Przyjęte wtedy ustalenia na lata zdefiniowały kształt naszych służb specjalnych oraz geopolitycznych sojuszy.
Polityczne konstruowanie „okrągłego stołu”
Artykuł

Polityczne konstruowanie „okrągłego stołu”

Autor: Cecylia Kuta
Zanim stolarze w Henrykowie zbudowali najsłynniejszy polski mebel, idea „okrągłego stołu” została skonstruowana politycznie.
Pozorna weryfikacja bezpieki
Artykuł

Pozorna weryfikacja bezpieki

Autor: Grzegorz Wszołek
W cieniu przemian 1989 roku na polecenie Czesława Kiszczaka dokonywała się też kosmetyczna reforma Służby Bezpieczeństwa. Latem 1990 r. przeprowadzono weryfikację funkcjonariuszy SB, w której wyniku ogromną część oprawców ewoluującego systemu zatrudniono w służbach specjalnych III RP i policji.
Pozytywne „efekty uboczne” lustracji
Artykuł

Pozytywne „efekty uboczne” lustracji

Autor: Andrzej Majcher
Lustracja to nie tylko jawność życia publicznego i pilnowanie, aby ważnych stanowisk, funkcji i zawodów nie wykonywały osoby tego niegodne.
Prawa ręka Kiszczaka
Artykuł

Prawa ręka Kiszczaka

Autor: Witold Bagieński
Generał Milicji Obywatelskiej Władysław Pożoga był w latach osiemdziesiątych XX w. zastępcą ministra spraw wewnętrznych Czesława Kiszczaka i jednym z najważniejszych ludzi Służby Bezpieczeństwa.
Przełomowa wizyta, czy wizyta czasów przełomu?
Artykuł

Przełomowa wizyta, czy wizyta czasów przełomu?

Autor: Radosław Morawski
Późnym wieczorem 9 lipca 1989 r. Air Force One z prezydentem Georgem H.W. Bushem i jego małżonką Barbarą Bush na pokładzie wylądował na lotnisku Okęcie w Warszawie. Rozpoczęła się trwająca niespełna dwie doby wizyta czwartego w dziejach prezydenta Stanów Zjednoczonych nawiedzającego ziemie polskie.
Reżim Jaruzelskiego deportuje z PRL Kornela Morawieckiego - film SB

Reżim Jaruzelskiego deportuje z PRL Kornela Morawieckiego - film SB

Gdy komunistyczny reżim Jaruzelskiego przygotowywał się z wolna do podjęcia rozmów z tzw. konstruktywną opozycją, ludziom Moskwy w Warszawie niezbędne wydało się pozbycie się człowieka, który odrzucał jakiekolwiek rozmowy z komunistami. Ten film SB pokazuje wyrzucenie z PRL Kornela Morawieckiego, przywódcy "Solidarności Walczącej", 4 maja 1988 r.
Rolnicy „okrągłego stołu”
Artykuł

Rolnicy „okrągłego stołu”

Autor: Andrzej W. Kaczorowski
Związkowcy wiejscy byli wśród pierwszych, którzy poparli rozmowy „okrągłego stołu”. Wkrótce okazali się także bezspornymi beneficjentami wyborów kontraktowych.
Rozkaz – zniszczyć!
Artykuł

Rozkaz – zniszczyć!

Autor: Radosław Peterman
Masowa likwidacja akt Służby Bezpieczeństwa rozpoczęła się w drugiej połowie 1989 r. i trwała nieustannie do 31 stycznia 1990 r. Zniszczono w tym okresie znaczną część dokumentów dotyczących rozpracowywania Kościoła i opozycji.
Rozliczenie rządzących. Wybory z 4 czerwca 1989 r. w województwie katowickim
Artykuł

Rozliczenie rządzących. Wybory z 4 czerwca 1989 r. w województwie katowickim

Autor: Adam Dziuba
W 1988 r. pogłębiła się zapaść gospodarcza, a Polską wstrząsnęły dwie strajkowe fale zorganizowane pod sztandarem „Solidarności”. Kierownicze gremia rządzącej krajem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej były świadome, że destabilizacja i wybuch buntu społecznego to kwestia najbliższego czasu.
Rozmowy na Zawracie

Rozmowy na Zawracie

Autor: Tomasz Kozłowski
Negocjacje między komunistycznymi władzami a kierownictwem „Solidarności” w Magdalence są jednym z najbardziej znanych epizodów w najnowszej historii Polski. Mało kto pamięta, że pierwsze rozmowy między Kiszczakiem a Wałęsą odbywały się na warszawskim Mokotowie, w willi na ulicy Zawrat.
Sieroty po Kiszczaku
Artykuł

Sieroty po Kiszczaku

Autor: Tomasz Kozłowski
W 1990 r. zakończyły prace komisje weryfikujące funkcjonariuszy SB. Pozytywnie ocenieni zostali przyjęci w szeregi UOP oraz Policji.
Sprzeciw wobec ugody przy „okrągłym stole”
Artykuł

Sprzeciw wobec ugody przy „okrągłym stole”

Autor: Krzysztof Brzechczyn
Likwidacji komunizmu, całkowicie wolnych wyborów i uwłaszczenia społeczeństwa domagali się w 1989 r. opozycjoniści skupieni wokół Kornela Morawieckiego. Były to postulaty idące znacznie dalej, niż chciała grupa Lecha Wałęsy.
Veto i ZOMO
Artykuł

Veto i ZOMO

Autor: Bartłomiej Noszczak
Zgodnie z porozumieniami okrągłego stołu po wyborach do parlamentu Zgromadzenie Narodowe miało wybrać prezydenta PRL. Kandydatura gen. Wojciecha Jaruzelskiego na ten urząd budziła od początku duże kontrowersje.
Wybory czerwcowe 1989 roku w Łodzi
Artykuł

Wybory czerwcowe 1989 roku w Łodzi

Autor: Sebastian Pilarski
W trakcie obrad „okrągłego stołu” zapadła przełomowa w dziejach PRL decyzja o przeprowadzeniu wyborów parlamentarnych z udziałem opozycji. W Łodzi, tak jak w całej Polsce, komunistyczne władze poniosły w nich spektakularną klęskę.
Wyprowadzanie sztandaru. Ostatni zjazd PZPR
Artykuł

Wyprowadzanie sztandaru. Ostatni zjazd PZPR

Autor: Artur Cieślik
„Proszę o powstanie towarzyszek i towarzyszy! Sztandar Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyprowadzić!” – te słowa Mieczysława Rakowskiego przypieczętowały koniec Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, na której czele stał jako ostatni I sekretarz.
Zmagania z władzą
Artykuł

Zmagania z władzą

Autor: Marzena Grosicka
Poniżej przedstawiamy relacje działaczy NSZZ „Solidarność i innych organizacji opozycyjnych regionu świętokrzyskiego na temat wydarzeń z lat 1988-1989.