Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

„Błogosławię moim wrogom” – ks. Antoni Korczok (1891–1941), ofiara KL Dachau
Artykuł

„Błogosławię moim wrogom” – ks. Antoni Korczok (1891–1941), ofiara KL Dachau

Autor: Sebastian Rosenbaum
Jeden z jego przyjaciół wspominał: „nie udowodniono mu żadnej winy. Miał być rzekomo wypuszczony na wolność w poniedziałek… Cóż, kiedy w niedzielę zmarł”. Za posługę kapłańską dla Polaków płaciło się niekiedy najwyższą cenę.
„Nie mogę o tym pisać ani myśleć”
Artykuł

„Nie mogę o tym pisać ani myśleć”

Autor: Jarosław Szarek
Pragnienie opisania dramatu niewinnych ofiar systemu komunistycznego – niewyobrażalnego doświadczenia ich samych oraz cierpień rodzin więzionych i traconych – stawało się jedyną pociechą w tych trudnych chwilach. Niosło nadzieję, że ich tragedia nie zostanie zapomniana, że „opisanie” i tym samym zachowanie pamięci nie tylko nada sens ich kaźni, ale również będzie wymierzeniem sprawiedliwości.
„Zastraszali tymczasowością polskości na tutejszych ziemiach …”
Artykuł

„Zastraszali tymczasowością polskości na tutejszych ziemiach …”

Autor: Daniel Czerwiński
Choć w latach sześćdziesiątych formalnie „problemu niemieckiego w Polsce nie było”, to Służba Bezpieczeństwa prowadziła intensywne działania, kompletnie przeczące temu stwierdzeniu.
<i>Bili w sposób nieludzki…</i> Pogrom w Kolbuszowej
Artykuł

Bili w sposób nieludzki… Pogrom w Kolbuszowej

Autor: Martyna Grądzka-Rejak
Ludność żydowska zamieszkiwała w Kolbuszowej od XVII w. Dwa wieki później stanowiła już połowę jej mieszkańców. O poprawnych relacjach między dwiema narodowościami żyjącymi w tym podkarpackim mieście miał świadczyć jego herb – dwie uściśnięte dłonie, a obok nich krzyż równoramienny i gwiazda Dawida.
<i>Polenaktion</i>, czyli deportacja Żydów pochodzenia polskiego z Niemiec do Polski (28-29 października 1938) – relacja Zyndela Grynszpana
Artykuł

Polenaktion, czyli deportacja Żydów pochodzenia polskiego z Niemiec do Polski (28-29 października 1938) – relacja Zyndela Grynszpana

Autor: Szymon Pietrzykowski
W ciągu kilku jesiennych nocy i dni 1938 r. liczebność społeczności żydowskiej na terenie województwa poznańskiego (ok. 50 tys. osób) powiększyła się znacząco w związku z deportacją z Niemiec przez władze III Rzeszy ok. 17 tys. Żydów polskiego pochodzenia w ramach tzw. Polenaktion.
<i>Porrajmos</i>. Zagłada Cyganów na Wołyniu podczas okupacji niemieckiej (1941-1944)
Artykuł

Porrajmos. Zagłada Cyganów na Wołyniu podczas okupacji niemieckiej (1941-1944)

Autor: Magdalena Semczyszyn
Zagłada Cyganów określana w jednym z dialektów romskich jako Porrajmos („zniszczenie”) lub Samudaripen („masowy mord”), według różnych danych pochłonęła przynajmniej 500 tys. ofiar w całej Europie. Wiedza na ten temat jest jednak nadal niewystarczająca i mało znana.
Akcja „Reinhardt” na prowincji. Przykład Markowej
Artykuł

Akcja „Reinhardt” na prowincji. Przykład Markowej

Autor: Mateusz Szpytma
Holocaust nie był przejawem spontanicznych działań takich czy innych grup narodowościowych. Był efektem działalności państwa – Rzeszy Niemieckiej – które podjęło ludobójcze decyzje i użyło całej swojej potęgi, aby wymordować naród żydowski.
Bitwa jazłowiecka
Artykuł

Bitwa jazłowiecka

Autor: Paweł Naleźniak
W dziejach polskiego oręża niewiele jest równie błyskotliwych zwycięstw, jak to odniesione pod Jazłowcem, w boju trwającym z przerwami trzy dni i noce – od 11 do 13 lipca 1919 r.
Buczacz – polsko-żydowskie dziedzictwo (1)
Artykuł

Buczacz – polsko-żydowskie dziedzictwo (1)

Autor: Krzysztof Kupeć
Galicyjskie miasteczko Buczacz, leżące przed II wojną światową na południowo-wschodnich obszarze II Rzeczypospolitej, jak w soczewce skupia w sobie problematykę zagadnienia Zagłady Żydów oraz relacji polsko-żydowskich, a więc tematy budzące szczególne emocje.
Fort III w Pomiechówku. Mało znane miejsce pamięci
Artykuł

Fort III w Pomiechówku. Mało znane miejsce pamięci

Autor: Barbara Świtalska-Starzeńska
Niemiecki obóz karno-śledczy w Forcie III w Pomiechówku pod Nowym Dworem Mazowieckim, istniejący w latach 1941-1945, jest nazywany największą katownią północnego Mazowsza. Ginęli tam Polacy i Żydzi.
Historia zamachu na ministra Bronisława Pierackiego
Artykuł

Historia zamachu na ministra Bronisława Pierackiego

Autor: Artur Brożyniak
Najbardziej spektakularnym zamachem Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów było zabójstwo Bronisława Pierackiego, ministra spraw wewnętrznych II RP. Decyzja o zamachu zapadła na specjalnej konferencji Prowidu Ukraińskich Nacjonalistów i Krajowej Egzekutywy OUN w Berlinie pod koniec kwietnia 1933 r.
Ilu było Cyganów w II Rzeczpospolitej?
Artykuł

Ilu było Cyganów w II Rzeczpospolitej?

Autor: Alicja Gontarek
Cyganie, dziś częściej zwani Romami, budzą sporo emocji. Ich egzotyczna kultura stanowi atrakcję, ale ciążące na nich piętno oszustów odstrasza. Mimo że wiemy o nich znacznie więcej niż nasi dziadowie, to ich historia i zagadnienie liczebności w II RP wciąż stanową dla nas wyzwanie badawcze.
Inwazja Wehrmachtu na Polskę i zbrodnie niemieckich grup operacyjnych jesienią 1939 roku
Artykuł

Inwazja Wehrmachtu na Polskę i zbrodnie niemieckich grup operacyjnych jesienią 1939 roku

Autor: Marcin Przegiętka
Druga wojna światowa kosztowała życie ok. 5,9 mln obywateli Rzeczypospolitej. Zdecydowaną większość z nich stanowią ofiary III Rzeszy Niemieckiej, która 1 września 1939 r. zaatakowała Polskę bez wypowiedzenia wojny.
Jeszcze raz o Zawadce Morochowskiej
Artykuł

Jeszcze raz o Zawadce Morochowskiej

Autor: Jarosław Syrnyk
Zawadka Morochowska była przed wojną niezbyt dużą wsią. Według danych ze spisu powszechnego z 1921 r. liczyła 228 mieszkańców, z czego 217 było wyznania greckokatolickiego. W przededniu wybuchu wojny na terenie wsi mieszkało zaledwie 167 osób.
Kolaboracja mniejszości narodowych II Rzeczypospolitej z Sowietami
Artykuł

Kolaboracja mniejszości narodowych II Rzeczypospolitej z Sowietami

Autor: Jacek Romanek
Mimo upływu osiemdziesięciu lat od napaści Związku Sowieckiego na Polskę nie doczekaliśmy się pełnej analizy skali i skutków kolaboracji mniejszości narodowych z agresorem.
Kwestia folkslisty na Górnym Śląsku
Artykuł

Kwestia folkslisty na Górnym Śląsku

Autor: Mirosław Węcki
W październiku 1939 r. zachodnie i północne ziemie II Rzeczypospolitej zostały zaanektowane przez III Rzeszę z zamiarem ich całkowitej germanizacji.
Lidia Lwow-Eberle
Biogram / Biografia

Lidia Lwow-Eberle

Autor: Piotr Niwiński
Dla współtowarzyszy broni – „Ewa”, „Lala”; dla mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” – miłość jego życia; dla nas, badaczy dziejów najnowszych Polski i szerokiego grona miłośników walk o niepodległość – kobieta symbol, i to w wielu wymiarach.
Losy uratowanych dzieci żydowskich. Cztery bardzo smutne historie
Artykuł

Losy uratowanych dzieci żydowskich. Cztery bardzo smutne historie

Autor: Paweł Kornacki
W polskich rodzinach przechowały się setki, tysiące żydowskich dzieci. Po wojnie każde z nich było na wagę złota dla odradzającej się społeczności żydowskiej. Były one jednak bezcenne także dla wielu spośród przybranych rodziców. Fakt ten musiał zrodzić konflikt.
Łemkowszczyzna Wschodnia w II Rzeczypospolitej
Recenzja

Łemkowszczyzna Wschodnia w II Rzeczypospolitej

Autor: Małgorzata Misiak
Hubert Ossadnik scharakteryzował ludność łemkowską pod względem etnograficznym, a wreszcie – opisał sposób funkcjonowania tej społeczności w okresie II Rzeczpospolitej. Okresie, który nazywa złotym wiekiem Łemkowszczyzny.
Morderstwa na polskich patriotach w Nowym Bytomiu we wrześniu 1939 r.
Artykuł

Morderstwa na polskich patriotach w Nowym Bytomiu we wrześniu 1939 r.

Autor: Grzegorz Bębnik
Kiedy 3 września 1939 r. do Nowego Bytomia weszli członkowie niemieckiej formacji dywersyjnej Freikorps Ebbinghaus, nikt nie przypuszczał jakie okrucieństwo zademonstrują na polskich więźniach. Jeden ze zbrodniarzy uniknął odpowiedzialności, nawet po wojnie.
Napad ukraińskich nacjonalistów na Borownicę 20 kwietnia 1945 roku
Artykuł

Napad ukraińskich nacjonalistów na Borownicę 20 kwietnia 1945 roku

Autor: Artur Brożyniak
Borownica na Pogórzu Przemyskim była dużą wioską, którą prawie w całości zamieszkiwała ludność polska. Określano ją jako „polską stolicę” ówczesnej gminy Żohatyn.
Nie używajmy eufemizmów. Rzecz o trudnych stosunkach polsko-ukraińskich
Wywiad

Nie używajmy eufemizmów. Rzecz o trudnych stosunkach polsko-ukraińskich

Autor: Ewa Siemaszko
Błędne jest przekonanie polityków, że nie podnosząc publicznie, nie ujawniając tej zbrodni, minimalizując ją, zapewnimy dobre stosunki z Ukrainą i tym samym bezpieczeństwo państwa polskiego – mówi Ewa Siemaszko, badaczka rzezi na Wołyniu, w rozmowie z Magdaleną Semczyszyn i Andrzejem Brzozowskim.
Od samokształcenia do samoobrony. Żydowska Organizacja Bojowa w Zagłębiu Dąbrowskim
Artykuł

Od samokształcenia do samoobrony. Żydowska Organizacja Bojowa w Zagłębiu Dąbrowskim

Autor: Aleksandra Namysło
Heroiczna walka Żydów w getcie warszawskim w kwietniu 1943 r. zainspirowała młodych ludzi z innych gett do zbrojnego oporu przeciwko niemieckiemu okupantowi. W sierpniu 1943 r. za broń chwycili również członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej w Zagłębiu Dąbrowskim.
Oferta Hitlera
Wywiad

Oferta Hitlera

Autor: Rolf-Dieter Müller, Filip Gańczak
W 1934 roku doszło do podpisania polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy. W książce „Der Feind steht im Osten”, wydanej w Polsce pod tytułem „Wspólny wróg”, niemiecki historyk Rolf-Dieter Müller porównuje konsekwencje tego wydarzenia z późniejszym o pięć lat paktem Ribbentrop–Mołotow.
Operacja „Wisła” – inne spojrzenie
Artykuł

Operacja „Wisła” – inne spojrzenie

Autor: Artur Brożyniak
Dominuje u nas pogląd, że przesiedlenie Ukraińców i Łemków w 1947 r. to zasługująca na jednoznaczne potępienie zbrodnia komunistyczna.* Jednak część historyków główne zło upatruje w ideologii i działalności nacjonalistów z OUN i UPA, a akcję tę uznaje za działanie w stanie wyższej konieczności.
Pierwsze lata województwa śląskiego w II RP
Artykuł

Pierwsze lata województwa śląskiego w II RP

Autor: Lech Krzyżanowski
Śląskie było najmniejszym ze wszystkich województw II Rzeczypospolitej. Było jednak najważniejszym regionem gospodarczym i dostawcą surowców dla rodzącego się przemysłu, a przy tym okręgiem autonomicznym – z własnym parlamentem i odrębnymi przepisami prawnymi w wielu dziedzinach.
Piłsudskiego projekt wschodni
Wywiad

Piłsudskiego projekt wschodni

Autor: Andrzej Nowak, Anna Zechenter
Józef Piłsudski był przekonany, że gnębieni przez moskiewski imperializm Polacy, Litwini i Rusini mogą razem tworzyć ogromną siłę – mówi prof. Andrzej Nowak w rozmowie z Anną Zechenter.
Pod czerwonym butem
Artykuł

Pod czerwonym butem

Autor: Sławomir Kalbarczyk
To nie była „zwykła” napaść, bo nawet zakładając, że każda agresja jest wyjątkowa, musimy w tej sowieckiej z 17 września 1939 roku dostrzec cechy zupełnie niespotykane. Po raz pierwszy bodaj w dziejach zdarzyło się, że jedno państwo, najeżdżając drugie, twierdziło, że to drugie… nie istnieje.
Pod jarzmem Sowietów. Sytuacja ludności polskiej w ZSRS w latach 1917-1937
Artykuł

Pod jarzmem Sowietów. Sytuacja ludności polskiej w ZSRS w latach 1917-1937

Autor: Jan Szumski
Na sytuację Polaków w Rosji w przeddzień rewolucji lutowej i przewrotu bolszewickiego ogromny wpływ miały wydarzenia związane z wybuchem I wojny światowej.
Powstanie sejneńskie 1919
Artykuł

Powstanie sejneńskie 1919

Autor: Wiesław Jan Wysocki
Na tablicach warszawskiego Grobu Nieznanego Żołnierza upamiętniających chwałę oręża polskiego i momenty narodowych dramatów znajduje się hasło: „Sejny (2–10 i 22 IX 1920)”.
Powstanie województwa białostockiego (1919 r.)
Artykuł

Powstanie województwa białostockiego (1919 r.)

Autor: Jarosław Wasilewski
Zrywając z przeszłością zaborów i nawiązując do wprowadzonego u schyłku średniowiecza i stosowanego aż do rozbiorów w 1795 r. podziału Polski na województwa, 2 sierpnia 1919 r. Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę tymczasową o organizacji władz administracyjnych II instancji.
Przed i w trakcie Akcji „Wisła”
Artykuł

Przed i w trakcie Akcji „Wisła”

Autor: Teodor Gąsiorowski
Jesienią 1944 r. frontowe jednostki Armii Czerwonej odeszły na południe i zachód. Ukraińska Powstańcza Armia wycofała swoje sotnie za Bug. W sensie administracyjnym i bezpieczeństwa ludności cywilnej Bieszczady stały się „ziemią niczyją”.
Przesiedleńcy z akcji „Wisła” na Pomorzu Zachodnim
Artykuł

Przesiedleńcy z akcji „Wisła” na Pomorzu Zachodnim

Autor: Magdalena Semczyszyn
W 1947 r. na terenie Pomorza Zachodniego znalazło się 49 tys. Ukraińców przymusowo przesiedlonych w ramach akcji „Wisła”. Do dziś ich losy zdają się być zamkniętą, monofoniczną narracją mniejszości, choć jest to przecież część najnowszej historii Polski i jej obywateli.
Pułkownik Jewhen Konowalec
Biogram / Biografia

Pułkownik Jewhen Konowalec

Autor: Marcin Majewski
Długoletnim przywódcą, ale i twórcą ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego, określanego i uznawanego przez władze bezpieczeństwa II RP za wywrotowy, był Jewhen Konowalec.
Rana Wołynia
Artykuł

Rana Wołynia

Autor: Damian Markowski
Rzeź wołyńska stanowiła początek końca wspólnej egzystencji Polaków i Ukraińców na południowo-wschodnich terenach II Rzeczypospolitej. Krwawą i bezwzględną kulminację, zakończoną śmiercią dziesiątków tysięcy ludzi i trwałym wymazaniem polskiej społeczności z mapy Wołynia.
Represje za pomoc Żydom
Wywiad

Represje za pomoc Żydom

Autor: Aleksandra Namysło, Martyna Grądzka-Rejak, Rafał Leśkiewicz
Nie mniej niż 467 osób poniosło śmierć za prowadzone działania pomocowe - wskazują Aleksandra Namysło i Martyna Grądzka-Rejak, autorki książki „Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej”
Romowie w polityce PRL 1944/45-1989
Artykuł

Romowie w polityce PRL 1944/45-1989

Autor: Łukasz Sołtysik
Po 1945 r. w polityce narodowościowej komuniści dążyli różnymi sposobami do maksymalnego ujednolicenia struktury narodowościowej społeczeństwa tak, aby była ona jednonarodowo polska. Szczególną wagę do tego zagadnienia przykładano w pierwszych kilkunastu latach po II wojnie światowej.
Sabotaże i pacyfikacja Małopolski Wschodniej w 1930 roku
Artykuł

Sabotaże i pacyfikacja Małopolski Wschodniej w 1930 roku

Autor: Magdalena Gibiec
W drugiej połowie 1930 roku na terenie trzech województw Małopolski Wschodniej doszło do wydarzeń znanych pod nazwą „pacyfikacji”, która stanowiła odpowiedź władz polskich na przeprowadzoną wcześniej przez nacjonalistów ukraińskich akcję sabotażową.
Społeczeństwo II Rzeczypospolitej
Artykuł

Społeczeństwo II Rzeczypospolitej

Autor: Marek Gałęzowski
Gdy krwawy wysiłek żołnierza walczącego o polską rubież na Wschodzie dobiegł końca wraz z „gorzkim” pokojem ryskim, potrójnie do niedawna zniewolony naród znów zamieszkał we własnych, uznanych traktatowo granicach. Ale nie zamieszkał w nich sam. Dom Rzeczypospolitej musiał dzielić z innymi narodami.
Spór o kształt ustrojowy II RP
Artykuł

Spór o kształt ustrojowy II RP

Autor: Włodzimierz Suleja
Ze zmagań militarnych, toczonych nieprzerwanie od listopada 1918 r., II Rzeczpospolita wyłoniła się jako państwo rozległe, liczące 388.600 km², ale mało zwarte, jego granice wynosiły bowiem ponad 5,5 tys. km. Pod względem powierzchni zajmowała szóste miejsce w Europie; zamieszkiwało ją, według danych spisowych z 1921 r., 27 milionów mieszkańców.
Spór polsko-ukraiński o szkolnictwo w II Rzeczypospolitej. Akcja plebiscytowa i antyszkolna
Artykuł

Spór polsko-ukraiński o szkolnictwo w II Rzeczypospolitej. Akcja plebiscytowa i antyszkolna

Autor: Magdalena Gibiec
Miejscem, które jak w soczewce skupiało problemy narodowościowe w II Rzeczypospolitej, była szkoła. Konflikt polsko-ukraiński na tym tle wybuchł, kiedy w życie weszła ustawa wprowadzająca szkoły utrakwistyczne (dwujęzyczne).
Sprawa milicjanta Franciszka Motyla, czyli jak doszło do spalenia przez UPA poukraińskiej wsi Werchrata w czasie operacji „Wisła” latem 1947 r.
Artykuł

Sprawa milicjanta Franciszka Motyla, czyli jak doszło do spalenia przez UPA poukraińskiej wsi Werchrata w czasie operacji „Wisła” latem 1947 r.

Autor: Mariusz Zajączkowski
W nocy z 10 na 11 lipca 1947 r. wskutek podpalenia ogień strawił prawie w całości opuszczoną przez mieszkańców wieś Werchrata na terenie powiatu lubaczowskiego w ówczesnym województwie rzeszowskim.
Sprawiedliwi wzorem człowieczeństwa
Wywiad

Sprawiedliwi wzorem człowieczeństwa

Autor: Mateusz Szpytma, Maciej Foks
Z dr. Mateuszem Szpytmą, zastępcą Prezesa IPN, pomysłodawcą i pierwszym szefem Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów, a także honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, rozmawia Maciej Foks.
Śmierć ministra
Artykuł

Śmierć ministra

Autor: Maciej Zakrzewski
Zamach na Bronisława Pierackiego z 15 czerwca 1934 r. wstrząsnął Polską. Zginął nie tylko minister rządu Rzeczpospolitej, ale jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego.
Warszawa w kontekście <i>Einsatz Reinhardt</i>
Artykuł

Warszawa w kontekście Einsatz Reinhardt

Autor: Marcin Urynowicz
Okupowana Warszawa spędzała Niemcom sen z powiek z co najmniej dwóch powodów: jako najliczniejsze, ponadmilionowe skupisko polskie o najbardziej rozwiniętych strukturach konspiracji oraz jako centralny ośrodek polskich Żydów i największe w Europie, blisko czterystutysięczne getto.

Wierzchowiny 1945 - krwawy odwet NSZ na skomunizowanej wsi ukraińskiej (a również o...)

Wołyński konflikt pamięci
Wywiad

Wołyński konflikt pamięci

Autor: Grzegorz Motyka
Lato 1943 roku to apogeum rzezi wołyńskiej. Jak doszło do tego, że w czasie II wojny światowej ukraińscy nacjonaliści wymordowali na Wołyniu, a później w Galicji Wschodniej tysiące Polaków?
Zabójstwo ministra Bronisława Pierackiego
Artykuł

Zabójstwo ministra Bronisława Pierackiego

Autor: Sylwia Szyc
W dniu 15 czerwca 1934 r. w wyniku ran odniesionych w zamachu przeprowadzonym przez członka Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów zmarł wicepremier, minister spraw wewnętrznych Bronisław Pieracki. Wkrótce potem utworzono w Berezie Kartuskiej obóz dla osób podejrzanych o działalność antypaństwową.
Zabójstwo Tadeusza Hołówki
Artykuł

Zabójstwo Tadeusza Hołówki

Autor: Artur Brożyniak
W latach dwudziestych i trzydziestych XX w. pośród mniejszości ukraińskiej w Polsce rozwinął się ruch nacjonalistyczny. Jego ideologia oparła się na tzw. darwinizmie społecznym, który zakładał bezkompromisową walkę nacji o przeżycie i powiększenie „przestrzeni życiowej”.