Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Powstanie Wielkopolskie w pigułce

22-12-2021
Poznański oddział IPN przygotował serię fascynujących opowieści przybliżających kulisy przygotowań do Powstania Wielkopolskiego, a także prezentujących najważniejsze epizody batalii o przyłączenie Wielkopolski do odradzającej się Rzeczyspopolitej.

 

23 grudnia: prof. dr hab. Przemysław Matusik „Praca organiczna pod niemieckim zaborem”

Jakie formy przybierała „praca organiczna” w Wielkopolsce? Dlaczego zmagania się Polaków z Niemcami w XIX wieku były tak trudne? Jaka była rola Kościoła rzymskokatolickiego w obronie polskości? Kim był ks. Piotr Wawrzyniak i jaką rolę odegrał w budowaniu niezależności finansowej polskiej społeczności Wielkopolski? Jak Niemcy reagowali na przejawy samoorganizacji Polaków? Kim byli „śpiący rycerze”?

Na te i inne pytania odpowiada prof. dr hab. Przemysław Matusik, prodziekan Wydziału Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, wytrawny badacz dziejów XIX-wiecznej Europy, autor imponujących swoim rozmachem czterech tomów „Historii Poznania”. W swoim wystąpieniu w skondensowanej formie przedstawił wielkopolską drogę do budowania silnego poczucia samoświadomości narodowej Polaków mieszkających pod zaborem niemieckim, cechującą się nie tyle walką zbrojną co raczej aktywnością na niwie kulturalnej, gospodarczej i społecznej.

 

 

 

24 grudnia: dr Adam Pleskaczyński „Zanim wybuchło…”

Jakie było znaczenie wybuchu rewolucji listopadowej w Niemczech w 1918 roku w kontekście dążeń niepodległościowych Polaków w zaborze pruskim? Kto dążył do zbrojnego powstania w Wielkopolsce, a kto zamierzał doprowadzić do przyłączenia ziem zaboru pruskiego do Polski drogą pokojowych negocjacji? W jaki sposób sformowano w listopadzie i grudniu 1918 roku polskie oddziały zbrojne, które stały się podstawą ruchu powstańczego? Jakie znaczenie miał przyjazd Ignacego Paderewskiego do Poznania 26 grudnia 1918 roku?

Na te i inne pytania w swoim wykładzie odpowiada dr Adam Pleskaczyński z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Poznaniu. W listopadzie i grudniu 1918 roku sytuacja na ziemiach zaboru pruskiego, a zwłaszcza w Wielkopolsce była bardzo dynamiczna. Rozpad monarchii Hohenzollernów i wybuch rewolucji listopadowej w Niemczech uaktywnił działania niepodległościowe w prowincji poznańskiej. Polacy przejmowali władzę administracyjną, ale również tworzyły się zakonspirowane grupy gotowe wywołać powstanie. Niemcy przystąpili do organizowania formacji wojskowych, które miały zapanować nad polskim żywiołem. Przełomowym wydarzeniem dla rozwoju wypadków stał się przyjazd do Poznania Ignacego Jana Paderewskiego.

 

 

 

25 grudnia: dr Adam Pleskaczyński „Naczelna Rada Ludowa”

Czym była Naczelna Rada Ludowa? Jakie były cele przywódców Naczelnej Rady Ludowej? Dlaczego w grudniu 1918 roku zwołano w Poznaniu Polski Sejm Dzielnicowy? Jaki był stosunek członków Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej do Powstania Wielkopolskiego?

Na te i inne pytania w swoim wykładzie odpowiada dr Adam Pleskaczyński z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Poznaniu. Naczelna Rada Ludowa, która powstała w Poznaniu w listopadzie 1918 roku zmierzała do przejęcia władzy na obszarze zaboru pruskiego i Górnego Śląska oraz doprowadzenia do przyłączenia tych ziem do odrodzonej Rzeczypospolitej. Jej działacze zasadniczo przeciwstawiali się wybuchowi zbrojnego powstania, uzależniając taką ewentualność od pomocy czynników zewnętrznych. Wybuch Powstania Wielkopolskiego był całkowitym zaskoczeniem dla przywódców Naczelnej Rady Ludowej. Początkowo podejmowali działania zmierzające do wygaszenia walk, ale dynamiczny rozwój sytuacji wymusił zmianę stanowiska i Naczelna Rada Ludowa przejęła cywilną i wojskową kontrolę nad wyzwolonymi obszarami Wielkopolski.

 

 

 

26 grudnia: dr Piotr Grzelczak „Ignacy Jan Paderewski”

Jaką drogę musiał pokonać zdolny młodzieniec z Kuryłówki na Podolu, aby zyskać status pianisty-wirtuoza szturmem zdobywającego największe i najznamienitsze sale koncertowe świata? Kiedy Ignacy Jan Paderewski – artysta, stał się charyzmatycznym politykiem zaangażowanym na rzecz sprawy polskiej? W jakich okolicznościach zapadła decyzja o jego powrocie do kraju w grudniu 1918 r., i skąd Poznań na trasie jego podróży z portu w Gdańsku do Warszawy? W jaki sposób Paderewski przyczynił się do wybuchu powstania wielkopolskiego?

Na te i szereg innych pytań odpowiada dr Piotr Grzelczak z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Poznaniu. Wyjątkowo silna polityczna pozycja, którą Paderewski zdobył sobie w dobie Wielkiej Wojny za oceanem, sprawiła, że w grudniu 1918 roku wrócił do Europy. Tutaj, po rozmowach z ministrem spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii lordem Arthurem Balfourem, a także w porozumieniu z Romanem Dmowskim oraz generałem Józefem Hallerem, podjął decyzję o podróży drogą morską do Polski. Już sam wybór portu docelowego oraz trasy przejazdu przez kraj był wielce symboliczny, gdyż marszruta wiodła przez Gdańsk, do którego niepodległa Rzeczpospolita rościła sobie uzasadnione pretensje, a także przez Poznań. Do tego ostatniego przybył wieczorem 26 grudnia 1918 roku, uruchamiając tylko pozornie uśpione siły, które doprowadziły nazajutrz do wybuchu powstania wielkopolskiego.

 

 

 

27 grudnia: dr Marek Rezler „Powstańcze walki”

Dlaczego Wielkopolska nie od razu weszła w skład odradzającej się Rzeczypospolitej? Jakie zalążki polskiej władzy funkcjonowały w tym regionie na przełomie listopada i grudnia 1918 roku? Na czym polegał spór dotyczący wyboru optymalnej drogi do odzyskania niepodległości? Co spowodowało, że zwyciężyła ścieżka zbrojnego wystąpienia przeciw zaborcy? Jakie były najważniejsze etapy walk w trakcie powstania wielkopolskiego? W jaki sposób wybrano dowódcę powstania?

Na te i inne pytania odpowiada dr Marek Rezler, badacz dziejów XX-wiecznej Wielkopolski, autor wielu publikacji poświęconych Powstaniu Wielkopolskiemu.

W swoim wystąpieniu przedstawił zarówno meandry rozterek Wielkopolan co do wyboru najlepszej drogi prowadzącej do pozbycia się zaborców, jak i kluczowe etapy walk, których ostatecznym skutkiem było przejęcie przez Polaków kontroli nad prawie całym obszarem Wielkopolski. Przypomniał też sylwetkę Stanisława Taczaka, pierwszego dowódcy powstania.

 

 

 

***

27 grudnia będziemy obchodzić 103 rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego, po raz pierwszy jako Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Z tej okazji zapraszamy do obejrzenia krótkiego wystąpienia dr. Karola Nawrockiego, prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.

 

 

 

Więcej materiałów dotyczących Powstania Wielkopolskiego w specjalnej zakładce tematycznej.

 

Zachęcamy do odwiedzania portalu przystanekhistoria.pl