Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Fort III w Pomiechówku. Mało znane miejsce pamięci
Artykuł

Fort III w Pomiechówku. Mało znane miejsce pamięci

Autor: Barbara Świtalska-Starzeńska
Niemiecki obóz karno-śledczy w Forcie III w Pomiechówku pod Nowym Dworem Mazowieckim, istniejący w latach 1941-1945, jest nazywany największą katownią północnego Mazowsza. Ginęli tam Polacy i Żydzi.
Fort VII w Poznaniu. Laboratorium zbrodni
Artykuł

Fort VII w Poznaniu. Laboratorium zbrodni

Autor: Paweł Głuszek
Wśród najgorszych katowni niemieckich pominąć nie można obozu koncentracyjnego na terenie poznańskiego Fortu VII. Miejsce to okryło się ponurą sławą nie tylko jako miejsce męczeństwa tysięcy więźniów, ale też jednego z pierwszych eksperymentów z masowym zagazowywaniem ludzi.
Fotografie spod szafotu
Artykuł

Fotografie spod szafotu

Autor: Konrad W. Ślusarski
W zbiorach IPN znajduje się kilkadziesiąt fotografii przedstawiających egzekucję siedmiu mężczyzn na nasypie kolejowym. Zostały wykonane w Krakowie, w czerwcu 1942 r., głównie przez Niemców, którzy urządzali sobie wycieczki na miejsce zbrodni, fotografując nie tylko szubienicę z ciałami straconych cywilów, ale też pozując do zdjęć na jej tle lub tuż obok.
Franz Kutschera
Artykuł

Franz Kutschera

Autor: Anna Zechenter
Austriacki ogrodnik Franz Kutschera pozostałby zapewne jednym z tysięcy anonimowych zbrodniarzy wojennych, gdyby Reichsführer SS Heinrich Himmler nie wysłał go w sierpniu 1943 r. do Warszawy z poleceniem sterroryzowania niepokornego miasta.
Germanizacja nazw miast na ziemiach polskich w czasie okupacji niemieckiej
Artykuł

Germanizacja nazw miast na ziemiach polskich w czasie okupacji niemieckiej

Autor: Marcin Przegiętka
Okres okupacji niemieckiej ziem polskich w czasie II wojny światowej nierozerwalnie wiąże się z wprowadzeniem przez władze III Rzeszy na okupowanych ziemiach polskich niemieckich nazw geograficznych.
Getto w "Konstancji"
Artykuł

Getto w "Konstancji"

Autor: Tomasz Stempowski
16 czerwca 1940 r. Żydzi z Kutna i powiatu kutnowskiego zostali przymusowo przesiedleni do getta utworzonego w Kutnie na terenie nieczynnej cukrowni „Konstancja”.
Getto w Busku-Zdroju (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom)
Artykuł

Getto w Busku-Zdroju (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom)

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Pierwsze represje niemieckie wobec buskich Żydów miały miejsce już we wrześniu 1939 r. W drugiej połowie września 1939 r. trzech żołnierzy zmotoryzowanej żandarmerii polowej – Andreas Kerner, Franz Rothe oraz Siegfried Baudisch – ograbiło w Busku-Zdroju kilka żydowskich mieszkań.
Getto w Stopnicy (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom)
Artykuł

Getto w Stopnicy (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom)

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
W 1939 r. Stopnicę położoną 17 km od Buska-Zdroju zamieszkiwało około 2600 Żydów. Pierwszych zbrodni na terenie miasteczka żołnierze Wehrmachtu dokonali już w pierwszych dniach września 1939 r. Rozstrzelali wówczas 4 Żydów.
Godzina „W”. Pogotowie w oddziale
Artykuł

Godzina „W”. Pogotowie w oddziale

Autor: Anna Szarzyńska-Rewska
W ostatnim tygodniu lipca 1944 r. wzrosło w Warszawie napięcie spowodowane udaną i szybką ofensywą wojsk sowieckich w kierunku stolicy.
Goralenvolk. Narzędzie niemieckiej polityki wobec Podhala
Artykuł

Goralenvolk. Narzędzie niemieckiej polityki wobec Podhala

Autor: Dawid Golik, Wojciech Szatkowski
Koncepcja Goralenvolku – „narodu góralskiego” – była od samego początku ideą stricte niemiecką, której główną oś stanowiła chęć wciągnięcia społeczności polskich górali do współpracy z okupantem w latach II wojny światowej.
Grabież dóbr kultury w czasie II wojny światowej jako zbrodnia wojenna. Aspekty prawne
Artykuł

Grabież dóbr kultury w czasie II wojny światowej jako zbrodnia wojenna. Aspekty prawne

Autor: Maciej Obrębski
II wojna światowa była ogromnym, kolejnym na przestrzeni wieków ciosem dla dóbr kultury. Skala dokonanych wówczas rabunków była nieporównywalna z wcześniejszymi, a sposób organizacji grabieży nie pozwala ich zaklasyfikować jedynie jako kradzież.
Grupa Ładosia
Artykuł

Grupa Ładosia

Autor: Jerzy Dąbrowski
Gdy świat zachodni nie chciał słyszeć o zagładzie Żydów, polscy dyplomaci ruszyli do brawurowej akcji ratowania tysięcy ludzi przed pewną śmiercią.
Hans Frank
Artykuł

Hans Frank

Autor: Marcin Przegiętka
„Oświadczam, że w swoim życiu nigdy nie popełniłem morderstwa” – powiedział przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze Hans Frank, generalny gubernator w latach 1939–1945, „morderca zza biurka”, odpowiedzialny za śmierć milionów ludzi na okupowanych przez Niemcy ziemiach polskich.
Hans Frank – ,,niemiecki król Polski”
Biogram / Biografia

Hans Frank – ,,niemiecki król Polski”

Autor: Wojciech Wichert
Rezydujący w czasie wojny w Krakowie Hans Frank nazywał siebie ,,niemieckim królem Polski”, który na terenie Generalnego Gubernatorstwa przywróci cywilizację poprzez usunięcie z tych ziem Żydów i wszelkich śladów ,,polskiego barbarzyństwa” oraz zacofania.
Harcerka z Legionu Wyzwolenia. Helena Janaszczyk (1910–1940)
Biogram / Biografia

Harcerka z Legionu Wyzwolenia. Helena Janaszczyk (1910–1940)

Autor: Patrycja Resel
Dwa miesiące po wkroczeniu do Łodzi wojsk niemieckich – 13 listopada 1939 r. – powołana została konspiracyjna organizacja Legion Wyzwolenia. W jej szeregach znalazła się bohaterska łodzianka Helena Janaszczyk.
Harry Haft – przeżył Auschwitz, boksował się z Rocky’m Marciano
Artykuł

Harry Haft – przeżył Auschwitz, boksował się z Rocky’m Marciano

Autor: Szymon Pietrzykowski
Est ist kein warum – usłyszeć miał w jednej z opowieści przytaczanych w ostatniej książce Primo Leviego, wydanych krótko przed jego śmiercią Pogrążonych i ocalonych, wiezień Auschwitz, po tym gdy zapytał dlaczego (warum) został spoliczkowany przez niemieckiego strażnika.
Heinrich Himmler – konstruktor machiny zagłady Trzeciej Rzeszy
Biogram / Biografia

Heinrich Himmler – konstruktor machiny zagłady Trzeciej Rzeszy

Autor: Wojciech Wichert
Heinrich Himmler – druga osoba w nazistowskich Niemczech i makiaweliczny polityk – skupił w swoich rękach niewyobrażalną wprost władzę. Jak to możliwe, że niepozorny człowiek zmienił się w potwora odpowiedzialnego za największe zbrodnie XX wieku – Holocaust, obozy zagłady i masowe mordowanie ludzi?
Heroizm przezwyciężył lęk
Wywiad

Heroizm przezwyciężył lęk

Autor: Mateusz Szpytma, Jan M. Ruman
„Ulmowie pokazują represyjność machiny niemieckiej wobec Polaków. U nas śmierć była karą za wiele czynów. Jest nadzieja, że ludzie na całym świecie za pośrednictwem Ulmów poznają też inne historie Polaków ratujących Żydów” – mówi Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej.
Hipolit Aleksandrowicz – ziemianin pomagający Żydom na ziemi dobrzyńskiej
Artykuł

Hipolit Aleksandrowicz – ziemianin pomagający Żydom na ziemi dobrzyńskiej

Autor: Kinga Czechowska
Niewiele znamy przypadków pomocy Żydom przez przedstawicieli ziemiaństwa. Tym ciekawsza staje się historia hr. Hipolita Aleksandrowicza, posiadacza dóbr w ziemi dobrzyńskiej, który w trakcie niemieckiej okupacji wykorzystywał swą pozycję i majątek, by pomagać zarówno okolicznym Polakom, jak i Żydom.
Historia pomocy udzielonej Matyldzie Engelman i jej córce przez Mariana Dworczyka – lekarza Sanatorium „Górka” w Busku-Zdroju
Artykuł

Historia pomocy udzielonej Matyldzie Engelman i jej córce przez Mariana Dworczyka – lekarza Sanatorium „Górka” w Busku-Zdroju

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Pomysłodawcą i budowniczym Sanatorium „Górka” w Busku-Zdroju był dr Szymon Starkiewicz. W 1926 r. szpital przyjął pierwszych pacjentów. We wrześniu 1939 r. na „Górkę” zwożono rannych cywili oraz żołnierzy Wojska Polskiego.
Hitler-Jugend na Górnym Śląsku
Artykuł

Hitler-Jugend na Górnym Śląsku

Autor: Mirosław Węcki
W III Rzeszy zadanie indoktrynacji młodzieży wykonywała Hitler-Jugend. W okresie II wojny światowej na polskich terenach wcielonych do Niemiec, zwłaszcza na Górnym Śląsku, organizacja ta stała się istotnym narzędziem nazistowskiej polityki narodowościowej.
Ignacy Tłoczyński. Z kortu tenisowego do 2. Korpusu gen. Władysława Andersa
Artykuł

Ignacy Tłoczyński. Z kortu tenisowego do 2. Korpusu gen. Władysława Andersa

Autor: Ewelina Ślązak
Szczególnie brutalna natura II wojny światowej przerwała wiele obiecujących karier i wyrządziła niepowetowane straty nie tylko rodzimemu sportowi, ale i samym sportowcom. Tym bardziej budująca wydaje się historia Ignacego Tłoczyńskiego – tenisisty, konspiratora i powstańca – który szczęśliwie przebrnął przez wojenną zawieruchę i powrócił po wojnie na korty Wimbledonu.
II wojna światowa a kapitał moralny
Artykuł

II wojna światowa a kapitał moralny

Autor: Filip Musiał
Mimo tego, że od zakończenia II wojny światowej minęło wiele lat, jest ona wciąż wydarzeniem, wokół którego ogniskuje się publiczna dyskusja na arenie międzynarodowej. Niekoniecznie ta, którą widzimy codziennie w programach informacyjnych, ale ta, która jest ważnym elementem dyplomacji historycznej.
II wojna światowa w Bieszczadach
Artykuł

II wojna światowa w Bieszczadach

Autor: Teodor Gąsiorowski
W polskich planach wojennych Bieszczady nie były uwzględnione. Miały tylko w czasie powszechnej mobilizacji dostarczyć kontyngent żołnierzy. Tymczasem od marca 1939 r., gdy I Republika Słowacka poprosiła Niemcy o objęcie militarnym sojuszem, zagrożone zostało dodatkowe kilkaset kilometrów granicy RP.
Instrukcja Dowódcy AK nr 116/I z 15 września 1943 roku i jej konsekwencje
Artykuł

Instrukcja Dowódcy AK nr 116/I z 15 września 1943 roku i jej konsekwencje

Autor: Tomasz Domański
Instrukcja gen. „Bora” w sprawie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego stała się z czasem podstawą represjonowania oficerów AK Okręgu Radomsko-Kieleckiego przez komunistów.
Irena Bobowska – niezwykła bohaterka
Biogram / Biografia

Irena Bobowska – niezwykła bohaterka

Autor: Izabella Kopczyńska
Irena Bobowska zapisała się na kartach historii, szczególnie wśród osób związanych z Poznaniem, niezwykłym życiorysem. Jej postać nadal pozostaje przez wielu zapomniana. W związku z tym przywołanie jej historii pozwoli ożywić pamięć o niej i jej niezwykłej odwadze w tak trudnych czasach okresu II wojny światowej.
Jak Brygada Świętokrzyska NSZ ocaliła więźniarki niemieckiego obozu w Holiszowie
Artykuł

Jak Brygada Świętokrzyska NSZ ocaliła więźniarki niemieckiego obozu w Holiszowie

Autor: Anna Zechenter
Jest 5 maja 1945. Żołnierze Brygady Świętokrzyskiej, jedynej formacji krajowego podziemia, która przedarła się przez linię frontu niemiecko-sowieckiego, leżą na skraju lasu w zachodnich Czechach, na ziemi okupowanej przez III Rzeszę, czekając na rozkaz ataku na niemiecki obóz koncentracyjny Holiszów.
Jak ocalono żydowskiego chłopca
Artykuł

Jak ocalono żydowskiego chłopca

Autor: Anna Pyżewska
Jesienią 1942 r. piętnastoletni Arie Fajwiszys znalazł się w pociągu wiozącym do Treblinki setki Żydów z warszawskiego getta. Zdarzył się cud: chłopiec ocalał. Było to możliwe dzięki pomocy wielu osób, które napotkał na swej drodze. Tą najważniejszą był katolicki ksiądz – Stanisław Falkowski.
Jak zginął dziadek Antony’ego Blinkena
Artykuł

Jak zginął dziadek Antony’ego Blinkena

Autor: Paweł Kornacki
Sekretarz stanu USA Antony Blinken jest przybranym synem białostocczanina Samuela Pisara – prawnika, pisarza, polityka, doradcy prezydentów amerykańskich. Ojcem Samuela był Dawid Pisar, którego rodzina była jedną z najbogatszych w przedwojennym Białymstoku.
Jürgen Stroop. Zbrodniarz z dwoma wyrokami
Artykuł

Jürgen Stroop. Zbrodniarz z dwoma wyrokami

Autor: Krzysztof Pawluczuk
8 maja 1945 r. dostał się do niewoli amerykańskiej Jürgen Stroop, jeden z najbardziej znanych niemieckich zbrodniarzy wojennych. W marcu 1947 r. skazany został na śmierć przez amerykański trybunał wojskowy w Dachau. Jednak sprawiedliwość dosięgła go ostatecznie dopiero w Polsce, gdzie za swoją zbrodniczą działalność otrzymał kolejny wyrok śmierci – tym razem już wykonany.
Kamień na kamieniu. Zniszczenie Warszawy po Powstaniu Warszawskim
Artykuł

Kamień na kamieniu. Zniszczenie Warszawy po Powstaniu Warszawskim

Autor: Agnieszka Wygoda
9 października 1944 roku Reichsführer-SS Heinrich Himmler wydał rozkaz zburzenia Warszawy. W rezultacie stała się ona najbardziej zniszczonym w czasie II wojny światowej miastem. Było to również wypełnienie znanej od lat i modyfikowanej przez niemieckich architektów koncepcji wyburzenia stolicy Polski.
Kapitan Helena Hermanowska – komendant Wojskowej Służby Kobiet Okręgu Białystok AK
Biogram / Biografia

Kapitan Helena Hermanowska – komendant Wojskowej Służby Kobiet Okręgu Białystok AK

Autor: Bożena Koszel-Pleskaczuk
Kobiety pełniły służbę żołnierską od pierwszych chwil życia konspiracyjnego. Podstawą prawną dotyczącą kobiet rekrutujących się do wojska była Ustawa o powszechnym obowiązku wojskowym z 9 kwietnia 1938 roku.
Kapłan, naukowiec, artysta – pamiątki po ks. prof. Józefie Kaczmarczyku
Biogram / Biografia

Kapłan, naukowiec, artysta – pamiątki po ks. prof. Józefie Kaczmarczyku

Autor: Radosław Kurek
Przez całe życie łączył kilka niezwykle wymagających dziedzin aktywności. Malarstwo i konserwacja sztuki, praca duszpasterska, wreszcie – działalność naukowa, która podczas okupacji niemieckiej kosztowała go uwięzienie w Sachsenhausen. Po uwolnieniu włączył się on w organizację tajnego nauczania, a do grona jego uczniów należał sam Karol Wojtyła.
Kara nagany i infamii dla polskich aktorów grających w filmie „Heimkehr”
Artykuł

Kara nagany i infamii dla polskich aktorów grających w filmie „Heimkehr”

Autor: Paweł Popiel
Niemiecki wyraz „Heimkehr” oznacza w języku polskim tyle co „powrót do ojczyzny”. Tak właśnie niemieccy, narodowosocjalistyczni filmowcy zatytułowali zrealizowany w 1941 r. film, przedstawiający propagandową wizję losów niemieckiej mniejszości narodowej w Polsce w 1939 r.
Kardynał Sapieha. Niemcy mówili o nim: <i>Euer stolze Erzbischof</i>
Biogram / Biografia

Kardynał Sapieha. Niemcy mówili o nim: Euer stolze Erzbischof

Autor: Roksana Szczypta-Szczęch
Adam Stefan Sapieha, metropolita krakowski, kardynał, zastępca prymasa Augusta Hlonda w czasie jego nieobecności w Polsce okupowanej przez Niemców i czasowo przez Sowietów, nazywany był Księciem Niezłomnym.
Kardynał Sapieha. Niezłomny metropolita krakowski
Biogram / Biografia

Kardynał Sapieha. Niezłomny metropolita krakowski

Autor: Anna Czocher
Sapieżyńskie pojmowanie misji Kościoła w czasach niemieckiej okupacji było obecne w postawach jego następców na stolicy biskupiej w okresie komunizmu. Kondycja Kościoła krakowskiego w latach 1939-1945 miała ogromny wpływ na jego powojenne losy.
Karl Richard Josef Streibel. Komendant Obozu szkoleniowego SS w Trawnikach (SS-Ausbildungslager Trawniki) 1942–1944
Artykuł

Karl Richard Josef Streibel. Komendant Obozu szkoleniowego SS w Trawnikach (SS-Ausbildungslager Trawniki) 1942–1944

Autor: Artur Podgórski
Karl Streibel, urodził się 11 października 1903 r. w Neustadt/Oberschlesien (Prudnik, Górny Śląsk). Po ukończeniu szkoły powszechnej rozpoczął naukę w szkole kupieckiej, w zakresie detalicznej sprzedaży żywności. W latach 1918–1922 pracował w Ziegenhals (Głuchołazy) jako pomocnik sprzedawcy.
Karol Tarnowski. Ziemianin w burzliwych czasach
Biogram / Biografia

Karol Tarnowski. Ziemianin w burzliwych czasach

Autor: Marcin Chorązki
15 lutego 1981 roku zmarł Karol Hilary Tarnowski, ostatni prezes Zachodniomałopolskiego Związku Ziemian i inicjator powstania w okupowanym kraju zrzeszenia „Tarcza”-„Uprawa”-„Opieka”-„S-1”, podporządkowanego AK.
Kazimierz Bartel – ostatnia ofiara zbrodni na profesorach lwowskich
Artykuł

Kazimierz Bartel – ostatnia ofiara zbrodni na profesorach lwowskich

Autor: Sławomir Kalbarczyk
W II RP zmiany na stanowisku szefa rządu dokonywały się często: w ciągu dwudziestu lat jej istnienia na fotelu premiera zasiadło dwudziestu polityków. Aż trudno uwierzyć, że spośród wszystkich premierów RP tylko jeden został zamordowany przez Niemców. Był nim właśnie Kazimierz Bartel.
Kilka uwag odnośnie do książki Mirosława Tryczyka <i>Drzazga. Kłamstwa silniejsze niż śmierć</i>, Kraków 2020
Recenzja

Kilka uwag odnośnie do książki Mirosława Tryczyka Drzazga. Kłamstwa silniejsze niż śmierć, Kraków 2020

Autor: Paweł Kornacki
Niemal dokładnie w dwudziestą rocznicę opublikowania Sąsiadów Jana Tomasza Grossa ukazała się książka Mirosława Tryczyka pt. Drzazga. Kłamstwa silniejsze niż śmierć . Czym jest, a czym nie jest ta publikacja?
Kobieta żydowska w przestrzeni domowej getta
Artykuł

Kobieta żydowska w przestrzeni domowej getta

Autor: Martyna Grądzka-Rejak
Wybuch II wojny światowej w znaczący sposób wpłynął na życie społeczności żydowskiej zamieszkującej okupowane ziemie polskie. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa, utworzonego w październiku 1939 r. z części tych ziem, Niemcy sukcesywnie wprowadzali szereg praw ograniczających prawa Żydów.
Komunikaty KG AK dla BBC
Artykuł

Komunikaty KG AK dla BBC

Autor: Waldemar Grabowski
Jedną z ważniejszych dziedzin działalności Polskiego Państwa Podziemnego było informowanie rządu RP w Londynie, a za jego pośrednictwem całego świata, o sytuacji panującej w okupowanej Polsce.
Koniec wojny, ale nie zniewolenia
Artykuł

Koniec wojny, ale nie zniewolenia

Autor: Filip Musiał
II wojna światowa jest dla Polaków wciąż tematem ważkim. Nie mniej istotne z punktu widzenia naszej historycznej świadomości są kwestie związane z zakończeniem tego zbrojnego konfliktu.
Konspiracja, wojsko, partyzantka. Podziemie zbrojne w Małopolsce 1939–1955
Artykuł

Konspiracja, wojsko, partyzantka. Podziemie zbrojne w Małopolsce 1939–1955

Autor: Filip Musiał, Dawid Golik
Gdy we wrześniu 1939 r., jeszcze w trakcie walk frontowych z Niemcami, powstawały pierwsze konspiracyjne organizacje wojskowe, nikt nie przewidywał, że wojna potrwa kilka kolejnych lat. Tym bardziej nie spodziewano się, że walkę „aż do zwycięstwa” trzeba będzie prowadzić także w warunkach nowej okupacji – wprowadzanej rękami Sowietów i polskich komunistów.
Konspiracyjna działalność ks. dr. Seweryna Kowalskiego
Biogram / Biografia

Konspiracyjna działalność ks. dr. Seweryna Kowalskiego

Autor: Elżbieta Wojcieszyk
Podczas II wojny światowej ziemie polskie podzielono na część sowiecką i niemiecką. W części niemieckiej wydzielono tereny włączone do III Rzeszy niemieckiej oraz Generalne Gubernatorstwo (GG) i utworzono urzędy niemieckie. Tylko w GG działały jawne kościelne struktury: instytucje i urzędy kościelne (diecezje, parafie, seminaria, itd.).
Konspiracyjny NIK w latach 1942-1945. Struktury kontrolne Państwa Podziemnego
Artykuł

Konspiracyjny NIK w latach 1942-1945. Struktury kontrolne Państwa Podziemnego

Autor: Waldemar Grabowski
Utworzenie podziemnych struktur państwowych (Polskie Państwo Podziemne) w okupowanej Polsce spowodowało konieczność wprowadzenia ich kontroli. W 1942 r. po długich przygotowaniach i uzgodnieniach powołano do życia Sekcję Kontroli w Delegaturze Rządu na Kraj.
Konspiracyjny think tank. Instytut Europy Środkowej
Artykuł

Konspiracyjny think tank. Instytut Europy Środkowej

Autor: Wojciech Frazik
Nawet w najczarniejszą noc okupacji polscy naukowcy i specjaliści z różnych dziedzin podejmowali trud wypracowania podstaw teoretycznych powojennej polityki zagranicznej.
Kpt. Ignacy Zarobkiewicz ‒ dowódca pokonany
Biogram / Biografia

Kpt. Ignacy Zarobkiewicz ‒ dowódca pokonany

Autor: Robert Piwko
„Przeszedł chlubnie kampanię wrześniową w składzie 7. Pułku Piechoty. Był odważny, co podkreślają jego podkomendni. Zachował dostateczną czujność, co uratowało jego ludzi od gorszych następstw”, a jednak, cieniem na pamięci o nim położył fakt dowodzenia oddziałem wojskowym w przegranej bitwie.
Krakowscy profesorowie wracają z niemieckiego obozu koncentracyjnego
Artykuł

Krakowscy profesorowie wracają z niemieckiego obozu koncentracyjnego

Autor: Marcin Chorązki
Polskie elity intelektualne doświadczyły jako pierwsze masowej akcji represyjnej niemieckiego okupanta, w wyniku której zmarło z wycieńczenia nie mniej niż 25 uczonych.
Krwawa środa w Olkuszu – 31 lipca 1940 roku
Artykuł

Krwawa środa w Olkuszu – 31 lipca 1940 roku

Autor: Michał Masłowski
W lipcu 1940 r. niemiecka żandarmeria przeprowadziła w Olkuszu akcję pacyfikacyjną. W odwecie za śmierć żandarma Ernsta Kadatza mieszkańcy miasta byli przez kilka godzin torturowani, bici i przesłuchiwani.
Krwawy sierpień. Zagłada radomskiego getta
Artykuł

Krwawy sierpień. Zagłada radomskiego getta

Autor: Sebastian Piątkowski
W marcu 1942 r. Niemcy rozpoczęli likwidację gett w dystrykcie lubelskim. Informacje o wysiedleniach, egzekucjach i transportach do nieznanych miejsc docierały na lewy brzeg Wisły, były jednak ogólnikowe i enigmatyczne. Mieszkańcy dystryktu radomskiego – nawet pesymiści – traktowali je z dystansem.
Kryjówki dla Żydów
Artykuł

Kryjówki dla Żydów

Autor: Tomasz Domański
Badania naukowe prowadzone w zakresie polskiej pomocy świadczonej Żydom podczas niemieckiej okupacji wyraźnie przekonują, że najwięcej takich przypadków miało miejsce na wsiach. Tam też najczęściej dochodziło do krwawych represji za pomoc Żydom wymierzanych przez lokalne jednostki niemieckiej policji porządkowej.
Księże Góry
Artykuł

Księże Góry

Autor: Izabela Mazanowska
Wkrótce po tym, gdy Niemcy 1 września 1939 r. zaatakowali II Rzeczypospolitą, rozpoczęła się masowa eksterminacja polskiej ludności cywilnej, Żydów, osób upośledzonych, przedstawicieli różnych grup społecznych. Jednym z miejsc kaźni zbrodni pomorskiej 1939 r. były Księże Góry koło Grudziądza.
Ku przestrodze wrogom III Rzeszy…
Artykuł

Ku przestrodze wrogom III Rzeszy…

Autor: Aleksandra Szafrańska
Z piersi zszokowanych mieszkańców wydobył się przeraźliwy krzyk, słychać było płacz kobiet i dzieci. Ludzie odwracali głowy, żeby nie patrzeć. Bali się jednak odejść z powodu grożących kar.
Kulturowa partyzantka. Tajne nauczanie na północnym Mazowszu
Artykuł

Kulturowa partyzantka. Tajne nauczanie na północnym Mazowszu

Autor: Waldemar Brenda
Obok uderzeń w rozwój demograficzny społeczeństwa polskiego, fizycznej eksterminacji Żydów, eliminacji całych grup społecznych, dotkliwych ograniczeń polityczno-społecznych i gospodarczych, obejmowała ona także pełną dyskryminację kulturalną. Jednym z jej przejawów była likwidacja polskiego szkolnictwa.
Kwestia folkslisty na Górnym Śląsku
Artykuł

Kwestia folkslisty na Górnym Śląsku

Autor: Mirosław Węcki
W październiku 1939 r. zachodnie i północne ziemie II Rzeczypospolitej zostały zaanektowane przez III Rzeszę z zamiarem ich całkowitej germanizacji.
Lager Glowna (1939-1940)
Artykuł

Lager Glowna (1939-1940)

Autor: Adam Kaczmarek
Akcja wysiedleńcza ludności polskiej w Poznaniu rozpoczęła się 5 listopada 1939 r. Niemieckie służby mundurowe zjawiały się w wytypowanym mieszkaniu, dając jego mieszkańcom niejednokrotnie 15 minut na opuszczenie domu. Część osób od razu wywożono koleją do Generalnego Gubernatorstwa, pozostałych umieszczano w specjalnie tworzonych obozach przejściowych.
Legenda katowickiej wieży
Artykuł

Legenda katowickiej wieży

Autor: Grzegorz Bębnik
Rankiem 4 września 1939 roku podeszła pod Katowice 239. Dywizja Piechoty gen. mjra Ferdinanda Neulinga, podporządkowana 3. Odcinkowi Grenschutzu dowodzonemu przez gen. leut. Georga Brandta. Miała zająć miasto opuszczone już wówczas przez regularne oddziały Wojska Polskiego i polską administrację.
Listy z innego świata
Artykuł

Listy z innego świata

Autor: Ewa Wójcicka
Kilka zdań na niewielkim formularzu stanowiło jedyną informację dla bliskich o losach więźnia osadzonego w hitlerowskim obozie koncentracyjnym – jednym z miejsc kaźni, jakie funkcjonowały w okresie 1939-45 r. na terenach zajętych przez reżim nazistowski oraz obszarach byłej III Rzeszy.
Losy łódzkiego Kościoła katolickiego podczas II wojny światowej
Artykuł

Losy łódzkiego Kościoła katolickiego podczas II wojny światowej

Autor: Ewelina Ślązak
II wojna światowa miała ogromne przełożenie na strukturę narodowościową, wyznaniową oraz ludnościową Polski. Spowodowane było to polityką demograficzną Niemiec hitlerowskich opierającą się na różnorodnych działaniach zmierzających do eksterminacji ludności żydowskiej i germanizacji ziem polskich.
Losy ppłk. Karola Rómmla w czasie II wojny światowej
Artykuł

Losy ppłk. Karola Rómmla w czasie II wojny światowej

Autor: Stefan Białek
Podpułkownik Karol Rómmel (1888–1967) to postać znana i niezwykle dla Polski zasłużona, człowiek wielu talentów i jednej prawdziwej pasji, którą było jeździectwo. Prawie wcale nie mówi się natomiast o jego losach w okresie II wojny światowej.
Ludobójstwo niemieckie na polskich Żydach
Artykuł

Ludobójstwo niemieckie na polskich Żydach

Autor: Marek Gałęzowski
Decyzja o kapitulacji Warszawy we wrześniu 1939 r. przypadła w wigilię żydowskiego Święta Szałasów. Tego dnia samoloty niemieckie zrzuciły ulotki, w których znalazły się słowa: „Wesołych Świąt Żydzi. Niemiecki Wehrmacht pozdrawia Was i życzy Wesołych Świąt”.
Ludwig Fischer. Biurokrata zbrodni
Artykuł

Ludwig Fischer. Biurokrata zbrodni

Autor: Wojciech Kujawa
3 marca 1947 r. Najwyższy Trybunał Narodowy skazał niemieckiego zbrodniarza wojennego Ludwiga Fischera na karę śmierci.
Ludzie na drutach
Artykuł

Ludzie na drutach

Autor: Elżbieta Dziwisz
Wojenne losy mamy, Felicji Dziwisz z domu Artwich, znałam na pamięć. O niemieckiej okupacji i Powstaniu Warszawskim oraz katordze w niemieckim obozie koncentracyjnym Stutthof chciała opowiedzieć całemu światu i opowiadała. Znajomym, rodzinie…
Marciniakowie – jedna z wielu polskich rodzin zamordowanych za ratowanie Żydów
Artykuł

Marciniakowie – jedna z wielu polskich rodzin zamordowanych za ratowanie Żydów

Autor: Marcin Krzysztofik
W czasie II wojny światowej wśród ofiar niemieckich zbrodni znalazło się wiele polskich rodzin. Często ich dramat dopełnił się po jej zakończeniu, w związku z oporem stawianym komunizmowi, instalowanemu na ziemiach polskich pod groźbą sowieckich bagnetów. Takie m.in. były losy rodziny Marciniaków, którzy stali się ofiarą dwóch totalitaryzmów – niemieckiego i komunistycznego.
Maria i Maria
Artykuł

Maria i Maria

Autor: Anna Zechenter
Podczas niemieckiej okupacji żyły w Krakowie dwie Marie Bożkówny: pierwsza – pochodząca z katolickiej rodziny Bożków; i druga, właściwie Helena Goldstein – uratowana z krakowskiego getta przez przyjaciółkę, która podzieliła się z nią tożsamością, ryzykując życie nie tylko swoje, ale i rodziny.
Maria Kuntaras-Dittberner
Artykuł

Maria Kuntaras-Dittberner

Autor: Paweł Głuszek
Maria Kuntaras-Dittberner w listopadzie 1939 roku przystąpiła do podziemnej „Bojowej Organizacji Wojskowej – Wschód” przyjmując pseudonim „Róża”. Tak rozpoczęła się jej praca w konspiracji i walka z niemieckim okupantem.
Marian Gołębiewski „Ster” – rzecznik porozumienia polsko-ukraińskiego
Biogram / Biografia

Marian Gołębiewski „Ster” – rzecznik porozumienia polsko-ukraińskiego

Autor: Justyna Dudek
Marian Gołębiewski – cichociemny, żołnierz AK/DSZ, członek WiN, długoletni więzień polityczny, opozycjonista związany z „Ruchem” i z ROPCiO. W jego życiorys w czasie II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu mocno się wpisały trudne relacje polsko-ukraińskie.
Masakra więźniów karnego obozu pracy „Liban”
Artykuł

Masakra więźniów karnego obozu pracy „Liban”

Autor: Roman Gieroń
„Kilka z tych zwłok wisiało na drutach ogrodzenia obozowego na tyłach obozu, a kilka wyciągnęliśmy z obozowych dołów kloacznych” – wspominał jeden z pracowników Baudienstu oddelegowany do pozbierania zwłok więźniów zamordowanych w Krakowie pod koniec lipca 1944 r. w obozie karnym zwanym „Libanem”.
Męczennicy ziemi nowogródzkiej
Artykuł

Męczennicy ziemi nowogródzkiej

Autor: Kazimierz Krajewski
Losy Polaków na Kresach Północno-Wschodnich nierozerwalnie związane są z Kościołem katolickim. To dzięki Kościołowi kresowa społeczność zachowała świadomość narodową i język polski w latach porozbiorowej niewoli carskiej. Wiele zawdzięczała mu także po odzyskaniu niepodległości w 1918 r.
Miasto skazane na śmierć
Artykuł

Miasto skazane na śmierć

Autor: Paulina Gołębiewska
Furia, z którą Adolf Hitler odnosił się do Warszawy, osiągnęła apogeum w 1944 r., gdy z lubością miał pokazywać swoim gościom w Wilczym Szańcu zdjęcia systematycznie wyburzanego miasta.
Michael Dziewulski. Funkcjonariusz żandarmerii niemieckiej współodpowiedzialny za śmierć rodziny Ulmów
Artykuł

Michael Dziewulski. Funkcjonariusz żandarmerii niemieckiej współodpowiedzialny za śmierć rodziny Ulmów

Autor: Wojciech Hanus
Michael Dziewulski był jednym z pięciu żandarmów niemieckich z posterunku w Łańcucie, którzy 24 marca 1944 r. brali udział w zbrodni na Rodzinie Ulmów i ukrywanych przez nich Żydach.
Michał Stefan Lisowski – pionier lubelskiego harcerstwa 1929-1940
Artykuł

Michał Stefan Lisowski – pionier lubelskiego harcerstwa 1929-1940

Autor: Janusz Kłapeć
Michał Lisowski należy do grona założycieli i propagatorów harcerstwa na Lubelszczyźnie. Niestety nie jest znany szerszemu kręgowi badaczy i historyków chociaż jego zasługi w rozwój harcerstwa, patriotycznego wychowania młodzieży oraz kultury fizycznej jest niepodważalny.
Mieszkańcy gminy Nowy Korczyn niosący pomoc ludności żydowskiej. Wybrane przykłady
Artykuł

Mieszkańcy gminy Nowy Korczyn niosący pomoc ludności żydowskiej. Wybrane przykłady

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Przed II wojną światową Nowy Korczyn zamieszkiwało 4 000 mieszkańców - 75% stanowili Żydzi. Podobnie jak w innych częściach Kreishauptmannschaft Busko, wiosną 1941 r. Niemcy utworzyli w miasteczku getto.
Mieszkańcy Kreishauptmannschaft Busko na robotach przymusowych w III Rzeszy
Artykuł

Mieszkańcy Kreishauptmannschaft Busko na robotach przymusowych w III Rzeszy

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
W czasie II wojny światowej praca przymusowa była jedną z głównych niemieckich metod pozyskiwania taniej siły roboczej dla przemysłu i rolnictwa III Rzeszy. Stanowiła zarazem jedną z form eksterminacji ludności polskiej.
Mieszkańcy Kreishauptmannschaft Busko w KL Auschwitz-Birkenau
Artykuł

Mieszkańcy Kreishauptmannschaft Busko w KL Auschwitz-Birkenau

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Z Buska-Zdroju nie odchodziły bezpośrednio transporty do obozów koncentracyjnych. Część więźniów przebywających w buskich więzieniach gestapo przenoszono w tym celu do więzień w Pińczowie lub w Kielcach.
Mieszkańcy Świętokrzyskiego – ofiary niemieckich obozów koncentracyjnych
Artykuł

Mieszkańcy Świętokrzyskiego – ofiary niemieckich obozów koncentracyjnych

Autor: Robert Piwko
14 czerwca 1940 roku miał miejsce pierwszy zbiorowy transport więźniów z Tarnowa do KL Auschwitz. Dla upamiętnienia go corocznie odbywają się spotkania w miejscach skłaniających do zadumy nad losem ofiar niemieckiego terroru. W Kielcach jednym z takich miejsc jest pomnik na Cmentarzu Partyzanckim.
Mieszkańcy wsi zamordowani i represjonowani za pomoc Żydom
Artykuł

Mieszkańcy wsi zamordowani i represjonowani za pomoc Żydom

Autor: Tomasz Domański
„Każdy Polak, który żyda przyjmie i przetrzyma […] staje się karygodnym. Również będzie karany karą śmierci, który uciekłym albo policyjnie niemeldowanym żydom użycza pomieszczenia albo wyżywienia względnie sprzedaje im środki żywnościowe”.
Miłość w czasach totalitaryzmów – Kazimierz i Zofia Moczarscy
Artykuł

Miłość w czasach totalitaryzmów – Kazimierz i Zofia Moczarscy

Autor: Regina Dąbkowska
Ślubne fotografie mają w sobie coś wyjątkowego. Jeśli nie są początkiem, to z pewnością są kolejnym etapem wspólnej podróży. Zdjęcie tych nowożeńców aż kipi od emocji. Zachowują się tak, jak gdyby świat dla nich nie istniał.
Mord w Ciechanowie
Artykuł

Mord w Ciechanowie

Autor: Elżbieta Strzeszewska
W nocy z 16 na 17 stycznia 1945 r. w Ciechanowie, na dziedzińcu miejscowego ratusza oraz na podwórzu kamienicy przy ul. Śląskiej 7, Niemcy zamordowali ok. 100 przetrzymywanych w ciechanowskich aresztach mężczyzn.
Mord w Rembertowie
Artykuł

Mord w Rembertowie

Autor: Konrad W. Ślusarski
W czerwcu 1944 r. aresztowano dziesięciu członków Szarych Szeregów i Armii Krajowej, w tym trzech Zawiszaków, członków najmłodszej grupy metodycznej w konspiracyjnej organizacji harcerskiej. Wszyscy zostali następnie rozstrzelani przez niemiecką żandarmerię. Najmłodsze ofiary miały jedynie po 13 lat.
Morderca z Płaszowa
Artykuł

Morderca z Płaszowa

Autor: Filip Gańczak
W dniach od 27 sierpnia do 5 września 1946 roku przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Krakowie odbył się proces Amona Götha. W jego wyniku sadystyczny komendant KL Plaszow został skazany na karę śmierci.
Morderstwa na polskich patriotach w Nowym Bytomiu we wrześniu 1939 r.
Artykuł

Morderstwa na polskich patriotach w Nowym Bytomiu we wrześniu 1939 r.

Autor: Grzegorz Bębnik
Kiedy 3 września 1939 r. do Nowego Bytomia weszli członkowie niemieckiej formacji dywersyjnej Freikorps Ebbinghaus, nikt nie przypuszczał jakie okrucieństwo zademonstrują na polskich więźniach. Jeden ze zbrodniarzy uniknął odpowiedzialności, nawet po wojnie.
Mój dziadek nie był nazistą. Rozważania o niemieckiej pamięci
Artykuł

Mój dziadek nie był nazistą. Rozważania o niemieckiej pamięci

Autor: Joanna Lubecka
Najpierw wyparcie zbrodni, a później pamięć powierzchowna i zrytualizowana. Niemcy, wbrew pozorom, do dziś mają kłopot z rozliczeniem się z II wojną światową. Nie przeszkadza im to w odgrywaniu roli moralnego dydaktyka.
Nad Wisłę czy na Planty? Wypoczynek w okupowanym Krakowie
Artykuł

Nad Wisłę czy na Planty? Wypoczynek w okupowanym Krakowie

Autor: Anna Czocher
W Generalnym Gubernatorstwie praca, przede wszystkim fizyczna, miała być podstawowym obowiązkiem Polaków. Wynikało to nie tylko z potrzeb gospodarki wojennej, ale także z politycznych założeń władz niemieckich. Czas wolny stanowił marginalną część tygodnia i roku.
Najważniejszy skok w życiu. Ucieczka Stanisława Marusarza z więzienia
Artykuł

Najważniejszy skok w życiu. Ucieczka Stanisława Marusarza z więzienia

Autor: Ewa Wójcicka
2 lipca 1940 r. Stanisław Marusarz uciekł z więzienia Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Krakowskiego przy ul. Montelupich w Krakowie. By poznać przyczyny osadzenia polskiego skoczka w tym więzieniu, należy cofnąć się do 1939 roku.
Największy „żydowski hotel” w Stanisławowie
Artykuł

Największy „żydowski hotel” w Stanisławowie

Autor: Tomasz Gonet
Tuż po wkroczeniu do Stanisławowa niemieckie władze okupacyjne rozpoczęły zakrojone na szeroką skalę działania wymierzone przeciwko miejscowej społeczności żydowskiej. Grabieżcza polityka okupantów doprowadziła do szybkiej pauperyzacji tej grupy ludności.
Naród morderców, czyli niektóre ofiary nie zasługują na pamięć
Artykuł

Naród morderców, czyli niektóre ofiary nie zasługują na pamięć

Autor: Michał Chlipała
W czasie pandemii sprawy publikacji historycznych odchodzą na daleki plan życia społecznego. Dlatego też niemal bez echa przeszła premiera książki Jana Grabowskiego Na posterunku. Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w zagładzie Żydów.
Naukowiec w służbie konspiracji
Artykuł

Naukowiec w służbie konspiracji

Autor: Joanna Żelazko
Mimo podpisania 8 maja 1945 r. europejskich porozumień kończących II wojnę światową, w Polsce kontynuowana była walka o kształt polityczny kraju. Prowadzący ją żołnierze byli często tymi samymi ludźmi, którzy walczyli z okupantami w szeregach Polskiego Państwa Podziemnego.
Nielegalne muzykowanie w okupowanym Krakowie
Artykuł

Nielegalne muzykowanie w okupowanym Krakowie

Autor: Anna Czocher
Muzyka, w porównaniu z innymi dziedzinami życia kulturalnego, miała podczas okupacji uprzywilejowaną pozycję. Władze zezwoliły na stosunkowo szeroki zakres jawnej działalności muzycznej.
Niemiecka pamiątka w Archiwum IPN
Artykuł

Niemiecka pamiątka w Archiwum IPN

Autor: Mariusz Kwaśniak
12 kwietnia 2017 r. konsul generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Monachium Andrzej Osiak przekazał do zasobu archiwalnego IPN dwa albumy ze zdjęciami i sześć krótkich filmów z okresu II wojny światowej. Archiwalia te otrzymał od obywatela Niemiec Ulricha Gauera.
Niemiecka polityka okupacyjna na ziemiach polskich
Artykuł

Niemiecka polityka okupacyjna na ziemiach polskich

Autor: Marek Gałęzowski
Ziemie polskie, które znalazły się pod okupacją niemiecką, podzielono na dwie części. Pomorze, Wielkopolskę, Śląsk, zachodnią część województwa łódzkiego, północne Mazowsze i Suwalszczyznę wcielono do III Rzeszy. Z pozostałych ziem utworzono Generalne Gubernatorstwo ze stolicą w Krakowie, na którego czele stanął rezydujący na Wawelu gubernator Hans Frank.
Niemiecka zbrodnia na rodzinie Szaperów
Artykuł

Niemiecka zbrodnia na rodzinie Szaperów

Autor: Ryszard Kotarba
W maju 1943 r. Niemcy aresztowali w Krakowie rodzinę Szaperów. Antoni Szaper był nauczycielem i społecznikiem. Nie jest jasne, dlaczego padł ofiarą gestapo i zginął wraz z dziećmi w obozie w Płaszowie.
Niemiecki karny obóz pracy w Knyszynie (1941–1944)
Artykuł

Niemiecki karny obóz pracy w Knyszynie (1941–1944)

Autor: Magdalena Dzienis-Todorczuk
Na obszarze Okręgu Białystok Niemcy utworzyli wiele obozów. Jeden z nich mieścił się w Knyszynie.
Niemiecki obóz „Liban” w Krakowie. Praca przymusowa w Generalnym Gubernatorstwie
Artykuł

Niemiecki obóz „Liban” w Krakowie. Praca przymusowa w Generalnym Gubernatorstwie

Autor: Marcin Chorązki
W kamieniołomie w Podgórzu Niemcy założyli 15 kwietnia 1942 r. karny obóz pracy przymusowej Baudienstu. Warunki były tam katastrofalne, a wyżywienie głodowe.
Niemiecki okupant wobec Żydów w latach 1939–1941
Artykuł

Niemiecki okupant wobec Żydów w latach 1939–1941

Autor: Martyna Grądzka-Rejak, Aleksandra Namysło
II Rzeczpospolita była państwem wielonarodowym. U progu II wojny światowej liczyła niemal 35 mln mieszkańców, z czego ok. 32 proc. (11,2 mln) stanowiły mniejszości narodowe. Wśród nich najliczniejszą grupą po Ukraińcach, przeszło trzymilionową, byli Żydzi. Kres ich tak licznej obecności w Polsce przyniosła II wojna światowa.
Niemieckie egzekucje w lesie koło Lisowa
Artykuł

Niemieckie egzekucje w lesie koło Lisowa

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Eskalacja terroru niemieckiego na terenie Kreishauptmannschaft Busko miała miejsce w latach 1943–1944. Licznych zbrodni Niemcy dokonywali w lasach: Wełeckim, Skrzypiowskim, Włoszczowickim, Widuchowskim czy Koteckim. Kolejnym, zapomnianym miejscem straceń na tym terenie jest las koło Lisowa.
Niemieckie obozy na ziemiach polskich 1939-1945
Artykuł

Niemieckie obozy na ziemiach polskich 1939-1945

Autor: Monika Tomkiewicz
Poniższy tekst ma charakter wprowadzający do tematyki funkcjonowania w latach 1939-1945 niemieckich obozów zlokalizowanych na terytorium Polski w jej obecnych granicach.
Niemieckie obozy pracy w Dziemianach na Kaszubach
Artykuł

Niemieckie obozy pracy w Dziemianach na Kaszubach

Autor: Monika Tomkiewicz
Miejscowość Dziemiany usytuowana na obrzeżach Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego, wśród jezior i lasów, stanowi obecnie malowniczą atrakcję turystyczną Kaszub.
Niemieckie taśmy filmowe z czasów wojny odnalezione w Poznaniu
Artykuł

Niemieckie taśmy filmowe z czasów wojny odnalezione w Poznaniu

Autor: Hanna Budzyńska
Poznański muzykolog Marian Sobieski po wojnie powrócił do pracy na Uniwersytecie Poznańskim. W gabinecie przy ul. Wieniawskiego 1 znalazł jednak taśmy filmowe, które nie należały do uczelni. Tak w jego ręce trafiły niemieckie nagrania filmowe z czasów wojny i okupacji.