Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Odstraszanie przez nagłaśnianie? Historyczny kontekst amerykańskiej dyplomacji wobec Rosji w 2022 r.
Artykuł

Odstraszanie przez nagłaśnianie? Historyczny kontekst amerykańskiej dyplomacji wobec Rosji w 2022 r.

Autor: Patryk Pleskot
„USA: inwazja Rosji na Ukrainie możliwa w każdej chwili”. W połowie lutego 2022 r. taki nagłówek pojawił się w światowych mediach i portalach społecznościowych. Co ciekawe, niemal identyczny w treści komunikat Waszyngton wysłał ponad 40 lat temu. Miał jednak na myśli nie Ukrainę, lecz „ludową” Polskę.
Odwrót porucznika von Siegroth
Artykuł

Odwrót porucznika von Siegroth

Autor: Grzegorz Bębnik
Drugie powstanie śląskie, które wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 r. za główny cel stawiało sobie usunięcie z terenu przyszłego plebiscytu niemieckiej policji, tzw. Sicherheitspolizei, popularnie zwanej „zicherką” lub też, z powodu koloru mundurów, „zielonkami”.
Oferta Hitlera
Wywiad

Oferta Hitlera

Autor: Rolf-Dieter Müller, Filip Gańczak
W 1934 roku doszło do podpisania polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy. W książce „Der Feind steht im Osten”, wydanej w Polsce pod tytułem „Wspólny wróg”, niemiecki historyk Rolf-Dieter Müller porównuje konsekwencje tego wydarzenia z późniejszym o pięć lat paktem Ribbentrop–Mołotow.
Opór Żydów w niemieckich obozach zagłady
Artykuł

Opór Żydów w niemieckich obozach zagłady

Autor: Martyna Grądzka-Rejak
Ludność żydowska na prowadzoną przez Niemców politykę ograniczania ich praw, wykluczenia z życia społecznego, a z czasem zamykania w gettach i fizycznej zagłady reagowała różnie. Niemniej już od początku okupacji Żydzi angażowali się w działalność konspiracyjną i podejmowali różne formy oporu, głównie o charakterze cywilnym.
Orędzie wybaczenia i pojednania
Artykuł

Orędzie wybaczenia i pojednania

Autor: Łucja Marek
18 listopada 1965 r. biskupi polscy skierowali do biskupów niemieckich list z zaproszeniem do udziału w obchodach Milenium Chrztu Polski. Dokument nosił tytuł „Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim”.
Ostatni rok pokoju
Artykuł

Ostatni rok pokoju

Autor: Włodzimierz Suleja
Zagarnięcie przez III Rzeszę Austrii nie wzbudziło większego zaniepokojenia w gremiach kierowniczych II Rzeczypospolitej również dlatego, że ostrze niemieckiej ekspansji zdawało kierować się w stronę Półwyspu Bałkańskiego. Ocenę tę zmienił jednak los Czechosłowacji i nowy, pomonachijski, etap kontaktów polsko-niemieckich.
Ostatnia egzekucja w Forcie III w Pomiechówku
Artykuł

Ostatnia egzekucja w Forcie III w Pomiechówku

Autor: Dorota Grzechocińska
30 lipca 1944 r., w związku z likwidacją więzienia Niemcy zamordowali w Forcie III około 300 osadzonych tam więźniów. Dokładnej liczby ofiar oraz ich nazwisk nie udało się ustalić.
Oswobodzenie KL Auschwitz – między pamięcią a propagandą
Artykuł

Oswobodzenie KL Auschwitz – między pamięcią a propagandą

Autor: Filip Musiał
W 2005 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Datą, w której obchodzimy to wspomnienie jest 27 stycznia – rocznica wkroczenia Armii Czerwonej do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz.
Pacyfikacja Skałki Polskiej
Artykuł

Pacyfikacja Skałki Polskiej

Autor: Tomasz Domański
Jedna z najbardziej krwawych zbrodni na Kielecczyźnie w czasie II wojny światowej to pacyfikacja wsi Skałka Polska w gminie Łopuszno, w pow. kieleckim, dokonana 11 maja 1943 r. przez oddziały niemieckiej policji.
Pacyfikacja Skłobów – najkrwawsza pacyfikacja „hubalowska”
Artykuł

Pacyfikacja Skłobów – najkrwawsza pacyfikacja „hubalowska”

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Wieś Skłoby położona jest na skraju lasów kielecko-koneckich. Obecnie znajduje się w województwie mazowieckim w powiecie szydłowieckim. W okresie przedwojennym wieś zamieszkiwało około tysiąc mieszkańców. W Skłobach mieściło się 400, niewielkich rozmiarów gospodarstw.
Pacyfikacje wsi Parzymiechy i Zimnowoda
Artykuł

Pacyfikacje wsi Parzymiechy i Zimnowoda

Autor: Paweł Żołądek
Armia niemiecka wkraczająca na terytorium Polski we wrześniu 1939 r. od pierwszych dni wojny dokonywała zbrodni na ludności cywilnej. Jednostki Wehrmachtu na trasie przemarszu przeprowadzały egzekucje nie tylko jeńców wojennych.
Pakt o agresji między Hitlerem a Stalinem
Artykuł

Pakt o agresji między Hitlerem a Stalinem

Autor: Bogdan Musiał
24 sierpnia 1939 r. rządy sowiecki i niemiecki ogłosiły, że w nocy zawarły pakt o nieagresji. W rzeczywistości był to pakt o agresji. W tajnym protokole wytyczono granice przyszłego, czwartego rozbioru Polski i określono przynależność krajów wschodnioeuropejskich do stref wpływów obydwu państw.
Pamiętać i żyć
Wywiad

Pamiętać i żyć

Autor: Martin Pollack
„Trzeba iść do przodu, ale również pamiętać” – mówi Martin Pollack, austriacki slawista, tłumacz i dziennikarz, laureat Nagrody im. Karla Dedeciusa (dla najlepszego niemieckiego tłumacza literatury polskiej), syn SS-Sturmbannführera Gerharda Basta w rozmowie z Maciejem Foksem i Filipem Gańczakiem.
Pastorzy niemieccy i polscy przeciwko niemieckiemu narodowemu socjalizmowi
Artykuł

Pastorzy niemieccy i polscy przeciwko niemieckiemu narodowemu socjalizmowi

Autor: Renata Lesiakowska
Oczywistym celem Adolfa Hitlera i Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników po dojściu do władzy na przełomie 1932 i 1933 r. było podporządkowanie państwu funkcjonujących w Niemczech Kościołów. W przypadku Kościołów protestanckich wiązało się to z dążeniem do ich połączenia i ujednolicenia w ramach Kościoła Ewangelickiego.
Pierwsza była Krajna. Męczeństwo polskiego duchowieństwa Wolnej Prałatury Pilskiej
Artykuł

Pierwsza była Krajna. Męczeństwo polskiego duchowieństwa Wolnej Prałatury Pilskiej

Autor: Ks. Jarosław Wąsowicz SDB
W czasie II wojny światowej polscy duchowni byli poddawani planowej eksterminacji w ramach Intelligenzaktion i masowo deportowani do obozów koncentracyjnych.
Plakat w III Rzeszy
Artykuł

Plakat w III Rzeszy

Autor: Soraya Kuklińska
W narodowym socjalizmie olbrzymią rolę odgrywała propaganda i sztuka. Na szerokie masy społeczeństwa duży wpływ miały plakaty: reklamowe, werbunkowe i propagandowe.
Początek akcji „Reinhard” (niem. „<i>Einsatz Reinhardt</i>”)
Artykuł

Początek akcji „Reinhard” (niem. „Einsatz Reinhardt”)

Autor: Bożena Witowicz
Akcja „Reinhard” (także „Reinhardt”) to kryptonim operacji, której celem była eksterminacja Żydów, początkowo tylko z obszaru Generalnego Gubernatorstwa, potem też z innych krajów okupowanych przez III Rzeszę, przeprowadzonej w latach 1942-1943 w ramach tzw. „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” (niem. „Eindlösung der Judenfrage”).
Podbita Polska w obiektywie podporucznika Wehrmachtu
Źródło historyczne

Podbita Polska w obiektywie podporucznika Wehrmachtu

Autor: Mariusz Kwaśniak
Większość fotografii i filmów, które zostały wykonane w pierwszym etapie wojny przez niemieckiego podporucznika Augusta Gauera, przedstawia sceny codziennego życia w wojennej rzeczywistości. Jednak pomiędzy fotografiami wojennych zniszczeń, konnych przejażdżek i narciarskich wypadów znaleźć można również slajd przedstawiający nieznane dotąd ujęcia zwłok legendarnego „Hubala”.
Podróż Wańkowicza po Prusach Wschodnich. <i>Na tropach Smętka</i> w świetle dokumentów niemieckich
Artykuł

Podróż Wańkowicza po Prusach Wschodnich. Na tropach Smętka w świetle dokumentów niemieckich

Autor: Gracjan Giżejewski
W dyspozycji Jacka Wilczura, członka Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, znalazły się akta nazistowskiej organizacji Związek Niemieckiego Wschodu dotyczące czterotygodniowej podróży latem 1935 r. Melchiora Wańkowicza po ówczesnych Prusach Wschodnich, której pokłosiem stała się książka „Na tropach Smętka”.
Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi
Artykuł

Polacy ratujący Żydów. Kilka historii odważnych ludzi

Autor: Tomasz Domański
Szacuje się, że na ziemiach polskich w okresie okupacji niemieckiej, w dzieło pomocy ludności żydowskiej zaangażowanych było od 30 tys. do 300 tys. Polaków. Tylko niewielka część z nich została uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Polacy w bitwie o Narwik
Artykuł

Polacy w bitwie o Narwik

Autor: Krzysztof Kubiak
Jeszcze w 1939 r. rozpoczęto rozmowy z polskim rządem emigracyjnym w sprawie sformowania wielkiej jednostki, która weszłaby w skład korpusu szykowanego dla wsparcia Finów. Ostatecznie jednak zmienna sytuacja międzynarodowa rzuciła Samodzielną Brygadę Strzelców Podhalańskich do norweskiego Narwiku.
Policja Państwowa województwa białostockiego we wrześniu 1939 r.
Artykuł

Policja Państwowa województwa białostockiego we wrześniu 1939 r.

Autor: Marek Kozak
Rola stróżów prawa wobec zwarcia z bezprawiem wydaje się oczywista. We wrześniu 1939 r. białostoccy policjanci podzielili los rodaków, umundurowanych oraz cywilów, postawionych w obliczu niemiecko-sowieckiej agresji na Polskę. Ich formacja stała się częścią armii, dodatkowo zwalczając dywersję i zabezpieczając infrastrukturę.
Polska czy Prusy Wschodnie? Przegrany plebiscyt
Artykuł

Polska czy Prusy Wschodnie? Przegrany plebiscyt

Autor: Waldemar Brenda
„Sto pięćdziesiąt lat rządu pruskiego i kilka ostatnich miesięcy gwałtów i fałszów zrobiły swoje” – tak porażkę opcji polskiej na Warmii, Mazurach i Powiślu komentował ks. Antoni Ludwiczak.
Polska w latach II wojny światowej oczami Astrid Lindgren
Artykuł

Polska w latach II wojny światowej oczami Astrid Lindgren

Autor: Diana Maksimiuk
Biedna Polska! Polacy twierdzą, że jeśli Niemcom uda się wziąć Warszawę, to oznacza, że ostatni polski żołnierz zginął – zanotowała we wrześniu 1939 r. słynna Szwedka. Ci którym krewnych zamęczono w niemieckich obozach koncentracyjnych, nie zapomną niczego tylko dlatego, że jest pokój – zauważała w dalszej fazie niszczącej wojny.
Polski przekład <i>Mein Kampf.</i> „Moja Walka”
Artykuł

Polski przekład Mein Kampf. „Moja Walka”

Autor: Hubert Kuberski
Profesor Eugeniusz Cezary Król postanowił podjąć się tłumaczenia manifestu ideologicznego, który znacząco odbił się na losach ludzkości XX wieku.
Polsko-niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy
Artykuł

Polsko-niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy

Autor: Hubert Kuberski
Jednym z ulubionych motywów propagandowych Kremla są próby rozpowszechniania demonicznego obrazu Polski, która w latach 30. XX w. jako jedna z pierwszych zainicjowała współpracę z Rzeszą Niemiecką.
Pomiędzy Moskwą a Berlinem
Artykuł

Pomiędzy Moskwą a Berlinem

Autor: Włodzimierz Suleja
Ład lokarneński, który w 1925 r. zastąpił porządek wersalski, nie zabezpieczał integralności terytorialnej II Rzeczypospolitej. Alians francusko-polski nie równoważył już stanu zagrożenia granicy zachodniej.
Ponary – miejsce kaźni
Artykuł

Ponary – miejsce kaźni

Autor: Magdalena Semczyszyn
W latach 1941–1944 Niemcy przy udziale litewskich formacji kolaboracyjnych zamordowali w Ponarach około 100 tys. osób. Większość ofiar stanowili Żydzi z terenów Wileńszczyzny, ale też Polacy, Białorusini, Romowie, Tatarzy i Litwini oskarżani o działalność antyniemiecką oraz jeńcy Armii Czerwonej.
Portret niemieckich grabieżców
Artykuł

Portret niemieckich grabieżców

Autor: Agnieszka Łuczak
We wszystkich krajach europejskich okupowanych przez III Rzeszę w świadomości zbiorowej mieszkańców bardzo szybko zaistniała postać Niemca-rabusia. Zdaniem prof. Tomasza Szaroty postać ta urosła wręcz do rangi symbolu.
Porwanie ludobójcy
Artykuł

Porwanie ludobójcy

Autor: Mateusz Szpytma
11 maja 1960 r. Mosad porwał w Argentynie Adolfa Eichmanna. Jego proces w Izraelu odegrał niezwykle ważną rolę w demaskowaniu innych Niemców zaangażowanych w Zagładę Żydów oraz w zbrodnie na Polakach.
Powstanie w getcie warszawskim. Niemieckie zbrodnie i męstwo żydowskich bojowników
Artykuł

Powstanie w getcie warszawskim. Niemieckie zbrodnie i męstwo żydowskich bojowników

Autor: Roman Gieroń
16 maja 1943 r. Niemcy wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie w Warszawie. Jej zniszczenie to symbol upadku powstania w getcie warszawskim, które wybuchło 19 kwietnia.
Powstanie Warszawskie w niemieckiej (nie)pamięci
Artykuł

Powstanie Warszawskie w niemieckiej (nie)pamięci

Autor: Wojciech Wichert
Po roku 1990 między Polską a Republiką Federalną Niemiec dynamicznie rozwijały się stosunki polityczne i gospodarcze. Niestety, nie przełożyło się to na zbliżenie elit i społeczeństw obu państw na płaszczyźnie pamięci historycznej.
Powstańcy przeciwko „Panterom”
Artykuł

Powstańcy przeciwko „Panterom”

Autor: Ryszard Sodel
2 sierpnia 1944 r. powstańcy warszawscy zdobyli dwa niemieckie czołgi średnie Pz Kpfw V Panther Ausf G Sd Kfz 171, jedne z najlepszych czołgów epoki. Pojazdy zostały następnie włączone do powstańczego arsenału, gdzie odbyły krótki, ale intensywny szlak bojowy.
Proces katów z Płaszowa
Artykuł

Proces katów z Płaszowa

Autor: Ewa Wójcicka
W październiku 1942 r. z rozkazu Juliana Schernera, dowódcy SS i Policji w Krakowie, na terenie Podgórza i Woli Duchackiej utworzono obóz pracy – Zwangsarbeitslager Plaszow (ZAL). 10 stycznia 1944 r. został przekształcony w obóz koncentracyjny.
Prowokacja gliwicka
Artykuł

Prowokacja gliwicka

Autor: Bogusław Tracz
„Dam propagandowy pretekst do rozpętania wojny” – zapowiedział 22 sierpnia 1939 r. Adolf Hitler. Dziesięć dni później miał miejsce rzekomy polski napad na niemiecką radiostację w Gliwicach.
Przed Grudniem. Dyplomacja RFN wobec wydarzeń w PRL poprzedzających upadek Władysława Gomułki
Artykuł

Przed Grudniem. Dyplomacja RFN wobec wydarzeń w PRL poprzedzających upadek Władysława Gomułki

Autor: Tytus Jaskułowski
Sposób sformułowania tytułu może dziwić. Aktywność zachodnioniemieckich dyplomatów pod koniec lat 60. XX w musiała być wszak związana z implementacją tzw. nowej polityki wschodniej Kanclerza Willy Brandta. To jej pochodną były zawierane w 1970 roku kolejne traktaty: z ZSRR, NRD oraz PRL.
Represje niemieckie wobec nauczycieli na terenie <i>Kreishauptmannschaft Busko</i> w latach 1939-1945
Artykuł

Represje niemieckie wobec nauczycieli na terenie Kreishauptmannschaft Busko w latach 1939-1945

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Według wykazu nauczycieli w 1938 r. na terenie Kielecczyzny było zatrudnionych 7934 pedagogów. W czasie okupacji niemieckiej zginęło ich co najmniej 780, co stanowiło 9,8% ogólnego stanu sprzed wojny.
Represje za pomoc Żydom
Wywiad

Represje za pomoc Żydom

Autor: Aleksandra Namysło, Martyna Grądzka-Rejak, Rafał Leśkiewicz
Nie mniej niż 467 osób poniosło śmierć za prowadzone działania pomocowe - wskazują Aleksandra Namysło i Martyna Grądzka-Rejak, autorki książki „Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej”
Romans kina i swastyki
Artykuł

Romans kina i swastyki

Autor: Katarzyna Adamów
Berta Helene Amalie Riefenstahl, zwana zdrobniale „Leni”, to jedna z najbardziej kontrowersyjnych artystek XX w. Była genialnym filmowcem i fotografem, ale zastrzeżenia wzbudzała i do dziś wzbudza tematyka filmów, które przyniosły jej rozgłos.
Rozczarowująca odpowiedź niemieckich biskupów na list biskupów polskich
Artykuł

Rozczarowująca odpowiedź niemieckich biskupów na list biskupów polskich

Autor: Joanna Lubecka
Zabrakło konkretów w sprawie granicy polsko-niemieckiej oraz odniesienia do apelu o wzajemne przebaczenie win. Odpowiedź niemieckiego episkopatu na list polskich biskupów z 18 listopada 1965 r., w którym zawarto słowa „udzielamy wybaczenia i prosimy o nie”, okazała się rozczarowująca.
Rozejm w Trewirze. Wielkie zwycięstwo sprawy polskiej
Artykuł

Rozejm w Trewirze. Wielkie zwycięstwo sprawy polskiej

Autor: Piotr Grzelczak
Z punktu widzenia prawa międzynarodowego Powstanie Wielkopolskie mogło być postrzegane jako sprawa wewnętrzna Niemiec. Zmieniły to dopiero ustalenia rozejmu podpisanego 16 lutego 1919 r. w Trewirze. Jego zapisy stanowiły wielki sukces w dążeniu do ustalenia korzystnej dla Polski granicy zachodniej.
Rozliczenia w rękach komunistów
Artykuł

Rozliczenia w rękach komunistów

Autor: Bożena Witowicz
W procesie norymberskim skazana została jedynie niewielka liczba nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Ostatecznie poszkodowane kraje postanowiły osądzić odpowiedzialnych za działania niemieckiego systemu we własnym zakresie. Ze strony podporządkowanego komunistom państwa polskiego zająć się tym miał Najwyższy Trybunał Narodowy.
Rozprawa z niemieckimi U-Bootami
Artykuł

Rozprawa z niemieckimi U-Bootami

Autor: Kamil Kruszewski
W maju 1945 r. zakończyła się bitwa o Atlantyk, jedna z decydujących kampanii II wojny światowej. W tym epickim pojedynku ostatecznie zwyciężyła brytyjska Royal Navy wspierana przez sojusznicze floty, w tym m.in. przez Polską Marynarkę Wojenną. Kilka miesięcy później rozegrał się epilog tych zmagań, który przeszedł do historii jako operacja „Deadlight”.
Rozstrzelany medalik. O niemieckich egzekucjach Polaków w Rudzkim Moście
Artykuł

Rozstrzelany medalik. O niemieckich egzekucjach Polaków w Rudzkim Moście

Autor: Tomasz Ceran
Podczas ekshumacji ofiar egzekucji przeprowadzonych w Rudzkim Moście pod Tucholą, wydobyto szczątki 236 Polaków. Ich katami byli miejscowi członkowie Selbstschutzu (Samoobrony). Wśród dowodów niemieckiej zbrodni zachował się medalik – rozstrzelany razem z jego właścicielem.
Rudolf Höss
Biogram / Biografia

Rudolf Höss

Autor: Anna Zechenter
Dzieci Rudolfa Hössa, komendanta obozu Auschwitz, które mieszkały z rodzicami w willi oddalonej o 150 metrów od krematorium, poprosiły polską krawcową zatrudnioną w domu kata, by uszyła im oznaki, które nosili więźniowie. Najstarszy z piątki, Klaus, wciągnął na rękaw opaskę kapo, a rodzeństwu przyczepił do ubrań kolorowe trójkąty. Bardzo zdenerwowało to ojca: zakazał im bawić się we wrogów narodu niemieckiego.
Sąd doraźny katowickiego Gestapo
Artykuł

Sąd doraźny katowickiego Gestapo

Autor: Konrad Graczyk
W połowie 1942 r. na ziemiach polskich włączonych do III Rzeszy (obejmujących ziemie zachodnie II RP, m.in. Górny Śląsk z Zagłębiem Dąbrowskim i Zaolziem, Wielkopolskę, Pomorze, Suwalszczyznę, część Kujaw, Mazowsza i Białostocczyzny) zostało wprowadzone sądownictwo doraźne.
SB na tropie „Autora”
Artykuł

SB na tropie „Autora”

Autor: Monika Komaniecka-Łyp
W pierwszej połowie lat 60. warszawska i krakowska SB trafiły na trop szpiega, który w listach wysyłanych pocztą do RFN przemycał tajnopisy z informacjami o obiektach wojskowych w Krakowie i okolicach. Pomimo zaangażowania ogromnych sił i środków SB nigdy nie zdołała ustalić autora tych meldunków.
Skazanie Gerharda Pchalka – studium przypadku pociągnięcia do odpowiedzialności nazistowskiego prokuratora
Artykuł

Skazanie Gerharda Pchalka – studium przypadku pociągnięcia do odpowiedzialności nazistowskiego prokuratora

Autor: Konrad Graczyk
W Republice Federalnej Niemiec prowadzono w sumie 22 postępowania przeciwko sędziom i prokuratorom III Rzeszy, jednak nie zapadł żaden prawomocny wyrok skazujący sędziego orzekającego w sądzie specjalnym ani prokuratora występującego przed tym sądem.
Sonderfahndungsbuch Polen. Specjalna Księga Gończa dla Polski
Artykuł

Sonderfahndungsbuch Polen. Specjalna Księga Gończa dla Polski

Autor: Grzegorz Bębnik
Wygląda niepozornie. Niewielki format, taka sama objętość, jako wydawca podany Urząd Kryminalny Policji Rzeszy. W środku – pożółkłe już, gęsto zadrukowane stroniczki. Na nich zaś nazwiska, nazwiska, nazwiska… Za niemal każdym z nich kryje się okupacyjny dramat.
Stali się numerami od 31 do 758
Artykuł

Stali się numerami od 31 do 758

Autor: Marcin Chorązki
W pierwszych miesiącach okupacji represje wobec ludności polskiej były dużo większe niż w stosunku do pozostałych grup narodowościowych przedwojennej Polski. Wynikało to z zakrojonej na szeroką skalę akcji niemieckiego aparatu bezpieczeństwa skierowanej przeciwko polskiej inteligencji.
Stan wojenny a dyplomacja RFN – <i>Déjà vu</i> z grudnia 1970?
Artykuł

Stan wojenny a dyplomacja RFN – Déjà vu z grudnia 1970?

Autor: Tytus Jaskułowski
Przeglądając meldunki MSW dotyczące reakcji placówek dyplomatycznych państw NATO na to, co działo się w PRL w trakcie i po 13 grudnia 1981 r. można odnieść wrażenie, iż słowem kluczem, spajającym owe doniesienia było „zaskoczenie”.
Stasi wobec PRL w 1989 roku
Artykuł

Stasi wobec PRL w 1989 roku

Autor: Tytus Jaskułowski
Wschodnioniemieckie Stasi było uważane za jedną z najlepszych tajnych służb na świecie. Tymczasem nie tylko nie zapobiegło rewolucji 1989 r., ale nie zdołało też uratować NRD – państwa, które miało za zadanie utrzymywać przy życiu.
Stowarzyszenie Lebensborn
Artykuł

Stowarzyszenie Lebensborn

Autor: Monika Tomkiewicz
Stowarzyszenie „Lebensborn e.V.” (niem. Lebensborn eingetragener Verein) oficjalnie było organizacją opiekuńczo-charytatywną. Nazwę Lebensborn można przetłumaczyć jako „zdrój życia”.
Systemy socjalnego bezpieczeństwa, czyli o istocie III Rzeszy i ZSRS
Artykuł

Systemy socjalnego bezpieczeństwa, czyli o istocie III Rzeszy i ZSRS

Autor: Maciej Mazurkiewicz
Aby uchwycić istotę ustroju, niepozbawionym sensu wydaje się ich zestawienie na możliwie szerokim tle. Zasadniczo władza państwowa utrzymuje się wskutek zastosowania przemocy lub dzięki akceptacji decydentów, a jej kres wyznacza obalenie czy zmiana.
Szarotkowi piraci
Artykuł

Szarotkowi piraci

Autor: Joanna Lubecka
Hitler, a szczególnie Goebbels, zdawali sobie sprawę, jak ważne jest pozyskanie młodzieży niemieckiej dla idei narodowosocjalistycznej i jej zaangażowanie w konkretną działalność organizacyjną. W tym celu powstały masowe organizacje młodzieżowe – dla chłopców Hitlerjugend, a dla dziewcząt Bund Deutscher Mädel (Związek Niemieckich Dziewcząt).
Szpieg u kanclerza. Sprawa Güntera Guillaume’a
Artykuł

Szpieg u kanclerza. Sprawa Güntera Guillaume’a

Autor: Witold Bagieński
6 maja 1974 r. kanclerz Republiki Federalnej Niemiec Willy Brandt zrezygnował ze stanowiska. Bezpośrednim powodem podania się przez niego do dymisji było aresztowanie, kilkanaście dni wcześniej, jego osobistego sekretarza.
Sztuka zdegenerowana
Artykuł

Sztuka zdegenerowana

Autor: Tomasz Stempowski
19 lipca 1937 r. w Monachium otwarto wystawę „Sztuka zdegenerowana” (Entartete Kunst). Znalazły się na niej dzieła wielu wybitnych twórców awangardowych, m.in.: Kandinskiego, Klee, Noldego, Chagalla, Grosza, Kirchnera, Ernsta, Dixa, Beckmanna, a także polskiego malarza Jankiela Adlera.
Ściganie sprawców kłamstwa katyńskiego w Trzeciej Rzeszy
Artykuł

Ściganie sprawców kłamstwa katyńskiego w Trzeciej Rzeszy

Autor: Konrad Graczyk
Odkrycie grobów polskich oficerów w Katyniu stanowiło dla III Rzeszy okazję do uderzenia propagandowego i politycznego wyzyskania zbrodni katyńskiej.
Śledztwo ws. KL Auschwitz-Birkenau
Artykuł

Śledztwo ws. KL Auschwitz-Birkenau

Autor: Łukasz Gramza
Już w grudniu 1939 r. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w specjalnej uchwale zapowiedział zastosowanie retorsji za niewinne ofiary polskie wobec Niemców, i to zwłaszcza wobec sfer kierowniczych.
Śmierć za dobro. Rozporządzenie Hansa Franka z 15 października 1941 r. a kwestia relacji polsko-żydowskich w czasie Zagłady
Artykuł

Śmierć za dobro. Rozporządzenie Hansa Franka z 15 października 1941 r. a kwestia relacji polsko-żydowskich w czasie Zagłady

Autor: Alicja Gontarek
Był to pierwszy akt prawny, który przewidywał karę śmierci dla Polaków za udzielenie pomocy Żydom. Każda polska akcja pomocowa wymagała czynów heroicznych i niosła za sobą groźbę wykonania najwyższej sankcji karnej.
Tajemnica śmierci komendanta KL Mauthausen Franza Ziereisa
Artykuł

Tajemnica śmierci komendanta KL Mauthausen Franza Ziereisa

Autor: Tomasz Cieślak
Mauthausen, małe miasteczko nad Dunajem w Górnej Austrii zachwyca pięknymi krajobrazami i urokliwymi kamieniczkami. Nie inaczej było zapewne w roku 1940.
Tajne nauczanie w KL Ravensbrück
Artykuł

Tajne nauczanie w KL Ravensbrück

Autor: Soraya Kuklińska
W roku 1940 w obozie koncentracyjnym Ravensbrück rozpoczęto tajne nauczanie. Młode więźniarki wykorzystywały każdą wolną od pracy chwilę. Uczyły się między pracą a posiłkiem – kosztem wypoczynku – a nawet podczas stania na apelach.
Technologia śmierci. Niemieckie obozy zagłady
Artykuł

Technologia śmierci. Niemieckie obozy zagłady

Autor: Marek Klecel
Niemieckie obozy koncentracyjne powstały na długo przed rozpoczęciem II wojny światowej i stanowią nieodłączną część niemieckiego systemu totalitarnego, zbudowanego przez partię narodowego socjalizmu pod wodzą Adolfa Hitlera.
Tej nocy umarło miasto. Zniszczenie Drezna oczyma Polki
Artykuł

Tej nocy umarło miasto. Zniszczenie Drezna oczyma Polki

Autor: Ewa Koj
Kiedy rozpoczęła się II wojna światowa niespełna dwudziestoletnia Anna Garbaniuk, mieszkanka Bielska, właśnie skończyła szkołę handlową i znalazła zatrudnienie w sklepie, którego właściciele zadeklarowali narodowość niemiecką. Dzięki temu nie wywieziono jej do pracy w głąb III Rzeszy od razu.
Teza o banalności zła – Hannah Arendt, jej sprawozdanie z procesu Eichmanna i obserwacje natury etycznej
Debata

Teza o banalności zła – Hannah Arendt, jej sprawozdanie z procesu Eichmanna i obserwacje natury etycznej

Autor: Kinga Czechowska
Holokaust i inne zbrodnie ludobójstwa niezależnie od upływu lat skłaniają do refleksji moralnych i etycznych, a badacze wciąż szukają odpowiedzi na pytania najbardziej podstawowe z punktu widzenia ich dyscyplin.
Tragiczne losy polskich robotnic przymusowych i ich dzieci. Działalność zakładu położniczego w Brunszwiku w latach 1943-1945
Artykuł

Tragiczne losy polskich robotnic przymusowych i ich dzieci. Działalność zakładu położniczego w Brunszwiku w latach 1943-1945

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
W czasie II wojny światowej gros polskich robotników przymusowych skupiono w Brunszwiku w Dolnej Saksonii. W sierpniu 1941 r. pracowały tam 1633 Polki. Zatrudniano je m. in. w takich zakładach przetwórczych jak: Albert Daubert czy też C. Th. Lampe, a także w przemyśle zbrojeniowym – m. in. w Niedersächen Motorenwerke G.m.b.H. Wiele z nich pracowało także w okolicznych gospodarstwach rolnych.
Triumf wojny
Artykuł

Triumf wojny

Autor: Tomasz Stempowski
Przerażenie. Strach. Groza. Jedno z tych uczuć – a może wszystkie – maluje się na twarzy kobiety uwiecznionej na zdjęciu. Obiektyw aparatu uwięził w kadrze wykrzywione rysy, jakby kobieta skamieniała. Zdjęcie wykonano 12 września 1939 roku w Końskich.
Tropiciel zbrodniarzy
Wywiad

Tropiciel zbrodniarzy

Autor: Filip Gańczak, Rafał Leśkiewicz
O Janie Sehnie, krakowskim prawniku, łowcy zbrodniarzy niemieckich z okresu II wojny światowej, ze współautorem książki „Profesor Jan Sehn 1909-1965. Prawnik, sędzia śledczy, łowca nazistów” dr. Filipem Gańczakiem, rozmawia dr Rafał Leśkiewicz, Redaktor Naczelny portalu przystanekhistoria.pl
Trudny przypadek Alfreda Ranochy
Artykuł

Trudny przypadek Alfreda Ranochy

Autor: Grzegorz Bębnik
Totalitaryzmy nie zadowalały się nigdy pełną kontrolą przestrzeni publicznej i struktur państwowych, lecz pragnęły swoją władzę rozciągnąć również na ogół ludzkiego życia wewnętrznego. Szczególną czujność wykazywano wobec aparatu partyjnego, który miał stanowić elitę nowego porządku społecznego.
Tylko sosny były świadkami. Egzekucje w Palmirach
Artykuł

Tylko sosny były świadkami. Egzekucje w Palmirach

Autor: Ewa Wójcicka
Palmiry, nieduża wieś położona na północ od Warszawy, w świadomości wielu Polaków zapisały się jako symbol masowych zbrodni hitlerowskich, popełnionych głównie na przedstawicielach stołecznej inteligencji.
Ucieczka z Moabitu
Artykuł

Ucieczka z Moabitu

Autor: Dorota Grzechocińska
Gdy po kilkuminutowych procesach Trybunał Ludowy Rzeszy skazał Helenę Maćkowiak i Stefanię Przybył na gilotynę, przychylił się jedynie do prośby o zezwolenie obu siostrom na spędzenie nocy w jednej celi. Nikt z niemieckich oprawców nie mógł się jednak spodziewać, że będzie to wstęp do brawurowej ucieczki rodem z kadrów kina przygodowego.
Ucieczki z niemieckich więzień i aresztów na terenie <i>Kreishauptmannschaft</i> Busko
Artykuł

Ucieczki z niemieckich więzień i aresztów na terenie Kreishauptmannschaft Busko

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
System więziennictwa w czasie okupacji niemieckiej stanowił istotną część machiny terroru. Na terenie Kreishauptmannschaft Busko największe więzienie mieściło się w Pińczowie.
Ukraińska (?) lista polskich profesorów
Artykuł

Ukraińska (?) lista polskich profesorów

Autor: Marcin Przegiętka
W lipcu 1941 na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie Niemcy rozstrzelali ponad 40 osób – profesorów lwowskich, a także ich bliskich, gości i domowników. Kto sporządził listę osób przeznaczonych do tej egzekucji? Niektóre tropy prowadzą do środowiska lwowskich nacjonalistów ukraińskich.
Upadek <i>Festung Breslau</i>
Artykuł

Upadek Festung Breslau

Autor: Joanna Lubecka
6 maja 1945 r. Sowieci zdobyli Wrocław. Festung Breslau broniła się przez 80 dni. Poddała – cztery dni po kapitulacji Berlina.
Upadek muru berlińskiego
Artykuł

Upadek muru berlińskiego

Autor: Paweł Głuszek
Po zakończeniu II wojny światowej zwycięskie mocarstwa podzieliły Niemcy na 4 strefy okupacyjne: amerykańską, brytyjska oraz francuską, które w 1949 r. połączono, tworząc Republikę Federalną Niemiec, i strefę sowiecką, przekształconą w Niemiecką Republikę Demokratyczną. Stolica Niemiec, Berlin, została również podzielona na część zachodnią, wchodzącą w skład RFN, i część wschodnią, będącą częścią NRD.
Urodzona w Auschwitz
Artykuł

Urodzona w Auschwitz

Autor: Jerzy Dąbrowski
Stefania Wernik z d. Piekarz jest jedną z bohaterek filmu Położna w reżyserii Marii Stachurskiej. Urodziła się w obozie zagłady KL Auschwitz II Birkenau. Była w tej nielicznej grupie dzieci, którym udało się przeżyć.
W rocznicę wyzwolenia KL Sachsenhausen
Artykuł

W rocznicę wyzwolenia KL Sachsenhausen

Autor: Marta Szczesiak-Ślusarek
22 kwietnia 1945 roku do niemieckiego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, położonego niedaleko miasta Oranienburg w Brandenburgii, wkroczyli polscy i sowieccy żołnierze. Zastali tam zaledwie 3 000 wyczerpanych więźniów. Kilka miesięcy wcześniej, w obozie i jego filiach było ich około 80 000.
W samotną podróż zabierz broń. Z hitlerowskim przewodnikiem do Lwowa
Artykuł

W samotną podróż zabierz broń. Z hitlerowskim przewodnikiem do Lwowa

Autor: Aleksander Strojny
Machina propagandy III Rzeszy nie ominęła turystyki. Promowanie niedrogich wycieczek w atrakcyjne przyrodniczo i kulturowo zakątki Wielkiej Ojczyzny gruntowało przekonanie, że godne uwagi są tylko wytwory cywilizacji niemieckiej i niemieckie krajobrazy.
Wahadło pamięci. (Nie)wiedza o zbrodniach niemieckich
Artykuł

Wahadło pamięci. (Nie)wiedza o zbrodniach niemieckich

Autor: Agnieszka Łuczak
W PRL dużo pisano i mówiono – acz w ścisłych ramach oficjalnej narracji – o zbrodniach III Rzeszy. Po roku 1989 pamięć o nich stopniowo w Polsce zanika, a wśród badaczy tej problematyki powstała luka pokoleniowa. To groźne, kiedy ze strony niemieckiej spotykamy się z ofensywną polityką historyczną.
Walcząc o przetrwanie. Sytuacja polskich robotników przymusowych w Berlinie w roku 1945
Artykuł

Walcząc o przetrwanie. Sytuacja polskich robotników przymusowych w Berlinie w roku 1945

Autor: Artur Kuprianis
Gospodarka III Rzeszy opierała się pracy ok. 7 mln robotników przymusowych. Polacy stanowili, po jeńcach z ZSRS, największą grupę ofiar takiej pracy (we wrześniu 1944 było ich 1,7 mln, w tym 20% kobiet). Jako pierwsi cudzoziemcy zostali oni zmuszeni do noszenia identyfikującej oznaki z literą „P”.
Walizka Mengelego
Artykuł

Walizka Mengelego

Autor: Bogdan Musiał
Koszmar Holocaustu jest wciąż polem do nadużyć dla szarlatanów. Na światło dzienne wypływają podrobione źródła, dlatego nakazem badacza jest krytycyzm. Dowiodła tego sprawa „wspomnień” żydowskiego lekarza – przymusowego współpracownika Josefa Mengelego.
Warszawa w kontekście <i>Einsatz Reinhardt</i>
Artykuł

Warszawa w kontekście Einsatz Reinhardt

Autor: Marcin Urynowicz
Okupowana Warszawa spędzała Niemcom sen z powiek z co najmniej dwóch powodów: jako najliczniejsze, ponadmilionowe skupisko polskie o najbardziej rozwiniętych strukturach konspiracji oraz jako centralny ośrodek polskich Żydów i największe w Europie, blisko czterystutysięczne getto.
Warszawska hekatomba. Getto
Artykuł

Warszawska hekatomba. Getto

Autor: Włodzimierz Suleja
Historia każdego narodu ma swoje symbole. W latach II wojny światowej takim symbolem o wyjątkowej randze stała się dla Polaków Warszawa. Tu koncentrował się opór. Rozwijała konspiracja. I z dnia na dzień rosły, coraz dotkliwsze, straty.
Wehrmacht i nowe „zasady” wojny. Masakra ludności cywilnej w Częstochowie, 4 września 1939 roku
Artykuł

Wehrmacht i nowe „zasady” wojny. Masakra ludności cywilnej w Częstochowie, 4 września 1939 roku

Autor: Mirosław Sikora
Tak zwany „krwawy poniedziałek” w Częstochowie, 4 września 1939 r., to jeden z kilku najbardziej jaskrawych przykładów radykalnej zmiany w filozofii prowadzenia wojny przez armię niemiecką pod rządami narodowych socjalistów.
Więzienno-obozowe wspomnienia Wandy Serwańskiej
Artykuł

Więzienno-obozowe wspomnienia Wandy Serwańskiej

Autor: Aleksandra Pietrowicz, Jacek Żurek
Aresztowana w Poznaniu, przeszła przez śledztwo w gestapo, Fort VII, obóz w Żabikowie, skąd trafiła do Auschwitz-Birkenau. Po wojnie opisała swoje przeżycia.
Więzień, uciekinier, egzekutor
Wywiad

Więzień, uciekinier, egzekutor

Autor: Kazimierz Albin, Maciej Foks
Kazimierz Albin w latach 1940-43 więzień KL Auschwitz (numer obozowy 118) i uciekinier z tego obozu, a następnie żołnierz Armii Krajowej i wykonawca wyroków śmierci, kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, opowiada o swoim doświadczeniu lat wojny i okupacji niemieckiej.
Wilhelm Stuckart – biurokrata niemieckiego ludobójstwa
Artykuł

Wilhelm Stuckart – biurokrata niemieckiego ludobójstwa

Autor: Wojciech Wichert
Wpływowy sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych nazistowskich Niemiec, jeden z inicjatorów i twórców ustaw norymberskich, a zarazem typowy przykład technokratycznego „mordercy zza biurka” z „pokolenia bezwarunkowości”.
Winni nieosądzeni – rozważania o niemieckich sprawcach w rocznicę procesów Greisera i Stroopa
Artykuł

Winni nieosądzeni – rozważania o niemieckich sprawcach w rocznicę procesów Greisera i Stroopa

Autor: Joanna Lubecka
Zbrodniarze niemieccy, którzy po II wojnie światowej stanęli przed sądem i odpowiedzieli za swe czyny, to zdecydowana mniejszość. Wielu zdołało uciec, zyskać ochronę aliantów albo wręcz spokojnie żyło w RFN.
Władysław Studnicki
Biogram / Biografia

Władysław Studnicki

Autor: Robert Buliński
Władysław Studnicki to postać zasłużona dla odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r., ale jednocześnie kontrowersyjna ze względu na działania podejmowane podczas II wojny światowej.
Władze państwowe wobec przejmowania kościołów ewangelicko-augsburskich na terenie Łodzi w latach 1945–1956
Artykuł

Władze państwowe wobec przejmowania kościołów ewangelicko-augsburskich na terenie Łodzi w latach 1945–1956

Autor: Ewelina Ślązak
Powszechnym stereotypem w rzeczywistości bezpośrednio powojennej była klisza „Polak katolik/Niemiec-ewangelik”. Była ona dla rodzimej ludności ewangelickiej krzywdząca, bo przekładała się na atmosferę panującą zwłaszcza na ziemiach, które w trakcie wojny były wcielone przez Trzecią Rzeszę.
Wojna na wyniszczenie. Operacja „Barbarossa”
Artykuł

Wojna na wyniszczenie. Operacja „Barbarossa”

Autor: Szymon Pietrzykowski
Atak III Rzeszy na Związek Sowiecki nieodwracalnie wpłynął na charakter i przebieg toczonego od września 1939 r. konfliktu zbrojnego. Zainicjowana operacją „Barbarossa” wojna na wyniszczenie przypieczętowała też tragiczny los europejskich Żydów.
Woldenberg II C – fenomen obozu dla polskich jeńców wojennych
Artykuł

Woldenberg II C – fenomen obozu dla polskich jeńców wojennych

Autor: Tomasz Gałwiaczek
Mało jest w wieku XX, tak bardzo wyjątkowym skalą popełnionych zbrodni – epizodów lub wydarzeń, które stawiają człowieka w jakimś niesamowitym kontraście wobec zwyrodnienia i niczym nie usprawiedliwionego okrucieństwa.
Wrzesień 1939 roku
Artykuł

Wrzesień 1939 roku

Autor: Włodzimierz Suleja
Wojnę, której nieuchronność zapowiadał pakt Niemiec Hitlera i Rosji Stalina, przyniósł pierwszy dzień września 1939 r. Z trzech stron – od północy, zachodu i południa – na broniące całej linii granicznej oddziały polskie ruszyły przeważające liczebnie i wyposażone w nowocześniejszy sprzęt niemieckie kolumny.
Współpraca niemiecko-sowiecka w latach 1939–1941
Artykuł

Współpraca niemiecko-sowiecka w latach 1939–1941

Autor: Paweł Kosiński
Podjęcie współpracy przez III Rzeszę i ZSRS było niemałym zaskoczeniem dla obserwatorów sceny politycznej roku 1939. Hitler i Stalin, którzy wcześniej nie tylko przewodzili nazistowsko-komunistycznej wojnie propagandowej, ale i czynnie zaangażowali się w hiszpańską wojnę domową, wykonali wielką woltę.
Wyhodować niemiecką bestię
Artykuł

Wyhodować niemiecką bestię

Autor: Anna Zechenter
Rewolucja narodowosocjalistyczna uderzyła w samo sedno człowieczeństwa młodych Niemców. Wyrwani z rodzinnych domów, zawłaszczeni przez państwo, odcięci od wpływu Kościołów, ze zdewastowanymi sumieniami, poddani brutalnej tresurze gardzili istotami „społecznie zbędnymi” oraz „narodami niższymi” skazanymi przez Hitlera na eksterminację. A dla swego wodza chcieli żyć i umierać.
Wykonawca polityki terroru w Generalnym Gubernatorstwie. Friedrich Wilhelm Krüger jako wyższy dowódca SS i policji (1939–1943)
Artykuł

Wykonawca polityki terroru w Generalnym Gubernatorstwie. Friedrich Wilhelm Krüger jako wyższy dowódca SS i policji (1939–1943)

Autor: Marcin Przegiętka
Postać Friedricha Wilhelma Krügera, w latach 1939–1943 wyższego dowódcy SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie (od 1942 r. dodatkowo sekretarza stanu ds. bezpieczeństwa w rządzie GG), przez wiele lat pozostawała w cieniu generalnego gubernatora, Hansa Franka.
Wymiana okupantów
Artykuł

Wymiana okupantów

Autor: Andrzej Brzozowski
23 sierpnia 1939 roku w Moskwie Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow,. ministrowie spraw zagranicznych III Rzeszy i ZSRS oficjalnie sygnowali dokument nazywany paktem o nieagresji.
Wywiezienie do III Rzeszy i repatriacja Józefa Niedbały
Artykuł

Wywiezienie do III Rzeszy i repatriacja Józefa Niedbały

Autor: Jacek Wróbel
W lecie 1944 r. dwunastoletni Józef został odebrany matce za „niewłaściwe zachowanie” i umieszczony w niemieckiej placówce. W 1945 r., wobec zbliżania się frontu, Józef został przymusowo „ewakuowany” w głąb Niemiec. Do rodziny udało mu się powrócić dopiero w 1948 r.
Wyzwolenie KL Gusen I i II przez wojska amerykańskie 5 maja 1945 r.
Artykuł

Wyzwolenie KL Gusen I i II przez wojska amerykańskie 5 maja 1945 r.

Autor: Tomasz Cieślak
Zlokalizowane na terenie Austrii KL Mauthausen i KL Gusen były najdłużej funkcjonującymi obozami koncentracyjnymi w III Rzeszy. Osadzeni w nich więźniowie musieli wyczekiwać wolności aż do 5 maja 1945 r.
Z bohatera konfident
Artykuł

Z bohatera konfident

Autor: Daria Czarnecka
5 czerwca 1943 r. duże siły gestapo i policji obstawiły kościół pw. św. Aleksandra na pl. Trzech Krzyży w Warszawie. Nie była to zwykła łapanka. W tym czasie w kościele trwał ślub por. Mieczysława Uniejewskiego „Marynarza”, żołnierza oddziału „Osa”-„Kosa 30”, a akcja Niemców była zaplanowana.