Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

„Dzięki Armii Czerwonej mamy władzę w rękach…”. Tworzenie komunistycznych struktur w woj. kieleckim
Artykuł

„Dzięki Armii Czerwonej mamy władzę w rękach…”. Tworzenie komunistycznych struktur w woj. kieleckim

Autor: Marzena Grosicka
W pierwszej kolejności na przyczółku sandomierskim powstawały zręby organizacji PPR oraz rad narodowych i wielu różnych instytucji w tym Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa. Drugi etap rozpoczął się w styczniu 1945 r. po wkroczeniu Armii Czerwonej do Kielc.
„Jak, pomożecie?”. Edward Gierek wobec szczecińskiego strajku z 1971 r.
Artykuł

„Jak, pomożecie?”. Edward Gierek wobec szczecińskiego strajku z 1971 r.

Autor: Magdalena Dźwigał
Masakra z grudnia 1970 r. stanowiła jeden z punktów zwrotnych w historii PRL, nie zakończyła jednak bieżącego sporu. W styczniu 1971 r. SB odnotowała, że w kilkudziesięciu zakładach doszło do tzw. przerw w pracy, podczas których domagano się sprawiedliwości oraz cofnięcia wprowadzonych wcześniej podwyżek.
„Kto ma czyste sumienie nie idzie za parawan!”. Referendum 30 czerwca 1946 r.
Artykuł

„Kto ma czyste sumienie nie idzie za parawan!”. Referendum 30 czerwca 1946 r.

Autor: Marzena Grosicka
W połowie 1946 r. komuniści sfałszowali wyniki głosowania ludowego, które pokazywały niechęć społeczeństwa do ich metod rządzenia krajem. Działacze PSL zebrali dowody dokonanego oszustwa, ale ich protesty nie przyniosły żadnych rezultatów.
„Mam w d… taką partię”, czyli Gomułka jako komunistyczny antysemita?
Artykuł

„Mam w d… taką partię”, czyli Gomułka jako komunistyczny antysemita?

Autor: Robert Spałek
Czy zgadzamy się na to, czy nie, doświadczenie komunizmu pozostaje częścią naszej zbiorowej przeszłości i indywidualnych tożsamości.
„Marzec” atomowego inżyniera
Artykuł

„Marzec” atomowego inżyniera

Autor: Jakub Gołębiewski
Niewiele jest materiałów źródłowych ilustrujących opór ludzi systemu komunistycznego przeciw własnemu fizycznemu udziałowi w tłumieniu protestów studenckich w marcu 68. Jednym z wyjątków są dokumenty z teczki „Krzysztofa” – kontaktu obywatelskiego SB i szeregowego członka PZPR.
„Na komunistów nie będę robiła”. Opór przeciwko współzawodnictwu pracy
Artykuł

„Na komunistów nie będę robiła”. Opór przeciwko współzawodnictwu pracy

Autor: Bogusław Tracz
Pomimo zmasowanej akcji propagandowej zachęcającej do współzawodnictwa pracy, systemu nagród i wyróżnień dla przodowników oraz uznania ze strony władz partyjnych i państwowych, wielu robotników odnosiło się do tego zjawiska nieprzychylnie lub wręcz wrogo.
„Nie jesteśmy żadną bandą”
Artykuł

„Nie jesteśmy żadną bandą”

Autor: Dawid Golik
Pierwsze oddziały walczące z komunistami składały się z ludzi, którzy albo nie złożyli nigdy broni, albo też chwycili za nią ponownie po to, by na przykład odbić swoich kolegów z więzień czy aresztów.
„Nie powiemy tak od razu całej prawdy”. Amnestia z 1956 roku
Artykuł

„Nie powiemy tak od razu całej prawdy”. Amnestia z 1956 roku

Autor: Diana Maksimiuk
W 1956 r. doszło do poluzowania reżimowych kajdan skrupulatnie zaciskanych przez komunistów w Polsce po II wojnie światowej. W powiewie wolności, który można było przez krótki czas odczuć, ekipa rządząca nie chciała ujawnić zbrodni stalinowskiego systemu, gdyż sama ponosiła za nie współodpowiedzialność. Dlatego sięgnęła po amnestię.
„Pokojowa przebudowa ustrojowa”? Wybory 4 czerwca 1989 r. na łamach poznańskiej prasy niezależnej
Artykuł

„Pokojowa przebudowa ustrojowa”? Wybory 4 czerwca 1989 r. na łamach poznańskiej prasy niezależnej

Autor: Przemysław Zwiernik
Wydarzenia 1989 r. były przedmiotem licznych artykułów, analiz i komentarzy na łamach prasy wydawanej poza cenzurą. Duże zainteresowanie budziły m.in. rozmowy Okrągłego Stołu, wybory parlamentarne 4 czerwca oraz różne aspekty transformacji ustrojowej.
„Potrafi nas zaskoczyć…”. Stanisław Dąbrowski ‒ działacz Stronnictwa Demokratycznego, krytyk Polskiej Partii Robotniczej
Artykuł

„Potrafi nas zaskoczyć…”. Stanisław Dąbrowski ‒ działacz Stronnictwa Demokratycznego, krytyk Polskiej Partii Robotniczej

Autor: Robert Piwko
Badanie powojennych dziejów Kielecczyzny wciąż potrafi dawać zaskakujące rezultaty. Jednym z nich jest mniej znana historia Stanisława Dąbrowskiego ‒ nauczyciela, społecznika, a przede wszystkim polityka związanego z powojennymi strukturami Stronnictwa Demokratycznego.
„Pseudorozliczenia” bezpieczniaków
Artykuł

„Pseudorozliczenia” bezpieczniaków

Autor: Paweł Sztama
Stalinizm w Polsce skończył się formalnie jesienią 1956 r., gdy władzę w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przejął Władysław Gomułka. Demontaż skrajnej odmiany komunizmu rozpoczął się jednak już pod koniec roku 1954. Jednym z objawów tego procesu była pseudorozprawa z funkcjonariuszami Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.
„Sądy są niezawisłe, ale podporządkowują się polityce partii”. WSR w Łodzi jako instrument walki politycznej
Artykuł

„Sądy są niezawisłe, ale podporządkowują się polityce partii”. WSR w Łodzi jako instrument walki politycznej

Autor: Joanna Żelazko
„Organy naszej służby realizują dyktaturę proletariatu. Omyłki w pracy są omyłkami politycznymi. Sądy są niezawisłe, ale podporządkowują się polityce partii. Nie ma jakiejś oddzielnej polityki sądowej, jest polityka partii”.
„Siedem pożarów na VII Zjazd”
Artykuł

„Siedem pożarów na VII Zjazd”

Autor: Andrzej Boboli
W roku 1975 pogarszająca się sytuacja ekonomiczna Polski, spowodowana przede wszystkim błędnymi decyzjami gospodarczymi zmusiła kierownictwo PZPR do zapowiedzi podwyżek cen, co wywołało zrozumiały niepokój społeczeństwa.
„Taki nastrój to dynamit”. Poznański Czerwiec 1956
Artykuł

„Taki nastrój to dynamit”. Poznański Czerwiec 1956

Autor: Piotr Grzelczak
Społeczna eksplozja, jaka się wydarzyła w Poznaniu w czerwcu 1956 roku – choć bezpośrednio wywołana problemami ekonomicznymi – była antykomunistycznym i niepodległościowym zrywem wymierzonym przeciw sowieckiej dominacji, którą narzucono Polsce jedenaście lat wcześniej.
„Witojcie nom Ojce Święty, na Podholu dziś przyjęty”. Jan Paweł II w Nowym Targu
Artykuł

„Witojcie nom Ojce Święty, na Podholu dziś przyjęty”. Jan Paweł II w Nowym Targu

Autor: Marcin Kasprzycki
Po Mszy św. na nowotarskim lotnisku władze błyskawicznie zniszczyły papieski ołtarz. Nie były jednak w stanie usunąć tego, co trafiło do ludzkich serc i umysłów.
„Wybić z głowy kapłaństwo”. Służba alumnów w Ludowym Wojsku Polskim 1955–1980
Artykuł

„Wybić z głowy kapłaństwo”. Służba alumnów w Ludowym Wojsku Polskim 1955–1980

Autor: Daniel Gucewicz
Po II wojnie światowej stosunek „ludowego” państwa polskiego do Kościoła katolickiego (czy też do wiary i religii jako takich) w zasadzie nie ulegał zmianom: Kościół zawsze był traktowany jako jego wróg tak w sensie politycznym, jak i ideologicznym. Całkiem zresztą słusznie – duchowni nie mogli popierać władzy opartej na zakłamaniu i ateistycznej ideologii.
„Z dubeltówką w jednej, a legitymacją partyjną w drugiej ręce”. Sprawa karna prokuratora Witolda Rozwensa (1978-1980)
Artykuł

„Z dubeltówką w jednej, a legitymacją partyjną w drugiej ręce”. Sprawa karna prokuratora Witolda Rozwensa (1978-1980)

Autor: Elżbieta Romanowska
W sierpniu 1978 r. głośne stało się śmiertelne postrzelenie trzyletniego dziecka w gajówce Szadek przez prokuratora Witolda Rozwensa, wysokiej rangi pracownika Prokuratury Generalnej w Warszawie, zawodowego oficera Ludowego Wojska Polskiego. Popełnił on jedno z najcięższych przestępstw, o których mówią przepisy prawa. Czyn ten wymagał społecznego oburzenia i stosownego napiętnowania. Kim zatem był prokurator Rozwens?
(Nie)chciany Pielgrzym
Artykuł

(Nie)chciany Pielgrzym

Autor: Grzegorz Majchrzak
Gdy dla milionów Polaków Jan Paweł II był najbardziej oczekiwanym gościem, dla władz PRL był nie lada kłopotem. Mamy do czynienia z najsławniejszym Polakiem na świecie i na nieszczęście mamy z nim do czynienia tu w Polsce – mówił w 1983 r. minister spraw wewnętrznych Czesław Kiszczak.
<i>Kochała ZSRR</i>. Przypadek Włady Bytomskiej
Artykuł

Kochała ZSRR. Przypadek Włady Bytomskiej

Autor: Jerzy Bednarek
Pochodząca z Łodzi Władysława Bytomska była w PRL traktowana jak bohaterka – symbol walki „robotniczego miasta” z „burżuazyjnym uciskiem”. W roku 1949 złożono ją z honorami, z udziałem 10 tys. łódzkich robotników, w Alei Zasłużonych na Dołach, w grobie ozdobionym rzeźbą dłuta Heleny Nałkowskiej.
1 Maja w Łodzi – rok 1936
Artykuł

1 Maja w Łodzi – rok 1936

Autor: Artur Kuprianis
Niepodległa Polska za kilka miesięcy miała stać się pełnoletnia, ale obchodzone w niej Święto Pracy (nie było to święto państwowe) już dawno osiągnęło wiek średni. W robotniczej Łodzi demonstracje pierwszomajowe odbyły się już od 1891 r.
Aplauz, kwiaty i bomba. Wizyta Nikity Chruszczowa w województwie katowickim w roku 1959
Artykuł

Aplauz, kwiaty i bomba. Wizyta Nikity Chruszczowa w województwie katowickim w roku 1959

Autor: Adam Dziuba
Na letnie miesiące 1959 r. rządzący Polską komuniści zaplanowali huczne obchody 15-lecia swych rządów, z kulminacją 22 lipca, w dniu „Narodowego Święta Odrodzenia Polski”.
Awans, degradacja czy poczekalnia? Pełnomocnicy okręgowi na „Ziemiach Odzyskanych”
Artykuł

Awans, degradacja czy poczekalnia? Pełnomocnicy okręgowi na „Ziemiach Odzyskanych”

Autor: Katarzyna Rembacka
Skuteczna budowa funkcjonującego aparatu administracyjnego w nowych granicach była dla popieranych przez Moskwę władz poważnym wyzwaniem. Z historią administracji na „Ziemiach Odzyskanych” związane było wiele rozwiązań tymczasowych, wśród których za szczególnie ciekawe należy uznać stanowiska pełnomocników okręgowych.
Biskup Modzelewski a odbudowa Zamku Królewskiego
Artykuł

Biskup Modzelewski a odbudowa Zamku Królewskiego

Autor: Karolina Mętrak
W odtworzeniu zniszczonego w czasie II wojny światowej Zamku Królewskiego dużą rolę odegrali przedstawiciele Kościoła.

Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski „ludowej” cz. II - panel I

Biuro Odbudowy Stolicy
Artykuł

Biuro Odbudowy Stolicy

Autor: Aneta Nisiobęcka
Zburzona przez okupanta niemieckiego Warszawa, po wojnie powstawała z ruin dzięki wysiłkowi mieszkańców.
Cenzura jako narzędzie sprawowania władzy w PRL
Artykuł

Cenzura jako narzędzie sprawowania władzy w PRL

Autor: Zbigniew Romek
Od początku swych rządów nowe, komunistyczne władze myślały o sprawnie działającej blokadzie wolności słowa; a pierwsze sygnały tworzenia systemu cenzury pojawiły się wraz z powołaniem w Moskwie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.
Chciejstwo dyktatora, czyli referendum z 29 listopada 1987 r.
Artykuł

Chciejstwo dyktatora, czyli referendum z 29 listopada 1987 r.

Autor: Michał Przeperski
W końcu lipca 1987 r. w wywiadzie opublikowanym przez dziennik „The Wall Street Journal” Wojciech Jaruzelski bez ostrzeżenia ogłosił zamiar przeprowadzenia referendum. W założeniach miało ono przynieść rządowi kierowanemu przez Zbigniewa Messnera legitymację do dalej idących zmian gospodarczych.
Cios sierp(ni)owy. Strajki na Górnym Śląsku w 1988 roku
Artykuł

Cios sierp(ni)owy. Strajki na Górnym Śląsku w 1988 roku

Autor: Bogusław Tracz
W drugiej połowie lat osiemdziesiątych coraz bardziej dawało o sobie znać zmęczenie społeczeństwa przedłużającą się zapaścią gospodarki, niepowodzeniem kolejnych prób reform i stagnacją polityczną. W sierpniu 1988 r. na Górnym Śląsku i w innych regionach wybuchły strajki.
Czas stalinowskiej nocy. Zniewalanie
Artykuł

Czas stalinowskiej nocy. Zniewalanie

Autor: Włodzimierz Suleja
Wyniki wyborów z 1947 r. były z góry przesądzone. W starciu z komunistycznym Blokiem Stronnictw Demokratycznych samotne PSL nie miało w praktyce realnych szans. Protesty nic już nie mogły zmienić, Polskę, podobnie jak i inne „ludowe demokracje”, obejmował czas stalinowskiej nocy.
Czerwona elita. Komuniści u władzy w Polsce
Artykuł

Czerwona elita. Komuniści u władzy w Polsce

Autor: Mirosław Szumiło
Elitę partyjną z lat 1944–1990 można podzielić na cztery pokolenia. Najstarsze roczniki to fanatyczni komuniści i patrioci Związku Sowieckiego. Dla ich młodszych kolegów ideologia miała mniejsze znaczenie, ustępując urokom korzystania z przywilejów władzy.
Czerwona Pomoc w Polsce
Artykuł

Czerwona Pomoc w Polsce

Autor: Mariusz Krzysztofiński
Klęska bolszewików w wojnie z Polską w 1920 r. oznaczała powstrzymanie pochodu rewolucji na zachód Europy i uznanie za konieczne budowanie komunizmu w jednym kraju (Rosji, potem ZSRS).

Czy polskiej bankowości potrzebna jest lustracja?

Czyn partyjny (albo społeczny)
Artykuł

Czyn partyjny (albo społeczny)

Autor: Andrzej Boboli
Wśród wielu wzorców przeniesionych do powojennej Polski ze Związku Sowieckiego był też tzw. czyn społeczny (lub, w zależności od oficjalnego organizatora, np. czyn partyjny pod egidą organizacji PZPR albo związków zawodowych – wtedy była to „sztafeta czynów produkcyjnych”).
Dekret Bieruta
Artykuł

Dekret Bieruta

Autor: Bożena Witowicz
„Dekret Bieruta” to popularna nazwa dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy, który wydał ówczesny prezydent Krajowej Rady Narodowej. Na jego podstawie dokonano nacjonalizacji wszystkich gruntów stolicy w celu „przeprowadzenia odbudowy stolicy i dalszej jej rozbudowy zgodnie z potrzebami Narodu”.
Dekrety do walki z przeciwnikami politycznymi
Artykuł

Dekrety do walki z przeciwnikami politycznymi

Autor: Diana Maksimiuk
Komuniści budujący po II wojnie światowej Polskę Ludową zamierzali w niej stworzyć wymiar sprawiedliwości na wzór sowiecki. Dokonywane – krok po kroku – zmiany w prawie miały służyć realizacji tej koncepcji. Prawem posłużyli się też, by walczyć z wszystkimi, którzy byli im nieprzychylni.
Demokracja na sowiecką modłę – wybory do Sejmu z 19 stycznia 1947 roku
Artykuł

Demokracja na sowiecką modłę – wybory do Sejmu z 19 stycznia 1947 roku

Autor: Waldemar Kowalski
Zwycięstwo w powszechnym głosowaniu do Sejmu miało zapewnić komunistom pełnię władzy – tak też się stało, ale za cenę fałszerstwa wyborczego oraz represji, jakie dotknęły tysięcy Polaków, głównie działaczy opozycji.
Droga do konfrontacji
Artykuł

Droga do konfrontacji

Autor: Włodzimierz Suleja
Kompromis, zawarty w marcu 1981 r., społeczeństwo w zdecydowanej większości przyjęło z ulgą. Choć warunki bytowania wciąż się pogarszały (w kwietniu wprowadzono kartki na mięso), to stopień społecznego optymizmu powoli rósł. Droga jednak, zamiast ku normalizacji, wiodła do konfrontacji.
Droga do Października
Artykuł

Droga do Października

Autor: Włodzimierz Suleja
Rok 1953, rok śmierci dyktatora kremlowskiego, nie zapowiadał, że w Polsce nastąpić może jakakolwiek zmiana na lepsze. Od 22 lipca 1952 r. obowiązywała nowa konstytucja, głosząca gromko, że „władza należy do ludu pracującego miast i wsi”.
Duszpasterstwo Akademickie i wpływ Marca ’68 na kierunek jego rozwoju
Artykuł

Duszpasterstwo Akademickie i wpływ Marca ’68 na kierunek jego rozwoju

Autor: Rafał Łatka
Aktywne działania związane z przyciąganiem młodzieży i studentów do wiary katolickiej, jej zaktywizowania w duchu nauczania katolickiego Kościół podejmował już od początku istnienia Polski ,,ludowej”. Zasadniczym celem było zadbanie o katolickie wychowanie młodzieży.
Dwie wizje „nowej Polski”
Artykuł

Dwie wizje „nowej Polski”

Autor: Mirosław Szumiło
W końcowej fazie II wojny światowej i w latach powojennych zderzyły się ze sobą dwie wizje „nowej Polski” wyzwolonej spod okupacji niemieckiej i odbudowywanej z pożogi wojennej. Społeczeństwo opowiadało się w ogromnej większości za programem prezentowanym przez Rząd RP na uchodźstwie i ugrupowania tworzące Polskie Państwo Podziemne. Jednakże na terenach uwolnionych od Niemców instalowano władze komunistyczne przyniesione na sowieckich bagnetach, które stopniowo wprowadzały w życie swój projekt Polski „ludowej”.
Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim. Relacje państwo-Kościół w latach 1956-1972
Artykuł

Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim. Relacje państwo-Kościół w latach 1956-1972

Autor: Zbigniew Stanuch
Kościół na Pomorzu Zachodnim borykał się w tych latach z dwoma problemami: obszar tutejszej administracji apostolskiej był zbyt rozległy („największa diecezja w Europie”), a jego duchownym i wiernym doskwierał brak stabilnego statusu kanonicznego. Do tego relacje z władzą komunistyczną były trudne.
Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim. Relacje państwo-Kościół w latach 1972-1978
Artykuł

Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim. Relacje państwo-Kościół w latach 1972-1978

Autor: Zbigniew Stanuch
Ten okres w dziejach Kościoła na Pomorzu Zachodnim obfitował w wiele znaczących wydarzeń. Na wspomnienie zasługują m.in. ingres bp. J. Stroby, upamiętnienie misji chrystianizacyjnej św. Ottona z Bambergu oraz powołanie ordynariusza diecezji szczecińsko-kamieńskiej na urząd metropolity poznańskiego.
Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim. Relacje państwo-Kościół w latach 1979-1989
Artykuł

Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim. Relacje państwo-Kościół w latach 1979-1989

Autor: Zbigniew Stanuch
Dekada lat osiemdziesiątych XX w. obfitowała na Pomorzu Zachodnim w wiele ciekawych wydarzeń religijnych. Bez wątpienia za najważniejsze wśród nich uznać należy wizytę Jana Pawła II w Szczecinie w czerwcu 1987 roku.
Edwarda Orłowska – I sekretarz KW PPR w Białymstoku
Biogram / Biografia

Edwarda Orłowska – I sekretarz KW PPR w Białymstoku

Autor: Jarosław Wasilewski
Rodzice nadali jej imię Estera i takim posługiwała się przynajmniej do 1935 r. Pierwszy dokument, w którym występuje pod imieniem Edwarda, pochodzi z 1944 r.
Egzamin. Kościół a Grudzień ‘70
Artykuł

Egzamin. Kościół a Grudzień ‘70

Autor: Bartłomiej Noszczak
Aparat władzy PRL zdawał sobie sprawę, że zaplanowana na 13 grudnia 1970 r. podwyżka cen artykułów spożywczych wywoła negatywne reakcje. W ramach akcji „Jesień 1970” zmobilizowano SB do inwigilacji „niepewnych środowisk”, w tym także duchowieństwa.
Gliwiccy obrońcy krzyża
Artykuł

Gliwiccy obrońcy krzyża

Autor: Adam Dziurok, Bogusław Tracz
Wiosną 1960 r. doszło do głośnych protestów katolików w Nowej Hucie i Zielonej Górze. Zajścia te są już dobrze znane, czego nie można powiedzieć o kolejnym lokalnym wybuchu społecznym, który nastąpił w czerwcu tego samego roku w Gliwicach.
Górny Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie w PRL – propaganda i rzeczywistość
Artykuł

Górny Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie w PRL – propaganda i rzeczywistość

Autor: Daniel Szlachta
W okresie PRL na tle innych regionów Polski Górny Śląsk i Zagłębie wyróżniały się rozwojem przemysłu i węgla kamiennego. Eksport czarnego złota stał się zaś podstawą naszej powojennej gospodarki.
Gwardia Ludowa. Zbrojne ramię PPR
Artykuł

Gwardia Ludowa. Zbrojne ramię PPR

Autor: Ryszard Sodel
28 marca 1942 r. powstała Gwardia Ludowa. Decyzję o jej powstaniu antydatowano na 6 stycznia 1942 r. Później, w nocy z 31 grudnia 1943 r. na 1 stycznia 1944 r., przemianowano ją na Armię Ludową.
Idy wrześniowe
Artykuł

Idy wrześniowe

Autor: Tomasz Kozłowski
Polityczny upadek Gierka był błyskawiczny. We wrześniu 1980 r. stracił stanowisko I Sekretarza, rok później nie był już nawet członkiem PZPR. On sam przekonywał, że jego karierę zakończył partyjny spisek.
Jak polscy komuniści postrzegali zamach stanu swoich towarzyszy z Czechosłowacji
Artykuł

Jak polscy komuniści postrzegali zamach stanu swoich towarzyszy z Czechosłowacji

Autor: Norbert Wójtowicz
W lutym 1948 roku komuniści w Czechosłowacji przeprowadzili zamach stanu, przejmując pełnię władzy. Polscy komuniści bacznie i z nadzieją przyglądali się sukcesom nowego reżimu południowego sąsiada.
Jak rewolucja pożarła swoje polskie dzieci
Artykuł

Jak rewolucja pożarła swoje polskie dzieci

Autor: Borys Sokołow
Wśród bolszewików, którzy jesienią 1917 r. przejęli władzę w Piotrogrodzie, było wielu Polaków. W ZSRS przyjęło się w ogóle o tym nie wspominać. Kiedy mówiono o komisarzach lub szeregowych członkach Piotrogrodzkiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego, który kierował przewrotem, padały z zasady nazwiska niepolskie. Rewolucja pochłonęła także swoje polskie dzieci – w czasach Wielkiego Terroru.
Jan Antoł – gazda z pięćdziesiątego województwa
Artykuł

Jan Antoł – gazda z pięćdziesiątego województwa

Autor: Mateusz Szpytma
Jak to się stało, że Jan Antoł – związany ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, organizacją satelicką wobec Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – został regionalnym i ogólnopolskim liderem niezależnych solidarnościowych związków rolniczych?
Jarocin – kontrkulturowa oaza wolności
Artykuł

Jarocin – kontrkulturowa oaza wolności

Autor: Tomasz Toborek
W czerwcu 1980 r. w Jarocinie odbyła się pierwsza edycja legendarnego festiwalu rockowego, wówczas jeszcze pod nazwą I Ogólnopolski Festiwal Muzyki Młodej Generacji. Niedoceniana przez władze impreza stała się dla zbuntowanej polskiej młodzieży prawdziwą oazą wolności.
Jaruzelski, Kim Il Sung i zbliżenie pomiędzy dyktaturami
Artykuł

Jaruzelski, Kim Il Sung i zbliżenie pomiędzy dyktaturami

Autor: Marek Hańderek
Druga połowa lat 80. była obok lat 50. okresem, gdy komunistyczna Polska i Korea Północna współpracowały ze sobą najbliżej. W latach 50. intensywne kontakty wynikały głównie z toczącej się wojny koreańskiej i jej bezpośrednich skutków.
Jerzy Zakulski i Roman Burczak-Abramowicz
Artykuł

Jerzy Zakulski i Roman Burczak-Abramowicz

Autor: Jakub Gołębiewski
Biografie dwóch polskich prawników wykształconych przed II wojną światową, na uczelniach II RP, stanowią pouczające żywoty równoległe. Droga wierności Polsce poprowadziła jednego z nich na śmierć z ręki sowieckiego okupanta; droga zdrady zapewniła drugiemu „spokojny” byt w warunkach PRL-u…
Józef Faruga – od AL na Śląsku do przewodniczącego GKKF
Artykuł

Józef Faruga – od AL na Śląsku do przewodniczącego GKKF

Autor: Marek Kozak
Urodził się 26 kwietnia 1922 r. w miejscowości Bestwinka w okolicach Bielska-Białej w rodzinie robotniczej. W czasie II wojny światowej należał m.in. do PPR, organizował Gwardię Ludową (GL) i Armię Ludową (AL) na Śląsku.
Justyna Sierp. Szpieg z Komunistycznej Partii Polski
Artykuł

Justyna Sierp. Szpieg z Komunistycznej Partii Polski

Autor: Witold Bagieński
Niewielu przedwojennych komunistów doczekało się powieści opartej na kanwie swojego życiorysu. Do wyjątków należy Justyna Sierp, której historia stała się inspiracją dla reportażysty i reżysera filmów dokumentalnych Bronisława Wiernika. Jego książkę pt. „Niektóre przygody Elzy R.” opublikowało w dużym nakładzie wydawnictwo „Książka i Wiedza”.
Kampania antysemicka w ludowym Wojsku Polskim w 1967 roku
Artykuł

Kampania antysemicka w ludowym Wojsku Polskim w 1967 roku

Autor: Paweł Piotrowski
Tak zwane „czystki antysemickie w Wojsku Polskim” były częścią szerszego zjawiska, które miało miejsce od połowy lat sześćdziesiątych. Chodziło o oczyszczenie szeregów wojska z „oficerów rewizjonistów”.
Kariera wojskowa Czesława Kiszczaka
Artykuł

Kariera wojskowa Czesława Kiszczaka

Autor: Bartosz Kapuściak
Czesław Kiszczak urodził się 19 października 1925 r. w Roczynach, w powiecie wadowickim, w rodzinie Jana i Rozalii z d. Orkisz. W latach 1932–1939 uczęszczał w swoich rodzinnych stronach do szkoły podstawowej, a następnie do gimnazjum w Kętach.
Katastrofa w elektrowni jądrowej w Czarnobylu
Artykuł

Katastrofa w elektrowni jądrowej w Czarnobylu

Autor: Dariusz Zalewski
W nocy z 25 na 26 kwietnia 1986 r. w elektrowni jądrowej w Czarnobylu doszło do największej katastrofy w historii energetyki jądrowej. Była to tragedia o skutkach znacznie wykraczających poza miejsce zdarzenia.
Katolicy w komunizmie. Kościół polski w latach 1948-1956
Artykuł

Katolicy w komunizmie. Kościół polski w latach 1948-1956

Autor: Filip Musiał
Zmonopolizowanie władzy w kraju pozwoliło komunistom zrzucić maskę przychylności dla Kościoła i otwarcie wystąpić przeciw niemu. Władza dążyła do odciągnięcia wiernych od Kościoła, pozbawienia go zaplecza osobowego, materialnych podstaw funkcjonowania oraz przejęcia kontroli nad częścią jego działalności w drodze nakazów administracyjnych.
Katyń: PPR-owska szkoła kłamstwa
Artykuł

Katyń: PPR-owska szkoła kłamstwa

Autor: Piotr Gontarczyk
11 kwietnia 1943 r. Niemcy rozpoczęli akcję propagandową, związaną z odnalezieniem w Katyniu zbiorowych mogił polskich oficerów zamordowanych w 1940 r. przez NKWD. Uliczne megafony w GG i prasa gadzinowa podawały nazwiska ofiar i informacje o znalezionych przy nich dokumentach i rzeczach osobistych.
KBW. Partyjne wojsko według sowieckiego wzoru
Artykuł

KBW. Partyjne wojsko według sowieckiego wzoru

Autor: Maciej Korkuć
W roku 1945 osadzony przez Związek Sowiecki marionetkowy rząd uchwalił utworzenie Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wzorowane na wojskach wewnętrznych NKWD oddziały służyły do walki z „wrogiem wewnętrznym” czyli tak naprawdę – polskim społeczeństwem.
Kilka uwag o podporządkowaniu KPRP/KPP Kominternowi i ZSRS
Artykuł

Kilka uwag o podporządkowaniu KPRP/KPP Kominternowi i ZSRS

Autor: Karol Sacewicz
Komunistyczna Partia Robotnicza Polski (KPRP) / Komunistyczna Partia Polski (KPP) nie były „normalnymi” partiami. Pod wieloma względami stanowiły w polskiej przestrzeni politycznej twory wielce oryginalne. Z czego wynikać miała rzeczona oryginalność?
Klan Jakuba Bermana – nepotyzm w elitach PRL
Artykuł

Klan Jakuba Bermana – nepotyzm w elitach PRL

Autor: Mirosław Szumiło
Nepotyzm jest zjawiskiem występującym we wszystkich ustrojach politycznych i epokach historycznych. Nie inaczej było w Polsce rządzonej przez komunistów, choć wątek ten wciąż nie został opisany przez historyków.
Komunistyczna Partia Górnego Śląska. Rewolucjoniści przeciwko narodowym aspiracjom Polaków
Artykuł

Komunistyczna Partia Górnego Śląska. Rewolucjoniści przeciwko narodowym aspiracjom Polaków

Autor: Adam Dziuba
Klęska Rosji i państw centralnych w I wojnie światowej oznaczała początek nowej rzeczywistości politycznej w Europie Środkowej i Wschodniej. Społeczny ferment przeradzał się w rewolucje socjalne i powstania narodowe. Upadały reżimy, pojawiały się nowe państwa.
Komunistyczna Partia Polski w województwie poznańskim w latach II Rzeczypospolitej
Artykuł

Komunistyczna Partia Polski w województwie poznańskim w latach II Rzeczypospolitej

Autor: Marcin Jurek
Na IV Zjazd Komunistycznej Partii Polski odbywany w roku 1927 przygotowane zostało Sprawozdanie o stanie organizacyjnym partii.
Komuniści na kolanach. O fałszywej pobożności elit władzy Polski „ludowej”
Artykuł

Komuniści na kolanach. O fałszywej pobożności elit władzy Polski „ludowej”

Autor: Adam Dziurok
Obraz najwyższych dygnitarzy komunistycznych klęczących podczas nabożeństw to nie fikcja – takie przypadki miały miejsce jeszcze kilka lat po wojnie, przed podjęciem otwartej akcji antykościelnej.
Komuniści warszawscy wobec wojny polsko-bolszewickiej
Artykuł

Komuniści warszawscy wobec wojny polsko-bolszewickiej

Autor: Elżbieta Kowalczyk
Bolszewicy rozpoczynając wojnę z II RP oczekiwali realnego wsparcia od polskich komunistów. Wierzyli, że wraz z wejściem w granice państwa polskiego Rabocze-kriestjanskoj Krasnoj armii polscy robotnicy powstaną przeciwko staremu porządkowi i staną ramię w ramię z bolszewikami.
Komuniści wobec sanktuariów kaszubsko-pomorskich
Artykuł

Komuniści wobec sanktuariów kaszubsko-pomorskich

Autor: Daniel Gucewicz
W sporadycznych przypadkach komuniści odnosili pewne sukcesy poprzez zmniejszenie frekwencji podczas niektórych uroczystości religijnych, nigdy jednak działania te nie spowodowały trwałego ograniczenia ruchu pielgrzymkowego czy oddziaływania sanktuariów. Wręcz przeciwnie, władze nie potrafiły przeszkodzić w rozwoju nowego sanktuarium maryjnego nawet w tak dużym mieście jak Gdańsk.
Koncepcje oporu społecznego w okresie stanu wojennego 1981-1983
Artykuł

Koncepcje oporu społecznego w okresie stanu wojennego 1981-1983

Autor: Krzysztof Brzechczyn
Po wprowadzeniu stanu wojennego ocalali z aresztowań członkowie Komisji Krajowej zawiązali Krajowy Komitet Strajkowy NSZZ „Solidarność”. Wykonując uchwałę KK z 12 XII 1981 r. KKS wezwał do strajku generalnego, który zakończyłby się po uwolnieniu wszystkich aresztowanych i odwołaniu stanu wojennego.
Kongres założycielski PZPR
Artykuł

Kongres założycielski PZPR

Autor: Robert Spałek
15 grudnia 1948 r. w wyremontowanej Auli Politechniki Warszawskiej otwarto o godz. 10.00 tygodniowe obrady kongresu założycielskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Inaugurację transmitowano przez radio, a towarzyszyło jej wycie syren fabrycznych w całym kraju.
Konsekwencje „okrągłego stołu”
Artykuł

Konsekwencje „okrągłego stołu”

Autor: Monika Komaniecka-Łyp
W 1989 r. komuniści byli świadomi, że muszą podzielić się władzą z powodu katastrofalnej sytuacji gospodarczej kraju. Jednak według nich demokratyzacja systemu mogła oznaczać dopuszczenie opozycji jedynie do parlamentu, nie przewidywali natomiast zmian w wojsku i aparacie bezpieczeństwa.
Kontynuacja po przełomie
Artykuł

Kontynuacja po przełomie

Autor: Adam Dziurok
Przesilenie polityczne Października ‘56 wyniosło do władzy Władysława Gomułkę , który, potępiając „wypaczenia minionego okresu”, wskazał równocześnie, że najlepszy model socjalizmu można zbudować tylko na „drodze demokratyzacji”.
Koszykówka z Fidelem
Artykuł

Koszykówka z Fidelem

Autor: Katarzyna Adamów
Pobyt Fidela Castro w PRL stanowił prawdopodobnie najbarwniejszy epizod tego typu w historii lokalnej, komunistycznej dyplomacji. Chwilami wydawać się mogło, że przywódca wyspiarskiego kraju przybył nie z oficjalną wizytą, a turystyczną wycieczką. Nie wydano wspólnych komunikatów, nie podpisano umów. Rozegrano za to… mecz koszykówki z udziałem głowy kubańskiego państwa.
Krótkie rządy komunistów w Białymstoku
Artykuł

Krótkie rządy komunistów w Białymstoku

Autor: Jarosław Wasilewski
Na początku sierpnia 1920 r. w Białymstoku powstał Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski współpracujący z bolszewikami. Komuniści zaangażowani w jego działalność w większości ewakuowali się wraz z Sowietami.
Krwawe obchody…, czyli jak PPS i KPRP/KPP „świętowały” 1 maja …
Artykuł

Krwawe obchody…, czyli jak PPS i KPRP/KPP „świętowały” 1 maja …

Autor: Karol Sacewicz
Wydarzenia chicagowskie z maja 1886 r., jak również poprzedzająca je walka robotników o prawa socjalne w tym głównie o 8-godzinny dzień pracy legły u podstaw decyzji kongresu II Międzynarodówki Socjalistycznej, która to w 1889 r. ustanowiła 1-szy maja Międzynarodowym Dniem Solidarności Ludzi Pracy.
Kulisy gierkowego „Pomożecie?”
Artykuł

Kulisy gierkowego „Pomożecie?”

Autor: Piotr Brzeziński
25 stycznia 1971 roku Edward Gierek niespodziewanie przyleciał do Gdańska. Przybył tu, aby prosić robotników o wsparcie dla nowej ekipy rządzącej. „No więc jak – pomożecie?” – zapytał. Robotnicy spontanicznie odkrzyknęli: „Pomożemy!”. Tyle mówi legenda. A jak było naprawdę?
Laicyzacja życia społecznego w peerelowskiej Łodzi– casus szpitala Sióstr Świętej Rodziny z Bordeaux (SFB)
Artykuł

Laicyzacja życia społecznego w peerelowskiej Łodzi– casus szpitala Sióstr Świętej Rodziny z Bordeaux (SFB)

Autor: Ewelina Ślązak
U podstaw idei komunizmu leżał postulat całkowitego wyeliminowania religii z życia publicznego i społecznego. Intensywna akcja laicyzacyjna prowadzona przez PZPR stanowiła też odpowiedź na odradzające się życie religijne i siłę Kościoła w Polsce.
Lata zapomnianego buntu. Konflikt Polaków z władzą komunistyczną na tle religijnym (1957-1963)
Artykuł

Lata zapomnianego buntu. Konflikt Polaków z władzą komunistyczną na tle religijnym (1957-1963)

Autor: Marcin Dąbrowski
Zderzenie rozbudzonych po Październiku 1956 wolnościowych oczekiwań polskiego społeczeństwa z ponownym usztywnieniem pod rządami Gomułki polityki wyznaniowej PRL doprowadziło w latach 1957–1963 do licznych lokalnych konfliktów z komunistyczną władzą na tle religijnym.
Likwidacja Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”
Artykuł

Likwidacja Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”

Autor: Andrzej Boboli
Gigant RSW „Prasa-Książka-Ruch” był dla komunistów skutecznym narzędziem władzy nad Polską. Długotrwała i prowadzona w niezbyt rzetelny sposób likwidacja tego propagandowego molocha miała znaczący wpływ na późniejsze losy słowa drukowanego – już w III RP.
List 59. Głos wołającego na puszczy
Artykuł

List 59. Głos wołającego na puszczy

Autor: Bożena Witowicz
Wielu wydawało się, że podpisany w Helsinkach 1 sierpnia 1975 r. akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie będzie stanowić nową jakość w europejskiej polityce. Tymczasem, pomimo dopiero co złożonych deklaracji, polskie władze komunistyczne zapowiedziały we wrześniu 1975 r. wprowadzenie zmian w Konstytucji PRL, które szły wbrew helsińskim ustaleniom.
Łabędzi śpiew polskiego komunizmu
Artykuł

Łabędzi śpiew polskiego komunizmu

Autor: Michał Przeperski
W styczniu 1947 r. w Polsce przeprowadzono pierwsze powojenne wybory do Sejmu. Chociaż jednym z jego uczestników był Blok Demokratyczny – składający się m.in. z Polskiej Partii Robotniczej – stanowiły one absolutną antytezę demokracji.
Łomża – Drohiczyn – Białystok – komunistyczne władze na milenijnym szlaku
Artykuł

Łomża – Drohiczyn – Białystok – komunistyczne władze na milenijnym szlaku

Autor: Krzysztof Sychowicz
Obchody Milenium Chrztu Polski, mające wybitnie religijny charakter, skoncentrowały na sobie działania zarówno Służby Bezpieczeństwa, Wydziału ds. Wyznań, jak i innych urzędów podległych Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Łomżyńscy urzędnicy w żelaznym uścisku UB
Artykuł

Łomżyńscy urzędnicy w żelaznym uścisku UB

Autor: Jerzy Autuchiewicz
Radość mieszkańców Łomży z zakończenia okupacji niemieckiej mieszała się ze strachem przed „wyzwolicielami”. Nie były to obawy formułowane na wyrost – wciąż żywa była pamięć o okupacji „za pierwszego Sowieta”.
Marzec ’68 w Krakowie
Artykuł

Marzec ’68 w Krakowie

Autor: Rafał Opulski
Marzec 1968 roku był jednym z tych „polskich miesięcy”, podczas których Polacy otwarcie sprzeciwili się narzuconej przez sowietów władzy.
Masowe, ludowe i antyniemieckie. Pamięć Powstania Wielkopolskiego w latach 1956–1989
Artykuł

Masowe, ludowe i antyniemieckie. Pamięć Powstania Wielkopolskiego w latach 1956–1989

Autor: Piotr Grzelczak
Rewizja definicji Powstania Wielkopolskiego pozostawała w ścisłym związku ze zmianami, jakie przyniosła polityczna odwilż, której ważkim elementem był Poznański Czerwiec. Gomułka wyraźnie szukał sposobów na rzecz pozyskania przychylności zbuntowanego miasta. Jednym z elementów tej polityki było docenienie historycznej roli Powstania Wielkopolskiego i otwarcie się na środowisko jego weteranów.
Matecznik komunistów czy region buntu?
Artykuł

Matecznik komunistów czy region buntu?

Autor: Jarosław Neja
Strajki sierpniowo-wrześniowe 1980 r. i okres rewolucji Solidarności w latach 1980–1981 znacznie zaburzyły oficjalny wizerunek województwa katowickiego jako regionu niezmiennie wiernego systemowi.
Między ideologią a pragmatyzmem – relacje Polski Ludowej z państwami koreańskimi
Artykuł

Między ideologią a pragmatyzmem – relacje Polski Ludowej z państwami koreańskimi

Autor: Marek Hańderek
Przez większość okresu zimnej wojny PRL utrzymywała dobre relacje z Koreą Północną jednocześnie ignorując wszelkie sygnały ze strony Południa o chęci nawiązania stosunków gospodarczych i politycznych.
Milenijna ofensywa Kościoła
Artykuł

Milenijna ofensywa Kościoła

Autor: Mariusz Krzysztofiński
Obchody milenijne w diecezji przemyskiej zbiegły się z początkiem posługi bp. Ignacego Tokarczuka, który bardzo szybko dał się poznać jako gorliwy obrońca Kościoła i pasterz bliski wiernym.
Milenium Chrztu Polski w Piekarach Śląskich – Duchowej Stolicy Górnego Śląska
Artykuł

Milenium Chrztu Polski w Piekarach Śląskich – Duchowej Stolicy Górnego Śląska

Autor: Radosław Morawski
22 maja 1966 r. w Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich odbyły się uroczystości związane z Milenium Chrztu Polski, z udziałem przedstawicieli Episkopatu Polski na czele z prymasem kardynałem Stefanem Wyszyńskim.
Młodzi komuniści w natarciu. Działalność Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej 1981-1982
Artykuł

Młodzi komuniści w natarciu. Działalność Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej 1981-1982

Autor: Przemysław Gasztold
Powstanie „Solidarności” w 1980 r. doprowadziło do największego kryzysu politycznego w historii PRL. Dekompozycja PZPR odbiła się również na sytuacji w reżimowych organizacjach młodzieżowych, które borykały się z wewnętrznym chaosem i odpływem członków.
Mordy założycielskie w PPR
Artykuł

Mordy założycielskie w PPR

Autor: Robert Spałek
Polska Partia Robotnicza została powołana do istnienia przez Sowietów – za pełną wiedzą i przychylnością, a zarazem pod ostateczną kontrolą samego Stalina. Jej przywódców przeszkolono w Kominternie i NKWD, a w końcu grudnia 1941 r, zrzucono na spadochronach pod Warszawą.
Mściwe oblicze „Ojca Narodu”, czyli mało znana twarz Edwarda Gierka
Wywiad

Mściwe oblicze „Ojca Narodu”, czyli mało znana twarz Edwarda Gierka

Autor: Arkadiusz Kutkowski, Paweł Sasanka
W Radomiu spośród 654 zatrzymanych tzw. sądowym trybem postępowania objęto 255 osób, czyli ok. 40 proc. ogółu, a jeśli uwzględnić także 212 ukaranych przez kolegium ds. wykroczeń, to okaże się, że przez tryby peerelowskiego „wymiaru sprawiedliwości” przewinęło się wówczas 80 proc. spośród nich.
Negocjacje i konfrontacje
Artykuł

Negocjacje i konfrontacje

Autor: Włodzimierz Suleja
Od września 1980 r. w obrębie systemu komunistycznego, ale wbrew niemu rodził się nowy, niespotykany do tej pory ruch. Władze nie bardzo w pierwszym momencie wiedziały, jaką przyjąć taktykę, czy wpierw opanować go, a następnie rozbić, czy sobie podporządkować. Rozpoczął się zatem okres, gdy negocjacje przeplatały sią z konfrontacją.
Niebezwarunkowa kapitulacja
Artykuł

Niebezwarunkowa kapitulacja

Autor: Andrzej Zawistowski
Poranek 2 stycznia 2014 r. Niemrawo budzi się dzień – dla wielu wciąż trwa świąteczno-noworoczna przerwa w pracy. W jednej ze stacji radiowych rozmowa z działaczem parlamentarnej partii politycznej. Ocena minionego roku, plany na najbliższe miesiące, pytanie o zbliżające się historyczne rocznice.
Niech żyje Mao i Hodża! Maoizm w PRL
Artykuł

Niech żyje Mao i Hodża! Maoizm w PRL

Autor: Przemysław Gasztold
Oskarżali Gomułkę i Gierka o rewizjonizm i restaurację kapitalizmu, Chruszczowa o zdradę komunizmu, domagali się kolektywizacji rolnictwa, a za wzór do naśladowania wskazywali Albanię i Chiny. Przy pomocy albańskich dyplomatów założyli nielegalną Komunistyczną Partię Polski. Kim byli polscy maoiści?
O elementarną godność i prawdę. „Na spotkanie ludziom z AK”
Artykuł

O elementarną godność i prawdę. „Na spotkanie ludziom z AK”

Autor: Justyna Błażejowska
Opublikowany na ramach tygodnika „Po Prostu” artykuł „Na spotkanie ludziom z AK” był niewątpliwie jednym z najważniejszych tekstów w krajowej prasie w roku 1956 r. Choć autorów ograniczały cenzura i konieczność poruszania się w ramach dyskursu narzucanego przez komunistyczne władze, to rozpoczęli długą walkę o przywrócenie dobrego imienia polskiemu podziemiu.
O totalitaryzmie i komunistach w PRL
Artykuł

O totalitaryzmie i komunistach w PRL

Autor: Robert Spałek
O naturę sytemu panującego w Polsce w latach 1944–1989 wciąż trwają spory, a konkluzje pozostają niejednoznaczne. Jedno z podstawowych pytań brzmi: czy nad Wisłą zaprowadzono po wojnie system totalitarny, a jeśli tak, to jakie były cezury jego trwania?
Obśmiać czerwonego!
Artykuł

Obśmiać czerwonego!

Autor: Michał Przeperski
Żarty pomagają wytrzymać nawet najgorsze czasy. A że ostatnia dekada PRL do najłatwiejszych nie należała, w całym kraju dowcipkowano na potęgę. Najchętniej z tego, co bolało najbardziej: z dominacji Sowietów nad Polską i z uniżoności, jaką wobec Kremla wykazywały władze w Warszawie.