Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

O totalitaryzmie i komunistach w PRL
Artykuł

O totalitaryzmie i komunistach w PRL

Autor: Robert Spałek
O naturę sytemu panującego w Polsce w latach 1944–1989 wciąż trwają spory, a konkluzje pozostają niejednoznaczne. Jedno z podstawowych pytań brzmi: czy nad Wisłą zaprowadzono po wojnie system totalitarny, a jeśli tak, to jakie były cezury jego trwania?
Obśmiać czerwonego!
Artykuł

Obśmiać czerwonego!

Autor: Michał Przeperski
Żarty pomagają wytrzymać nawet najgorsze czasy. A że ostatnia dekada PRL do najłatwiejszych nie należała, w całym kraju dowcipkowano na potęgę. Najchętniej z tego, co bolało najbardziej: z dominacji Sowietów nad Polską i z uniżoności, jaką wobec Kremla wykazywały władze w Warszawie.
Od Katowic do Stalinogrodu, czyli zmiana na telefon
Artykuł

Od Katowic do Stalinogrodu, czyli zmiana na telefon

Autor: Grzegorz Bębnik
Przemianowanie Katowic na Stalinogród do dziś pozostaje jaskrawym i bezceremonialnym przykładem „gwałtu symbolicznego”. Termin ten, ukuty swego czasu dla określenia relacji między kolonizatorem a kolonizowanym, w nadspodziewanie klarowny sposób opisuje też „drugi chrzest” górnośląskiej metropolii.
Odmieniony region – robotnicy województwa katowickiego buntują się przeciw systemowi
Artykuł

Odmieniony region – robotnicy województwa katowickiego buntują się przeciw systemowi

Autor: Jarosław Neja
Latem 1980 r. kiedy kolejne strajkowe fale rozlewały się po kraju, górnośląskie i zagłębiowskie załogi przedstawiane były w mediach jako ludzie dobrej roboty, wręcz idealnie wykonujący kolejne plany i zadania produkcyjne zlecane przez władze, środowiska zawsze gotowe poprzeć partię i rząd.
Odwilż pod kontrolą
Artykuł

Odwilż pod kontrolą

Autor: Filip Musiał
5 marca 1953 r. zmarł Józef Stalin. Śmierć sowieckiego dyktatora zapoczątkowała obejmujący cały blok sowiecki proces nazywany „odwilżą”. W jego efekcie doszło do korekty metod sprawowania władzy przy zachowaniu najistotniejszych cech systemu totalitarnego.
Ofiary Poznańskiego Czerwca
Artykuł

Ofiary Poznańskiego Czerwca

Autor: Tomasz Ceglarz, Ewa Liszkowska
Co najmniej 58 osób straciło życie podczas wolnościowego zrywu w Poznaniu w czerwcu 1956 r. Co czwarty zabity lub śmiertelnie ranny nie miał osiemnastu lat.
Oficerów …. „żołnierze komuniści winni wymordować przez przejściem na stronę Armii Czerwonej”. Słów kilka o działalności wydziałów wojskowych KPRP (KPP)
Artykuł

Oficerów …. „żołnierze komuniści winni wymordować przez przejściem na stronę Armii Czerwonej”. Słów kilka o działalności wydziałów wojskowych KPRP (KPP)

Autor: Mariusz Krzysztofiński
Zwycięstwo rewolucji w Rosji umocniło dążenia do wywołania rewolucji światowej. Na przeszkodzie realizacji tego programu stanęło powstanie w 1918 r. niepodległej Rzeczypospolitej Polskiej.
Okrągły stół
Artykuł

Okrągły stół

Autor: Włodzimierz Suleja
Od lutego do kwietnia 1989 r. trwały dwumiesięczne negocjacje ówczesnej ekipy partyjno-rządowej w Polsce z przedstawicielami opozycji, zwieńczone podpisaniem porozumień, do których należało m.in. przeprowadzenie pierwszych po II wojnie światowej częściowo wolnych wyborów do Sejmu.
Okrągły stół
Artykuł

Okrągły stół

Autor: Irena Siwińska
5 kwietnia 1989 r., po niemal dwóch miesiącach negocjacji między przedstawicielami opozycji solidarnościowej i władz komunistycznych w Polsce, podpisano porozumienia wieńczące obrady okrągłego stołu.
Okrągły Stół w pamięci Polaków
Artykuł

Okrągły Stół w pamięci Polaków

Autor: Filip Musiał
Obrady Okrągłego Stołu, które rozpoczęły się 6 lutego 1989 r. są jednym z tych wydarzeń w najnowszej historii Polski, które budzą największe emocje. Głównie ze względu na spotkania i ustalenia podejmowane w willach MSW, przede wszystkim w podwarszawskiej Magdalence.
Operacja „Dunaj”
Artykuł

Operacja „Dunaj”

Autor: Paweł Głuszek
Dwanaście lat po sowieckiej interwencji na Węgrzech, kolejny kraj tzw. „demokracji ludowej” padł ofiarą „bratniej pomocy” ze strony Kremla i jego sojuszników. Tym razem była to Czechosłowacja.
ORMO – „zbrojne ramię ludu”
Artykuł

ORMO – „zbrojne ramię ludu”

Autor: Paweł Popiel
W roku 1968 PZPR do pacyfikacji marcowych demonstracji studenckich użyła tzw. „aktywu robotniczego”, w rzeczywistości składającego się z pośpiesznie zmobilizowanych do tego zadania członków Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej. Pod nazwą tą kryła się paramilitarna organizacja podporządkowana milicji.
Partia w chaosie. Dekompozycja PZPR w 1981 roku
Artykuł

Partia w chaosie. Dekompozycja PZPR w 1981 roku

Autor: Przemysław Gasztold
Kryzys gospodarczy, a następnie narodziny „Solidarności” w 1980 r. były ogromnym zaskoczeniem nie tylko dla liderów PZPR, ale zwłaszcza dla szeregowych członków partii.
Partnerzy z Solidarności mieli być „ubabrani”. Jan Olszewski o strategii komunistów dojścia do ugody
Wspomnienie

Partnerzy z Solidarności mieli być „ubabrani”. Jan Olszewski o strategii komunistów dojścia do ugody

Autor: Justyna Błażejowska
Tamta strona rozumowała na zasadzie: wybrani działacze „S” zgodzili się na rozmowy, porozumienie zostało właściwie tak czy inaczej zdecydowane. Zrobimy więc rzecz, nad którą przejdzie się w tych warunkach do porządku dziennego. Rzecz straszną, rzutującą na sumienia (jeżeli tak podniośle można to powiedzieć…) naszych partnerów. Dzięki temu siadając do oficjalnych rozmów, będą już „ubabrani” – twierdził Jan Olszewski w przytoczonym wspomnieniu.
Partyjne <i>dolce vita</i>
Artykuł

Partyjne dolce vita

Autor: Andrzej Boboli
Przez cały peerel jedną z drażliwych kwestii społecznych było uprzywilejowanie aparatu PZPR. W oficjalnej propagandzie milczeniem pomijano przeróżne profity, na które mogli liczyć komuniści.
Październik ’56 w Opolu
Artykuł

Październik ’56 w Opolu

Autor: Krzysztof Tarka
„Tajny” referat Nikity Chruszczowa wygłoszony na zamkniętym XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego w lutym 1956 r. stał się katalizatorem zmian w bloku sowieckim na szczeblach centralnych i lokalnych – także w Opolu.
Peerelowska laicyzacja w mikroskali – instalowanie świeckości na Suwalszczyźnie
Artykuł

Peerelowska laicyzacja w mikroskali – instalowanie świeckości na Suwalszczyźnie

Autor: Jarosław Schabieński
Komunistyczna władza w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w. włożyła ogromny wysiłek organizacyjny, podejmując próbę zmiany świadomości społecznej i wprowadzenia tzw. obrzędowości świeckiej. Akcje tę prowadzono na poziomie lokalnym.
Pełnia komunistycznego reżimu
Artykuł

Pełnia komunistycznego reżimu

Autor: Filip Musiał
Utworzenie PZPR i faktyczne podporządkowanie jej całości życia publicznego w Polsce nie zakończyło etapu „porządkowania” sceny politycznej. W państwach bloku wschodniego Sowieci dążyli do budowy systemu monopartyjnego lub systemu z dominującą partią komunistyczną i w pełni jej podporządkowanymi partiami satelickimi.
Perełki partyjnej nowomowy
Artykuł

Perełki partyjnej nowomowy

Autor: Adam Massalski
Przez wiele lat po przejęciu rządów przez obóz komunistyczny w Polsce, elitę władzy, zwłaszcza na niższych szczeblach hierarchii partyjnej, stanowili ludzie o bardzo niskim wykształceniu. W tak zwanym systemie demokracji socjalistycznej, charakteryzującym się stałą kontrolą ze strony kierownictwa partii, starającego się oczyszczać swe szeregi z tak zwanych „wrogich elementów”, w odruchu samozachowawczym przejmowali oni nie tylko postawy, ale także sposób wypowiedzi przywódców partyjnych. Zjawisko to można nazwać „nowomową” elit partyjnych, często nawet niezrozumiałą dla działaczy nią się posługujących.
Petycyjna histeria
Artykuł

Petycyjna histeria

Autor: Jarosław Neja
W styczniu 1979 r. biskup katowicki Herbert Bednorz wystosował list do I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka. W imieniu swoich diecezjan prosił o zgodę na możliwość zorganizowania w ramach zapowiadanej na lato pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny spotkania z papieżem w Piekarach Śląskich.
Plan stworzenia inteligenta separatystycznego, czyli kilka uwag o komunistycznym projekcie budowania „nowej inteligencji” po 1944/1945 r.
Artykuł

Plan stworzenia inteligenta separatystycznego, czyli kilka uwag o komunistycznym projekcie budowania „nowej inteligencji” po 1944/1945 r.

Autor: Marcin Kruszyński
Po roku 1944 rządzący w Polsce komuniści podjęli decyzję o stworzeniu nowego inteligenta, a raczej inteligenta separatystycznego, oderwanego od dotychczasowej grupy macierzystej, odrzucającego etos – politykiera o właściwym, tj. robotniczo - chłopskim, pochodzeniu.
Pod „wspólnym” sztandarem, czyli 1 maja u „dąbrowszczaków”
Artykuł

Pod „wspólnym” sztandarem, czyli 1 maja u „dąbrowszczaków”

Autor: Dawid Zagził
Uroczyste mowy, garść podziękowań, wręczenie sztandaru i zapowiedź rychłego zwycięstwa – tak w skrócie wyglądać miały obchody robotniczego święta wśród „polskich ochotników” Brygad Międzynarodowych.
Pogrobowcy Stalina w Polsce i w województwie katowickim
Artykuł

Pogrobowcy Stalina w Polsce i w województwie katowickim

Autor: Adam Dziuba
Po śmierci Stalina partie komunistyczne rządzące w państwach socjalistycznych zaczęły się wycofywać z narzuconej przez niego polityki konfrontacji z zachodnimi demokracjami i masowych represji wobec własnych obywateli. Rozpoczęło się reformowanie systemu.
Polacy głosują PPR decyduje
Artykuł

Polacy głosują PPR decyduje

Autor: Michał Siedziako
Wolne wybory z powszechnym, tajnym głosowaniem – takie zobowiązanie w sprawie przyszłości Polski przyjęli w Jałcie przywódcy ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii. Kandydatów miały wystawić „wszystkie partie demokratyczne i antynazistowskie”. Rzeczywistość okazała się zupełnie inna.
Polowanie na ludzi. Zbrodnia lubińska 31 sierpnia 1982 roku
Artykuł

Polowanie na ludzi. Zbrodnia lubińska 31 sierpnia 1982 roku

Autor: Łukasz Sołtysik
Czy protesty z pierwszych dni stanu wojennego oraz prężna działalność struktur podziemnej Solidarności wpłynęły na decyzje władz wojewódzkich, aby w drugą rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych użyć siły i broni palnej przeciwko pokojowej manifestacji?
Polscy komuniści w okupowanym przez Sowietów Białymstoku (1939-1940)
Artykuł

Polscy komuniści w okupowanym przez Sowietów Białymstoku (1939-1940)

Autor: Jarosław Wasilewski
W pierwszych dniach II wojny światowej część polskich komunistów podjęła walkę z Niemcami lub zadeklarowała taką wolę. Nieświadomi tajnej części paktu Ribbentrop-Mołotow, czerpiąc wiedzę z przedwojennej propagandy obu krajów uważali oni, że nazizm i komunizm są śmiertelnymi wrogami.
Polscy komuniści: cena zaprzaństwa
Artykuł

Polscy komuniści: cena zaprzaństwa

Autor: Dawid Zagził
Przywódca Komunistycznej Partii Polski, Julian Leszczyński-Leński, został aresztowany w Moskwie w czerwcu 1937 r. Oskarżono go o współpracę z polskim wywiadem oraz o udział w organizacji „szpiegowsko-terrorystycznej”.
Pomarcowa emigracja
Artykuł

Pomarcowa emigracja

Autor: Rafał Opulski
19 marca 1968 r. na wiecu aktywu partyjnego Władysław Gomułka wygłosił antysyjonistyczne przemówienie, które zapoczątkowało w Polsce antysemicką kampanię propagandową.
Pomiędzy Gomułką a Bierutem
Artykuł

Pomiędzy Gomułką a Bierutem

Autor: Włodzimierz Suleja
Praktycznie w kraju nie było już nikogo, kto mógłby publicznie napiętnować poczynania nowej władzy. Ta zaś sposobiła się do kolejnej, wewnętrznej rozgrywki, tym razem pomiędzy Gomułką a Bierutem.
Porozumienia
Artykuł

Porozumienia

Autor: Włodzimierz Suleja
Porozumienia sierpniowo-wrześniowe były wynikiem ustaleń negocjacyjnych komisji rządowych i skupionych w Międzyzakładowych Komitetach Strajkowych reprezentacji robotniczych, wspieranych przez niezależnych ekspertów. Jako pierwsze, już 30 sierpnia, podpisano Porozumienie w Szczecinie.
Powstanie PKWN
Artykuł

Powstanie PKWN

Autor: Bożena Witowicz
Lipiec 1944 r. przyniósł ze strony Sowietów kolejne kroki na rzecz uzurpacji władzy w Polsce. Do najważniejszych z nich należy niewątpliwie powołanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Twór ten dał początek powojennej sowietyzacji Polski.
PPS i Policja Państwowa wobec skomunizowanych białostockich związków zawodowych w 1924 r.
Artykuł

PPS i Policja Państwowa wobec skomunizowanych białostockich związków zawodowych w 1924 r.

Autor: Jarosław Wasilewski
Opanowanie lokalnych związków zawodowych było w II RP jednym z podstawowych celów białostockich komunistów: kontrola nad nimi miała zwiększyć wpływy kompartii wśród robotników kosztem partii legalnych, w tym PPS. Sojusznikiem tej ostatniej w walce o „rząd dusz” okazała się Policja Państwowa.
Prawa ręka Kiszczaka
Artykuł

Prawa ręka Kiszczaka

Autor: Witold Bagieński
Generał Milicji Obywatelskiej Władysław Pożoga był w latach osiemdziesiątych XX w. zastępcą ministra spraw wewnętrznych Czesława Kiszczaka i jednym z najważniejszych ludzi Służby Bezpieczeństwa.
PRL na straży pokoju w Korei
Artykuł

PRL na straży pokoju w Korei

Autor: Marek Hańderek
27 lipca 1953 roku zawarto rozejm w wojnie koreańskiej, na mocy którego od 1 sierpnia 1953 działa Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych. Jednym z jej członków została Polska Rzeczpospolita Ludowa. Udział PRL w koreańskiej misji obrósł w ciągu dziesięcioleci w mity i był idealizowany.
Program Kominternu i jego przełomowe znaczenie dla ruchu komunistycznego
Artykuł

Program Kominternu i jego przełomowe znaczenie dla ruchu komunistycznego

Autor: Elżbieta Kowalczyk
W historii Kominternu możemy wyróżnić kilka okresów różniących się między sobą nie tylko profilem uprawianej polityki, ale również stosunkiem partii i państwa bolszewików wobec Kominternu i poszczególnych sekcji komunistycznej międzynarodówki.
Propaganda komunistyczna wobec Rozgłośni Polskiej Radio Wolna Europa
Artykuł

Propaganda komunistyczna wobec Rozgłośni Polskiej Radio Wolna Europa

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Dla wielu Polaków żyjących w komunistycznej Polsce, rozgłośnia stała się głównym źródłem niezależnych informacji o Polsce i o świecie. Już od pierwszych tygodni działalności, RWE była obiektem szczególnego zainteresowania ze strony władz komunistycznych. Od samego początku atakowano ją poprzez publikacje prasowe i książkowe.
Protektorzy i koledzy. Mieczysław F. Rakowski i KC PZPR (1958-1981)
Artykuł

Protektorzy i koledzy. Mieczysław F. Rakowski i KC PZPR (1958-1981)

Autor: Michał Przeperski
Polityczną historię komunizmu w Polsce opisuje się na ogół na podstawie archiwaliów. Nie całą jednak historię Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej da się napisać bazując na dokumentach bezpieki z zasobu Instytutu Pamięci Narodowej czy partyjnych z zasobu archiwów państwowych.
Prowokacja czy głupi żart?
Artykuł

Prowokacja czy głupi żart?

Autor: Tomasz Kurpierz
27 października 1981 r. przed południem na plac w pobliżu głównego wejścia do kopalni „Sosnowiec” w Sosnowcu podjechał samochód (czarna Wołga lub Fiat 125), z którego jakiś mężczyzna w pewnym momencie wyrzucił trzy fiolki.
Prymas Wyszyński wobec Ziem Zachodnich
Artykuł

Prymas Wyszyński wobec Ziem Zachodnich

Autor: Ks. Dominik Zamiatała
Prymas Polski Stefan Wyszyński interesował się każdym przejawem życia społecznego i religijnego na Ziemiach Zachodnich. Znał je dobrze, również dzięki częstym wizytacjom na tych terenach. I był świadomy roli, którą ma do odegrania Kościół w misji ich scalenia z Ojczyzną.
Referendum Ludowe w 1946 r.
Artykuł

Referendum Ludowe w 1946 r.

Autor: Robert Chrzanowski
Jednym z postanowień konferencji jałtańskiej w lutym 1945 r. było utworzenie w Polsce Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, który miał w swoim składzie zgromadzić członków władz emigracyjnych w Londynie oraz władz komunistycznych tworzonych pod osłoną Armii Czerwonej na ziemiach polskich.
Referendum w cieniu sowieckich bagnetów
Artykuł

Referendum w cieniu sowieckich bagnetów

Autor: Krzysztof Pawluczuk
30 czerwca 1946 r. odbyło się w Polsce tzw. referendum ludowe. Polska Partia Robotnicza sięgnęła po ideę zorganizowania takiego głosowania, gdyż pozwalało odsunąć właściwe wybory do Sejmu Ustawodawczego. Referendum miało być także „próbą generalną” realizacji zakrojonych na dużą skalę fałszerstw wyborczych, zgodnie z sowieckim modelem sprawowania rządów.
Rok 1949 – pełnia władzy komunistów
Artykuł

Rok 1949 – pełnia władzy komunistów

Autor: Filip Musiał
Od zajęcia polskich Kresów mijało pięć lat, od kapitulacji niemieckiej III Rzeszy – cztery lata, od sfałszowanych wyborów – dwa. Roku 1949 nie uznaje się za przełomowy w dziejach „ludowej” Polski, ale był on czasem wyjątkowym – pierwszym rokiem, w który komuniści wchodzili, mając już w pełni uporządkowaną sferę polityczną.
Rozkład
Artykuł

Rozkład

Autor: Włodzimierz Suleja
W czasie ofensywy propagandowej, podjętej przez władzę po wprowadzeniu stanu wojennego, niezwykle wyraźnie eksponowano tezę, iż nadzwyczajne środki umożliwią przełamanie stanu kryzysu gospodarczego. Istotnie, w 1982 r. zdołano poprawić równowagę rynkową, ale działo się to nie dzięki wzrostowi produkcji, lecz z powodu gwałtownego – aż o 1/3 – obniżenia stopy życiowej społeczeństwa.
Rozliczenia w rękach komunistów
Artykuł

Rozliczenia w rękach komunistów

Autor: Bożena Witowicz
W procesie norymberskim skazana została jedynie niewielka liczba nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Ostatecznie poszkodowane kraje postanowiły osądzić odpowiedzialnych za działania niemieckiego systemu we własnym zakresie. Ze strony podporządkowanego komunistom państwa polskiego zająć się tym miał Najwyższy Trybunał Narodowy.
Rozliczenie rządzących. Wybory z 4 czerwca 1989 r. w województwie katowickim
Artykuł

Rozliczenie rządzących. Wybory z 4 czerwca 1989 r. w województwie katowickim

Autor: Adam Dziuba
W 1988 r. pogłębiła się zapaść gospodarcza, a Polską wstrząsnęły dwie strajkowe fale zorganizowane pod sztandarem „Solidarności”. Kierownicze gremia rządzącej krajem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej były świadome, że destabilizacja i wybuch buntu społecznego to kwestia najbliższego czasu.
Rozliczeniowe komisje
Artykuł

Rozliczeniowe komisje

Autor: Diana Maksimiuk
Rok 1956 stał się symbolem końca okresu stalinowskiego w Polsce. Wymownym akordem zamykającym tę epokę w obszarze wymiaru sprawiedliwości były m.in. próby znalezienia i rozliczenia wszystkich winnych powojennych represji sądowych, których ostrze wymierzono w przeciwników politycznych władzy ludowej.
Rozmowy na Zawracie

Rozmowy na Zawracie

Autor: Tomasz Kozłowski
Negocjacje między komunistycznymi władzami a kierownictwem „Solidarności” w Magdalence są jednym z najbardziej znanych epizodów w najnowszej historii Polski. Mało kto pamięta, że pierwsze rozmowy między Kiszczakiem a Wałęsą odbywały się na warszawskim Mokotowie, w willi na ulicy Zawrat.
Sfałszowane wybory do Sejmu 19 stycznia 1947 r. w województwie kieleckim
Artykuł

Sfałszowane wybory do Sejmu 19 stycznia 1947 r. w województwie kieleckim

Autor: Marzena Grosicka
Najważniejsze fałszerstwo dokonane przez komunistów miało miejsce w styczniu 1947 r. Zostało ono przygotowane równie starannie jak referendum. W województwie kieleckim jeszcze przed wyborami zdecydowana większość mieszkańców została pozbawiona możliwości poparcia opozycyjnej partii. Głosowanie było tylko formalnością.
Sierpień ’80
Artykuł

Sierpień ’80

Autor: Włodzimierz Suleja
Wizyta papieska z roku 1979 nie wywołała natychmiastowych skutków. Z pozoru życie, po czerwcowej euforii, wróciło do tradycyjnych, utartych kolein. Ekipie partyjno-rządowej wciąż wydawało się, że zdoła przeczekać najgorsze.
Sierpień ’80 w Gdańsku
Artykuł

Sierpień ’80 w Gdańsku

Autor: Arkadiusz Kazański
O wybuchu strajku w Gdańsku przesądziło to, że na pięć miesięcy przed przejściem na emeryturę, 7 sierpnia 1980 r., zwolniono z pracy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina Annę Walentynowicz, zasłużoną i uczciwą pracownicę, odznaczoną wcześniej Brązowym, Srebrnym, a w 1979 r. Złotym Krzyżem Zasługi.
Socjaliści z „Czerwonego Zagłębia” w latach 1945-1948
Artykuł

Socjaliści z „Czerwonego Zagłębia” w latach 1945-1948

Autor: Adam Dziuba
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza chętnie odwoływała się do etosu „Czerwonego Zagłębia”, co miało sugerować, że przemysłowy region rozciągający się od Sosnowca po Zawiercie w I połowie XX w. znajdował się pod przemożnym wpływem komunistów.
Sowiecka okupacja
Artykuł

Sowiecka okupacja

Autor: Elżbieta Pietrzyk-Dąbrowska
Rok 1945 przyniósł Polakom wiele rozczarowań. Sowieccy „wyzwoliciele” zamiast niepodległości, przynieśli bowiem terror i bezprawie.
Społeczeństwo „małej stabilizacji”
Artykuł

Społeczeństwo „małej stabilizacji”

Autor: Adam Dziurok
Społeczeństwo, doświadczone terrorem okresu stalinowskiego, doceniało powiew swobody. Na fali październikowej „odwilży” zezwolono na przyjazdy ludności polskiej ze Związku Sowieckiego oraz kontrolowaną emigrację do Niemiec.
Sprzeciw kobiet wobec kolektywizacji wsi i sowieckim represjom
Artykuł

Sprzeciw kobiet wobec kolektywizacji wsi i sowieckim represjom

Autor: Marcin Markiewicz
Lata 1948–1956 to najdramatyczniejszy okres w powojennej historii polskiej wsi. Prowadzona wówczas kolektywizacja rolnictwa miała upodobnić polską wieś do sowieckiej, co budziło opór większości wiejskiej społeczności. Warto pamiętać o roli, jaką w sprzeciwie tym odegrały kobiety.
Sprzeciw wobec zmian konstytucji PRL. Narodziny jawnej opozycji antykomunistycznej
Artykuł

Sprzeciw wobec zmian konstytucji PRL. Narodziny jawnej opozycji antykomunistycznej

Autor: Cecylia Kuta
Poprawki do ustawy zasadniczej, które teoretycznie potwierdzały jedynie stan faktyczny – dominację PZPR i zależność Polski od Związku Sowieckiego – zmobilizowały do działania ludzi krytycznych wobec systemu. Tak w połowie lat siedemdziesiątych narodziła się w PRL zorganizowana opozycja.
Stabilizacja w PZPR
Artykuł

Stabilizacja w PZPR

Autor: Adam Dziurok
Władysław Gomułka swoim coraz bardziej apodyktycznym stylem rządzenia zrażał do siebie kolejne środowiska. Z elit władzy usuwano systematycznie osoby kojarzone z nurtem reformatorskim w PZPR, a postępujące ograniczenia w sferze działalności kulturalnej wywołały poważne zaniepokojenie środowisk inteligenckich.
Stalinowski tandem. Dole i niedole białostockich sekretarzy KW PZPR
Artykuł

Stalinowski tandem. Dole i niedole białostockich sekretarzy KW PZPR

Autor: Marcin Markiewicz
Podczas odwilży politycznej w 1956 r. stalinizm w Białymstoku utożsamiano z dwiema postaciami: I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR Janem Jabłońskim oraz jego akolitą, II sekretarzem KW Stanisławem Kudłą. Obaj uchodzili za przedstawicieli partyjnego betonu hamującego procesy demokratyzacyjne. Na ich odejście czekało z utęsknieniem zarówno społeczeństwo, jak i część miejscowego aparatu partyjnego przychylna liberalizacji systemu.
Strajkowe lato 1945 roku w „Czerwonym Zagłębiu”
Artykuł

Strajkowe lato 1945 roku w „Czerwonym Zagłębiu”

Autor: Tomasz Gonet
Latem 1945 r. przez Zagłębie Dąbrowskie przetoczyła się fala strajków. Masowe protesty zagłębiowskich robotników i ich rodzin wymierzone były zarówno przeciwko ciężkim warunkom materialnym, jak i tworzonej przez komunistów nowej rzeczywistości politycznej.
Struktura organizacyjna Komunistycznej Partii Robotniczej Polski
Artykuł

Struktura organizacyjna Komunistycznej Partii Robotniczej Polski

Autor: Elżbieta Kowalczyk
Komunistyczna Partia Robotnicza Polski powstała z połącznia dwóch radykalnie lewicowych ugrupowań politycznych, istniejących na ziemiach polskich pod zaborami. Były to Socjal-Demokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) oraz Polska Partia Socjalistyczna-Lewica (PPS-Lewica).
Szkoleniem partyjnym w brak czujności. I kiełbasę
Artykuł

Szkoleniem partyjnym w brak czujności. I kiełbasę

Autor: Andrzej Boboli
Narzucony Polsce po II wojnie światowej ustrój przyniósł ze sobą nowe, nieznane do tej pory Polakom, osobliwości. Jedne groźne, inne zadziwiające, jeszcze inne po prostu śmieszne.
Świecki ministrant PZPR
Artykuł

Świecki ministrant PZPR

Autor: Bogusław Wójcik
Podczas zjazdu delegatów Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli oraz Towarzystwa Szkoły Świeckiej, który odbył się 28 kwietnia 1969 r., podjęto decyzję o zjednoczeniu i powołaniu nowej organizacji – Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej (TKKŚ). Miało ono wesprzeć komunistyczne władze w walce z Kościołem.
Tajny referat Jakuba Bermana, czyli fałszywka
Artykuł

Tajny referat Jakuba Bermana, czyli fałszywka

Autor: Robert Spałek
Jakub Berman był współtwórcą podstaw państwa totalitarnego w powojennej Polsce. W pamięci społecznej uosabia i symbolizuje zbrodnie komunistów na narodzie polskim. Wspomina się go jako wszechwładnego dogmatycznego komunistę i nadzorcę katów bezpieki.
Towarzysze na wakacjach w Łańsku
Artykuł

Towarzysze na wakacjach w Łańsku

Autor: Mirosław Szumiło
W sferze propagandowej w PRL panował egalitaryzm, w rzeczywistości zaś ludzie związani z władzą tworzyli odrębną, uprzywilejowaną klasę społeczną – nomenklaturę partyjną (zwaną też „nową klasą”).
Trudna biografia. Roman Zimand „Leopolita” (1926–1992)
Artykuł

Trudna biografia. Roman Zimand „Leopolita” (1926–1992)

Autor: Justyna Błażejowska
„Jest to biografia, którą trudno nosić, ale staram się, jak potrafię” – mówił w rozmowie z Barbarą N. Łopieńską i Ewą Szymańską, autorkami głośnej książki Stare numery, poświęconej fenomenowi tygodnika „Po prostu”.
Trudne relacje państwo-Kościół w okresie stalinowskim. Profanacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w Przeworsku w 1955 r.
Artykuł

Trudne relacje państwo-Kościół w okresie stalinowskim. Profanacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w Przeworsku w 1955 r.

Autor: Marcin Bukała
Relacje między państwem a Kościołem były szczególnie trudne w okresie stalinowskim. Na ten czas przypadały intensywne represje aparatu państwowego wobec duchownych i wiernych. Często zdarzały się również przypadki, które obrażały uczucia religijne wiernych.
Twarze pionu śledczego MBP
Artykuł

Twarze pionu śledczego MBP

Autor: Paweł Sztama
Opisując swoje śledztwo, prowadzone przez funkcjonariuszy z Departamentu Śledczego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, ordynariusz kielecki bp Czesław Kaczmarek wspominał: „Płk Różański np. opowiedział mi kiedyś z uśmiechem, że «zachęcił» tak świadka [Tadeusza] Chromeckiego do «szczerości», iż ten napisał aż 1500-stronnicowy (sic!) elaborat, mający świadczyć o mojej winie”.
Twórcy i naukowcy pod presją
Artykuł

Twórcy i naukowcy pod presją

Autor: Filip Musiał
Po wojnie oświata znajdowała się w dramatycznej sytuacji. Nie licząc strat materialnych, szczególnie dotkliwe były straty osobowe, będące konsekwencją polityki obu okupantów ukierunkowanej na eksterminację polskich elit intelektualnych.
Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej
Artykuł

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej

Autor: Irena Siwińska
5 lutego 1947 r. zakończył działalność Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, a Bolesław Bierut objął urząd prezydenta RP. Dzień ten można uznać za datę symbolicznie zamykającą okres przejściowy w instalowaniu władz komunistycznych w naszym kraju. Nazajutrz bowiem – 6 lutego – powstał pierwszy rząd w powojennej Polsce powołany przez komunistów z zachowaniem pozorów legalności.
Tysiąclatki na Tysiąclecie!
Artykuł

Tysiąclatki na Tysiąclecie!

Autor: Rafał Opulski
Pod koniec lat 50. komuniści rzucili hasło „Tysiąc szkół na Tysiąclecie”. Cały naród miał ruszyć, by budować szkoły zwane potocznie „tysiąclatkami” w ramach obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego.
Ubek z Ameryki
Artykuł

Ubek z Ameryki

Autor: Paweł Sztama
Był jednym z najbardziej bezwzględnych funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Ludzie, których przesłuchiwał zapamiętali go jako brutalnego śledczego, pomimo, że z wykształcenia był prawnikiem, a przed wojną ukończył trzy lata studiów na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
Ucieczka przed społeczeństwem
Artykuł

Ucieczka przed społeczeństwem

Autor: Filip Musiał
„Odwilż” w kulturze przebiegała pod pełną kontrolą PZPR, już jednak wymuszone zmiany w aparacie represji miały znaczący wpływ na wyzwolenie się części społeczeństwa z paraliżującego strachu przed reżimem. Zmiany w bezpiece świadczyły, że nie jest ona wszechmocna, a zarazem dowodziły, że poddana silnej presji partia zaczyna się cofać.
W cieniu Jałty. Fakty dokonane
Artykuł

W cieniu Jałty. Fakty dokonane

Autor: Włodzimierz Suleja
U schyłku 1944 r. perspektywy, rysujące się przed Polską, przedstawiały się wyjątkowo niekorzystnie. Likwidacja w zachodniej części ziem II Rzeczypospolitej okupacji niemieckiej była równoznaczna z ich opanowaniem przez Armię Czerwoną. Oznaczało to zainstalowanie „władzy ludowej” i umacnianie jej rządów przez UB, przy ścisłej współpracy z NKWD.
W kierunku konfrontacji…
Artykuł

W kierunku konfrontacji…

Autor: Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki
Polityka wyznaniowa państwa zarządzanego przez władze komunistyczne koncentrowała się na walce z Kościołem katolickim. System polityczny oparty na ideologii marksistowskiej, doktrynalnie rozumiany „rozdział państwa od Kościoła”, laicyzacja przeprowadzana rozmaitymi metodami przez instytucje państwowe (w tym przy pomocy terroru sił represji) – miały służyć odciągnięciu społeczeństwa od Kościoła, rozbiciu i dezintegracji struktur kościelnych, zastraszeniu duchowieństwa i poddaniu kontroli jego działalności. Przez kilkadziesiąt lat w Polsce „ludowej” między Kościołem a komunistami trwała walka o „rząd dusz”.
W obronie krzyża. Protest młodzieży Zespołu Szkół Zawodowych we Włoszczowie w grudniu 1984 r.
Artykuł

W obronie krzyża. Protest młodzieży Zespołu Szkół Zawodowych we Włoszczowie w grudniu 1984 r.

Autor: Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki
Władze komunistyczne nie tylko represjonowały duszpasterzy, których uznały za duchowych przywódców opozycji, ale także zwalczały świat wartości oparty na wierze katolickiej. Symbolem tych wartości był krzyż.
Warszawa w objęciach Wielkiego Brata
Artykuł

Warszawa w objęciach Wielkiego Brata

Autor: Tomasz Łabuszewski
Warszawa była dla Józefa Stalina i polskich komunistów miejscem wyjątkowym przede wszystkim z tego powodu, że tu znajdowały się wszystkie centralne aktywa Polskiego Państwa Podziemnego – Komenda Główna Armii Krajowej, Delegatura Rządu i Rada Jedności Narodowej.
Wilhelm Szewczyk i jego czasopisma
Artykuł

Wilhelm Szewczyk i jego czasopisma

Autor: Sebastian Rosenbaum
Wilhelm Szewczyk (1916–1991), literat i publicysta, wywodził się ze skrajnej prawicy. Po wojnie związał się z komunistami stając się jednym z najbardziej wpływowych działaczy społeczno-politycznych w województwie katowickim. Ważną płaszczyzną jego oddziaływania były redagowane przezeń czasopisma.
Władza z sowieckiego nadania
Artykuł

Władza z sowieckiego nadania

Autor: Filip Musiał
W zajmowanych przez Armię Czerwoną miastach Sowieci aresztowali reprezentantów Polskiego Państwa Podziemnego, a następnie ochraniali nowe organy władzy kierowane przez komunistów i ich zwolenników.
Władze Polski „ludowej” wobec Jasnej Góry w latach 1945–1989

Władze Polski „ludowej” wobec Jasnej Góry w latach 1945–1989

Autor: Jarosław Durka
Jasna Góra to od wieków najważniejsze w Polsce i jedno z najbardziej znanych sanktuariów na świecie. Szczególne znaczenie tego miejsca ma nie tylko wymiar sakralny. Po wojnie, w realiach prześladowania Kościoła w Polsce przez reżim komunistyczny, Jasna Góra stała się prawdziwą ostoją patriotyzmu. Była miejscem organizacji wielu posiedzeń Konferencji Episkopatu Polski. Walka komunistów z sanktuarium narodowym przybierała różne wymiary. Była podejmowana zarówno przez władze centralne Polski „ludowej”, jak i przez jej struktury lokalne.
Wokół kultu Bieruta
Artykuł

Wokół kultu Bieruta

Autor: Patryk Pleskot
ZSRS miał swoje „Słońce Ludzkości”, Rumunia „Geniusza Karpat”, a Chiny – „Zbawcę Ludu”, a Polska – swojego… Bolesława Bieruta. Mimo prób określania go dość niefortunnym mianem „Prezydenta” został on raczej zapamiętany jako „sowiecki czyścibut”.
Wschód na Zachodzie. Sprawy polskie w optyce komunistów francuskich (1939–2004)
Artykuł

Wschód na Zachodzie. Sprawy polskie w optyce komunistów francuskich (1939–2004)

Autor: Patryk Pleskot
Ideologia Francuskiej Partii Komunistycznej przez wiele dziesięcioleci była ścisłym odwzorowaniem wytycznych płynących z Moskwy. Po śmierci Stalina partia stała się nawet „bardziej katolicka od papieża”. Nastawienie to przekładało się również na czasem kuriozalny stosunek do problematyki polskiej.
Wypowiedzi i wydarzenia w związku z Kongresem Zjednoczeniowym na terenie województwa szczecińskiego
Artykuł

Wypowiedzi i wydarzenia w związku z Kongresem Zjednoczeniowym na terenie województwa szczecińskiego

Autor: Katarzyna Rembacka
15 grudnia 1948 r. w auli Politechniki Warszawskiej 1008 delegatów Polskiej Partii Robotniczej i 530 delegatów Polskiej Partii Socjalistycznej jednogłośnie przyjęło uchwałę o utworzeniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Społeczne reakcje na Kongres nie były już tak zgodne.
Wyprowadzanie sztandaru. Ostatni zjazd PZPR
Artykuł

Wyprowadzanie sztandaru. Ostatni zjazd PZPR

Autor: Artur Cieślik
„Proszę o powstanie towarzyszek i towarzyszy! Sztandar Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyprowadzić!” – te słowa Mieczysława Rakowskiego przypieczętowały koniec Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, na której czele stał jako ostatni I sekretarz.
Z dziejów PRL. Jak w listopadzie świętowano rocznicę „Wielkiego Października”
Artykuł

Z dziejów PRL. Jak w listopadzie świętowano rocznicę „Wielkiego Października”

Autor: Dobrosław Rodziewicz
Oglądając archiwalne wydania „Dziennika Telewizyjnego” z lat 80. XX wieku można poczynić sporo ciekawych obserwacji, w tym również taką, że właściwie każda okazja była dla reżimu Jaruzelskiego dobra, by hucznie (bo włącznie z salwą honorową) składać wieńce na Cmentarzu-Mauzoleum Żołnierzy Sowieckich w Warszawie.
Zamek Królewski w Warszawie
Artykuł

Zamek Królewski w Warszawie

Autor: Piotr Majewski
Nieprzypadkowo Zamek Królewski w Warszawie nazwany został przez współtwórcę koncepcji jego odbudowy i pierwszego dyrektora Aleksandra Gieysztora „dziełem sztuk scalonych”.
Zamknąć Hutę Siechnice
Artykuł

Zamknąć Hutę Siechnice

Autor: Grzegorz Waligóra
W drugiej połowie lat 80. XX wieku, przede wszystkim za sprawą Ruchu „Wolność i Pokój” środowiska opozycyjne w PRL zaczęły zwracać uwagę na problemy związane z ochroną środowiska. Dezaprobata wobec działań niszczących środowisko była zarazem sprzeciwem wobec systemu.
Zatrzymać polską zarazę! Czechosłowacja wobec solidarnościowej rewolucji
Artykuł

Zatrzymać polską zarazę! Czechosłowacja wobec solidarnościowej rewolucji

Autor: Mirosław Szumiło
Latem 1980 r. przez Polskę przelała się fala strajków robotniczych, które przerodziły się w rewolucję Solidarności. Był to poważny problem nie tylko dla komunistów rządzących w PRL.
Zbrojne ramię PPR. Akcje bojowe Gwardii Ludowej
Artykuł

Zbrojne ramię PPR. Akcje bojowe Gwardii Ludowej

Autor: Ryszard Sodel
Gwardia Ludowa rozpoczęła działalność zbrojną w maju 1942 r. w okolicach Piotrkowa Trybunalskiego i Radomia, a w końcu tego roku rozszerzyła ją na teren Generalnego Gubernatorstwa i część obszarów włączonych do III Rzeszy.
Ze współzawodnictwem pracy przez dzieje Polski Ludowej
Artykuł

Ze współzawodnictwem pracy przez dzieje Polski Ludowej

Autor: Adam Dziuba
Rywalizacja polegająca na przekraczaniu norm produkcji narodziła się w okresie międzywojennym w Związku Sowieckim. Miała przede wszystkim wymiar ideologiczny, edukacyjny i propagandowy, ale przypisywano jej także znaczenie ekonomiczne w postaci przedterminowego wykonywania planów gospodarczych.
Zewnętrzna prowincja sowieckiego imperium
Artykuł

Zewnętrzna prowincja sowieckiego imperium

Autor: Filip Musiał
Sfałszowanie wyborów otworzyło przed komunistami możliwość propagandowego przedstawiania się jako władzy legalnej, „wybranej” zgodnie z postanowieniami konferencji jałtańskiej. W latach 1947–1948 realizowali plany zmierzające do całkowitego zmonopolizowania władzy w państwie. Wiązało się to z decyzjami Stalina, który rozpoczął ujednolicanie państw satelickich wchodzących w skład bloku wschodniego.
Zmarnowana dekada
Artykuł

Zmarnowana dekada

Autor: Włodzimierz Suleja
Przejęcie władzy przez ekipę Gierka nie kończyło walk frakcyjnych w kręgu partyjnych elit, ale raczej je nasilało. Z krwawo stłumionego protestu robotników Wybrzeża nie wyciągano bowiem wniosków zmierzających do usprawnienia mechanizmów rządzenia, zamiast tego sięgając po doraźne, koteryjne korzyści.
Zmiany w konstytucji PRL
Artykuł

Zmiany w konstytucji PRL

Autor: Andrzej Boboli
Ekipa Edwarda Gierka obawiała się utraty zaufania Kremla. Poddańcze zapisy konstytucyjne o „nierozerwalnej” więzi ze Związkiem Sowieckim miały uspokoić Moskwę.
Żołnierze Wyklęci – zapomniany fenomen
Artykuł

Żołnierze Wyklęci – zapomniany fenomen

Autor: Filip Musiał
Żołnierze Wyklęci są jednym z tych zjawisk historycznych, wokół których w ostatnich latach toczy się społeczna dyskusja. Dotyczy ona nie tylko postawy zbrojnego oporu jako metody walki z narzuconym reżimem, ale często konkretnych działań oddziałów czy decyzji ich dowódców.