Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

„Arka” wolności
Artykuł

„Arka” wolności

Autor: Cecylia Kuta
Po wprowadzeniu stanu wojennego w drugim obiegu wydawniczym, oprócz gazetek i biuletynów o treści informacyjnej, ukazywały się pisma literackie i społeczno-kulturalne. Jednym z nich było krakowskie pismo „Arka”, które powstało w połowie 1983 r.
„Chłopiec z ferajny”. Robert De Niro oddaje hołd uczestnikom Poznańskiego Czerwca 1956 roku
Artykuł

„Chłopiec z ferajny”. Robert De Niro oddaje hołd uczestnikom Poznańskiego Czerwca 1956 roku

Autor: Rafał Reczek
Laureat dwóch Oscarów, reżyser, producent, ale przede wszystkim jeden z najwybitniejszych aktorów swojego pokolenia. Nikomu nie trzeba przedstawiać Roberta De Niro. Niewiele osób wie jednak o jego głębokim szacunku dla trudnych, lecz bohaterskich kart naszej historii – uczuciu, które aktor postanowił potwierdzić wzruszającym gestem.
„Gangsterzy i Filantropi”. Fabularny debiut Hoffmana i Skórzewskiego
Artykuł

„Gangsterzy i Filantropi”. Fabularny debiut Hoffmana i Skórzewskiego

Autor: Jacek Wróbel
15 lutego 1963 r. miała miejsce premiera pierwszego filmu fabularnego Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego, znakomitej komedii kryminalnej pt. „Gangsterzy i filantropi” krytycznie ukazującej rzeczywistość społeczną Polski początku lat sześćdziesiątych.
„Idą kołnierze…” czyli o udostępnianiu, rozpowszechnianiu i cenzurze muzyki rockowej w latach osiemdziesiątych
Artykuł

„Idą kołnierze…” czyli o udostępnianiu, rozpowszechnianiu i cenzurze muzyki rockowej w latach osiemdziesiątych

Autor: Robert Spałek
W latach osiemdziesiątych muzyka rockowa była masowo rozpowszechniana i dystrybuowana dwoma kanałami: oficjalnym, koncesjonowanym przez władzę, oraz kanałem autonomicznym wobec władz, definiowanym jako niezależny (undergroundowy, alternatywny). Choć określenia te są mało precyzyjne, to oddają istotę rzeczy.
„Katarzyna”, czyli Irena Kwiatkowska w Powstaniu Warszawskim
Artykuł

„Katarzyna”, czyli Irena Kwiatkowska w Powstaniu Warszawskim

Autor: Soraya Kuklińska
Irena Kwiatkowska – znakomita aktorka, kojarzona z wielu genialnych ról filmowych i teatralnych, a także z kabaretów. Kwestię z „Czterdziestolatka” „Ja jestem kobieta pracująca, żadnej pracy się nie boję” znają wszyscy. Jednak niewiele osób łączy ją z Powstaniem Warszawskim.
„Kolejowy rozkład jazdy w Trójmieście pokonał światową gwiazdę”. Koncert Charles’a Aznavoura na festiwalu w Sopocie w 1984 r.
Artykuł

„Kolejowy rozkład jazdy w Trójmieście pokonał światową gwiazdę”. Koncert Charles’a Aznavoura na festiwalu w Sopocie w 1984 r.

Autor: Aneta Nisiobęcka
Rok po zniesieniu stanu wojennego, latem 1984 r. wznowiono organizację Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie. Jego 21. edycja odbyła się od 15 do 18 sierpnia, a jednym z gości specjalnych – gwiazd festiwalu – był Charles Aznavour.
„Matka Królów” w randze „półkownika”
Wywiad

„Matka Królów” w randze „półkownika”

Autor: Janusz Zaorski
„Potrzebne było przeżycie Ursusa, Radomia, karnawału Solidarności i stanu wojennego, żeby pewne sprawy lepiej czuć” – o perypetiach z cenzurą, kręceniu filmu w stanie wojennym i współpracy z Przemysławem Gintrowskim opowiada Janusz Zaorski w rozmowie z Maciejem Foksem i Karoliną Wichowską.
„Nie będę już grał w Berlinie”
Artykuł

„Nie będę już grał w Berlinie”

Autor: Tadeusz Krawczak, Mariusz Olczak
Jedną z głównych postaci, dzięki którym możemy celebrować narodziny II Rzeczypospolitej, był Ignacy Jan Paderewski, wielki Polak i obywatel świata. Jego droga z kresów dawnej Rzeczypospolitej na salony możnych tego świata była długa, ale bardzo interesująca.
„Nie damy pogrześć mowy”. Jan Plater-Gajewski (1909–1998)
Artykuł

„Nie damy pogrześć mowy”. Jan Plater-Gajewski (1909–1998)

Autor: Adam Hlebowicz
Urodził się w Johannisbad (Jańskich Łaźniach) w Czechach. Był harcerzem, działaczem Światowego Związku Polaków z Zagranicy, uczestnikiem wojny obronnej 1939 r. W latach 1963–1988 organizował polskie życie kulturalne i nauczanie języka polskiego w Kazachstanie.
„Nie wygnany, i nie emigrant, ale wywieziony”. Losy Bogdana Czaykowskiego
Biogram / Biografia

„Nie wygnany, i nie emigrant, ale wywieziony”. Losy Bogdana Czaykowskiego

Autor: Anna Płońska
Deportacja rodziny Bogdana Czaykowskiego zapoczątkowała cykl wydarzeń, który pozostawił niezatarty ślad w życiu i twórczości tego emigracyjnego pisarza. W jego utworach można odnaleźć wiele odniesień do traumatycznych dni, które pozbawiły go ojca i brata.
„O, mowu rudzinna, o, bałaku lwoski…”
Artykuł

„O, mowu rudzinna, o, bałaku lwoski…”

Autor: Andrzej W. Kaczorowski
„Szolginia pokusił się o coś, czego nikt przed nim nie zrobił, a mianowicie dokonał zapisów krajobrazów dzieciństwa bałakiem – gwarą lwowską. Adresatem wierszy uczynił więc przez to wąskie grono dawnych lwowian, wśród nich – nie u wszystkich – przetrwała bowiem znajomość bałaku” – Urszula Jakubowska (Mit lwowskiego batiara)
„Obrazy bez autora”
Recenzja

„Obrazy bez autora”

Autor: Hubert Kuberski
Po zdumiewającym debiucie pełnometrażowym niemiecki reżyser Florian Henckel von Donnersmarck zamilknął na osiem lat po negatywnie przyjętym „Turyście”.
„Plusk kamieni lecących z zaświata”. Życie i twórczość Władysława Sebyły (1902–1940)
Biogram / Biografia

„Plusk kamieni lecących z zaświata”. Życie i twórczość Władysława Sebyły (1902–1940)

Autor: Piotr Klimczak
Mimo wybitnych walorów artystycznych jego poezji, mimo głębokiego, humanistycznego jej przesłania – wyrażonego nadzwyczaj piękną polszczyzną – nie dowiedzą się o Sebyle przeciętni polscy czytelnicy. Tabu obejmujące Zbrodnię Katyńską rozciągnięto na twórczość jej ofiar. Jest to kontynuacja zbrodni, dokonanej nie tylko na ludzkich istnieniach, lecz także na polskiej kulturze i duchowej tożsamości.
„Po prostu” – pismo, które stało się legendą polskiego Października
Artykuł

„Po prostu” – pismo, które stało się legendą polskiego Października

Autor: Michał Przeperski
Tygodnik „Po prostu” jest uważany za jeden głównych symboli przemian polskiego Października 1956. Artykuły publikowane na jego łamach wyłamywały się z oficjalnej sztampy, dotykając problemów, które w stalinowskiej Polsce przez lata były przemilczane.
„Przebijał barierę strachu i wskazywał drogę”. Stefan Kisielewski (1911–1991)
Biogram / Biografia

„Przebijał barierę strachu i wskazywał drogę”. Stefan Kisielewski (1911–1991)

Autor: Cecylia Kuta
Skąd taka popularność Kisiela? Dla wielu osób odpowiedź na to pytanie będzie oczywista, ale dla najmłodszych pokoleń już niekoniecznie. Warto zatem przypomnieć o tej niezwykłej postaci.
„Solidarność” na listach przebojów
Artykuł

„Solidarność” na listach przebojów

Autor: Artur Kuprianis
„Solidarność” od początku swego istnienia budziła wielkie zainteresowanie na całym świecie. Szybko stała się symbolem wolności, dlatego wprowadzenie w Polsce stanu wojennego spotkało się z powszechnym potępieniem.
„Wartość z gatunku rzeczy bezpowrotnych”. Zygmunt Nowakowski o polskiej stolicy
Artykuł

„Wartość z gatunku rzeczy bezpowrotnych”. Zygmunt Nowakowski o polskiej stolicy

Autor: Paweł Chojnacki
„Kraków kochałem zawsze, na Warszawę patrzyłem początkowo zezem krakowskim, krytycznie, trzeźwo, niemal niechętnie. Potem zacząłem ją powoli lubić” – zwierzał się w 1946 r. Zygmunt Nowakowski w przedmowie do wydanych w Edynburgu Wspomnień o Warszawie Ignacego Balińskiego. Niezmiernie musiał napisaniem tego wstępu zadziwić czytelników!
<i>Porgy and Bess.</i> Zapomniany epizod odwilży 1956
Artykuł

Porgy and Bess. Zapomniany epizod odwilży 1956

Autor: Jarosław Neja
Polityczna „odwilż” po śmierci Stalina przyniosła jazzowi w PRL możliwość wyjścia z „katakumb”, do których zepchnął go socrealizm.
<i>Spotkania</i> do ponownego odczytania
Recenzja

Spotkania do ponownego odczytania

Autor: Małgorzata Choma-Jusińska
Drugi obieg wydawniczy w Polsce w latach 1976–1989 od dawna jest jednym z tematów częściej podejmowanych przez badaczy tego okresu. Na szczególną uwagę w tym kontekście zasługuje monumentalna, opracowana przez Macieja Sobieraja, publikacja Spotkania. Niezależne Pismo Młodych Katolików.
3 maja 1916 r. w Warszawie
Artykuł

3 maja 1916 r. w Warszawie

Autor: Michał Zarychta
Warszawa w latach 1915-1918 znajdowała się pod niemiecką okupacją. Reżim okupacyjny drenował zdobyte ziemie ze wszelkich dóbr przydatnych do produkcji wojennej. Z drugiej strony poczynił szereg ustępstw dotyczących oświaty i kultury narodowej.
50 lat temu zmarł Mieczysław Grydzewski
Artykuł

50 lat temu zmarł Mieczysław Grydzewski

Autor: Mirosław A. Supruniuk
Każdy kto go znał, wspominał, że unikał fotografów. Niewiele jego zdjęć się zachowało, a te które znamy, wydają się albo przypadkowe, albo wymuszone. Może więc na koniec uznano, że nie warto go o nie prosić.
Adam Pragier. Czas przeszły dokonany
Biogram / Biografia

Adam Pragier. Czas przeszły dokonany

Autor: Paweł Chojnacki
Warszawa 1886 – 1976 Penley (Walia). Z wykształcenia lekarz, prawnik, ekonomista i politolog. Mąż stanu i polityk. Przed wojną sejmowy poseł, więzień brzeski, emigrant polityczny; po wojnie – minister. Profesor skarbowości i autor podręczników z tej dziedziny. Wyborny koneser i kolekcjoner dzieł sztuki. Oryginalny pisarz polityczny. W pierwszej wojnie w Legionach i peowiak.
Akowska biografia Tadeusza Różewicza „Satyra” (1921–2014)
Artykuł

Akowska biografia Tadeusza Różewicza „Satyra” (1921–2014)

Autor: Mariusz Solecki
Zawstydzająco mało wiemy o ponadrocznej aktywności partyzanckiej w oddziałach AK Obwodu Radomsko kpr. pchor. „Satyra” – „wybitnego polskiego poety, dramaturga, prozaika i scenarzysty”.
Akta Urzędu Bezpieczeństwa jak plotkarski magazyn. Życie Jana Brzechwy pod obserwacją
Artykuł

Akta Urzędu Bezpieczeństwa jak plotkarski magazyn. Życie Jana Brzechwy pod obserwacją

Autor: Artur Kuprianis
Jan Brzechwa, współcześnie pamiętany głównie jako autor niezwykle popularnych wierszy dla dzieci, pozostaje postacią kontrowersyjną, głównie za sprawą swojej powojennej twórczości, wychwalającej system komunistyczny w jego najbrutalniejszej, stalinowskiej odmianie. Jednak nawet otwarte zaangażowanie na rzecz systemu sowieckiego nie umiejscowiło go poza zainteresowaniem UB.
Alternatywy 4. Historie prawdziwe
Artykuł

Alternatywy 4. Historie prawdziwe

Autor: Andrzej Zawistowski
Powstały w początkach lat 80. XX w. serial „Alternatywy 4” jest fabularną opowieścią komediową o perypetiach kilkunastu lokatorów bloku na warszawskim Ursynowie. Została ona jednak utkana z niezliczonej ilości drobnych, ale autentycznych ludzkich historii. Były one udziałem milionów Polaków.
Antypolityczny antykomunista
Artykuł

Antypolityczny antykomunista

Autor: Włodzimierz Bolecki
Umieszczenie sylwetki Józefa Mackiewicza wśród polityków powojennej emigracji polskiej mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka oczywiste. W potocznej opinii czytelników – a także w pracach krytyków literackich – Józef Mackiewicz uważany jest bowiem przede wszystkim za pisarza politycznego.
Arka Pana. Pierwszy kościół w Nowej Hucie
Artykuł

Arka Pana. Pierwszy kościół w Nowej Hucie

Autor: Łucja Marek
15 maja 1977 r. metropolita krakowski kard. Karol Wojtyła konsekrował kościół pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski, popularnie zwany Arką Pana. Świątynia wzniesiona na terenie dawnej wsi Bieńczyce była pierwszym obiektem sakralnym w Nowej Hucie, która w zamyśle komunistów miała pozostać laicka.
Bagnetem i piórem. Życie kulturalne 2. Korpusu
Artykuł

Bagnetem i piórem. Życie kulturalne 2. Korpusu

Autor: Małgorzata Ptasińska
Agresja niemiecko-sowiecka na Polskę otworzyła kolejny rozdział w historii uchodźstwa polskiego. W powstałych diasporach – czy to w Paryżu, Londynie, Buzułuku, Bagdadzie, Jerozolimie, Kairze czy Rzymie – rozwijało się życie kulturalne.
Bard, który nie chciał być bardem. Jacek Kaczmarski (1957-2004)
Artykuł

Bard, który nie chciał być bardem. Jacek Kaczmarski (1957-2004)

Autor: Krzysztof Gottesman
Dzisiaj już nie ma takich artystów, których by znała cała Polska. Jacek Kaczmarski był jednym z ostatnich. Jego pieśni słuchali i śpiewali studenci, robotnicy, intelektualiści. W wielkich salach i małych mieszkaniach. Często rozumiejąc na opak jego intencje. 10 kwietnia jest rocznicą jego śmierci.
Berezowska - artystka, która obraziła Hitlera
Biogram / Biografia

Berezowska - artystka, która obraziła Hitlera

Autor: Sylwia Szyc
W 1934 r. Maja Berezowska otrzymała propozycję przygotowania jedenastu ilustracji do satyrycznego artykułu „Miłostki słodkiego Adolfa”. Tytułowym Adolfem był nie kto inny, jak przywódca III Rzeszy – Hitler. Ceną za prześmiewcze ilustracje okazała się nie tylko grzywna zasądzona we francuskim sądzie, ale i brutalne prześladowania w trakcie II wojny światowej.
Bez światłocienia. Dom Popiełuszków
Artykuł

Bez światłocienia. Dom Popiełuszków

Autor: Milena Kindziuk
W jaki sposób Popiełuszkowie wychowali swego syna na wielkiego Polaka, kawalera Orderu Orła Białego i błogosławionego Kościoła katolickiego?
Biskup Modzelewski a odbudowa Zamku Królewskiego
Artykuł

Biskup Modzelewski a odbudowa Zamku Królewskiego

Autor: Karolina Mętrak
W odtworzeniu zniszczonego w czasie II wojny światowej Zamku Królewskiego dużą rolę odegrali przedstawiciele Kościoła.
Bohater nie bierze się znikąd. Zanim Henryk Sławik ratował Żydów w czasie wojny
Artykuł

Bohater nie bierze się znikąd. Zanim Henryk Sławik ratował Żydów w czasie wojny

Autor: Tomasz Kurpierz
Henryk Sławik, jeden z największych Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, skazany był na zapomnienie – na tyle skutecznie, że jego nazwisko jeszcze kilka lat temu niewiele mówiło nawet na Górnym Śląsku, regionie, w którym żył i pracował przez cały okres międzywojenny.
Bojownik w piekle i jego niezwykłe rzeźby
Artykuł

Bojownik w piekle i jego niezwykłe rzeźby

Autor: Maciej Kwaśniewski
Spójrzcie w oczy Samuela Willenberga. Zawadiackie, odważne i pełne wyzwań spojrzenie. Znam wiele takich oczu. Należą do ludzi, którzy chcieli uciec z piekła Holocaustu i dzięki swej determinacji i odwadze z niego uciekli.
Buczacz – polsko-żydowskie dziedzictwo (1)
Artykuł

Buczacz – polsko-żydowskie dziedzictwo (1)

Autor: Krzysztof Kupeć
Galicyjskie miasteczko Buczacz, leżące przed II wojną światową na południowo-wschodnich obszarze II Rzeczypospolitej, jak w soczewce skupia w sobie problematykę zagadnienia Zagłady Żydów oraz relacji polsko-żydowskich, a więc tematy budzące szczególne emocje.
By ślad nie pozostał „tylko w Chwalewiku”
Artykuł

By ślad nie pozostał „tylko w Chwalewiku”

Autor: Agnieszka Łuczak
„Niepowetowane straty, poniesione w naszych zbiorach kulturalnych podczas wojny światowej, dały mi silny bodziec do gromadzenia wszelkich wiadomości o nich” – pisał Edward Chwalewik w roku 1916.
Cenzura jako narzędzie sprawowania władzy w PRL
Artykuł

Cenzura jako narzędzie sprawowania władzy w PRL

Autor: Zbigniew Romek
Od początku swych rządów nowe, komunistyczne władze myślały o sprawnie działającej blokadzie wolności słowa; a pierwsze sygnały tworzenia systemu cenzury pojawiły się wraz z powołaniem w Moskwie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.
Cenzura na targach książki
Artykuł

Cenzura na targach książki

Autor: Małgorzata Choma-Jusińska
Międzynarodowe Tragi Książki (MTK) były swego rodzaju oknem na świat dla ludzi książki w Polsce, zwłaszcza bibliotekarzy i księgarzy. Pierwsze MTK zostały zorganizowane w 1956 r. w ramach XXV Międzynarodowych Targów w Poznaniu. Od 1958 r. były niezależną imprezą, odbywały się w Warszawie, w Pałacu Kultury i Nauki.
Ciepło rodzinnego gniazda. Wojtyłowie
Artykuł

Ciepło rodzinnego gniazda. Wojtyłowie

Autor: Milena Kindziuk
Papież Jan Paweł II przez cały pontyfikat, przy różnych okazjach wyrażał publicznie wdzięczność swojej rodzinie, zachowywał ją w pamięci i w modlitwie.
Czesław Niemen
Biogram / Biografia

Czesław Niemen

Autor: Katarzyna Adamów
17 stycznia 2004 r. zmarł Czesław Niemen – jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci polskiej estrady. Niewielu z miłośników jego twórczości zdaje sobie jednak sprawę, że wokalista urodził się w Grodnie pod nazwiskiem Czesław Wydrzycki, a „Niemen” było początkowo jedynie pseudonimem artystycznym, nawiązującym do utraconej małej ojczyzny.

Czy polska tożsamość narodowa jest zagrożona?

Danuta Suchorowska-Śliwińska (1930-2011)
Biogram / Biografia

Danuta Suchorowska-Śliwińska (1930-2011)

Autor: Cecylia Kuta
Od szesnastego roku życia pracowała jako skrzypaczka. Przez większość życia związana była z Filharmonią Krakowską, gdzie, po powstaniu NSZZ „Solidarność”, od początku włączyła się w organizowanie struktur związku. Prawdziwą pasją Danuty Suchorowskiej było jednak pisanie. Jej książki przywróciły głos wielu represjonowanym przedstawicielom powojennego podziemia.
Derusyfikacja w Warszawie 1915–1926
Artykuł

Derusyfikacja w Warszawie 1915–1926

Autor: Piotr Jaźwiński
I wojna światowa położyła kres długoletniemu panowaniu Rosjan w Warszawie. W mieście energicznie przystąpiono do usuwania rosyjskojęzycznych napisów, zmiany nazw ulic, burzenia pomników i cerkwi wzniesionych przez zaborcę.
Dwa zwycięstwa nad komunizmem
Artykuł

Dwa zwycięstwa nad komunizmem

Autor: Jarosław Szarek
W XX w. dwa zwycięstwa Polaków zmieniły bieg historii powszechnej: w 1920 r. zatrzymanie marszu bolszewików na Rzeczpospolitą i dalej na zachód, a w 1980 r. pierwszy krok na drodze do uwolnienia się Europy Środkowo-Wschodniej od systemu narzuconego przez Moskwę.
Dziwna szkoła, niezależny teatr
Artykuł

Dziwna szkoła, niezależny teatr

Autor: Anna Czocher
W myśl założeń prowadzonej przez Niemców na terenie Generalnego Gubernatorstwa polityki okupacyjnej, życie kulturalne społeczeństwa polskiego miało być utrzymane na możliwe najniższym poziomie. Jakakolwiek działalności artystyczna, literacka czy dziennikarska nie mogła być prowadzona bez zgody władz niemieckich.
Emigrejtan. Zygmunt Nowakowski (1891–1963)
Biogram / Biografia

Emigrejtan. Zygmunt Nowakowski (1891–1963)

Autor: Paweł Chojnacki
Wychodząc 3 września 1939 r. z nowiutkiej willi, ppor. rez. Zygmunt Nowakowski pozostawiał za sobą świetnie rozwijającą się karierę felietonisty i aktora oraz legendę niezwykłej postaci podwawelskiego grodu.
Fenomen Łodzi w XX wieku
Artykuł

Fenomen Łodzi w XX wieku

Autor: Przemysław Waingertner
Łódź często inspirowała naukowców, publicystów, arytystów. Ich zaciekawienie budziły mechanizmy funkcjonowania XIX-wiecznej łódzkiej społeczności – wielkomiejskiej, a zarazem wielokulturowej, wieloetnicznej i wielowyznaniowej – dzieje Łodzi w XX stuleciu wydawały się mniej atrakcyjne. Niesłusznie.
Festiwalowe impresje
Wydarzenie kulturalne

Festiwalowe impresje

Autor: Krzysztof Brzechczyn
Podczas IX Festiwalu Filmowego „Niepokorni Niezłomni Wyklęci. 1939-1989. Przywracamy Pamięć” w Gdyni odbyło się 29 pokazów konkursowych, 12 audycji radiowych, 19 pokazów specjalnych, 13 pokazów filmowych w konkursie „Młodzi dla Historii” oraz liczne panele dyskusyjne i imprezy towarzyszące.
Florian Czarnyszewicz. „Wróg PRL” z Argentyny
Biogram / Biografia

Florian Czarnyszewicz. „Wróg PRL” z Argentyny

Autor: Diana Maksimiuk
Florian Czarnyszewicz był solą w oku komunistów z kilku powodów. Przede wszystkim śmiał przelać na papier pamięć o tragicznych losach Polaków znad Berezyny walczących w latach 1911-1920 o powrót ich ziem w granice niepodległej Rzeczypospolitej.
Grabież dóbr kultury w czasie II wojny światowej jako zbrodnia wojenna. Aspekty prawne
Artykuł

Grabież dóbr kultury w czasie II wojny światowej jako zbrodnia wojenna. Aspekty prawne

Autor: Maciej Obrębski
II wojna światowa była ogromnym, kolejnym na przestrzeni wieków ciosem dla dóbr kultury. Skala dokonanych wówczas rabunków była nieporównywalna z wcześniejszymi, a sposób organizacji grabieży nie pozwala ich zaklasyfikować jedynie jako kradzież.
Grażyna Lipińska (1902–1995)
Artykuł

Grażyna Lipińska (1902–1995)

Autor: Adam Hlebowicz
Jej życie stanowi odzwierciedlenie historii Polski dwudziestego stulecia – od udziału w obronie Lwowa w listopadzie 1918 r. po zaangażowanie w ruch Solidarność.
Gustaw Herling-Grudziński (1919-2000) – Pielgrzym Wolności
Biogram / Biografia

Gustaw Herling-Grudziński (1919-2000) – Pielgrzym Wolności

Autor: Małgorzata Ptasińska
Gustaw Herling-Grudziński – pisarz, więzień Gułagu, żołnierz gen. Andersa – urodził się w Kielcach, w spolonizowanej, ale wyznającej judaizm rodzinie żydowskiej, jako Gecel (vel Gustaw) Herling (vel Grudziński), syn Doroty (Dobrysi) z Bryczkowskich i Jakuba (Joska) Herlinga vel Grudzińskiego.

Historie wyklęte w dramatach Bohdana Urbankowskiego – dyskusja wokół książek "Cienie" oraz "Trwa jeszcze bal"

Jacek Kaczmarski. Bard „Solidarności”
Biogram / Biografia

Jacek Kaczmarski. Bard „Solidarności”

Autor: Wojciech Kujawa
22 marca 1957 r. w Warszawie urodził się Jacek Kaczmarski – poeta, pisarz, bard. Pochodził z rodziny artystycznej. Jego ojciec Janusz był malarzem, recenzentem sztuki i prezesem Zarządu Głównego Związku Polskich Artystów Plastyków, a matka Anna – malarką i pedagogiem.
Jak eSBeckie nagranie stało się rodzinną pamiątką. Historia z 1967 roku
Artykuł

Jak eSBeckie nagranie stało się rodzinną pamiątką. Historia z 1967 roku

Autor: Radosław Poboży
Rzadko się zdarza, aby materiał operacyjny SB mógł się okazać miłą pamiątką rodzinną. W jednym przypadku tak się stało. W archiwum IPN zachowało się nagranie filmowe opatrzone kryptonimem „Cokół”, będące dokumentacją zawarcia pewnego związku małżeńskiego w kościele św. Marcina w Warszawie.

Jakimi słowami opowiadać historię?

Autor: Wojciech Roszkowski
Jan Paweł II – strażnik pamięci o męczennikach XX wieku
Artykuł

Jan Paweł II – strażnik pamięci o męczennikach XX wieku

Autor: Ks. Jarosław Wąsowicz SDB
Większość wiernych wyniesionych na ołtarze przez Jana Pawła II to męczennicy – duchowni i świeccy. Papież Polak kanonizował 482 osoby, a beatyfikował – 1343.

Jan Zachwatowicz jako generalny konserwator zabytków był m.in. autorem koncepcji odbudowy Starego Miasta i katedry św. Jana w Warszawie. Sam pomysł odbudowy był sprzeczny z powszechnie przyjętymi zasadami konserwatorskimi, lecz jego zdaniem – uzasadniony

Autor: Piotr Majewski
Janusz Zajdel w oczach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
Artykuł

Janusz Zajdel w oczach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

Autor: Witold Wasilewski
Wśród tzw. materiałów administracyjnych Departamentu III MSW, które trafiły do Archiwum IPN, znajduje się zbiór charakterystyk osób pozostających w kręgu zainteresowania operacyjnego SB MSW. Zainteresowanie oznaczało pobieżną inwigilację. Zbiór obejmuje lata 1967-1989, a dotyczy głównie lat 70. i 80.
Jazz w Peerelu
Artykuł

Jazz w Peerelu

Autor: Tomasz Toborek
Trudno to sobie dziś wyobrazić ale muzyka jazzowa realiach powojennej Polski także wywoływała niepokój władzy. Chociaż nie niosła ona ze sobą jakiś dosłownych antysystemowych treści, to skupiała w zamkniętych początkowo gronach ludzi odreagowujących w ten sposób komunistyczną rzeczywistość.
Jeden z najsłynniejszych muzyków świata składa pokłon Chopinowi, czyli <i>Jazzowe Dzieje Polaków</i>
Artykuł

Jeden z najsłynniejszych muzyków świata składa pokłon Chopinowi, czyli Jazzowe Dzieje Polaków

Autor: Maciej Kwaśniewski
Wydaje się, że o polskim jazzie powiedziano i napisano już wszystko. To, że powiedziano nie wszystko, pokazano nie wszystko i nie zagrano wszystkiego, udowadniają Jazzowe dzieje Polaków – wyjątkowa i monumentalna edycja Instytutu Pamięci Narodowej.
Józef Krzywda-Polkowski (1888-1981)
Biogram / Biografia

Józef Krzywda-Polkowski (1888-1981)

Autor: Wojciech Paduchowski
Józef Krzywda-Polkowski był jedną z dwóch najważniejszych osób, obok kustosza Państwowych Zbiorów na Wawelu Stanisława Świerz-Zeleskiego, którym zawdzięczamy ocalenie we wrześniu 1939 r. bezcennych skarbów wawelskich – ze szczerbcem i arrasami Zygmunta Augusta na czele – przed zrabowaniem ich przez niemieckich najeźdźców.
Józef Władysław Bednarz (1879–1939). Lekarz, reformator, społecznik
Biogram / Biografia

Józef Władysław Bednarz (1879–1939). Lekarz, reformator, społecznik

Autor: Mateusz Kubicki
Urodził się na terenie Gruzji, w Tbilisi 2 X 1879 r. w rodzinie polskich zesłańców. Jego ojciec był pracownikiem kolei. W 1899 r. ukończył naukę w gimnazjum ze złotym medalem za wyniki w nauce.
Juliusz Makarewicz w sowieckim Lwowie
Artykuł

Juliusz Makarewicz w sowieckim Lwowie

Autor: Piotr Olechowski
Był twórcą Kodeksu karnego z 1932 r. (obowiązującego do 1969 r.), rektorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, senatorem RP. W 1945 r. został aresztowany i zesłany do obozu pracy w Krasnodonie. Zwolniony po kilku miesiącach, pozostał w sowietyzowanym Lwowie.
Katyńskie piętno. Byłaby wielką montażystką – gdyby nie PRL
Artykuł

Katyńskie piętno. Byłaby wielką montażystką – gdyby nie PRL

Autor: Filip Gańczak
„Sprawa Katynia zaciążyła na całym moim życiu” – mówiła montażystka filmowa Zofia Dwornik. Ofiarami zbrodni z 1940 r. padli jej ojciec i stryj. Ona sama za głoszenie prawdy o sowieckich represjach trafiła do więzienia. Pracowała z najlepszymi polskimi reżyserami.
Kazimierz Prószyński (1875-1945) – zapomniany pionier ruchomego obrazu
Artykuł

Kazimierz Prószyński (1875-1945) – zapomniany pionier ruchomego obrazu

Autor: Paweł Popiel
Louis Lumière miał o nim powiedzieć: „Panowie, ten człowiek jest pierwszy w kinematografii, ja jestem drugi”. „Gdyby się urodził pod szczęśliwą gwiazdą, dziś mówilibyśmy o światowej pleografii, a nie o kinematografii” – stwierdził Anatol Stern. Edward W. Morley nazwał go „Kolumbem kinematografii”.
Kolorowe ptaki komunizmu. Propagandowy obraz bikiniarzy w Polsce stalinowskiej
Artykuł

Kolorowe ptaki komunizmu. Propagandowy obraz bikiniarzy w Polsce stalinowskiej

Autor: Rafał Opulski
Niespodziewanie dla komunistycznych władz, na przełomie lat 40. i 50. pojawili się młodzi ludzie, którzy fascynowali się kulturą amerykańską i radykalnie odróżniali się od otoczenia swoim strojem. Z czasem nazwano ich bikiniarzami…
Komuniści a inteligenci
Artykuł

Komuniści a inteligenci

Autor: Elżbieta Kowalczyk
Program Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (od 1925 r. Komunistyczna Partia Polski), był skierowany do robotników. Oni też stanowili centralny element doktryny Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, która była podstawą ukształtowania się komunistycznego nurtu politycznego.
Komuniści wobec sanktuariów kaszubsko-pomorskich
Artykuł

Komuniści wobec sanktuariów kaszubsko-pomorskich

Autor: Daniel Gucewicz
W sporadycznych przypadkach komuniści odnosili pewne sukcesy poprzez zmniejszenie frekwencji podczas niektórych uroczystości religijnych, nigdy jednak działania te nie spowodowały trwałego ograniczenia ruchu pielgrzymkowego czy oddziaływania sanktuariów. Wręcz przeciwnie, władze nie potrafiły przeszkodzić w rozwoju nowego sanktuarium maryjnego nawet w tak dużym mieście jak Gdańsk.
Koniec z klerykalnymi „sztuczkami teatralnymi” – epizody walki z Kościołem katolickim w okresie stalinizmu w województwie śląskim
Artykuł

Koniec z klerykalnymi „sztuczkami teatralnymi” – epizody walki z Kościołem katolickim w okresie stalinizmu w województwie śląskim

Autor: Adam Dziurok
Polityka eliminowania wpływów Kościoła katolickiego w społeczeństwie obejmowała niemal każdą jego aktywność w przestrzeni publicznej. Mechanizm ten, dotykający szeroko pojętej sfery kultury, zawłaszczanej przez władze komunistyczne do celów politycznych, dotyczył także przedstawień teatralnych.
Konserwatywno-katoliccy interpretatorzy dwudziestowiecznej historii z włoskiej diaspory
Artykuł

Konserwatywno-katoliccy interpretatorzy dwudziestowiecznej historii z włoskiej diaspory

Autor: Krzysztof Dybciak
Po II wojnie światowej wielu polskich twórców znalazło się poza granicami kraju. We Włoszech mieszkali m.in. Jan Gawroński, Walerian Meysztowicz i Karolina Lanckorońska.
Konspirator, legionista, pisarz. Andrzej Strug (1871–1937)
Artykuł

Konspirator, legionista, pisarz. Andrzej Strug (1871–1937)

Autor: Marek Klecel
Zanim Andrzej Strug, a właściwie Tadeusz Gałecki, bo tak się naprawdę nazywał, został pisarzem, był działaczem patriotycznym, konspiratorem, członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej oraz publicystą. Miał biografię typową dla polskiej inteligencji, która na przełomie XIX i XX w. kontynuowała dzieło odzyskiwania niepodległości i propagowała zmiany społeczne.
Krakowski przyczółek wolnej prasy
Artykuł

Krakowski przyczółek wolnej prasy

Autor: Cecylia Kuta
24 marca 1945 r. ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Powszechnego”. Jego wydawcą była Kuria Książęco-Metropolitalna w Krakowie.
Kryptonim „Fortepian”
Artykuł

Kryptonim „Fortepian”

Autor: Kamil Kruszewski
Dziewiąta edycja Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina zapisała się w pamięci melomanów wyłącznie jako wydarzenie muzyczne – do udziału dopuszczono rekordową liczbę 120 uczestników, spośród których wystąpiło 84 pianistów z 22 krajów. Tak duże wydarzenie nie mogło jednak ujść uwadze Służby Bezpieczeństwa.
Krzysztof Klenczon
Biogram / Biografia

Krzysztof Klenczon

Autor: Paweł Zielony
7 kwietnia 1981 r. w Chicago zmarł Krzysztof Klenczon. Ten wybitny kompozytor, wokalista, gitarzysta i akordeonista żył jedynie 39 lat. Dziesięć lat jego artystycznej działalności w pełni wystarczyło, by przeszedł do historii polskiej muzyki rozrywkowej.
Ks. Franciszek Blachnicki – tarnogórzanin, który przepowiedział upadek komunizmu
Artykuł

Ks. Franciszek Blachnicki – tarnogórzanin, który przepowiedział upadek komunizmu

Autor: Andrzej Sznajder
Ks. Franciszek Blachnicki kojarzony jest na ogół z największym dziełem jego życia, jakim był – i nadal pozostaje – Ruch Światło–Życie (zwany też potocznie ruchem oazowym). To skojarzenie daleko jednak nie wyczerpuje wielowymiarowości tej postaci.
Ks. prof. Wincenty Granat. Rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, kandydat na ołtarze
Biogram / Biografia

Ks. prof. Wincenty Granat. Rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, kandydat na ołtarze

Autor: Konrad Białecki
Przyszły rektor KUL urodził się 1 kwietnia 1900 roku w Ćmielowie k. Ostrowca Świętokrzyskiego, jako syn Jana i Antoniny z d. Jedlickiej. Miał dwie siostry i dwóch braci. W późniejszych latach wpisywał w ankietach personalnych pochodzenie robotnicze (1952) lub robotnicze i drobnomieszczańskie (1954).
Ksiądz Władysław Gurgacz SJ (1914-1949). Duchowa droga Kapelana Niezłomnych
Artykuł

Ksiądz Władysław Gurgacz SJ (1914-1949). Duchowa droga Kapelana Niezłomnych

Autor: Krzysztof Dorosz
Znamy go dzisiaj przede wszystkim jako kapelana Żołnierzy Wyklętych, przedstawianego często na zdjęciach w wojskowym mundurze, wśród członków Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowców, na tle pięknej Hali Łabowskiej i Beskidu Sądeckiego. Mało jednak wiemy o jego duchowej drodze, która doprowadziła go do brzemiennej w skutki decyzji przystąpienia wiosną 1948 r. do oddziału konspiracyjnego.
Książę Redaktor
Artykuł

Książę Redaktor

Autor: Małgorzata Ptasińska
Jerzy Giedroyć – prawnik, urzędnik państwowy, wydawca, redaktor, żołnierz, polityk, mecenas, bibliofil, archiwista, epistolograf, menedżer, jeden z najwybitniejszych Polaków XX wieku.
Kultura i nauka w służbie ideologii
Artykuł

Kultura i nauka w służbie ideologii

Autor: Filip Musiał
Przejęcie przez komunistów kontroli nad życiem politycznym w Polsce pojałtańskiej umożliwiło im podjęcie bardziej zdecydowanych działań w celu wyeliminowania niezależności w pozostałych sferach życia publicznego.
Lajkonik na wygnaniu czyli Zygmunt Nowakowski
Biogram / Biografia

Lajkonik na wygnaniu czyli Zygmunt Nowakowski

Autor: Paweł Chojnacki
Kraków 1891 – 1963 Londyn. Aktor, dziennikarz („Ilustrowany Kuryer Codzienny”), powieściopisarz („Przylądek dobrej nadziei”), dramaturg („Gałązka rozmarynu”), radiowiec, działacz sportowy (przed wojną wiceprezes KS Cracovia), jeden z inicjatorów obrony praw zwierząt. W pierwszej wojnie – legionista.
Lech Bądkowski

Lech Bądkowski

Autor: Sławomir Formella
Lech Bądkowski był bez wątpienia jedną z najwybitniejszych postaci w dziejach Gdańska i Pomorza w XX w. Ów wychowanek II Rzeczypospolitej podczas II wojny światowej z bronią w ręku walczył o wolność Polski i Pomorza, a następnie przez wiele lat jako pisarz i działacz społeczny starał się o uzyskanie swobody działania w jak najszerszym zakresie możliwym w realiach PRL.
List, który zachwiał Gomułką
Artykuł

List, który zachwiał Gomułką

Autor: Filip Musiał
Trzydzieści z górą lat po upadku komunizmu trudno uwierzyć, że totalitarnym reżimem mógł wstrząsnąć zwykły list.
Literaci polscy wobec Zagłady Żydów
Artykuł

Literaci polscy wobec Zagłady Żydów

Autor: Marcin Urynowicz
Literatura Holocaustu ma tendencję do oceniania postawy inteligencji polskiej czasów II wojny światowej, a szczególnie literatów polskich, w kategoriach „niewygody moralnej świadków Zagłady” Żydów, przez pryzmat której odczytuje się ich zapiski wojenne.
Londyn nie zapomniał o Józefie Mackiewiczu
Artykuł

Londyn nie zapomniał o Józefie Mackiewiczu

Autor: Adam Hlebowicz
Sejm RP uchwalił rok 2022 Rokiem Józefa Mackiewicza. Formalnym powodem była 120. rocznica urodzin pisarza. Sarkali na to niektórzy badacze i publicyści. Dlaczego? Bo „Ptasznik z Wilna”, jak go trafnie i ładnie literacko ochrzcił Włodzimierz Bolecki, wymyka się wszelkim oficjalnym celebrom.
Małaczewski – Na wszystkich frontach niepodległości
Biogram / Biografia

Małaczewski – Na wszystkich frontach niepodległości

Autor: Marek Klecel
Krótkie, lecz niezwykle bogate w doświadczenia życie Eugeniusza Małaczewskiego było wypełnione burzliwymi i przełomowymi wydarzeniami polskich dziejów: I wojny światowej, odzyskania niepodległości i jej obrony w wojnie polsko-bolszewickiej.
Manifestacje patriotyczno-religijne 1861 roku. Preludium Powstania Styczniowego
Artykuł

Manifestacje patriotyczno-religijne 1861 roku. Preludium Powstania Styczniowego

Autor: Tomasz Łysiak
Powstanie Styczniowe ma swoich apologetów i krytyków. Józef Piłsudski gloryfikował czyn powstańczy i na jego sile duchowej opierał formowanie młodego żołnierza polskiego, ale też poddawał go krytyce, nie po to, by potępiać, lecz by czerpiąc z tego, co piękne i silne, wyciągać wnioski z jego błędów.
Marek Hłasko i aparat represji PRL
Artykuł

Marek Hłasko i aparat represji PRL

Autor: Patryk Pleskot
Aparat represji PRL zainteresował się Hłaską bardzo wcześnie, bo jeszcze na początku lat 50-tych, zanim dał się on poznać jako pisarz i zdobyć jakąkolwiek popularność. SB nie straciła zainteresowania nim aż do jego śmierci, a nawet dłużej – dokumentację rozpracowania go zamknięto kilka lat później.
Maria Koterbska. Podejrzany „Brylant”
Artykuł

Maria Koterbska. Podejrzany „Brylant”

Autor: Adam Dziuba
Biografia Marii Koterbskiej, to losy artystki, której kariera rozwinęła się i osiągnęła szczyt w okresie PRL. W tle estradowej aktywności wykonawczyni słynnych „Parasolek”, można odnaleźć wątki przemytnicze oraz – co za tym idzie – zainteresowanie komunistycznych służb specjalnych, które rozważały nawet w pewnym momencie skłonienie piosenkarki do współpracy.
Marian Grużewski i „ruch homokratyczny” w dokumentacji komunistycznego aparatu bezpieczeństwa
Artykuł

Marian Grużewski i „ruch homokratyczny” w dokumentacji komunistycznego aparatu bezpieczeństwa

Autor: Tomasz Krok
W 1952 r. Wojskowy Sąd Rejonowy skazał Mariana Grużewskiego na karę 7 lat więzienia, a jego współpracowników na wyroki od 7 do 5 lat więzienia. Oskarżenie argumentowało, że podsądni usiłowali „przemocą zmienić ustrój Państwa Polskiego”. Tak zakończył się barwny epizod w życiu Grużewskiego – malarza i spirytysty, samozwańczego „króla” i autora mistycznej ideologii „homokratycznej”.
Matka Boska Armii Krajowej
Artykuł

Matka Boska Armii Krajowej

Autor: Ewelina Ślązak
W czasie II wojny światowej, w tym podczas Powstania Warszawskiego, powstało wiele obrazów przedstawiających martyrologię narodu polskiego. Dzieje jednego z nich, obrazu Matka Boska Armii Krajowej Ireny Pokrzywnickiej, do dziś są znane nielicznym.
Michał Borwicz
Artykuł

Michał Borwicz

Autor: Paweł Kornacki
Michał Maksymilian Borwicz, pierwotnie Maksymilian Boruchowicz, urodził się 11 października 1911 w Krakowie. Sam o sobie mówił, że jest literatem. Pisał poezję, prozę, publicystykę. Robił to w języku polskim, jidysz i francuskim. Przede wszystkim jednak był świadkiem, kronikarzem i badaczem Zagłady.
Mick Jagger na indeksie
Artykuł

Mick Jagger na indeksie

Autor: Tomasz Toborek
Mick Jagger stanowi od dekad ikonę popkultury. Kiedy The Rolling Stones zawitali do Polski, znajdowali się u szczytu kariery, a troskliwie kultywowany przez obrotnego menadżera wizerunek skandalistów szokował i intrygował. Jednak właśnie cykl afer obyczajowych, zakończonych dwoma procesami o posiadanie narkotyków, stał się powodem absurdalnej decyzji komunistycznej biurokracji.
Misja: Niepodległość. Zarys historii Gryf Publications
Artykuł

Misja: Niepodległość. Zarys historii Gryf Publications

Autor: Małgorzata Choma-Jusińska
W czerwcu 1946 r. rozpoczęła się ewakuacja 2. Korpusu z Włoch do Wielkiej Brytanii, a potem demobilizacja tysięcy żołnierzy za pośrednictwem Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Wiązał się z nią problem zabezpieczenia na Wyspach majątku (maszyny drukarskie, bezcenny wówczas papier) i kontynuowania dorobku Oddziału Kultury i Prasy 2. Korpusu w warunkach emigracji.
Mistrz Ignacy Jan Paderewski (1860–1941)
Biogram / Biografia

Mistrz Ignacy Jan Paderewski (1860–1941)

Autor: Piotr Grzelczak
„Mimo nieszczęść, jakie Naród przechodził, Opatrzność zsyłała nam zawsze ludzi wyższych, którzy narodowi świecili przykładem i byli kolumnami, na których opierało się nasze polskie życie” – tymi słowy rektor Uniwersytetu Poznańskiego prof. Stanisław Dobrzycki witał 23 listopada 1924 roku Mistrza Paderewskiego w murach poznańskiej Almae Matris w czasie jego ostatniej wizyty w Ojczyźnie.
Mistrz recenzji – rzecz o Jerzym Woszczyninie
Artykuł

Mistrz recenzji – rzecz o Jerzym Woszczyninie

Autor: Diana Maksimiuk
Argentyna stała się domem dla wielu wybitnych Polaków – lekarzy, naukowców, artystów. O jednych, jak Witold Gombrowicz, napisano już niejedną książkę. Inni – ze stratą dla historii Polski – pozostają wciąż anonimowi.
Msza romantyczna ważniejsza niż zupa
Artykuł

Msza romantyczna ważniejsza niż zupa

Autor: Sebastian Reńca
30 kwietnia 1981 roku w sali Domu Kultury huty „Silesia” w Katowicach o 16.20 rozpoczęło się zebranie MKZ-u „Solidarności”. Gdy związkowcy przeszli do wolnych wniosków, dowiedzieli się, że „przygotowywany jest spektakl teatralny dzieł Mickiewicza i Słowackiego”, który będzie wystawiony w Spodku.
Na rumowisku
Artykuł

Na rumowisku

Autor: Artur Kuprianis
"Jest to opowieść o domu, który płynął na warszawskim Czerniakowie w mroku i blasku mijających lat, i o losach jego pasażerów, w większości znanych literatów. Pisząc o książce Tomasza Jastruna, "Dom pisarzy w czasach zarazy. Iwicka 8A", trudno uwolnić się od poetyckiego stylu Autora…
Na znak przestrogi. Gdański Pomnik Poległych Stoczniowców 1970
Artykuł

Na znak przestrogi. Gdański Pomnik Poległych Stoczniowców 1970

Autor: Artur Cieślik
Trzy strzeliście wznoszące się ku niebu stalowe krzyże, a na nich trzy kotwice trwające w pamięci o poległych w powstaniu grudniowym na Wybrzeżu. 16 grudnia 1980 r. odsłonięto pomnik Poległych Stoczniowców 1970.
Nadrobić stracony czas
Artykuł

Nadrobić stracony czas

Autor: Jarosław Neja
W latach 1980–1981 „Solidarność” szybko wykroczyła poza sprawy stricte pracownicze. Odkłamywano historię najnowszą i popularyzowano literaturę, która nie mogła zaistnieć w oficjalnym obiegu. Miały w tym udział Wszechnica Górnośląska i prasa związkowa Regionu Śląsko-Dąbrowskiego.