Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Na nieludzką ziemię
Artykuł

Na nieludzką ziemię

Autor: Wojciech Kujawa
W nocy z 9 na 10 lutego 1940 r. rozpoczęły się wywózki Polaków w głąb Związku Sowieckiego. Tysiące rodzin obudzono wówczas łomotaniem do drzwi, po czym obwieszczono im decyzję o „przeniesieniu do innego obwodu”. Następnego dnia około 140 000 Polaków stłoczono w bydlęcych wagonach i skierowano na wschód.
Naukowiec w służbie konspiracji
Artykuł

Naukowiec w służbie konspiracji

Autor: Joanna Żelazko
Mimo podpisania 8 maja 1945 r. europejskich porozumień kończących II wojnę światową, w Polsce kontynuowana była walka o kształt polityczny kraju. Prowadzący ją żołnierze byli często tymi samymi ludźmi, którzy walczyli z okupantami w szeregach Polskiego Państwa Podziemnego.
Nazwisko po nazwisku. Baza danych deportowanych z Górnego Śląska do pracy przymusowej w ZSRS w 1945 roku, czyli jak ugryźć problem
Artykuł

Nazwisko po nazwisku. Baza danych deportowanych z Górnego Śląska do pracy przymusowej w ZSRS w 1945 roku, czyli jak ugryźć problem

Autor: Dariusz Węgrzyn
Jednym z wydarzeń, wpisanych mocno w pamięć mieszkańców Górnego Śląska a zarazem związanych z II wojną światową jest sprawa wywózki mężczyzn do pracy przymusowej w ZSRS w 1945 roku.
Ni śladu, ni znaku – życie i śmierć „Żelaznego”
Artykuł

Ni śladu, ni znaku – życie i śmierć „Żelaznego”

Autor: Anna Płońska
28 czerwca 1946 r. doszło do akcji, w której poległ jeden z najodważniejszych podkomendnych mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” – ppor. Zdzisław Badocha ps. „Żelazny”.
Nie pozostał żaden ślad
Artykuł

Nie pozostał żaden ślad

Autor: Anna Pyżewska
Wypłakane oczy, wieloletnie poszukiwania, rozsyłanie listów, dobijanie się do urzędów i biur, czepianie się nadziei… I nic. Latem 1945 roku zaginął słuch o prawie sześciuset mieszkańcach Suwalszczyzny. Nie ma wątpliwości, że wszyscy zostali zgładzeni, ale wciąż nie znamy odpowiedzi na wiele pytań.
Nie tylko decyzja z 5 marca 1940 r. Biuro Polityczne WKP(b) jako organ odpowiedzialny za represje wobec obywateli polskich w latach 1939-1945
Artykuł

Nie tylko decyzja z 5 marca 1940 r. Biuro Polityczne WKP(b) jako organ odpowiedzialny za represje wobec obywateli polskich w latach 1939-1945

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Dmitrij Tokariew, szef Zarządu NKWD obwodu kalinińskiego, przesłuchiwany przez rosyjskich prokuratorów prowadzących śledztwo w sprawie Zbrodni Katyńskiej wypowiedział w pewnym momencie znamienną uwagę: Wyżej Biura Politycznego u nas nie ma żadnych instancji. Tylko siódme niebo.
Nie tylko komendant „Olech” – oddziały Durysa i Bukatki na Ziemi Lidzkiej (1946-1948)
Artykuł

Nie tylko komendant „Olech” – oddziały Durysa i Bukatki na Ziemi Lidzkiej (1946-1948)

Autor: Kazimierz Krajewski
Najbardziej znanym organizatorem polskiego oporu przeciw sowieckiej aneksji wschodniej części II RP jest ppor. Anatol Radziwonik „Olech”, stojący na czele połączonego poakowskiego Obwodu Szczuczyn-Lida. Jednak takich jak on było znacznie więcej.
Niekwestionowany przywódca
Artykuł

Niekwestionowany przywódca

Autor: Rafał Łatka
Prymas Stefan Wyszyński odgrywał w rzeczywistości społeczno-politycznej PRL bardzo ważną rolę. Był traktowany jako interrex i cieszący się olbrzymim autorytetem wyraziciel dążeń narodu.
Niezakończone rozrachunki
Artykuł

Niezakończone rozrachunki

Autor: Włodzimierz Suleja
Straty demograficzne i materialne poniesione przez Polskę w czasie II wojny światowej – w przeliczeniu na jednego mieszkańca – są największe na tle wszystkich państw biorących w niej udział. Obciążają one przede wszystkim Niemcy, niemniej jednak za znaczną ich część odpowiadają również Sowieci.
Niezłomni
Artykuł

Niezłomni

Autor: Włodzimierz Suleja
Szczególnym elementem pejzażu powojennego była utrzymująca się po roku 1947 obecność podziemia niepodległościowego, a zwłaszcza oddziałów „leśnych”.
Nieznane losy podporucznika Raoula Madeły „Paprocia”
Biogram / Biografia

Nieznane losy podporucznika Raoula Madeły „Paprocia”

Autor: Robert Piwko
Raoul Madeła urodził się w styczniu 1914 r. w miejscowości Nowe. Miasteczko to znajduje się obecnie w granicach powiatu świeckiego, w województwie kujawsko-pomorskim.
Nikt już nie bawił się, ani nie śpiewał
Artykuł

Nikt już nie bawił się, ani nie śpiewał

Autor: Jerzy Dąbrowski
Kiedy Janina Dobrzecka-Kiwor wspominała dzieciństwo, spędzone w położonym nad Horyniem wsi Diuksyn, odmalowywała obraz rodem z rustykalnej sielanki. Niestety, świat ten załamał się wraz z początkiem II wojny światowej – a na jego gruzach miała rozegrać się krwawa tragedia, która większość jej rodziny i znajomych kosztowała życie.
O recepcji <i>Innego Świata</i> Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, czyli o tym, że nie należy mylić utworu literackiego ze źródłem historycznym
Artykuł

O recepcji Innego Świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, czyli o tym, że nie należy mylić utworu literackiego ze źródłem historycznym

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Inny Świat to zapewne najbardziej znana książka polskiego autora opisująca rzeczywistość sowieckich łagrów. Opublikowana po raz pierwszy w roku 1951 (w języku angielskim), przez dziesięciolecia traktowana była jako dokumentalny zapis przeżyć jej twórcy – sui generis źródło historyczne. Czy słusznie?

O sowieckich deportacjach S. Maria Teresa Jasionowicz - „Niewolnictwo”

Autor: S. Maria Teresa Jasionowicz

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Dzieciństwo"

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Głód i wszy"

Autor: S. Maria Teresa Jasionowicz

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Ku wybawieniu..."

Autor: S. Maria Teresa Jasionowicz

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Pożegnanie z Dziadziem"

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Załadunek"

O wolność i niezawisłość
Artykuł

O wolność i niezawisłość

Autor: Michał Wenklar
2 września 1945 r. powstało Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”, najważniejsza organizacja powojennego podziemia niepodległościowego.
Obława Lipcowa
Artykuł

Obława Lipcowa

Autor: Krzysztof Sychowicz
We wrześniu i październiku 1944 r. nasiliły się obławy i akcje pacyfikacyjne skierowane przeciwko Armii Krajowej i Narodowym Siłom Zbrojnym oraz wszystkim, którzy przeciwstawiali się polityce Józefa Stalina. Wraz z upływem czasu obejmowały kolejne grupy społeczeństwa.
Obowiązek wobec Polski
Artykuł

Obowiązek wobec Polski

Autor: Piotr Niwiński
Wśród osób, o których pamięć miała zgodnie z wolą komunistów zniknąć, znalazł się Edmund Bukowski. Niezmiernie aktywny i oddany sprawie niepodległości Polski żołnierz.
Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944–1945
Artykuł

Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944–1945

Autor: Dariusz Iwaneczko
Wraz z nadejściem Armii Czerwonej i podążających za nią służb sowieckich na ziemiach polskich rozpętały się represje i terror skierowane przeciwko społeczeństwu polskiemu. Trudno było dostrzec różnice pomiędzy jedną okupacyjną formą zniewolenia a drugą.
Obóz NKWD w Poznaniu w 1945 roku
Artykuł

Obóz NKWD w Poznaniu w 1945 roku

Autor: Marcin Jurek
Wydarzenia II wojny światowej wymusiły na Sowietach, posiadających rozbudowany system obozów pracy przymusowej, organizację ośrodków nowego typu, których zadaniem było „oczyszczanie” szeroko rozumianego zaplecza frontu z osób uznawanych z różnych względów za wrogie lub podejrzane. Zajęły one szczególne miejsce w sowieckim aparacie terroru na ziemiach polskich.

Obszar Zachodni Zrzeszenia WiN 1945 - dyskusja wokół publikacji

Autor: Kazimierz Krajewski, Andrzej Chmielarz, Tomasz Łabuszewski
Ocalona z zagłady. Żywot heroiczny Zofii Kossak (1889–1968)
Biogram / Biografia

Ocalona z zagłady. Żywot heroiczny Zofii Kossak (1889–1968)

Autor: Marek Klecel
Przeżyła pogromy ziemian oraz niszczenie polskich siedzib i grabienie posiadłości na Wołyniu w początkach rewolucji bolszewickiej. Jako świadek krwawych wydarzeń na Kresach uznała, że musi o nich opowiedzieć, i podjęła pisarskie powołanie.
Od niemieckiego do sowieckiego totalitaryzmu. Ziemia łomżyńska w 1939 r.
Artykuł

Od niemieckiego do sowieckiego totalitaryzmu. Ziemia łomżyńska w 1939 r.

Autor: Krzysztof Sychowicz
Jak pokazał wrzesień 1939 r., II Rzeczpospolita miała dwóch zagorzałych wrogów, którymi były hitlerowskie Niemcy i Związek Sowiecki.
Od szkoły do szkoły – trudna historia budynku przy al. Anstadta 7 w Łodzi
Artykuł

Od szkoły do szkoły – trudna historia budynku przy al. Anstadta 7 w Łodzi

Autor: Joanna Żelazko
W okresie kilkudziesięciu lat swego istnienia budynek przy Anstadta 7 w Łodzi kilka razy zmieniał przeznaczenie. Budowano go, aby umieścić w nim szkołę i obecnie też pełni taką funkcję, choć wśród mieszkańców miasta adres ten był szczególnie znany w latach 1939-1956, kiedy cieszył się złą sławą.
Od zbrodni do mitologii
Artykuł

Od zbrodni do mitologii

Autor: Maciej Korkuć
W propagandzie PRL obowiązywała teza, że Sowieci chcieli pomóc Warszawie w dniach powstańczych walk 1944 roku, ale nie zdołali z przyczyn obiektywnych. Szybkie zdobycie Krakowa w styczniu 1945 roku miało zaś być dowodem na sowieckie poświęcenie, podbudowane umiłowaniem naszej kultury i zabytków.
Odcienie zdrady. Początki literatury okresu PRL
Artykuł

Odcienie zdrady. Początki literatury okresu PRL

Autor: Marek Klecel
Polski socrealizm miał być wierną kopią programu sowieckiego. Jednakże początków tak zaprogramowanej kultury i literatury należy szukać wcześniej, nie dopiero po wojnie, lecz na jej początku w latach 1939–1941, na okupowanych po 17 września przez Związek Sowiecki terenach polskich Kresów Wschodnich, głównie we Lwowie.
Oddział Lotnej Żandarmerii Mieczysława Wróblewskiego „Szuma” (Drugiego Inspektoratu Zamojskiego AK)
Artykuł

Oddział Lotnej Żandarmerii Mieczysława Wróblewskiego „Szuma” (Drugiego Inspektoratu Zamojskiego AK)

Autor: Justyna Dudek
Amnestia z 1947 r. zakończyła pewien etap historii polskiego powojennego podziemia niepodległościowego. Oceniano, że 90% jego członków związanych z nurtem poakowskim złożyło broń. Podziemie uległo dezintegracji, rozproszeniu, przestała istnieć hierarchiczna struktura obejmująca obszar całego kraju.
Ofiary Poznańskiego Czerwca
Artykuł

Ofiary Poznańskiego Czerwca

Autor: Tomasz Ceglarz, Ewa Liszkowska
Co najmniej 58 osób straciło życie podczas wolnościowego zrywu w Poznaniu w czerwcu 1956 r. Co czwarty zabity lub śmiertelnie ranny nie miał osiemnastu lat.
Operacja „Zachód”
Artykuł

Operacja „Zachód”

Autor: Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski
Konspiracyjna ewakuacja AK-owców z ziem północno-wschodnich II RP przeprowadzona między majem 1945 a marcem 1946 r. to epopeja tragiczna. Uratowała życie ponad czterem tysiącom żołnierzy, którzy na zawsze opuścili rodzinne strony, ale położyła kres zbrojnej walce o zachowanie polskości na Wschodzie.
Ostatni niezłomni Rzeszowszczyzny. Rozpracowanie i likwidacja oddziału NZW Adama Kusza „Garbatego”
Artykuł

Ostatni niezłomni Rzeszowszczyzny. Rozpracowanie i likwidacja oddziału NZW Adama Kusza „Garbatego”

Autor: Grzegorz Makus
Na początku 1950 roku oddziały podziemia prawie nie istniały. Amnestia z lutego 1947 doprowadziła do ujawnienia się większości żołnierzy. Pozostały tylko niewielkie grupy tych, co nie uwierzyli w „dobrodziejstwa” komunistów lub byli do walki zmuszeni wskutek prześladowań po skorzystaniu z amnestii.
Ostatni rozkaz
Artykuł

Ostatni rozkaz

Autor: Piotr Niwiński
Rozkaz gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” do żołnierzy Armii Krajowej z 19 stycznia 1945 r. nie nakazywał zaprzestania walki o wyzwolenie kraju.
Ostatnia akcja specjalna „Brunona”
Artykuł

Ostatnia akcja specjalna „Brunona”

Autor: Paweł Fornal
24 listopada 1945 r. Straż Okręgu Rzeszowskiego WiN pod dowództwem ppor. Kazimierza Dziekońskiego „Brunona” zastrzeliła w rzeszowskim szpitalu przy ul. Szopena funkcjonariusza komunistycznego aparatu terroru ppor. Ludwika Bojanowskiego kierującego Sekcją 2. Wydziału I WUBP w Rzeszowie.
Oswobodzenie KL Auschwitz – między pamięcią a propagandą
Artykuł

Oswobodzenie KL Auschwitz – między pamięcią a propagandą

Autor: Filip Musiał
W 2005 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Datą, w której obchodzimy to wspomnienie jest 27 stycznia – rocznica wkroczenia Armii Czerwonej do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz.
Pamięci ofiar deportacji z Kresów Wschodnich II RP (1940 – 1941)
Artykuł

Pamięci ofiar deportacji z Kresów Wschodnich II RP (1940 – 1941)

Autor: Ewa Kowalska
Władze Związku Sowieckiego, po zajęciu Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej, podjęły szereg przedsięwzięć zmierzających do szybkiego ich scalenia z pozostałymi obszarami ZSRS. Miały one doprowadzić do szybkiej likwidacji polskiego systemu prawnego, transformacji gospodarki i struktur społecznych, w tym „unieszkodliwienia” grup uznanych za niebezpieczne.
Parafia Wiżajny w czasie II wojny światowej
Artykuł

Parafia Wiżajny w czasie II wojny światowej

Autor: Jarosław Wasilewski
Parafia Wiżajny powstała w XVI w. Od początku aż do dziś zawsze znajdowała się w regionie przygranicznym. W II RP wchodziła w skład powstałej w 1925 r. diecezji łomżyńskiej i stanowiła jeden z najdalej wysuniętych na północny wschód jej skrawków, wciśnięta między Prusy Wschodnie a państwo litewskie.
Partyzantka antysowiecka na ziemi łomżyńskiej (1939-1941) – wybrane aspekty
Artykuł

Partyzantka antysowiecka na ziemi łomżyńskiej (1939-1941) – wybrane aspekty

Autor: Waldemar Tyszuk
Początki partyzantki na ziemiach polskich – zarówno antysowieckiej, jak i antyniemieckiej – wiązać należy z pozostałościami rozbitych jednostek Wojska Polskiego, które nie złożyły broni.
Pełnia komunistycznego reżimu
Artykuł

Pełnia komunistycznego reżimu

Autor: Filip Musiał
Utworzenie PZPR i faktyczne podporządkowanie jej całości życia publicznego w Polsce nie zakończyło etapu „porządkowania” sceny politycznej. W państwach bloku wschodniego Sowieci dążyli do budowy systemu monopartyjnego lub systemu z dominującą partią komunistyczną i w pełni jej podporządkowanymi partiami satelickimi.
Placówka wywiadu Konspiracyjnego Wojska Polskiego kryptonim „Wernyhora”
Artykuł

Placówka wywiadu Konspiracyjnego Wojska Polskiego kryptonim „Wernyhora”

Autor: Paweł Wąs
Niezwykle istotną rolę w strukturze KWP pełnił wywiad, którego szefem był Stanisław Żelanowski „Nałęcz”. Dzięki sprawnie działającej sieci wywiadowców i informatorów, również w szeregach MO, UBP, GZI WP, udało się pozyskać wiele cennych informacji. Niektórzy za swe poświęcenie zapłacili najwyższą cenę.
Pod czerwonym butem
Artykuł

Pod czerwonym butem

Autor: Sławomir Kalbarczyk
To nie była „zwykła” napaść, bo nawet zakładając, że każda agresja jest wyjątkowa, musimy w tej sowieckiej z 17 września 1939 roku dostrzec cechy zupełnie niespotykane. Po raz pierwszy bodaj w dziejach zdarzyło się, że jedno państwo, najeżdżając drugie, twierdziło, że to drugie… nie istnieje.
Podbój zwany wyzwoleniem
Artykuł

Podbój zwany wyzwoleniem

Autor: Filip Musiał
Im szybciej zdamy sobie sprawę z tego, że w sferze narracji historycznej tkwimy wciąż w pozycji państwa i społeczeństwa posttotalitarnego, tym szybciej będziemy zdolni do budowy opowieści historycznej z perspektywy wolnościowej.
Poetka w łagrach. Beata Obertyńska (1898–1980)
Artykuł

Poetka w łagrach. Beata Obertyńska (1898–1980)

Autor: Marek Klecel
Zaczęła pisać wiersze, gdy Polska powstawała do nowego życia, wyłaniała się z bitew i krwi wielu Polaków poległych podczas I wojny światowej oraz wojny obronnej 1920 r. Szczęśliwe lata spędzone w Niepodległej zostały gwałtownie przerwane przez wybuch II wojny światowej, najazd sowiecki na wschodnie tereny Rzeczypospolitej, aresztowanie we Lwowie i deportację do łagrów Workuty.
Polacy i obywatele polscy w obozach NKWD-MWD na terytorium ZSRS po roku 1944
Artykuł

Polacy i obywatele polscy w obozach NKWD-MWD na terytorium ZSRS po roku 1944

Autor: Dariusz Rogut
Klęski wojsk niemieckich na froncie wschodnim i szybkie posuwanie się Armii Czerwonej na zachód rozpoczęło w 1944 r. przygotowywaną przez Armię Krajową akcję „Burza”. Zderzyła się ona z akcją sowiecką zmierzającą do metodycznego zlikwidowania polskich sił zbrojnych w kraju.
Polacy wobec wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej
Artykuł

Polacy wobec wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej

Autor: Marcin Chorązki
W niedzielę 22 czerwca 1941 r. nad ranem Wehrmacht najechał Związek Sowiecki. Niemcy postanowiły wcielić w życie plan Führera zakładający budowę Tysiącletniej Rzeszy z „przestrzenią życiową”(Lebensraum) sięgającą aż po góry Ural.
Polityka okupanta sowieckiego na ziemiach polskich w latach 1939–1941
Artykuł

Polityka okupanta sowieckiego na ziemiach polskich w latach 1939–1941

Autor: Marek Gałęzowski
Okupacja na ziemiach polskich zajętych przez ZSRS miała inny charakter niż na obszarach podbitych przez Niemców. Wynikało to z polityki władz sowieckich wobec ich mieszkańców, na którą wpłynęła, oprócz kwestii ideologicznych, struktura narodowościowa tej części Rzeczypospolitej.
Polscy komuniści w okupowanym przez Sowietów Białymstoku (1939-1940)
Artykuł

Polscy komuniści w okupowanym przez Sowietów Białymstoku (1939-1940)

Autor: Jarosław Wasilewski
W pierwszych dniach II wojny światowej część polskich komunistów podjęła walkę z Niemcami lub zadeklarowała taką wolę. Nieświadomi tajnej części paktu Ribbentrop-Mołotow, czerpiąc wiedzę z przedwojennej propagandy obu krajów uważali oni, że nazizm i komunizm są śmiertelnymi wrogami.
Polska w obozie zwycięzców czy pokonanych?
Artykuł

Polska w obozie zwycięzców czy pokonanych?

Autor: Leszek Bukowski
Koniec II wojny światowej w Europie Zachód świętował jako dzień zwycięstwa i triumfu nad niemiecką tyranią. Dla Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej 8 maja 1945 r. oznaczał jednak zastąpienie jednego totalitarnego reżimu kolejnym, tym razem komunistycznym.
Polskę nieść z sobą. Stanisław Paszul „Węgiel”
Artykuł

Polskę nieść z sobą. Stanisław Paszul „Węgiel”

Autor: Radosław Poboży
„Druga Wojna Światowa, to jest 1939 r. we wrześniu. Faktycznie zawisła ciemna chmura nad Polską. I każdemu z nas, którzy mieszkali na Kresach, czuliśmy, że naszym obowiązkiem jest stać w obronie Ojczyzny” – wspominał Stanisław Paszul ps. „Węgiel”, żołnierz Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, więzień NKWD, sybirak do 1956 r.

Polskie Państwo Podziemne a zagrożenia egzystencjalne czasu II wojny światowej (instytucje kultury, uniwersytety, „prace przyszłościowe”)

Porucznik „Stefan” – adiutant majora „Łupaszki” w 1945 i 1946 roku
Artykuł

Porucznik „Stefan” – adiutant majora „Łupaszki” w 1945 i 1946 roku

Autor: Karol Polejowski
Dla historyków badających podziemie niepodległościowe na ziemiach polskich, a szczególnie dzieje konspiracji wileńskiej i 5. Brygady Wileńskiej AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, niepewną pozostaje tożsamość porucznika „Stefana”, adiutanta dowódcy oddziału w 1945 i 1946 r.
Postawy społeczeństwa polskiego wobec okupantów. Kultura polska w konspiracji
Artykuł

Postawy społeczeństwa polskiego wobec okupantów. Kultura polska w konspiracji

Autor: Marek Gałęzowski
Opór społeczeństwa polskiego w czasie okupacji niemieckiej wyrażał się nie tylko w walce bieżącej i przygotowaniach do powstania zbrojnego w szeregach Armii Krajowej.
Powojenna Polska oczami obieżyświata. O <i>Between Fear and Hope</i> Szmuela Lejba Sznajdermana
Artykuł

Powojenna Polska oczami obieżyświata. O Between Fear and Hope Szmuela Lejba Sznajdermana

Autor: Mateusz Lisak
Szkielety budynków, spalone ściany oraz nieliczne, pojedyncze światełka pojawiające się nocą wśród zgliszczy. Pomimo upłynięcia ponad roku od zakończenia wojny, w oczach Sznajdermana miasto dalej przypominało pole bitwy.
Powojenne wywózki żołnierzy AK – studia przypadków
Artykuł

Powojenne wywózki żołnierzy AK – studia przypadków

Autor: Diana Maksimiuk
Los setek aresztowanych w lipcu 1945 r. w ramach Obławy Augustowskiej do dnia dzisiejszego pozostaje zagadką nie do końca rozwikłaną. Do grupy niewyjaśnionych spraw należy też dopisać zagadnienie nieznanej liczby osób, które, także w tajemniczych okolicznościach, po zakończeniu wojny wywiezione zostały w Sowiety i nierzadko przepadły jak kamień w wodę.
Powrócić na Ojczyzny łono. Słów kilka o deportowanych rodzinach ofiar Katynia
Artykuł

Powrócić na Ojczyzny łono. Słów kilka o deportowanych rodzinach ofiar Katynia

Autor: Ewa Kowalska
Decyzje władz sowieckich podejmowane w marcu 1940 roku stanowiły o zbrodniczych działaniach w stosunku do obywateli polskich. I nie ograniczały się one tylko do mordu dokonanego, zgodnie z decyzją Biura Politycznego KC WKP(b) 5 marca 1940 r., ale miały znacznie szerszy zasięg.
Powstanie PKWN
Artykuł

Powstanie PKWN

Autor: Bożena Witowicz
Lipiec 1944 r. przyniósł ze strony Sowietów kolejne kroki na rzecz uzurpacji władzy w Polsce. Do najważniejszych z nich należy niewątpliwie powołanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Twór ten dał początek powojennej sowietyzacji Polski.
Powstanie w Czortkowie
Artykuł

Powstanie w Czortkowie

Autor: Anna Zechenter
Większość aresztowanych przyznawała się do winy – w potężnych trybach NKWD młodzi ludzie, dzieci bez mała, wychowani w wolnej Polsce, nie zahartowani jeszcze więziennymi doświadczeniami, nie przywykli do sowieckiego barbarzyństwa, widzieli tylko to jedno wyjście.
Poznański Czerwiec 1956 w dokumentach CIA
Artykuł

Poznański Czerwiec 1956 w dokumentach CIA

Autor: Piotr Grzelczak
Spektakularny społeczny protest, który 28 czerwca 1956 r. wybuchł w Poznaniu nie miał precedensu w powojennych dziejach Polski. Na jego wyjątkowy obraz składały się: skala, oddolny charakter, antysystemowa wymowa oraz jednoznaczna reakcja komunistycznych władz pociągająca za sobą liczne ofiary.
Prezent na rocznicę
Artykuł

Prezent na rocznicę

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Na stacji PKP w Gołotczyźnie oddział „Roja” pojawił się ok. 21.10. Trzech z żołnierzy udało się do poczekalni stacyjnej, gdzie zatrzymali i wylegitymowali znajdujące się tam osoby. Czwarty wszedł do budki na przejeździe i zakazał dróżnikowi kontynuowania pracy. Rozpoczęła się akcja zatrzymania i kontroli nadciągającego pociągu.
Proces Aleksandra Życińskiego przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Kielcach
Artykuł

Proces Aleksandra Życińskiego przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Kielcach

Autor: Robert Piwko
Wojskowe sądy rejonowe należały do najbardziej represyjnych instytucji Polski „ludowej” w pierwszym okresie jej ustanawiania. Rozmieszczone w każdym województwie placówki wniosły niepośledni wkład w utrwalanie komunistycznej władzy.
Przeciwko „gangrynie bolszewickiej”. Podziemie poakowskie na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945-47
Artykuł

Przeciwko „gangrynie bolszewickiej”. Podziemie poakowskie na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945-47

Autor: Adam Dziuba
„Polacy – Rodacy, stoimy przed fazą wyborczą, żeby nie głosować po stronie PPR-u i tej gangryny bolszewickiej, że oni są nasłani z Moskwy. Polska jest katolicka” – apelował por. Wiktor Kania, dowódca oddziału partyzanckiego Konspiracyjnego Wojska Polskiego, przed referendum z 30 czerwca 1946 r.
Przeciwko dwóm wrogom. Bolesław Sawicz-Korsak (1923–2016)
Artykuł

Przeciwko dwóm wrogom. Bolesław Sawicz-Korsak (1923–2016)

Autor: Kazimierz Krajewski
Podporucznik Bolesław Sawicz-Korsak „Biały Bolek”, „Mściwość”, „Przybuś”, „Roman” walczył z obydwoma okupantami. Po II wojnie światowej z wielką ofiarnością poświęcał się pracy konspiracyjnej. I dlatego był jednym z najbardziej poszukiwanych przez UB oficerów podziemia niepodległościowego.
Przesłuchanie „Murata”
Artykuł

Przesłuchanie „Murata”

Autor: Jerzy Bednarek
W nocy z 11 na 12 marca 1949 r. strażnicy aresztu WUBP w Łodzi stwierdzili, że Jan Małolepszy „Murat” – dowódca Konspiracyjnego Wojska Polskiego – leży martwy w celi. Oficjalnie poinformowano, że zmarł on na atak serca. Tymczasem zakatowali go funkcjonariusze UB podczas nieformalnych „przesłuchań”.
Przez Bałtyk ku wolności
Artykuł

Przez Bałtyk ku wolności

Autor: Janusz Wróbel
Polska wyszła z II wojny światowej pomniejszona terytorialnie, bez Wilna i Lwowa, do tego całkowicie podporządkowana Związkowi Sowieckiemu, ale zyskała przynajmniej jeden atut – szeroki dostęp do morza. O ile przed 1939 r. długość polskiego wybrzeża wynosiła 140 km, to w 1945 r. aż 581 km.
Przez wszystkie okupacje 1939-1945. Sylwetka Anny Przytuły, żołnierza Armii Krajowej
Biogram / Biografia

Przez wszystkie okupacje 1939-1945. Sylwetka Anny Przytuły, żołnierza Armii Krajowej

Autor: Bartłomiej Nowak
30 lipca 2018 roku w Łodzi odbyły się uroczystości pogrzebowe Anny Danuty Przytuły, ps. Koza – łączniczki w trakcie Powstania Warszawskiego. Spoczęła na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej w Łodzi.
Przyczyny aresztowania przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w marcu 1945 r.
Artykuł

Przyczyny aresztowania przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w marcu 1945 r.

Autor: Waldemar Grabowski
Na posiedzeniu Krajowej Rady Ministrów 23 lutego 1945 r. zapadła decyzja o opublikowaniu kolejnego numeru „Rzeczpospolitej Polskiej” (poprzedni ukazał się z datą 25 grudnia 1944 r.), zawierającego uchwałę RJN w sprawie konferencji „krymskiej” oraz rozkaz o rozwiązaniu AK.
Radio Wolna Europa. Głos wolności, głos nadziei
Artykuł

Radio Wolna Europa. Głos wolności, głos nadziei

Autor: Rafał Opulski
30 czerwca 1994 r. Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa nadała ostatnią audycję. Przez ponad 40 lat była naszym głosem wolności.
Ratowanie dóbr kultury w czasie II wojny światowej. Ludzie, taktyka, metody
Artykuł

Ratowanie dóbr kultury w czasie II wojny światowej. Ludzie, taktyka, metody

Autor: Maria Romanowska-Zadrożna
Pokolenie, do którego należeli Stanisław Lorentz, Jan Zachwatowicz, Karol Estreicher, Michał Walicki, Bohdan Urbanowicz, Józef Dutkiewicz, Jerzy Szablowski, Bogdan Treter i wielu innych, wiedziało, że naród i pomniki jego kultury to jedno.
Rawicki dworzec na mapie powojennych „wędrówek ludów”
Artykuł

Rawicki dworzec na mapie powojennych „wędrówek ludów”

Autor: Kacper Awzan
Narzucone Polsce i całej Europie Środkowej zmiany granic doprowadziły pod koniec II wojny światowej i już po jej zakończeniu do migracji na niespotykaną skalę.
Referendum w cieniu sowieckich bagnetów
Artykuł

Referendum w cieniu sowieckich bagnetów

Autor: Krzysztof Pawluczuk
30 czerwca 1946 r. odbyło się w Polsce tzw. referendum ludowe. Polska Partia Robotnicza sięgnęła po ideę zorganizowania takiego głosowania, gdyż pozwalało odsunąć właściwe wybory do Sejmu Ustawodawczego. Referendum miało być także „próbą generalną” realizacji zakrojonych na dużą skalę fałszerstw wyborczych, zgodnie z sowieckim modelem sprawowania rządów.
Represje komunistyczne w świetle materiałów z archiwum Konspiracyjnego Wojska Polskiego
Artykuł

Represje komunistyczne w świetle materiałów z archiwum Konspiracyjnego Wojska Polskiego

Autor: Paweł Wąs
Podobnie jak w innych rejonach Polski, także na terenie działalności KWP dochodziło w okresie powojennym do masowych komunistycznych represji, zarówno wobec żołnierzy AK i innych ugrupowań niepodległościowych, jak i ludności cywilnej. Organizacja dowodzona przez „Warszyca” starała się dokumentować wszelkie wykroczenia Sowietów oraz ich polskich kolaborantów.
Rok 1945 – nowa okupacja
Artykuł

Rok 1945 – nowa okupacja

Autor: Marcin Markiewicz
W nocy z 2 na 3 stycznia 1944 r. w okolicach Rokitna na Wołyniu Armia Czerwona wkroczyła na terytorium II RP. Wyzwalając kraj spod niemieckiego jarzma Sowieci prowadzili zarazem działania typowe dla zbrojnego podboju innego państwa. Wkrótce stało się jasne, że jedną okupację zastąpi druga.
Roman Dziemieszkiewicz „Adam”, „Pogoda”
Artykuł

Roman Dziemieszkiewicz „Adam”, „Pogoda”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Zgodnie z najbardziej znaną wersją śmierci tego żołnierza podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, 30 października 1945 r. został zastrzelony przez żołnierzy sowieckich na dworcu lub w okolicach dworca kolejowego w Ciechanowie, gdy stanął w obronie napastowanej przez tych żołnierzy dziewczyny bądź (według innego przekazu) po próbie uniemożliwienia grabieży przez czerwonoarmistów butów.

Rozbicie grupy Adama Kusza, ps. Garbaty

Autor: Łukasz Pasztelaniec
Rozbicie ubeckiego więzienia
Artykuł

Rozbicie ubeckiego więzienia

Autor: Elżbieta Strzeszewska
W nocy z 25 na 26 listopada 1946 r. żołnierze Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość Obwodów Ostrów Mazowiecka i Pułtusk przeprowadzili wspólnie niezwykle spektakularną, zbrojną akcję, w trakcie której uwolniono ok. 65 członków podziemia niepodległościowego, przetrzymywanych w więzieniu w Pułtusku.
Rzeszowszczyzna Walcząca
Artykuł

Rzeszowszczyzna Walcząca

Autor: Grzegorz Ostasz
Żołnierze podziemnej Rzeszowszczyzny nie ustali w walce, wstępując w szeregi kolejnych konspiracyjnych organizacji zbrojnych: Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Ścigani przez Niemców, ginęli podczas akcji bojowych i dywersyjnych. Przeżyli dramat akowskiej „Burzy”. Gdy po II wojnie światowej kraj znalazł się pod panowaniem sowieckim, podjęli tajną działalność polityczną w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”, dążąc do odzyskania niepodległości.
Sceptycyzm „wyzwolicieli”
Artykuł

Sceptycyzm „wyzwolicieli”

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Raporty NKWD pokazują, że mimo wysiłków kremlowskiej propagandy wielu „ludzi radzieckich” bez entuzjazmu przyjęło napaść Armii Czerwonej na Polskę we wrześniu 1939 roku. Gdyby Sowiety były krajem demokratycznym, można by pisać o negatywnym stosunku sowieckiej opinii publicznej do inwazji na Polskę.
Sfałszowane wybory do Sejmu 19 stycznia 1947 r. w województwie kieleckim
Artykuł

Sfałszowane wybory do Sejmu 19 stycznia 1947 r. w województwie kieleckim

Autor: Marzena Grosicka
Najważniejsze fałszerstwo dokonane przez komunistów miało miejsce w styczniu 1947 r. Zostało ono przygotowane równie starannie jak referendum. W województwie kieleckim jeszcze przed wyborami zdecydowana większość mieszkańców została pozbawiona możliwości poparcia opozycyjnej partii. Głosowanie było tylko formalnością.
Siedmiu z „Łączki”
Artykuł

Siedmiu z „Łączki”

Autor: Sławomir Poleszak
We wtorek 16 września 1947 roku funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego ujęli na Dolnym Śląsku majora Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”, cichociemnego, legendarnego dowódcę zgrupowania partyzanckiego AK, DSZ i WiN na Lubelszczyźnie oraz siedmiu towarzyszących mu oficerów.
Sowieci jadą do domu
Artykuł

Sowieci jadą do domu

Autor: Roksana Szczypta-Szczęch
9 kwietnia 1991 r. z garnizonu Borne Sulinowo (woj. zachodniopomorskie) w drogę do Rosji wyruszyło kilkadziesiąt wagonów z sowieckimi żołnierzami jednostki rakietowej Północnej Grupy Wojsk, z siedzibą sztabu w Legnicy.
Sowiecka „bratnia pomoc” w walce z Żołnierzami Wyklętymi
Artykuł

Sowiecka „bratnia pomoc” w walce z Żołnierzami Wyklętymi

Autor: Jarosław Wasilewski
Koniec II wojny światowej nie przyniósł Polakom upragnionej wolności. Niemieckiego okupanta zastąpił sowiecki a na bagnetach Armii Czerwonej przyniesione zostały nowe, komunistyczne władze, które tylko z nazwy można uznawać za polskie.
Sowiecka „przyjaźń”, czyli jak rozbrojono oddziały AK z Obwodu Hrubieszów skoncentrowane na pomoc Powstaniu Warszawskiemu
Artykuł

Sowiecka „przyjaźń”, czyli jak rozbrojono oddziały AK z Obwodu Hrubieszów skoncentrowane na pomoc Powstaniu Warszawskiemu

Autor: Justyna Dudek
Oddziały Armii Czerwonej w bardzo krótkim czasie „wyzwoliły” obszar między Bugiem a Wisłą. 20 lipca 1944 r. sforsowały Bug, a już kilka dni później toczyły walki o Lublin. Do końca lipca obszar województwa lubelskiego II RP był wolny od niemieckiej okupacji. Front zatrzymał się na linii Wisły.
Sowiecka polityka, nasza krew. Bitwa w której mieli zginąć Polacy
Artykuł

Sowiecka polityka, nasza krew. Bitwa w której mieli zginąć Polacy

Autor: Maciej Korkuć
12–13 października 1943 roku. Lenino. Pół tysiąca zabitych Polaków. Przegrana bitwa. Krwawe wydarzenie bez militarnego uzasadnienia: na tym odcinku frontu wówczas w gruncie rzeczy nic się nie działo. A jednak Stalin był zadowolony: polityczny cel został osiągnięty. Innego przecież nie było.
Sowiecki obóz śmierci w Krzesimowie
Artykuł

Sowiecki obóz śmierci w Krzesimowie

Autor: Tomasz Panfil
Któregoś dnia łyżka koparki pracującej na budowie drogi łączącej Mełgiew z Łęczną wybrała z dołu ludzkie kości. Dzieci znalazły czaszkę, ułożyły ją starannie, otuliły polnymi kwiatkami, zapaliły świeczkę. Po 50 latach zapomniany, przywalony milczeniem obóz pracy w Krzesimowie został odkryty.
Sowiecki obóz w Miednikach Królewskich
Artykuł

Sowiecki obóz w Miednikach Królewskich

Autor: Diana Maksimiuk
17 lipca 1944 r. wojska NKWD rozpoczęły likwidację sił AK pod Wilnem. Podjęta przez Sowietów akcja rozbrojenia objęła około 8 tys. żołnierzy podziemia. Dla wielu pierwszym miejscem ich kaźni, dla niektórych i ostatnim, był obóz w Miednikach Królewskich.
Sowiecki zabór II RP, czyli „wyzwolenie” Białorusinów i Ukraińców
Artykuł

Sowiecki zabór II RP, czyli „wyzwolenie” Białorusinów i Ukraińców

Autor: Marcin Kruszyński
17 września 1939 r. o 1.00 w nocy polski ambasador w Moskwie Wacław Grzybowski przybył do Ludowego Komisariatu Spraw Zagranicznych (KLSZ). Polaka wezwano na pilną rozmowę z Władimirem Potiomkinem, zastępcą szefa KLSZ.
Sowiecki zabór roku 1939
Artykuł

Sowiecki zabór roku 1939

Autor: Krzysztof Jodczyk
Rabunki, gwałty i mordy dokonywane po 17 września 1939 r. przez żołnierzy Armii Czerwonej oraz członków samozwańczych komunistycznych band na ludności cywilnej były zaledwie wstępem do całego katalogu represji przygotowanych przez okupanta sowieckiego Polakom zamieszkującym wschodnie tereny II RP.
Sowieckie deportacje Polaków z Kresów Wschodnich
Artykuł

Sowieckie deportacje Polaków z Kresów Wschodnich

Autor: Teodor Gąsiorowski
W nocy z 12 na 13 kwietnia 1940 r. Sowieci posłali w drogę do Kazachstanu głównie ludność miejską, kobiety, dzieci i osoby starsze. W latach 1940-1941 były jeszcze trzy wywózki Polaków z Kresów.
Sowieckie więzienie w Brześciu nad Bugiem w latach 1939-1941
Artykuł

Sowieckie więzienie w Brześciu nad Bugiem w latach 1939-1941

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Historia sowieckich więzień na Kresach Wschodnich w latach 1939 – 1941 nie cieszyła się jak dotąd większym zainteresowaniem badaczy.
Sowieckie zbrodnie i represje wobec obywateli polskich po 17 września 1939 roku
Artykuł

Sowieckie zbrodnie i represje wobec obywateli polskich po 17 września 1939 roku

Autor: Marek Hańderek
Kilkanaście dni po niemieckim ataku na Polskę z 1 września 1939 r. Związek Sowiecki wypełnił swoje zobowiązanie dotyczące Polski zawarte w tajnym protokole paktu Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia 1939 r.
Spisane czyny. Pamięć o sowieckich zbrodniach
Artykuł

Spisane czyny. Pamięć o sowieckich zbrodniach

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Zbrodnia Katyńska, Obława Augustowska, masowe deportacje – lista sowieckich represji na Polakach z lat 1939–1945 jest zatrważająco długa. Zbrodnie sowieckie popełnione na obywatelach państwa polskiego po 17 września 1939 r. stanowią olbrzymi, nie do końca zresztą znany i zbadany, kompleks spraw.
STALIN! STALIN! STALIN! Kult przywódcy Związku Sowieckiego w komunistycznej Polsce
Artykuł

STALIN! STALIN! STALIN! Kult przywódcy Związku Sowieckiego w komunistycznej Polsce

Autor: Rafał Opulski
Kult Józefa Stalina rozwijał się po zakończeniu drugiej wojny światowej we wszystkich krajów „demoludów”, w tym także w Polsce rządzonej przez komunistów. Pomniki, plakaty, filmy, popiersia, sztuki teatralne, wiersze i pieśni – form upamiętnienia „Wielkiego Językoznawcy” było bez liku.
Stan wojenny na polecenie Kremla
Artykuł

Stan wojenny na polecenie Kremla

Autor: Marcin Krzek-Lubowiecki
Jedno ze spotkań, kluczowych dla rozwoju wypadków w 1981 r., odbyło się tuż za granicą PRL. 3 kwietnia w Brześciu nad Bugiem Stanisław Kania i Wojciech Jaruzelski spotkali się z sowieckimi przywódcami, żeby omówić sytuację.
Starszy posterunkowy Mieczysław Janicki - ofiara zbrodni katyńskiej
Wspomnienie

Starszy posterunkowy Mieczysław Janicki - ofiara zbrodni katyńskiej

Autor: Artur Kuprianis
Kiedy tylko w roku 1918 na nowo powstała do życia niepodległa Polska, bez zwłoki zaczęto tworzyć instytucje i organizacje mające za zadanie utrzymywanie porządku publicznego oraz zapewnienie bezpieczeństwa ludności zamieszkującej ziemie odradzającego się Państwa.
Stefan Michnik - nieuchwytny zbrodniarz w sędziowskiej todze
Artykuł

Stefan Michnik - nieuchwytny zbrodniarz w sędziowskiej todze

Autor: Sylwia Afrodyta Karowicz-Bienias
U schyłku II wojny światowej, podczas konferencji w Jałcie w lutym 1945 r. na skutek decyzji podjętych przez państwa alianckie, Polska znalazła się w sowieckiej strefie wpływów.
Stosunek ZSRS do obywateli polskich narodowości żydowskiej
Artykuł

Stosunek ZSRS do obywateli polskich narodowości żydowskiej

Autor: Marek Hańderek
Przed wojną Żydzi stanowili ok. 9% całej populacji ziem zajętych w 1939 r. przez Armię Czerwoną. Po wybuchu wojny na tamte tereny napłynęło jeszcze 250-300 tys. uchodźców z Polski zachodniej i centralnej. Tym samym pod okupacją sowiecką znalazło się 1,4-1,5 mln. Żydów, którzy stanowili wówczas 11% całej ludności Kresów Wschodnich.
Strach przed wojną w okresie stalinowskim
Artykuł

Strach przed wojną w okresie stalinowskim

Autor: Sylwia Szyc
Terror, wszechobecność śmierci oraz trwogi lat 1939-1945 odcisnęły trwałe piętno na zbiorowej psychice społeczeństwa polskiego, wpływając na system zachowań oraz nastawienia wobec nowej, powojennej rzeczywistości.
Strzelecka 8 - kamienica inna niż wszystkie?
Artykuł

Strzelecka 8 - kamienica inna niż wszystkie?

Autor: Tomasz Łabuszewski
W październiku 1948 r. Stołeczna Rada Warszawy na wniosek Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego pozbawiła Z. Jórskiego prawa własności do kamienicy przy ul. Strzeleckiej 8. Stała się ona na powrót zwyczajnym budynkiem mieszkalnym… dla funkcjonariuszy komunistycznego aparatu bezpieczeństwa.